Wszystkie wykłady

PÓŁNOCNO-WSCHODNIE STANY USA – PRZYRODA I CZŁOWIEK

dr Sławomir Kobojek

kolokwium opisowe 30 minut

WYKŁAD 1 (13.02.2014)

Ameryka Północna

Stany Zjednoczone Ameryki zajmują zwarty obszar w środkowej części kontynentu Ameryki Północnej – zlokalizowane jest tu 48 stanów – tworzących zwarte terytorium. Stanem 49 jest Alaska zajmująca części północno-zachodnią kontynentu. Pięćdziesiąty stan – Hawaje leży w środkowej części Pacyfiku daleko od reszty terytorium USA.

USA:

Podział obszaru USA (zwarta cześć kontynentalna) na makroregiony i subregiony

Północno – Wschodni (North East); subregiony:

Północno – Środkowy (North Central); subregiony:

Południowy (South); subregiony:

Zachodni (West); subregiony:

Stany wchodzące w skład makroregionu Północno – Wschodniego:

Ranking stanów wg liczby ludności: Nowy Jork, Pensylwania, New Jersey, Massachusetts, Connecticut, Maine, New Hampshire, Rhode Island, Vermont

Stan Stolica Przydomek (nickname)
Connecticut Hartford The Constitution State
Maine Augusta The Pine Tree State
Massachusetts Boston The Bay State
New Hampshire Concord The Granit State
New Jersey Trenton The Garden State
New York Albany The Empire State
Pennsylvania Harrisburg The Keyston State
Rhode Island Providence The Ocean State
Vermont Montpelier The Green Mountain State

Makroregion Północno – Wschodni składa się z dwóch subregionów:

Powierzchnia makroregionu wynosi 439 298 km2.

Liczba ludności przekracza 50 mln.

NOWA ANGLIA

W skład subregionu wchodzi 6 stanów: Maine, New Hampshire, Vermont, Massachusetts, Connecticut, Rhode Island

MAINE – Stan sosnowy; powierzchnia: 86 156 km2; ludność: 1 244 000. Jest to największy stan Nowej Anglii. Stolicą Stanu jest Augusta, która jest niewielkim miasteczkiem (18 560 mieszkańców w 2000 r.) położonym w dolinie Kennebec.

W surowym krajobrazie Maine dominującym elementem są północne wysokie pasma Appalachów. Najwyższym wzniesieniem Stanu jest granitowy masyw Mount Katahdin – 1606 m n.p.m. Intruzja granitowa powstała w erze paleozoicznej w dewonie. W podszczytowych partiach masywu znajdują się 4 cyrki polodowcowe pochodzące z okresu glacjalnego Wisconsin (ostatnie w Pn. Ameryce zlodowacenie plejstoceńskie). Poniżej cyrków występują moreny czołowe i ozy oraz kilkanaście malowniczych jezior polodowcowych.

Maine posiada malowniczą – urozmaiconą linię brzegową. Liczne klify, skaliste półwyspy i wysepki oszlifowane przez lodowiec, lejkowate ujścia rzek nadają krajobrazowi niepowtarzalny koloryt. Należąca do stanu Maine cześć wybrzeża przylega do słynnej Zatoki Fundy, gdzie występują największe w skali światowej przypływy i odpływy (różnica osiąga 20 metrów).

Old Sow Whirpool – jest to jeden z największych na świecie wirów pływowych związany z bardzo silnie zaznaczającą się różnicą poziomu pływów oceanicznych w akwenie Zatoki Fundy (Funda Bay). Obserwowane tu pływowe różnice poziomu oceanu osiągają 20 m między przypływem i odpływem. Efektem jest powstanie silnych prądów morskich, które w miejscu dogodnej konfiguracji dna i układu wybrzeża, tworzą silny wiatr. Nazwa Old Sow (stara maciora) nawiązuje do charakterystycznego dźwięku, jaki towarzyszy zjawisku. Od początku XVI wieku obszar dzisiejszego stanu był terytorium spornym między Francuzami i Anglikami.

NEW HAMPSHIRE – stan granitowy, powierzchnia: 24 032 km2, ludność 1 185 000.

Stan graniczy z Kanadą na północy, Maine od strony wschodniej, Stanem Vermont od zachodu oraz Massachusetts na południu. Na krótkim odcinku od strony południowo wschodniej posiada dostęp do Oceanu Atlantyckiego.

W krajobrazie Stanu dominują góry. Południkowe pasmo należące do systemu Appalachów to Góry Białe. Stanowią one geomorfologiczną oś Stanu. Kulminacja pasma – Mt. Washington 1917 m n.p.m. jest zarazem najwyższym wzniesieniem Pn. Appalachów.

Również i ta część Appalachów była w plejstocenie zlodowacona. Krajobraz przypomina nieco Sudety – Karkonosze. W najwyższym masywie G. Białych zaznacza się wyraźnie piętrowość klimatyczna i roślinna.

Granitowe masywy tworzą najdzikszy krajobraz górski w całej Nowej Anglii.

Cechą klimatu najwyższych masywów G. Białych jest występowanie huraganowych wiatrów (średnio co 3 dni).

Mount Monadnock lub Grand Monadnock- interesujący masyw górski w południowo- zachodniej części New Hampshire – 965 m n.p.m. Jak sama nazwa wskazuje masyw ten jest formą twardzielcową – górą wyspową (inselberg). Zbudowany jest z niezmiernie odpornych skał metamorficznych – łupków krystalicznych i kwarcytowych, Masyw oparł się skutecznie denudacji glacjalnej i peryglacjalnej w zimnych okresach plejstocenu.

VERMONT – stan zielonych gór, powierzchnia: 25 900 km2, ludność: 591 000.

Vermont od północy graniczy z Kanadą. Od strony wschodniej wzdłuż rzeki Connecticut z New Hampshire, od południa ze Stanem Massachusetts, od strony zachodu ze Stanem Nowy Jork. Jedyny stan Nowej Anglii bez dostępu do Atlantyku.

Przydomek Stanu jest bardzo trafiony nie tyle z powodu, iż osią terytorialną jest pasmo Green Mountains ale dlatego, że góry te porastają w niższych częściach stoku lasy mieszane. Wiosną i latem stoki górskie są rzeczywiście zielone. Jesienią mienią się odcieniami czerwieni i brązu. Ciekawostką jest, że lasy te są zbiorowiskami wtórnymi.

Interesującym obiektem przyrodniczym w północno-zachodniej części Stanu jest Jezioro Champlain wzdłuż którego przebiega granica między Vermontem i Stanem Nowy Jork.

Jezioro nazwę swoją wzięło od nazwiska francuskiego odkrywcy i geografa Sauela de Champlain, który odkrył to jezioro w roku 1609. Jezioro umiejscowione jest w tektonicznym obniżeniu między Górami Zielonymi a masywem Adirondack. Powierzchnia jeziora 1130 km2 – stawia je na 6 miejscu w USA – jest to zatem potężny rezerwuar słodkiej wody. Linia brzegowa tego jeziora o długości 110 km i szerokości do 19 km jest bardzo urozmaicona występuje około 80 wysepek.

Najwyższym szczytem pasma Gór Zielonych i zarazem najwyższym punktem Stanu Vermont jest Mount Mansfield 1339 m n.p.m. obok niego jeszcze 3 wierzchołki przekraczają wysokości 1200 m n.p.m. Zatem Góry Zielone należą go kategorii gór średnich. Grzbiety gór pokrywają lasy borealne.

Stolica stanu 0 Montpelier to spokojne miasteczko (8000 mieszkańców). Europejskim „odpowiednikiem” stolicy Vermontu jest miasto w Langwedocji (pd. Francja) – Montpellier

Charakterystyczny budynek to gmach stanowego parlamentu.

MASSACHUSETTS – powierzchnia: 27 360 km2, liczba ludności: 6 349 097, gęstość zaludnienia 313 os/km2

Przydomek – stan zatokowy łatwo zrozumieć patrząc na mapę. Na stosunko krótkim odcinku wybrzeża można doliczyć się kilkunastu mniejszych i większych zatok. Największe i najbardziej znane to: Massachusetts Bay i Cape Cod Bay.

Największym miastem stanu, a zarazem jego stolica jest Boston – 2,9 mln mieszkańców (zespół miejski)

W Massachusetts rozpoczęła się historia USA. Tu w roku 1620 wylądowali „ojcowie pielgrzymi i zbudowali osadę Plymouth”

Najwyższym punktem stanu jest Mount Greylock – 1064 m n.p.m., będący geograficznie wyspowym – izolowanym grzbietem G. Białych.

Przylądek Cape Cod jest najdalej na wschód wysuniętym skrawek stanu. Stanowi on formę, która powstała i tworzy się w wyniku działania fal morskich. Rozmywanie wcześniej złożonych osadów glacjalnych i ich ponowna akumulacja w środowisku brzegowym morskim, prowadzi do narastania charakterystycznej formy wału brzegowego.

