GEOGRAFIA – GEOGRAFIA ASTRONOMICZNA—SŁOWNIK MATURZYSTY

• Powstanie Ziemi i Układu Słonecznego nie zostało jeszcze w pełni wyjaśnione. Najpopularniejsza jest Teoria Wielkiego Wybuchu, głosi ona, że Słońce powstało z zagęszczenia kosmicznej chmury gazowo-pyłowo-meteorytowej, a planety Układu Słonecznego z pozostałości tej chmury skupionej dzięki grawitacji.

• TEORIA HELIOCENTRYCZNA

• galaktyka –ogromne zbiorowisko materii składające się z gwiazd, pyłów i gazów, stanowią podstawowy element struktury wszechświata

• GALAKTYKA DROGI MLECZNEJ -- zbiorowisko gwiazd, w którego skład wchodzi Słońce

• rok świetlny – jest to odległość jaką pokonuje w ciągu roku promień światła poruszający się z prędkością 300tys. km/s

• gwiazda – ciało niebieskie świecące własnym światłem (np. Słońce)

• protogwiazda – pierwsze stadium życia gwiazd;

• biały karzeł – gwiazda o bardzo małych rozmiarach, która całkowicie wyczerpała zapasy swego paliwa jądrowego

• karzeł – najczęściej spotykany typ gwiazdy (jest nim również Słońce); najchłodniejsze z nich są nazywane czerwonymi karłami

• podolbrzym – są gwiazdami pośrednimi między karłami i olbrzymami, większość z nich ma masę zbliżoną do masy Słońca

• olbrzym – gwiazda o dużych rozmiarach i dużej jasności; ma bardzo niejednorodną strukturę

• nadolbrzym – gwiazda o bardzo dużych rozmiarach i bardzo dużej jasności

• Układ Słoneczny – to zespół planet i innych ciał niebieskich krążących wokół Słońca. Jego masa stanowi 99,87% masy Układu. Wokół Słońca krąży 8 dużych obiegów astronomicznych zwanych planetami:

• Merkury

• Wenus

• Ziemia

• Mars

• Jowisz

• Saturn

• Uran

• Neptun

• Wokół Słońca krążą trzy planety karłowate

• Pluton

• Eris

• Ceres

• Księżyc – naturalny satelita Ziemi. Ma kształt elipsoidy obrotowej

• kometa – jest ciałem niebieskim, która przy bardzo małych masach uzyskuje olbrzymie rozmiary

• meteory – bryły stałej materii przemieszczające się w kosmosie

• sfera niebieska – nazywamy wyobrażoną powierzchnię kuli, której środek znajduje się na Ziemi, a promień jest nieoznaczony

• zenit – punkt na sferze niebieskiej pionowo nad naszymi głowami

• nadir – punkt na sferze niebieskiej oddalony o 180* od zenitu

• azymut astronomiczny – kąt zawarty między płaszczyzną południka niebieskiego a płaszczyzną koła wierzchołkowego przechodzącego przez dany punkt. Kąt ten mierzymy od 0* do 360* od południka przechodzącego przez biegun południowy zgodnie z ruchem wskazówek zegara

• koła godzinne –koła prostopadłe do płaszczyzny równika i przechodzące przez bieguny niebieskie

• południk niebieski – połowa koła godzinnego przechodząca przez zenit

• deklinacja –kąt zawarty między płaszczyzną równika niebieskiego a kierunkiem na gwiazdę

• kąt godzinny –kąt zawarty między płaszczyzną południka niebieskiego a płaszczyzną koła godzinnego przechodzącego przez daną gwiazdę zgodnie z ruchem wskazówek zegara, mierzony w godzinach

• elipsoida obrotowa – bryła powstała przez obrót elipsy wokół krótszej osi.

• geoida – teoretyczna powierzchnia najbliższa faktycznemu kształtowi Ziemi.

• długość geograficzna –jest to kąt zawarty pomiędzy półpłaszczyzną południka zero, a półpłaszczyzną południka przechodzącą przez daną miejscowość

• szerokość geograficzna –jest to kąt zawarty pomiędzy półpłaszczyzną równika, a promieniem ziemskim przechodzącym przez daną miejscowość

• Ziemia obiega Słońce po orbicie eliptycznej w ciągu 365dni, 6 godzin, 9minut i 9sekund

• Oś Ziemska nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod stałym kątem 66*33’

• peryhelium – punkt przysłoneczny

• aphelium – punkt odsłoneczny

Na ekliptyce znajdują się następujące punkty kardynalne:	Astronomiczne pory roku
Punkt równonocy wiosennej (Punkt Barana)- Słońce znajduje się w nim około 20 marca	21 marca –wiosna
Punkt przesilenia letniego (Punkt Raka)- Słońce znajduje się w nim około 21 czerwca	22 czerwca – lato
Punkt równonocy jesiennej (Punkt Wagi)- Słońce znajduje się w nim około 23 września	23 września –jesień
Punkt przesilenia zimowego(Punkt Koziorożca)- Słońce znajduje się w nim około 21 grudnia	22 grudnia –zima

• 22 grudnia promienie słoneczne padają prostopadle na zwrotnik Koziorożca

• 22czerwca promienie słoneczne padają prostopadle na zwrotnik Raka

Konsekwencje ruchu obiegowego Ziemi	Konsekwencje ruchu obrotowego
rok jako podstawowa jednostka	następstwo dnia i nocy
strefy oświetlenia	pozorna wędrówka Słońca po sferze niebieskiej
strefy klimatyczne związane ze strefami oświetlenia Ziemi	pojęcie czasu słonecznego (miejscowego)
dzień i noc polarna	spłaszczenie Ziemi na biegunach
pory roku i zróżnicowanie czasu i ich trwania	odchylenie kierunku swobodnie poruszających się ciał zgodnie z kierunkiem ruchu: w prawo na półkuli północnej, w lewo na półkuli południowej
zmiana rozkładu średniej rocznej temperatury powietrza(im większa szerokość geograficzna, tym mniejsze nagrzanie terenu w ciągu roku)
zmiana wysokości Słońca nad horyzontem w różnych szerokościach geograficznych w ciągu roku
zmiana miejsca wschodu i zachodu Słońca na horyzoncie w ciągu roku

• 360* w ciągu 24 godziny

• 15* w ciągu 1 godziny

• 1* w ciągu 4minut

• 15’ w ciągu 1 minut

• 1’ w ciągu 4 sekund

• Różnica długości geograficznej 15) powoduje różnicę czasu o 1 godzinę.

• rok gwiazdowy – określamy czas, po którym Słońce widziane z Ziemi na tle gwiazdy stałej na sferze niebieskiej powraca do tej samej gwiazdy; trwa on 365dni, 6h, 9min, 9s

• rok zwrotnikowy –to czas, po którym Słońce widziane z Ziemi na tle Punktu Barana powraca do tego samego punktu; trwa on 365dni 5h, 48min, 45,989s

• planeta – ciało niebieskie krążące wokół gwiazdy, świecące światłem odbitym od tej samej gwiazdy (samo nie świeci)

• południk niebieski –jest to odbicie Ziemskiego południka na sferze niebieskiej. Przechodzi przez bieguny niebieskie.