Definicja pojęcia socjologia oraz jego krótka historia

-„socius” – społeczeństwo lub zbiorowość i „logos” –wiedza, słowo
- 1835 r. August Comte jako pierwszy wprowadza nazwę socjologia
- druga połowa XIX w. pojawiają się w Brytanii pierwsze książki z terminem „socjologia: w tytule, autorem jest August Herbert
- socjologia zyskała swój pierwszy rozkwit na gruncie amerykańskim
- pierwszy wydział socjologiczny powstaje w Chicago w 1982 r.
- 1919 r. American Sociological Association – największa do dnia dzisiejszego zawodowa organizacja socjologów

Grunt Europejsk

- Francja – w 1895 na uniwersytecie w Bordeuax powstaje katedra socjologii, której założycielem jest Emile Dutkneim
- Niemcy – w 1919 r. na Uniwersytecie w Monachium katedra, której profesorem zostaje Max Weber, autor słynnej książki „Gospodarka i społeczeństwo”
- Polska – 1929 r. założycielem katedry socjologicznej w Wrocławiu zostaje F. Renecki. Pierwszy redaktor „Przeglądu socjologicznego”
- Brytania – dopiero po II wojnie światowej powstają pierwsze katedry socjologii w Oxfordzie i Cambridge – uprawiano tam wcześniej antropologię społeczną i filozofię społeczną

Wiedza przed-socjologiczna o społeczeństwie
- trzy podstawowe cechy wiedzy przedsocjologicznej:
* wiedza potoczna – zbiór spostrzeżeń przypadkowych i osobistych
* wiedza fragmentaryczna i niespójna
* wiedza pochodna
* wiedza apodyktyczna (popadająca w moralizatorstwo)
* wrażliwość artystyczna (literatura, poezja, malarstwo, rzeźba, film, telewizja, teatr, etc.)
* filozofia społeczna lub polityczna – odkrycie prawdy o człowieku, o świecei

Moment przełomowy oka socjologii jako nauki

Życie społeczne ludzi posiada swoistą powtarzalne cechy i prawidła -> naturalizm pogląd uznający jedność między rzeczywistością przyrodniczą, a społeczną.

Wiedza empiryczna = doświadczenie

Przełomem był pozytywizm, bazujący na metodologii.

Socjologia jako nauka

Pozytywizm jako pierwsze spojrzenie na socjologię jako naukę (początki)

Pozytywizm – pogląd o potrzebie naśladowania w warunkach społecznych metod badawczych wprowadzanych z nauk przyrodniczych

August Comte ( 1798 – 1857) francuski filozof, twierdził, że konieczne jest przezwyciężenie dwóch momentów: postrzegania i interpretacji faktów społecznych

Teologia – sprowadzenie faktów do rzeczywistości transcendentalnej

Metafizyka – zjawiska abstrakcyjne (i mistyczne)

5 podstawowych dyrektyw pozytywistyczne metody badań rzeczywistości:

1. Ograniczenie poznania naukowego jedynie do faktów bezpośrednio obserwowanych stopniowo
2. Dochodzenie do wszelkich uogólnień na drodze ostrożnej indukcji
3. Sprawdzanie praw naukowych do prostych tez wykazujących zależność między zachodzącymi faktami
4. Przewidywanie przyszłych faktów poprzez rozmowę, poprzez rozmowę, wprowadzanie ich w prawa naukowe
5. Zapobieganie i kontrolowanie faktów wynikających z praw naukowych

Społeczeństwo to zbiorowość powiązanych w pewien sposób jednostek ludzkich w czasie i przestrzeni

Społeczeństwo może być postrzegane z różnych punktów widzenia (orientacji socjologicznych)
- demograficzny – populacja, wielość, zbiory jednostek
- grupowy – raczej zintegrowane całości
- systemowy – układ p[pozycji i statusów apołecznych
- strukturalny – sieć relacji międzyludzkich (nauczyciel – uczeń)
- aktywistyczny – wzajemne zorientowane działania
- kulturalistyczny – podzielane symbole, reguły, wartości, wyrażające się w wspólnych działaniach
- zdarzeniowe (polowe) zmienne, płynne pole, pełne zdarzeń