CONNECTICUT – powierzchnia: 12 997 km2, ludność: 3 274 000, gęstość zaludnienia: 271 os./km2

Stan konstytucyjny. Stolicą jest Hartford, miasto znane jako siedziba prestiżowego uniwersytetu. W ukształtowaniu powierzchni dominują niziny – średnie wzniesienie wynosi 152 m n.p.m. Najdłuższą rzeką Nowej Anglii jest Connecticut River. Wypływa z górzystych obszarów New Hampshire i płynie przez terytoria 4 stanów Jest długość wynosi 640 km.

Najwyżej położonym miejscem w stanie jest Mount Frissell 725 m n.p.m., w północnej części stanu.

RHODE ISLAND – oficjalna nazwa – The State of Rhode Island and Providence Plantations

Najmniejszy z 50 stanów USA. Jego powierzchnia wynosi zaledwie nieco ponad 3000 km2, a ludność około 1 mln. Gęstość zaludnienia 387 os./km2.

Stolicą jest Providence – położone u nasady wąskiej Zatoki Narragansett łączącej się z Cieśniną Long Island. Providence zostało założone w roku 1636 przez pastora Rogera Williamsa, wydalone za poglądy. Gospodarka stanu opiera się na dobrze rozwiniętych gałęziach przemysłu lekkiego oraz usługach.

SUBREGION ŚRODKOWOATLANTYCKI

obejmuje swym zasięgiem trzy stany: Nowy Jork, New Jersey, Pensylwania.

NOWY JORK

Jest urozmaicony krajobrazowo, w jego skład wchodzą duże masywy górskie, urozmaicone wybrzeże z estuarium, wyspa Long Island. Stolicą Stanu jest miasto Albany. Stan jest jednym z najstarszych obszarów osadniczych, na stałe osadnictwo rozwinęło się po roku 1609. Pierwsze osadnictwo na tym terenie było holenderskie – Nowy Jork nazywał się Nowym Amsterdamem. Następnie cały teren przejęli Brytyjczycy i nazwy zostały pozmieniane, aczkolwiek zauważalne są pozostałości holenderskie.

Najwyższe wzniesienie – Mt. Marcy – 1629 m n.p.m.

Stan Nowy York zdominowany jest przez ogromną światową metropolię Nowy Jork. Aglomeracja Nowego Jorku (leżąca w 3 stanach Makroregiony Pn-Wsch). Skupia około 1/3 ludności całego stanu. Tu mieszczą się główne instytucje handlowe, bankowe itd.

Stan Nowy Jork to nie tylko wielka metropolia New York City, to także piękna przyroda. Góry Adirondack w północnej części stanu pod względem geograficznym stanową cześć Appalachów.

NEW JERSEY leży na wybrzeżu oceanu Atlantyckiego między Nowym Jorkiem a Pensylwanią. Jest stanem tak małym (20 168 km2), że zdominowany został przez dwie wielkie metropolie: miasto Nowy Jork na wschodzie i Filadelfię na zachodzie. Duża cześć stanu New Jersey wchodzi w skład aglomeracji wymienionych miast.

Przydomek – Garden State (stan ogrodów) nie jest w pełni adekwatny do współczesnego krajobrazu.

New Jersey można w znacznej mierze określić mianem sypialni Nowego Jorku.

Stan słynny jest z „białych plaż” nad Atlantykiem ze znanymi kurortami (Atlantic City).

Stolicą stanu jest Trenton (przedmieście Filandelfii) ludność: 8 717 925 (2005 r.), gęstość zaludnienie jest najwyższa w całym makroregionie- 438 os./km2.

Najwyżej położonym punktem jest szczyt High Point w paśmie Kittatinny o wysokości 550 m n.p.m., średnia wysokość – 75 m n.p.m.

Ciekawym elementem krajobrazu stanu jest sieć kanałów.

Białe-piaszczyste plaże to wizytówka New Jersey. Akumulacyjne wybrzeża typu barierowego jest miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców aglomeracji Nowego Jorku.

PENNSYLVANIA – obejmuje duże obszary terenów górzystych

Commonwealth od Pennsylvania (wspólnota Pensylwanii) – twórcą stanu oraz ideologiem wspólnotowości był angielski kwakier William Pen, który głosił, iż założony stan jest wspólnotą wszystkich mieszkańców (także Indian) żyjących na jego obszarze.

Obszar dzisiejszego stanu i stanów sąsiednich zamieszkiwały plemiona indiańskie z grupy Algonkinów (głownie Lenni Lenape i Mohikanie), trudniły się rolnictwem.

Tereny Pensylwanii odegrały także kluczową rolę w Wojnie Secesyjnej pod Getysburgiem 1-3 lipca 1863 roku doszło do historycznego zwycięstwa Unii.

W krajobrazie główna rolę odgrywają pasma górskie Krainy Grzbietów i Dolin w Appalachach.

Pensylwania jest ludnym stanem: 12 281 054, gęstość zaludnienia wynosi 106 os./km2. Najwyższym położonym miejscem jest Mt. Davis - 979 m.

WYKŁAD 2 (20.02.2014)

Eksploracja Ameryki

Początki kolonizacji (XVI-XVII w)

W pierwszym etapie kolonizacji Ameryki Północnej zaznaczyła się dominacja Francji nieco później przystępują Anglicy, Holendrzy, Duńczycy i Szwedzi.

Analizując motywy i przebieg kolonizacji Ameryki Północnej można zauważyć, że procesy te miały inny przebieg niż kolonizacja Ameryki Południowej prowadzona przez Hiszpanię i Portugalię. Głównym motywem kolonizacji hiszpańskiej było jak największe złupienie tych obszarów (pozyskanie złota). Natomiast w przypadku kolonizacji prowadzonej przez Brytyjczyków to ziemia, przestrzeń, głód ziemi była wartością przyciągającą na te obszary. W wyniku tego ludność tubylcza stanowiła zbędny element, co doprowadziło do wykupywanie ziemi, spychanie tych ludów coraz bardziej na zachód.

Pierwsi koloniści angielscy przybyli do Ameryki Północnej pod koniec XVI w. w 1584 r. założyli na południowo-wschodnim wybrzeżu Ameryki kolonię – Wirginia (na cześć królowej – dziewicy – Elżbiety 1). Królowa zgodziła się łaskawie objąć tą nazwą rozległy obszar wybrzeża atlantyckiego od Nowej Funlandii na północy aż po Florydę na południu.

Pierwsza osada kolonistów angielskich Jamestown, założona została w roku 1607, jako czasowe przedsięwzięcie komercyjne. W roku 1608 roku przybyła do Jamestown grupa fachowców z Polski. Stopniowo kolonia Jamestown zaczynała coraz bardziej się rozwijać. Ludność zaczęła uprawiać tytoń i dzięki temu osadnictwo zaczęło się prężnie rozwijać.

Za przełomową datę kolonizacji angielskiej uznaje się rok 1620, wówczas do wybrzeży Nowej Anglii (do stanu Massachusetts) dotarła grupa osadników zwana Ojcami Pielgrzymami. Datę ta uznaje się za początek „amerykańskiego eksperymentu” polegającego na tym, iż na zupełnie surowym korzeniu został zaszczepiony skrawek Europy. Koloniści zakładali tu społeczeństwa na wzór europejski. Anglia przejęła kolonizację nowego kontynentu, ponieważ miała najwięcej osób wolnych, gotowych do osiedlenia się w nowym miejscu.

Historyczne i kulturowe uwarunkowania rozwoju północno-wschodnich terenów USA

Rola Anglii w kolonizacji Ameryki Północnej

Przyczyny:

Przełomowe daty w historii kolonizacji Ameryki Północnej:

Giovanni de Verrazano, osiadły w Rouen we Francji, podobnie jak Sebastian Cabot, chciał dotrzeć do Chin, opływając od północy nowo odkryty kontynent. Uzyskał poparcie króla Francji i w roku 1523 udał się w podróż na zachód. Burza rozproszyła jego flotę. Musiał zawrócić. Niezrażony pierwszym niepowodzeniem w następnym roku wyprawił się ponownie na jednym okręcie – „Dauphine”. Dotarł do wybrzeży Ameryki Północnej (do Cape Fear – Przylądek Strachu). Płynąc wzdłuż wybrzeży dzisiejszych stanów Karoliny Północnej, Wirginii, Delaware i New Jersey, Verrazano ominął ujście Hudsonu i odtarł do Nowej Funlandii. Nie znalazł oczywiście drogi do Chin, ale rozpoznał i skartował dużą część wschodniego wybrzeża Ameryki. Utorował drogę innym odkrywcom.

W 1608 roku odbyła się druga wyprawa H. Hudsona. Żeglarz ponownie wypłynął w kierunku północno-wschodnim i jeszcze raz próbował przedostać się tą drogą do Chin. Tym razem dotarł do Nowej Ziemi na Morzu Barentsa.

Ostatnia IV wyprawa H. Hudsona 1610-1611. Ostateczna wyprawa zakończyła się tragicznie. Uparcie dążąc do odkrycia przejścia północnego, Hudson opłynął w czerwcu 1610 roku. Południowe krańce Grenlandii i wpłynął do wielkiej zatoki nazwanej później jego imieniem. Zbuntowana załoga pozostawiła H. Hudsona z kilkoma osobami w małej szalupie.

