CHARAKTERYSTYKA EPOKI

W sferze politycznej romantyzm był skutkiem dwu traumatycznych doświadczeń zbiorowych: Wielkiej Rewolucji Francuskiej i kilkunastu lat wojen napoleońskich. Rewolucja, inspirowana hasłami oświeceniowych filozofów, przyniosła zamęt i pokazała krwawe oblicze terroru. Kariera Napoleona Bonapartego była świadectwem możliwości jednostki genialnej, zdolnej rzucić wyzwanie całemu światu. (…)

W sferze poznawczej romantyzm podważył autonomiczną wartość rozumu i doświadczenia, akcentując wagę uczucia, wyobraźni, intuicji, religii. Racjonalizm oświeceniowy ustąpił miejsca romantycznemu irracjonalizmowi. Z jednej strony miał miejsce powrót do osłabionego w XVIII w. chrześcijaństwa, przeżywanego teraz w sposób indywidualny. Z drugiej strony swoisty renesans przeżywały religie przedchrześcijańskie (…).

W sferze estetycznej romantyzm oznaczał odwrót od ideały klasycystycznego, ponadczasowego i uniwersalnego piękna. W Anglii i Niemczech przygotowało romantyzm szereg tendencji artystycznych uformowanych jeszcze w oświeceniu, m.in. osjanizm, gotycyzm, żywa tradycja szekspirowska w Anglii. Z innym wariantem zmiany mamy do czynienia w Polsce i we Francji, gdzie doszło do „walki o romantyzm” – ostrego sporu klasyków z romantykami, w którym uczestniczyli najwybitniejsi twórcy i krytycy literaccy.