Po objęciu tego terenu przez Hudsona powstała kolonia holenderska – Nowe Niderlandy, nie przetrwała ona zbyt długo.

Najtrudniejsza dla pielgrzymów była pierwsza zima, niezwykle mroźna. Czterdziestu osadników zmarło. Pozostali życie zawdzięczali w dużej mierze tubylcom, którzy dostarczyli im żywność. Na pamiątkę tych wydarzeń ustanowiono „Święto Dziękczynienia” (czwarty czwartek listopada).

„Halve Mean” Statek zbudowany w roku 1608 w stoczni w Amsterdamie. Flybot – okręg zbliżony do Karaki.

Karaka to statek – najczęściej trójmasztowy żaglowiec. Na maszcie pierwszym fokmaszt) i drugim (grotmaszt) – ożaglowanie rejowe. Na ostatnim – bezanmaszcie – ożaglowanie łacińskie. Karaką była m.in. „Santa Maria” K. Kolumba oraz „Victoria” z wyprawy F. Magellana (pierwszy okręt, którym opłynięto Świat).

Pierwszymi Europejczykami, którzy odkryli i eksplorowali wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej byli wikingowie z Islandii. Leifur Eriksson (Leif Szczęśliwy) dotarł do Grenlandii a następnie pożeglował dalej w kierunku południowo-zachodnim i dopłynął do Nowej Funlandii, a następnie wzdłuż wschodniej wybrzeża kontynentu dalej na południe. Krainę, którą okrył nazwał Winlandią.

Gdy pojawili się Europejczycy na terenie Stanów Zjednoczonych stworzono niepodległe państwo amerykańskie, co więcej powstało społeczeństwo, naród amerykański. System amerykański był tak sformatowany, że ze zbieraniny wielu narodów powstał jeden naród amerykański odznaczający się wielkim patriotyzmem.

Trzynaście koloni angielskich przed ogłoszeniem deklaracji niepodległości.

Wschodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych stopniowo zasiedlane było przez fale migrantów. Uformowała się różnorodna społeczność. Powstało 13 stanów, kolonii pod panowaniem Anglii. Na ich obszarze mieszkało ok. 2 mln obszarów, więcej na obszarze północnym. Mieszkańcy byli poddanymi króla Anglii, na ogół oddanymi. Pod koniec XVII wieku rozpoczął się proces formowania się państwa i narodu amerykańskiego.

Amerykańskie państwo i amerykański naród i amerykański patriotyzm

  1. Efekt pogranicza – frontier effect – pierwsi osadnicy europejscy w Ameryce byli zdani wyłącznie na siebie. Walka o przetrwanie ukształtowała nowy typ człowieka. Silny, zaradny i twardy człowiek.

Z czasem w miarę postępującej stopniowo na zachód eksploracji powstał mit amerykańskiego pogranicza (American frontier) ziem słabo zaludnionych przez białych, leżących na zachód od większych skupisk ludności i kolonizowanych przez twardych ludni.

Pogranicze traktowano jako wyzwanie dla amerykańskiego społeczeństwa.

  1. Wojna siedmioletnia (1756 -1763) i jej konsekwencję.

  1. Gigantyczny rozwój gospodarczy 13 kolonii brytyjskich w XVII i XVIII wieku w oparciu o miejscowe zasoby środowiska.

  1. Protekcjonistyczna i niekonsekwentna polityka metropolii wobec kolonii- zatargi i bunty na tym tle

  1. Otwarty konflikt – rewolucja (bunt) kolonii – wojna o niepodległość amerykańską – powstanie narodu.

Wojna o niepodległość kolonii – amerykańska rewolucja

WYKŁAD 3 (27.02.2014)

Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych – akt prawny autorstwa m.in. Thomasa Jeffersona, uzasadniający prawo Trzynastu Kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej do wolności i niezależności od króla Wielkiej Brytanii, Jerzego III. Ogłoszona 4 lipca 1776 w Filadelfii podczas II Kongresu Kontynentalnego.

„Ilekroć wskutek biegu wypadków koniecznym się staje dla jakiegoś narodu, by zerwał więzy polityczne łączące go z innym narodem i zajął wśród potęg ziemskich oddzielną i równorzędną pozycję, do której upoważniają go prawa natury i jej Bóg, to właściwy szacunek dla całej ludzkości wymaga, aby naród ten podał powody, które skłaniają go do oderwania się.

Uważamy następujące prawdy za oczywiste: że wszyscy ludzie stworzeni są równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi nienaruszalnymi prawami, że w skład tych praw wchodzi prawo do życia, wolność i dążenia do szczęścia…”

Bitwa pod Saratogą – starcie zbrojne (a właściwie seria starć), które miało miejsce pomiędzy siłami brytyjskimi i amerykańskimi podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, między 17 września i 8 października 1777. Bitwa doprowadziła do kapitulacji armii brytyjskiej 17 października 1777 i była punktem zwrotnym wojny, gdyż amerykańskie zwycięstwo skłoniło Francję do przystąpienia do wojny po stronie amerykańskiej.

W roku 1783 strona brytyjska uznała swoją przegraną – podpisany został traktat paryski, w którym Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych. Powstało państwo sięgające od Atlantyku po Missisipi.

Konfederacja plemion Indiańskich przegrała w roku 1794 bitwę pod Fallen Timbers – traktat z Indianami podpisano w roku następnym i od tej daty północno-zachodnie tereny doliny Ohio zaczęły zapełniać się osadnikami amerykańskimi.

W roku 1795 zawarto w San Lorenzo traktat między Hiszpanią a Stanami Zjednoczonymi, w których uznano rzekę Missisipi za rzekę graniczną między posiadłościami hiszpańskimi a Stanami Zjednoczonymi.

Zasady zarządzania ziemiami leżącymi w dolinie rzeki Ohio: Podział terytorium północno-zachodniego na 5 obszarów nazywanych terytoriami. Każde z nich jeśli zamieszkane było przez 5 tys. mężczyzn stawało się terytorium federalnym, otrzymywało gubernatora, 3 sędziów. Kidy na takim terytorium zamieszkało 60 tys. mieszkańców to mogli ubiegać się o przyjęcie do unii federalnej na warunkach równości w stosunku do stanów założycielskich.

Ekspansja Stanów Zjednoczonych Ameryki

Stany Zjednoczone są państwem Boga, wcielającego w życie jego plan. Już pierwsi osadnicy purytanie przybywali tu w poczuciu, że realizują boską misję na pustkowiu „errand into wilderness”. Nowe tereny z wolu stwórczy powinny zostać zagospodarowane. W 1890 r. Urząd statystyczny USA ogłosił, że pogranicze przestało istnieć. To był szok. Uważano, że pogranicze kształtuje charaktery.

Napoleon Bonaparte podbijający Europę, wymógł w roku 1800 na Hiszpanach zwrot byłej kolonii francuskiej Luizjany (Hiszpanie zajęli ją w 1763 roku, po wojnie siedmioletniej). Napoleon nie posiadał jednak dostatecznie silnej floty, aby utrzymać to zamorskie imperium. Szukając funduszy na stłumienie buntu niewolników na Haiti, Napoleon sprzedał Amerykanom Nowy Orlean i całą Luizjanę za 60 mln franków (15 mln dolarów).

W roku 1812 przyłączono do Stanów Zjednoczonych Terytorium Missouri. W 1819 Amerykanie kupili od Hiszpanów Florydę.

Po 1819 roku Teksas stał się częścią nowego państwa meksykańskiego, którego rząd zgodził się m.in. na zamieszkanie osadników amerykańskich nad rzeką Brazos. W roku 1836 nastąpiła rewolta Amerykanów przeciwko władzą Meksyku, która doprowadziła do zniszczenia, przez dyrektora Santa Annę, fortu Alamo (wymordowano jego obrońców). Ostatecznie Amerykanie zwyciężyli i zorganizowali Republikę Teksasu, która połączyła się w 1845 r. ze Stanami Zjednoczonymi.

Po wojnie secesyjnej 1861-65 w marcu 1867 roku udało się zakupić Alaskę od Rosji za cenę 7,2 mln dolarów. Transakcja ta wywołała głosy sprzeciwu zarówno w USA jak i w Rosji. W roku 1900 Hawaje uzyskały status terytorium Stanów Zjednoczonych.

Amerykański patriotyzm – nacjonalizm- „Amerycentryzm” – Dżingoizm – „Spread –eagleism”

Wielka Pieczęć - na awersie znajduje się bielik amerykański z rozpostartymi skrzydłami, każde ze skrzydeł zdobi 13 piór. Lewym szponem trzyma 13 (jak Trzynaście Kolonii) strzał, prawym zaś gałązkę oliwną o 13 liściach, co symbolizować ma zdolność Stanów Zjednoczonych do prowadzenia wojen oraz do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa. Głowa orła zwrócona jest w kierunku gałązki, co ma symbolizować nadrzędność pokoju. Dziobem chwyta motto "E Pluribus Unum" ("Jedno uczynione z wielu") złożoną z 13 liter; nad głową znajduje się nimb z 13 gwiazdami umieszczonymi na niebieskim tle. Tarcza, którą orzeł trzyma na piersi (składa się z 13 pasów) odróżnia się od flagi amerykańskiej tym, że nie ma gwiazd na niebieskim polu, zaś pasy zewnętrzne są koloru białego, nie czerwonego.

Na rewersie pieczęci widnieje niedokończona piramida z 13 warstw kamieni, u podstawy której widnieje wypisany rok 1776 (zapisany cyframi rzymskimi). W miejscu, gdzie powinien znajdować się szczyt piramidy widnieje tzw. Oko Opatrzności. Dodatkowo na rewersie znajdują się dwie łacińskie sentencje złożone z 13 liter: "Annuit Coeptis" ("Bóg spojrzał życzliwie na nasze przedsięwzięcie"; z Eneidy Wergiliusza) oraz "Novus Ordo Seclorum" ("Nowy Porządek Wieków" - początkowo motto wolnomularstwa, zaczerpnięte z czwartej eklogi Wergiliusza). Rewers wielkiej pieczęci znajduje się np. na odwrocie banknotu jednodolarowego .

Odzyskać „American Dream” – Amerykańskie marzenie to popularny slogan, hasło wyrażające ideały demokracji, równości i wolności, na których budowano USA. Każdy obywatel USA jest niejako upoważniony do spełnienia swojego American Dream, czyli doznania szczęścia poprzez nieskrępowane wykreowanie swojej osoby, swego domu marzeń, postępując wszakże według ogólnie przyjętych i propagowanych w bogatych społeczeństwach norm.

Dżingoizm – superpatriotyzm

Spread- eagleism

Duma narodowa – ponad wszelkie inne wartości. Supremacja wszystkiego, co mieści się w obrębie szeroko rozumianej amerykańskości.

Amerykańska ksenofobia

WYKŁAD 4 (06.03.2014)

Uwarunkowania przyrodnicze rozwoju społeczno-gospodarczego północno-wschodnich stanów USA

UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI USA

Wschodnie tereny USA odznaczają się pasowy, zbliżonym do południkowego układem głównych stref krajobrazowych. Postępując od wschodu ku zachodowi wyróżniamy:

  1. Nizinę Atlantycką – Atlantic Costal Plain – wąski pas nizin przybrzeżnych.

  2. Appalachy – Appalachian Mountains – szeroka strefa paleozoicznych górotworów wraz z przedgórzem (Piemont) od strony wschodniej.

  3. Wyżyny Appalaskie (Allegheny Plateau) – na zachód od Appalachów Wyżyna rozszerza się szczególnie w obszarze pogranicznym stanów – Pensylwania i Nowy Jork

  4. Nizina Centralna między Appalachami a Kordylierami po wielkie jeziora i dolinę rzeki Świętego Wawrzyńca na północy.

Appalachy to stare w sensie geologicznym góry, zajmujące wschodnią część Stanów Zjednoczonych oraz południwo-wschodnią Kanadę. Długość łańcucha od Alabamy na południu USA po Nową Fundlandię w Kanadzie na półnony wynoski 2600 km, szerokość przeciętnie 300-500 km. Najwyższy szczyt to MT. Mitchell – 2037 m n.p.m. Pod względem geograficznym Appalachy podzielono na południowe od Alabamy po tektoniczną dolinę rzeki Hudson w Stanie Nowy Jork oraz północne, od Hudson do N. Fundlandii. Część północna gór zbudowana jest głównie ze skał krystalicznych (granity i gnejsy) w części południowej występują zarówno skały krystaliczne jak i osadowe. Północno-wschodnia część Appalachów powstała w orogenezie kaledońskiej, a część południowo-zachodnia w hercyńskiej (appalachijskiej).

Pasmo Błękitne - Appalachy, zwłaszcza zaś ich część południowa, posiadają budowę pasową – składają się z szeregu równoległych do siebie elementów różniących się wiekiem fałdowań oraz wiekiem i rodzajem skał. Jednym z elementów układanki składającym się na Appalachy jest Pasmo Błękitne.

Kraina Grzbietów i Dolin – na zachód od Pasma Błękitnego wzdłuż łańcucha Appalachów Południowych od Alabamy po stan Nowy Jork ciągnie się górzysty region nazywany Krainą Grzbietów i Dolin, składający się z wielu równoległych pasm górskich i rozdzielających je dolin. Wyniosłości dochodzą tu do 1100 m n.p.m. Od wschody na prawie całej długości krainie towarzyszy obniżenie nazwane Wielką Doliną lub Wielką Doliną Appalaską. Region zbudowany jest głównie ze skał osadowych wieku staro paleozoicznego silnie sfałdowanych. Utwory geologiczne ujęte są w system regularnych fałdów – synklin i antyklin.

Góry Kittatiny w Pensylwanii i New Jersey należą do Prowincji Grzbietów i Dolin. Ich część wierzchołkowa zbudowana jest z odpornych zlepieńców sylurskich. Dolina rzeki Delaware przecina w poprzek pasmo górskie, tworząc malowniczy przełom. Górny wznoszą się jako twardzielcowe pasmo ponad Wielką Doliną.

Pasmo Kittatiny jest stosunkowo wąskim, twardzielcowym grzbietem ukształtowanym przez denudację w odpornych zlepieńcach i piaskowcach. Na obszarze stanu New Jersey jego maksymalna wysokość sięga zaledwie 550 m n.p.m. Krajobrazowo i wysokościowo podobne są do Pasma Łysogór w Górach Świętokrzyskich. Są także różnice – Kittatiny objęło swym zasięgiem ostatnie w Ameryce zlodowacenie (Wisconsin) około 20 tys. lat temu. Pozostały jeziora i inne wyraźne formy glacjalne.

Ostatnie zlodowacenie plejstoceńskie znane w Ameryce Północnej pod nazwą zlodowacenia Wisconsin jest odpowiednikiem zlodowacenia Wisły w Europie. Maksymalny zasięg, lądolód Wisconsin osiągnął około 18 000 lat p.n.e.

Wyżyna Appalachijska – od zachodu do Krainy Grzbietów i Dolin przylega Wyżyna Appalachijska – wyżynno – górzysty region zbudowany głównie z młodo paleozoicznych skał osadowych nieznacznie zburzonych tektonicznie (układ monoklinalny). W obrębie tego regionu wyróżnić można w części północnej i środkowej – Wyżynę Alleghańską (Allegheny Plateau). Na południu Wyżyna Appalachijska nosi nazwę Cumberland Plateau. Góry Alleghańskie stanowią wschodnie wysokie zakończenie Wyżyny Appalachijskiej w części środkowej i północnej. Z punktu widzenia stanowią one potężną kuestę o bardzo urozmaiconym krajobrazie.

Wyżyna Allegheny – rozległy, silnie pocięty dolinami rzek płaskowyż. Obejmuje on teren stanu Nowy Jorki, Pensylwanii, Wirginii Zachodniej i Ohio. Północna cześć Wyżyny była zlodowacona w plejstocenie. Powierzchnia wyżyny zbudowana jest ze sfałdowanych, osadowych skał paleozoicznych. Wyrównana wierzchowina to fragment rozległej penepleny, powstałej przed erą kenozoiczną i wypiętrzonej w kenozoiku.

Przedgórze Appalachów po ich wschodniej stronie ma charakter niewysoko wzniesionej, pagórkowatej wyżyny. Powierzchnia Piedmontu zbudowana jest głownie ze skał krystalicznych – metamorficznych starych gnejsów, łupków krystalicznych, marmurów oraz magmowych – granitów. W niektórych miejscach na ich powierzchni złożone zostały w erze mezozoicznej (tras, jura) skały osadowe – klastyczne przecięte młodszymi intruzjami magmowymi.

New Jersey – miejscowość Paterson i Wielki Wodospad na Passaic River – na granicy Piedmontu i Nizin Nadbrzeżnych znajduje się słynna linia wodospadów. Rzeki spływające ze wzniesień appalachijskich na granicy między odpornymi – krystalicznymi skałami Piedmontu (główne utwory paleozoiczne i prekambryjskie) a miękkimi osadami mezozoicznymi i trzeciorzędowymi tworzą progi wodospadów i bystrza. Linia wodospadów odegrała dużą rolę w zagospodarowaniu i zasiedlaniu obszarów północno-wschodnich USA. Z jednej strony stanowiła barierę dla komunikacji wodnej, ale z drugiej strony bystrze wody rzek napędzały młyny, folusze i tartaki. Dostarczały dużej ilości taniej energii niezbędnej dla rozwoju gospodarczego wielu regionów.

Rzeka Passaick spływa z terenów Piedmontu w północnej części stanu New Jersey. Długi na około 120 km ciek odznacza się bardzo skomplikowanym biegiem, płynąc przez tereny bagnistych, rozległych obniżeń i przecinając poprzecznie wąskie pasma niewysokich wzgórz. Większość biegu tej rzeki wiedzie przez tereny o bardzo wysokim stopniu urbanizacji.

Sandy Hook NJ – piaszczysta bariera – mierzeja, narastająca w kierunku północnym w wyniku przemieszczania materiały mineralnego przez wzdłuż brzegowe prądy generowane przez falowanie i pływy.

Na Nizinie Atlantyckiej dominują wybrzeża akumulacyjne. Kształtowany przez akumulację morską, w warunkach istnienia pływów, brzeg przyjmuje postać wybrzeża barierowego. Charakterystycznymi elementami tego typu wybrzeży są: bariery (lido) zbudowane z piasków i żwirów wąskie formy o zwydmionej powierzchni.; laguny – płytkie, odcięte od otwartego oceany akweny; porto- przesmyki łączące ocean z laguną.

Akumulacyjne, pływowe, barierowe wschodnie wybrzeże Atlantyku – strefą szczególnych zagrożeń. Pod koniec października 2012 roku do wybrzeża New Jersey dotarł huragan Sandy, który przemieszczał się z południa. Silny wiatr wiejący w stronę lądu był przyczyną zagrożeń i strat wynikających z powodzi sztormowej. Największe straty powstały na piaszczystej barierze w hrabstwie Ocean w okolicy miasteczka letniskowego Seaside Heights.

Seaside Park – Island Beach State Park

Tereny Barier (lida) są niezwykle atrakcyjne pod względem przyrodniczym. Działanie fal morskich i wiatru w połączeniu z wkraczającą pionierską roślinnością tworzą nadmorski krajobraz.

Główne centa osadnicze – wielkie ośrodki miejskie zlokalizowane są nie na Nizinie Atlantyckiej lecz w strefie Piedmontu. Nizina Atlantycka nie jest dogodna dla osadnictwa, a wybrzeże barierowe nie sprzyja budowie dużych portów oceanicznych.

Wielkie porty wschodniego wybrzeża: Filadelfia i Nowy Jork są zlokalizowane w ujściowych fragmentach dużych rzek Delewere i Hudson. Na akumulacyjnych barierowych odcinkach wschodnich wybrzeży USA warunki przyrodnicze nie sprzyjając budowie dużych portów.

WYKŁAD 6 (13.03.2014)

SUROWCE MINERALNE

Węgiel kamienny – główny surowiec

Węgiel kamienny wydobywany jest w Pensylwanii od końca XVIII wieku. Ze względy na dogodne warunki geologiczne eksploatacji oraz wysoką jakość surowca – Pensylwania nadal przoduje w wydobyciu „czarnego złota”.

Występowanie węgli w Pensylwanii oraz średnie wydobycie węgla w miejskich i wiejskich hrabstwach.

Węgiel nie jest głównym surowcem służącym do wytwarzania energii elektrycznej.

Wiele kopalni węgla kamiennego pracowało w systemie odkrywkowym. Obecnie istotny problem stanowi rekultywacja i rewitalizacja terenów pokopalnianych.

Łupki bitumiczne występują w wielu regionach USA. Głównie na terenie stanu Pensylwania i stanu Nowy Jork. Nie są one przedmiotem jakiejś szczególniej eksploatacji. Jakiś czas temu zainteresowano się nimi, jako utworami, z których można pozyskać gaz ziemny.

Światowe wykorzystanie energii jądrowej pod koniec XX wieku. 21% energii elektrycznej USA pochodzi z elektrowni jądrowych.

Public Service Electric and Gas Company – W 2013 roku PSE & G – firma otrzymała nagrodę Edison Electric Institute za wybitne wysiłki odbudowy po huraganie Sandy. Przyznana nagroda zbiegła się z 110 rocznicą istnienia firmy. Użytkowanie przez PSE & G przestarzałych elektrowni opalanych węglem kamiennym budy protesty ekologów.

Północny wschód USA posiada bogatą tradycję w rozwoju energetyki atomowej. Pierwszą elektrownią nuklearną w Nowej Anglii, a zarazem 3 w USA była Yankee Rowe Nuclear Power Station (185 MW mocy zainstalowanej). Wybudowana w 1960 roku w Massachusetts (miejscowości Rowe nad rzeką Deerfield) przy granicy ze stanem Vermont, działała nieprzerwanie do roku 1992. Tak wczesne zamknięcie zakładu związane było ze złym stanem zbiornika ciśnieniowego reaktora (zaistniało niebezpieczeństwo awarii).

W bliskim sąsiedztwie zlikwidowanej elektrowni działa Vermont Yankee Nuclear Power Plant (620 MW zainstalowanej mocy). Elektrownia pracuje od 1972 roku. Aktywiści lobby antynuklearnego wielokrotnie organizowali protesty.

Obecnie na terenie północno-wschodniego makroregionu USA działa 25 elektrowni atomowych.

Problemy energetyki jądrowej w północno-wschodnich stanach USA – są to stosunkowo stare elektrownie – powyżej 20 lat

Gaz ziemny jest kolejnym wykorzystywanym surowcem energetycznym na terenie USA. Od jakiegoś czasu prowadzona jest eksploatacja gazu łupkowego. Współcześnie największe zasoby gazu łupkowego na świecie mają Chiny (36,1 bln m3) następnie USA (24,4 bln m3).

Wielkie i różnorodne zasoby surowców skalnych związanych ze złożoną budową geologiczną górskich i podgórskich terenów, północno-wschodniego makroregionu, od dawna wykorzystywane były między innymi do celów budowlanych. Szczególne znaczenie w budownictwie posiadały i posiadają piaskowce triasowe bądź jurajskie (także dewońskie), występujące między innymi na terenie stanu New Jersey. Ze względu na charakterystyczne brązowe zabarwienie nazywane są powszechnie – „brownstone”. Występuje wiele typów tego kamienia budowlanego.

W stanie New Jersey piaskowce typu brownstone występują wśród skał osadowych formacji z Passaic (Passaic Formation). Powstały one w górnym triasie, w początkowym etapie rozpadu superkontynentu Pangei. Ich czerwonawo-brązowe zabarwienie świadczy o lądowym i suchym środowisku.

Nazwa brownstone przyjęła się także w odniesieniu do budynków, których elewacje zbudowane są z tego materiału. Wiele zachowanych budowli (głównie z II połowy XIX wieku i początków XX wieku) zdobi ten dekoracyjny materiał. Szczególnie dużo brownstons zachowało się w nowojorskim Brooklynie.

KLIMAT PÓŁNOCNO-WSCHODNICH STANÓW USA

Rozciągłość południkowa Ameryki powoduje, że na jej terenie występują wszystkie strefy klimatyczne; od arktycznej – na północy, po równikową – na południu. Tereny północno-wschodnich stanów USA mieszczą się w całości w strefie klimatycznej umiarkowanej – ciepłej. Obszary południa makroregionu znajdują się na granicy ze strefą klimatów podzwrotnikowych.

Chociaż szerokość geograficzna Nowego Jorku jest podobna do szerokości geograficznej Neapolu (klimat zwrotnikowy – śródziemnomorski) to metropolia amerykańska posiada klimat chłodniejszy (zwłaszcza zimą i jesienią) ze względu na oddziaływanie zimnego prądu labradorskiego oraz zbliżoną do południkowej rozciągłość głównych makroform Ameryki.

Strefowe warunki klimatyczne są modyfikowane w rejonach górskich wysokością n.p.m.

Typy klimatu w makroregionie północno-wschodnim: strefa umiarkowanie ciepła: 13 – morski; 14 – przejściowy.

WYKŁAD 7 (20.03.2014)

Ameryka Północna położona jest w obrębie dwóch zlewisk. Większa, wschodnia część kontynentu znajduje się w obrębie Oceanu Atlantyckiego, a część zachodnia – mniejsza odwadniana jest przez rzeki, które wpływają do Oceanu Spokojnego.

W regionie wschodnim, najbardziej potrzebującym wody stanem jest stan Nowy Jork, gdyż tam skupia się większość ludności.

Pobór wody na potrzeby przemysłu – największy w Pensylwanii Pobór wody na potrzeby elektrociepłowni – największy w stanie Nowy Jork

Pobór wody w USA:

Góry Catskill w stanie Nowy Jork

Najwyższa góra Slide Mountain osiąga wysokość 1274 m n.p.m. Wododział gór Catskill to olbrzymi naturalny rezerwuar wody o doskonałej jakość. Decydują o tym wysokie opady atmosferyczne deszczu i śniegu, gęsta sieć rzeczek i strumieni oraz czyste środowisko. Rozległe tereny w górach zakupiło na początku XX wieku miasto Nowy Jork, chcąc zabezpieczyć wodę dla mieszkańców. Obecnie każdego dnia Nowy Jork zużywa około 6 mld litrów.

Zbiornik Rondout w południowej części G. Catskill położony około 120 km od Nowego Jorku. Budowany był w latach 1934-1954.

Zbiornik Ashokan we wschodniej części Gór Catskill. Jest to najstarszy zbiornik wybudowany w Górach Catskill dla potrzeb Nowego Jorku. Został on oddany do użytku w roku 1915. Zbiera wodę z powierzchni ponad 400 km2. Jest największym z uwagi na pojemność i głębokość.

System zaopatrzenia w wodę Nowego Jorku obejmuje trzy wielkośrednicowe tunele prowadzące wodę z różnych obszarów do aglomeracji nowojorskiej. Pierwszy tunel powstał w roku 1917, drugi w 1936. Budowa trzeciego zostanie zakończona prawdopodobnie w 2021 r. i wtedy tunel nr 1 zostanie poddany gruntowej renowacji.

System zaopatrzenia Nowego Jorku w wodę obejmuje również 15 wielkich zbiorników, niekiedy odległych od miasta o 200 km i dostarcza wodę dla 10 mln mieszkańców.

Regiony roślinne

  1. Lasy Arkadii

  2. Lasy mieszane nad Wielkimi Jeziorami i rzeką św. Wawrzyńca

  3. Lasy zrzucające liście

  4. Południowo-wschodnie lasy sosnowe

Obszary rolnicze

Hudson River School of American Painting – przyrodnicze inspiracje malarstwa amerykańskiego lat 30-tych i 40-tych XIX wieku.

Tomas Cole – przedstawiciel nowej romantycznej generacji twórców. Urodzony w 1801 r. w Bolton w Anglii, zmarł w 1848 r. w Carskill – stan Nowy Jork. Malarz i pejzażysta i poeta romantyczny.

Interesujące obiekty przyrodniczy Stanu Nowy Jork

Rzeka Niagara jest bardziej cieśniną lub przesmykiem niż rzeką w ścisłym tego słowa znaczeniu. Pas płynącej wody łączy dwa wielkie jeziora amerykańskie Erie i Ontario, z grupy 5 wielkich jezior. Długość rzeki 33 mile (ponad 53 km, mila amerykańska 1 mil - 1609,34 m). Rzeka na odcinku 26 mili od jeziora Erie nie posiada doliny. Nie ma także źródeł w górach. Rzeka nie ma prawie aluwiów. Na krótkim dystansie swojego biegu, rzeka Niagara pokonuje różnicę wysokości ponad 100 m. Ponad połowę tej wysokości stanowi wysokość wodospadu Niagara. Ostatnie 1 mil poniżej wodospadu – rzeka pokonuje w spektakularnej skalnej gardzieli. Dolina posiada tutaj pionowe zbocza i dno w zasadzie tożsame z doliną.

Kanadyjska część wodospadu – tak zwana „Końska Podkowa” – Horseshoe. Ta część wodospadu jest nieco niższa (57 m), ale przez podkowę pływnie 94% wody rzeki Niagara. Podkowa ma 900 m długość. Powyżej tej wysokości kaskady widoczne są niższe – kilkumetrowe progi i „rzeka bez powrotu”.

Profil geologiczny progu Niagary

Woda spływa ze skalnego progu. Wysokość spadającej ściany wodnej wynosi 57-59 m. Próg wodospadu zbudowany jest w górnej części z odpornych dolomitów dolnego syluru.

1678 r. odkrycie wodospadu przez Europejczyków. Odkrywcą wodospadu był ksiądz Louis H. Hennepin, towarzyszący Robertowi LaSalle w wyprawie na Wielkie Jeziora.

Powstanie wodospadu Niagara związane jest z utworzeniem Wielkich Jezior amerykańskich. Ich geneza z kolei ściśle wiąże się z rozwojem i zanikiem lądolodu laurentyńskiego w czasie zlodowacenia Wisconsin ostatniego w plejstocenie na kontynencie Ameryki Północnej.

Jar (gardziel) Niagary między Lewiston a progiem wodospadu. Ten odcinek rzeki Niagara zaczął formować się u schyłku ostatniego zlodowacenia. Wody ekstraglacjalne spływały w kierunku jeziora Ontario. W basenie Ontario znajdował się jeszcze topniejący lodowiec. Ekstraglacjalne i proglacjalne wody płynęły na wschód podcinając swoją skarpę (Niagara scarp).

WYKŁAD 8 (27.03.2014) opowieści o wodospadzie Niagara

WYKŁAD 9 (03.04.2014)

Interesujące obiekty turystyczne stanu Nowy Jork

Rzeka Niagara poniżej wodospadu płynie prawie aż do ujścia do jeziora Ontario w głębokim jarze (gardzieli). Zbocza doliny są strome – wyżłobione w odpornych skałach paleozoicznych. Dno doliny jest w zasadzie tożsame z korytem rzeki.

Poniżej wodospadu w pobliżu rzeki Niagara znajduje się wiele interesujących obiektów turystycznych niekoniecznie związanych z dziedzictwem przyrodniczym. Jednym z nich jest niewątpliwie elektrownia wodna Robert Moses Powerplant. Na skład kompleksu hydroenergetycznego wchodzi 13 generatorów o łącznej mocy 2525 MW. Elektrownia zbudowana została w 1956 roku.

Ujście rzeki Niagara do jeziora Ontario jest miejscem szczególnym z punktu widzenia historycznego.

French Castle- pamiątka po Francuzach władających niegdyś tym terenem. Stary Front Niagara (Old Front Niagara) to miejsce naznaczone historią. Zapisane są tu dzieje walk o ziemie amerykańską jakie toczyły się między Francuzami, Brytyjczykami, Irokezami i Amerykanami. Trzy stulecia historii frontu to lata walk, wojen i ścierania się wpływów różnych nacji. Wykopaliska archeologiczne prowadzone na terenie frontu dostarczają informacji o długiej historii, o tysiącach żołnierzy, Indian i kupców, którzy tworzyli barwną historię tego miejsca.

Trzy narody władały Fortem: Brytyjczycy, Francuzi i Amerykanie

1678-1759 – Francja; 1759-1796 – panowanie brytyjskie; 1796-1872 – Amerykanie

Związek Iroqeski (Five Nations Iroquis) składał się z pięciu odrębnych plemion połączonych wspólną kulturą i językiem. W XV wieku plemiona (Seneca, Cayuga, Onondaga, Oneida i Mohawk) sprzymierzyły się, tworząc potężną konfederację. Pozwoliło to im długo opierać się zewnętrznej inwazji. Związek pięciu plemion został przemianowany na Związek 6 narodów w XVIII wieku, gdy przyjęto do niego uchodźcze plemię Tuscarora. Ludzie Tuscarora przybyli na tereny związku Irokeskiego z terenów Północnej Karoliny.

1679- Francuzi zbudowali pierwszy drewniany fort (Fort Conti dla upamiętnienia Louis Armand de Bourbon, Prince Conti) . Pierwszy fort spłonął.

1687 – drugi także drewniany fort francuski – Fort Denonville

1726 – Francuzi rozpoczęli budowę nowego frontu. W 1727 wybudowano stojący do dzisiaj „Zamek Francuski”.

Skarpa Niagary – tą skarpę zbudowaną z ordowickich skał rozcinała pradawna rzeka Niagara w czasach zlodowacenia.

Przy Swan Road w Youngstown około 5 mil od Niagara Falls znajduje się interesujący obiekt sakralny. Sanktuarium Bazylika pod wezwaniem Matki Boskiej Fatimskiej znajdująca się pod opieką ojców Barnabitów. W miejscu tym natura i budowle sakralne tworzą spójną całość. Bazylika powstała w 1954 roku.

Genesee River – leży kilkanaście mil na wschód od rzeki Niagara

Jednym z najbardziej atrakcyjnych pod względem krajobrazowym miejsc w stanie Nowy Jork jest dolina rzeki Genesee, która rozcina Płaskowyż Allegheny. Odcinek doliny o długości około 22 mil między Portageville na południu i Mt. Morris na północy nazywany jest „wielkim kanionem wschodu”. Na rzece Genesee u schyłku zlodowacenia Wisconsin powstał głęboki kanion oraz system kilku (3) wodospadów. Jar Genesee, o długości 22 mili, wraz z kataraktami wycięty jest w piaskowcowo-łupkowych osadach. Z pewną przesadą nazywany jest wielkim kanionem wschodu – „Grand Canoyon of the east”

Najbardziej interesujący i malowniczy fragment doliny Genesee jest chroniony w Letchwort State Park.

Górny wodospad w Letchwort State Park. Próg wodospadu wycięty jest w odpornych, grubo ławicowych piaskowcach formacji Nunda. Piaskowce o miąższości około 75 m reprezentują osad akumulowany w warunkach przybrzeżnych przez prądy turbidytowe.

Piaskowcowe utwory formacji Nunda powstały w górnym dewonie i stanowią jedno z wielu ogniw litologicznych potężnej delty Catstill.

Środkowy i dolny wodospad – utworzone są w piaskowcowo-łupkowych skałach formacji Gardeau. Litologicznie i genetycznie utwory te są zbliżone do fliszu. Łączna wysokość wszystkich trzech wodospadów wynosi 350ft, czyli około 107 m. Zatem razem wzięte wodospady stanowią najwyższą kaskadę w stanie Nowy Jork.

Pola drumlinowe w zachodniej części stanu Nowy Jork między Buffalo a Syracuse. W tej części stanu występują różnorodne formy pochodzenia glacjalnego związane z erozyjną i akumulacyjną działalnością lądolodu w czasie zlodowacenia Wisconsin.

Okolice Syracuse to polodowcowy krajobraz północnej części stanu Nowy Jork.

Jeziora palczaste – Finger Lakes – Na południu od niziny rozciągającej się wzdłuż jeziora Ontario w obszarze przejściowym do wyżyny Alegheny, na przedpolu Gór Catskill, leży region nazywany Finger Lakes (Jeziora Palczaste – Pojezierze Palczaste). Na obszarze o kształcie prostokąta o wymiarach 140X70 km występuje 11 dużych rynnowych jezior. Dwa największe Cayuga i Seneca leżą w centrum terenu.

Jezioro Cayuga jest drugim co do wielkości jeziorem w całej grupie Finger Lakes, nieznacznie ustępuje powierzchnią jezioru Seneca. Powierzchnia Jeziora Cayuga wynosi 170 km2, długość około 61,2 km, a maksymalna szerokość 5,6 km. Maksymalna głębokość wynosi 132,6 m. Zwierciadło wody jeziora położone jest na wysokości 116,4 m. Zatem dno jeziora stanowi kryptodepresję.

Jezioro Seneca – północny koniec koło miejscowości Geneva; Seneca to największe z Jezior Palczastych, także najgłębsze. Maksymalna głębokość wynosi bowiem 188 m. Zwierciadło wody położone jest na wysokości 134 m n.p.m. Jezioro jest zatem również kryptodepresją. W rejonie jeziora występuje unikalny łagodny mikroklimat. Założono tu kilkadziesiąt winnic.

Na wszystkich jeziorach z grupy Finger Lakes istnieją tylko dwie niewielkie wyspy. Jeziora te swoje powstanie zawdzięczają erozji i akumulacji glacjalnej.

Góry Catskill – położone są w całości na obszarze stanu Nowy Jork na zachód od doliny rzeki Hudson oraz na południe od doliny rzeki Mohawk. Catskill należą do gór średnich. Są one zwartym masywem o rzeźbie krawędziowej, zbudowanym ze skał osadowych wieku dewońskiego (głównie piaskowce, zlepieńce i wapienie).

Góry Catskill – wodospad Katerskill- pod względem geologicznym Catskill nie należą do systemu fałdowego Appalachów. Skały budujące góry tworzyły w dewonie potężną deltę rzeczną.

Na południowo-wschodnich zboczach Catskill ulokowane jest senne miasteczko Woodstock w hrabstwie Ulster w stanie Nowy Jork. Miasto słynne jest ze swoich kolonii artystycznych. Stało się symbolem słynnego rokowego festiwalu. W rzeczywistości koncerty w pamiętnym 1969 roku odbyły się w odległej od Woodstock miejscowości Bethel.

WYKŁAD 10 (10.04.2014)

Miasta w USA

Stany Zjednoczone są krajem, w którym procesy urbanizacyjne rozpoczęły się późno, lecz przebiegły i przebiegają bardzo dynamiczne. W trakcie tych procesów wykształcił się typ miasta niepodobny do modelu europejskiego. O dynamice procesów urbanizacyjnych świadczą zmieniające się wskaźniki procesu. W roku 1950 ludność miejsca USA stanowiła 64% ogółu mieszkańców. Pół wieku później w miastach mieszkało już 79% ludności.

Jakie są miasta amerykańskie. Czy miasto to potężne drapacze chmur ze stali i betonu? Czy raczej olbrzymie obszary zabudowane niskimi domkami z ogródkami.

W ciągu 200 ostatnich tal historii wielokrotnie zmieniała się definicja miasta. W roku 1790 podczas pierwszego spisu ludności, miastem uważano osiedla, których liczba ludności przekraczała 8000. W 1880 próg ten obniżono do 4000, a w 1910 – do 2500. W 1930 i 1940 roku Biuro Spisu Ludności wyróżniło 3 kategorie miejscowości, których ludność uznano za miejską:

  1. City lub intercorporated places, z ludnością powyżej 2500 mieszkańców, z własną władzą municypalną.

  2. W stanach: Massachusetts, New Hampshire i Rhode Island – Town (jednostka II rzędu), z liczbą ludności ponad 2500 mieszkańców i z własną władzą municypalną

  3. W Nowej Anglii oraz stanach Nowy Jork i Wisconsin – township, liczące ponad 10000 mieszkańców, z gęstością zaludnienia przekraczającą 1000 os/milę2.

Później dokonywano jeszcze dalszych zmian w klasyfikacji. Ostatnia miała miejsce w roku 2000. Od tego czasu za ludność miejską uważa się osoby mieszkające w tzw. obszarach zurbanizowanych – urbanized area (UA) i urban clusters (UC).

Urbanized area – składa się z gęsto zaludnionych miejscowości, liczących ponad 50 tys. mieszkańców.

Urban clusters (UC) – gęsto zaludnione miejscowości z liczna ludności od ponad 2500 do poniżej 50 tys.

Określenie gęsto zaludnione rozumiane jest jako obszary o zaludnieniu powyżej 1000 os./milę2 lub otaczające je terenu z zaludnieniem przekraczającym 500 os./milę2.

Biorąc pod uwagę te dość skomplikowane kryteria wydzielania ludności miejskiej, za najbardziej zurbanizowane stany uznaje się Kalifornię i New Jersey. W stanach tych liczba ludności miejskiej przekracza 94 %.

Proces urbanizacji w Stanach Zjednoczonych

Pierwsze miasta na kontynencie północnoamerykańskim stworzyli Majowie (około 500-300 lat p.n.e.) – np. Tikal na Półwyspie Jukatan oraz Zapotekowie. Miasta wymienionych ludów miały wyjątkowy charakter. Miasta te nie były stolicami imperiów, nie rządzili nimi władcy, nie posiadały armii. Ludność żyła w nich pokojowo. Miasta zbudowane były przez ludni nie dla króla, ani kliki generałów, lecz dla samych siebie – było ich miejscem świętowania.

W rozwoju miast w USA badacze wyróżniają cztery fazy:

  1. Okres kolonialny – 1630-1812

  2. Okres industrialny – 1812 -1920

  3. Okres metropolitalny – 1920 – 1960

  4. Okres rozwoju policentrycznych metropolii – po 1960 r.

Dzieląc rozwój miast amerykańskich zgodnie z rozwojem technologii kolejno następowały po sobie miasta:

W XVII wieku miasta amerykańskie były bardzo małe – pięć największych: Boston, Filadelfia, Nowy Jork, Newport i Charleston liczyły zaledwie 19 tys. mieszkańców – mniej niż ówczesny Kraków. W pierwszych miastach przyjęte zostały wzory urbanistyki europejskiej. Prosty układ.

Wczesne miasta przemysłowe powstawały w USA w latach 1870-1920 w północno – wschodnim makroregionie. Doskonałym przykładem może być miasto Peterson w stanie New Jersey.

Podstawą rozwoju zakładów przemysłowych była energia wodna związana z wodospadem na rzece Passaic. Energia wody była napędem dla licznych młynów i innych zakładów przemysłowych do roku 1914. W Paterson rozwijał się przemysł włókienniczy, produkcja broni palnej, lokomotyw. W II połowie XIX wieku zaznaczyła się dominacja przemysłu jedwabniczego. Przy fabrykach powstawały osiedla mieszkaniowe dla pracowników fabryk.

Procesy urbanizacyjne w USA w ciągu ostatnich kilkudziesiecu lat doprowadziłu do zniszczenia formy przestrzennej miasta jaka wykształciła się w XIX wieku. Urbanizacja dwieście lat temu związana była z dynamicznym rozwojem przemysłu. Od początku XX wieku obserwuje się w miastach amerykańskich (centralnych dzielnicach) spadek gęstości zaludnienia. Rozpoczęła się wówczas nowa era w rozwoju miast amerykańskich era dekoncentracji, związana między innymi także z decentralizacją przemysłu.

J. Węgleński wyróżnił cztery fazy procesu decentralizacji przemysłu:

Cechą charakterystyczną procesów urbanizacyjnych w USA jest decentralizacja, polegająca na szybszym wzroście liczby ludności w obszarach suburbiów, w porównaniu ze wzrostem ludności obszarów stref centralnych.

Dynamiczne procesy suburbanizacji rozpoczęły się w pierwszych dekadach XX wieku a przyspieszyły jeszcze bardziej po II Wojnie Światowej.

Zgodnie z opinią amerykańskich geografów i demografów suburbanizacja była jednym z najważniejszych procesów społecznych (także o wymiarze kulturowym, jakie miały miejsce w USA od czasów zakończenia II WŚ)

Czy zatem jest suburbanizacja i suburbia?

  1. Definicja tradycyjna – suburbia to osiedla o gęstości zaludnienia zbliżonej do miejskiego (nieco mniejsze), położone w bezpośrednim sąsiedztwie większego ośrodka miejskiego.

  2. Istota procesu suburbanizacji to społeczna separacja od miasta. Suburbia to osiedla, w których konsekwencje społeczne separacji są wyraźne.

  3. Wg Dobrinera – suburbia to osiedla mieszkaniowe (residentional), położone poza granicami dzielnic centralnych, jednak kulturalnie i ekonomicznie od nich zależne.

  4. Definicje prawno-administracyjne

J. Węgleński (1988) przytacza trzy typy definicji suburbiów:

Definicje „prawne” lub „polityczne” – sformułowane w oparciu o istnienie administracyjnych granic między strefą centralną a suburbiami;

Definicje „demograficzne” – przedmieścia charakteryzują się niższą gęstością zabudowy, przewagą budownictwa jednorodzinnego, oraz dłuższymi dojazdami do pracy.

HISTORIA SUBURBIÓW

Koniec XVII wieku – pierwsze suburbia Bostonu

XIX wiek – rozwój suburbiów wzdłuż linii kolejowych (początki procesu decentralizacji)

Początek XX wieku – gwałtowny rozwój suburbiów związany z rozwojem motoryzacji. W roku 1908 r. z fabryki Henry’ego Forda w Detroit wyjeżdża pierwszy Ford T – samochód który zmienił Amerykę. Jego masowa produkcja w następnych latach spowodowała między innymi gwałtowne przyspieszenie procesu suburbanizacji.

Dominacja samochodu, jako środka transportu, po roku 1945, pozwoliła na rozszerzenie strefy suburbiów do 30 mil do centrum miasta.

Rozwój suburbiów

Przyspieszenie suburbanizacji po II wojnie światowej związane było z poprawą koniunktury gospodarczej, co pociągnęło za sobą wzrost budownictwa mieszkaniowego. Dużą presję na rynek mieszkaniowy wywierała sytuacja demograficzna (baby boom), duża ilość zawieranych małżeństw. Brak terenów budowlanych w centrach miast (wysokie ceny działek w miastach – niskie na terenach pozamiejskich).

Mit miasta i mit suburbiów

Istotą procesów suburbanizacji jest społeczna separacja od miasta i wzrost poczucia niezależności mieszkańców

Suburbia to osiedla mieszkaniowe położone poza granizami administracyjnymi dzielnic centralnych, jednak kulturalnie i ekonomicznie od nich zależne.

Dodatkowo jeszcze zwrócono uwagę na kolejne ważne cechy suburbiów: niezależnośc administracyjną.

Zmiana opinii o mieście (rozumianym jako centrum): miasto, ognisko kultury, ośrodek rozwoju nauki, warunek społecznego postępu.

Pesymistyczny obraz suburbiów – The Suburbian Sadness

Takie postrzeganie suburbiów spotkało się później z dość dużą krytyką. Obecnie następuje – urbanizacja suburbiów + lewitacja centrów.

Przełom XX i XXI wieku to znaczące zmiany w rozwoju przemieści. Spencer Olin i Mark Poster zaproponowali termin postsuburban dla określenia w pełni autonomicznych gospodarczo przedmieść. Autorzy posłużyli się nim by określić nowopowstającą przestrzenną formę zabudowy.

Sposób zabudowy przedmieść miast amerykańskich został określony terminem sprawl, co literalnie oznacza „rozrastanie się” (rozlewanie) miasta. Przedmieście rozlewa się na większy obszar mniej intensywnej urbanizacji – eksurbanizacja.

Megalopolis – Jean Gottmann – francuski geograf jako pierwszy użył w latach 50-tych XX wieku terminy megalopolis w odniesieniu do zurbanizowanego obszaru położonego wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża USA między Bostonem a Waszyngtonem. We wspomnianej strefie mieszka około 50 mln ludności. Obszar metropolitalny Nowego Jorku jest fragmentem większej całości określanej jako megalopolis pn. wschodniego wybrzeża USA.

WYKŁAD 11 (24.04.2014)

Kolokwium 8 maja

NOWY JORK nie ma oficjalnego herbu, jego symbolem jest jednak znak I <3 NY. Po zamachu z 2001 roku serce na znaku jest lekko nadpalone. I <3 NY MORE THAN EVER.

Nowy Jork jest wielkim miastem portowym wschodniego wybrzeża USA. Posiada wyspiarskie położenie. Cztery spośród pięciu dzielnic metropolii leżą na wyspach:

Obecny Nowy Jork jest największym miastem Stanów Zjednoczonych i jednym z największych miast Świata. Powierzchnia miasta wynosi 1214,4 km2 z czego część lądowa stanowi 785,5 km2, a obszary wodne 428,9 km2. Ludność miasta w granicach administracyjnych – 8 104 079 (2004 r.), co daje gęstość zaludnienia 10 316 os/km2.

W całym obszarze metropolitalnym NY zamieszkuje 21 858 830 osób.

Wyspa Manhattan to serce Nowego Jorku

Na wyspie o długości 20 km i około 5 km szerokości oraz powierzchni 58 km2 mieszka około 1,5 km wielonarodowa i wielorasowa społeczność.

Powyżej 14 ulicy obszar Manhattanu podzielony został na prostokąty (układ ten zaprojektował w 1811 roku urbanista John Randel Jr. (1787-1865).

Obszar metropolitalny Nowego Jorku jest wielokrotnie większy od samego miasta i położony jest w 4 stanach: Connecticut, New Jersey, New Jork, Pensylwania.

Z 366 największych obszarów metropolitalnych USA większość skupionych jest we wschodniej części Stanów Zjednoczonych, a największym w całej Ameryce jest obszar metropolitalny – Nowy Jork – Northern New Jersey – Long Island (NY-NJ-PA) skupiający około 18 mln mieszkańców.

Sercem NY jest Manhattan – najstarsza dzielnica położona na wyspie o tej samej nazwie.

Najważniejsze daty z historii Nowego Jorku:

Inwood Hill Park – północy skrawek Manhattanu – określany także ostatnim dzikim miejscem w mieście. Tutaj prawdopodobnie w roku 1626 miała miejsce słynna umowa kupna – sprzedaży. Kupujący Peter Minuit (Holender) nabywa od Indianina (Leni Lanape) górującą nad okolicą skalistą wyspę nazywaną „Manahatta” za przedmioty o wartości około 60 guldenów.

Pierwotne osadnictwo Manhatannu

Około roku 1609, na wyspie nazywanej przez tubylców Manahatta istniało kilka punktów osadniczych – obozowisk (osad) stale bądź czasowo zamieszkanych przez tubylców plemienia Leni Lenape, należącego do rodziny Algonkinów. Przedstawiciele plemion algonkińskich zamieszkiwali wybrzeże Atlantyku od Maine aż po Zatokę Chesapeake.

Leni Lanape byli myśliwymi i rybakami i rolnikami. Karczowali lasy, a na uzyskanych poletkach uprawiali m.in. kukurydzę.

Powyżej dzisiejszej Wall Street znajdował się cmentarz, młyn, farmy oraz publiczne pastwisko dla krów, nieużytek w postaci mokradła, niewielkie kompleksy leśne, oraz stawy.

NY to trygiel narodów, ras i religii

Mimo wielkiej mobilności społeczności amerykańskiej do dnia dzisiejszego na Manhattanie istnieją dzielnice, które są zdominowane przez ludność określonych nacji.

Życie wielkiego miasta nie było by możliwe bez sprawnie działającej komunikacji. Transport publiczny zabezpiecza gęsta sieć szybkiej kolei podziemnej Subway. Początki budowy system transportowego Nowego Jorku sięgają połowy XIX wieku. Od początku XX wieku rozwija się dynamicznie system kolei podziemnej Subway. Dzisiaj sieć Subwayu (9 linii) liczy ponad 1000 km długości i łączy wszystkie dzielnice miasta. Do tego dochodzi kolejka Path – która łączy Manhattan z miastami stanu New Jersey.

Pierwsza linia nowojorskiej kolei podziemnej ruszyła jednak dopiero 27 października 1904 r. (Ninth Avenue Line). Właścicielem taboru i całej infrastruktury była działająca do dnia dzisiejszego firma Interborough Rapid Transit Company (IRT). IRT wyrósł wkrótce poważny konkurent firma BMT. W roku 1932 pojawiła się następna firma IND.

Obecnie Subway (metro) w Nowym Jorku jest jednym z największych na świcie. Długość tras wynosi około 369 km i ponad 1000 km długości torów, na liniach umiejscowionych jest 468 stacji. Na 26 liniach przewożonych jest średnio każdego dnia 5,2 mln pasażerów (1,4 mln osób w 2005 r.). Metro Nowojorskie zajmuje 4 miejsce na świecie pod względem długości po szanghajskim, londyńskim i pekińskim.

W „metrze” nowojorskim są dwa rodzaje pociągów: lokalne – zatrzymujące się na wszystkich stacjach i przyspieszone – zatrzymujące się rzadziej.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wszystkie wykłady z matmy stoiński - wersja na telefon, MATMA, matematyka
wszystkie wyklady w jednym
Pedagogika specjalna Wszystkie wykłady
wszystkie wykłady
statystyka społeczna notatki ze wszystkich wykładów Błaszczak Przybycińska
SFP wszystkie wykłady(1)
PiS(P) wszystkie wykłady od Ryśki
Finanse przedsiębiorstwa wszystkie wykłady
Finanse miedzynarodowe B Pus wszystkie wyklady id 171643
Ekonometria wszystkie wykłady
Ekonomia- wszystkie wykłady i ćwiczenia- ściaga, OGRODNICTWO UP LUBLIN, EKONOMIA
1 Ergonomia wszystkie wykładyid?01
Marketing WSZYSTKIE wyklady
PRAGO spisane dokładnie wszystkie wykłady
NOPiP wszystkie wykłady
wszystkie wykłady z matmy stoiński - wersja na telefon, MATMA, matematyka

więcej podobnych podstron