Od zachowań do działań społecznych.
A. Zachowanie to zewnętrznie obserwowany ruch przejawiany przez ludzi
Behawioryzm – przekonanie zakładające, że życie społeczne da się wyjaśnić za pomocą najbardziej elementarnych zachowań ludzkich
Instrumentalne uczenie się (system gratyfikacji i kar):
- naśladowanie sytuacji, które przyniosły przyjemność
- unikanie sytuacji, które wywołały przykrość
George C. Homans (1910 – 1989) – koncepcja gratyfikacji i kar:
- jeśli działanie jest częściej nagradzane, to jednostka podejmuje częściej związane z tym działania,
- jeśli w sytuacji bodźcowej towarzyszyło działanie gratyfikacyjne, to jednostka dążyła będzie do jej powtarzania,
- im większą wartość ma dla jednostki nagroda, tym częściej będzie ona ją powtarzać
- im częściej otrzymuje jednostka nagrodę, tym mniej wartościowa dla niej staje się dla niej ta nagroda
- gdy jednostka spotka nieoczekiwana nagroda lub unikanie spodziewanej kary, reaguje z zadowoleniem i sympatią wobec innych
Zachowanie staje się działaniem, kiedy nadany zostaje jemu sens;
a) przez jednostkę (znaczenie psychologiczne)
- rozumienie bezpośrednie
- rozumienie pośrednie
* wielowarstwowość znaczeń
* działania podstawowe (Z. Froyd)
* działania zakamuflowane
b) przez wspólne uznanie (działania kulturowe)
Koordynacja działań
W wielu sytuacjach społecznych istnieje konieczność podejmowania zsynchronizowanych działań, w przeciwnym bowiem razie może dojść do pojawienia się ogromnego chaosu.
C. czynności społeczne (F. Znaniecki) – to takie działania, która są adresowane bezpośrednio do innych.
Typy czynności społecznych: wychowawcze, edukacyjne, władcze, informacyjne,wyrażające się w pytaniach i prośbach
Rodzaje adresatów czynności społecznych: bezpośredni, anonimowi
Działanie społeczne (Max Weber) – działania skierowane ku innym ludziom w oczekiwaniu, że nastąpi reakcja na wysłany do nich komunikat.
„Wskazanie sobie innego” (G. H. Mead) – identyfikacja partnera, ku któremu kierujemy nasze działania i który winien odwzajemnić nasze oczekiwania
Rodzaje działań społecznych:
a) Działania racjonalne (kalkulujące):
- racjonalność instrumentalna (racjonalność biznesowa)
- racjonalność autoteliczna (działalność Matki Teresy)
b) działania tradycyjne (rytualne)
c) działania afektywne (emocjonalne)
Od działań społecznych do interakcji
Kontakt społeczny – para wzajemnie wzajemnie ukierunkowanych działań społecznych o charakterze jednorazowym, przelotnym.
Reguła „grzecznej uwagi” – wymóg społeczny, który zakazuje nachalnego przyglądania się nieznajomym
Dwa typy kontaktów społecznych
- Kontakt społeczny bezpośredni
- kontakt społeczny pośredni
* w różnym miejscu
* w różnym czasie
Interakcja społeczna – jest sekwencją nawzajem zwróconych sobie działań między partnerami, które są modyfikowane w zależności od tego, co ten drugi robi
Dwa typy interakcji:
- interakcja bezpośrednia – ten sam czas i przestrzeń
- interakcja pośrednia – nie są koniczne warunki czaso – przestrzenne
Dystans interakcyjny – odległość między partnerami w zależności od treści interakcyjnej (David Hall – ukryty wymiar)
- dystans intymny – między kochankami, partnerami, rodzicami a dziećmi (30-40cm)
- dystans między przyjaciółmi i dobrymi znajomymi (140-120 cm)
- dystans socjalny – między dyrektorem a pracownikiem w biurze na dywaniku (120 cm – 3,5m)
- dystans publiczny – mowy na trybunie, ksiądz w kościele (pow. 3,5m)
Cywilizacyjna odległość – dystans interakcyjny zależy nie tylko od treści i charakteru interakcji, lecz także od zwyczajów kulturowych
Przestrzeń jako narzędzie manipulacji interakcjami
- blokowiska – wieś
- stołówka studencka – ekskluzywna restauracja
- pojedynczy stolik na egzamin – okrągły stół do konserwatorium

Interakcja jest takim działaniem społecznym, które wynika z oriento­wania się na innych ludzi i jest odpowiedzią na ich zachowania i dzia­łania

Interakcje powtarzalne – wielkość wzajemnych oddziaływań tych samych partnerów, zachodzących nieregularnie, bez określonych terminów czy interwałów

nterakcje regularne – wielosc wzajemnych oddziaływań tych samych partnerów, zachodzących w sposób regularny z określonymi interwałami i terminami

Interakcja regulatywna (regulowana) – jej cecha – wyznacza ją norma prawna lub moralna

Od interakcji regularnej do interakcji regulatywnej

Interakcje regulatywne
- interakcje regularne nie są obciążone sankcjami
- interakcje regulatywne są obciażoine sankcjami społecznymi

Od interakcji do stosunków społecznych

Stosunek społeczny – wielość interakcji pomiędzy tymi samymi partnerami, polegającymi nie tylko na ich powtarzalności i regularności, dzięki którym partnerzy zajmują określone pozycje społeczne i wynikające z nich role społeczne

Pięć cech wyznaczających stosunek społeczny: wielość interakcji, wielotematyczność interakcji, względna trwałość interakcji, normatywna regulacja interakcji

Źródła normatywnych regulacji: systemy norm społecznych, reguły moralne, reguły prawne

Konglomerat pozycji – zbiór pozycji społecznych, które zajmuje jednocześnie dana osoba

Pozycja cząstkowa – to każda poszczególna pozycja wchodząca w skład konglomeratu pozycji

Kowalski: - lekarz, mąż, ordynator szpitala, dobry kierowca

Pozycja naczelna - jest to pozycja społeczna, którą kultura desygnuje na naczelna

Pozycja podrzędna – pozycja o mniejszej wadze niż pozycja nadrzędna

Pozycja centralna – to ta pozycja społeczna, którą jednostka sama, bez względu na preferencje kulturowe za najważniejsze uważa

Pozycje preferencyjne – pozycje społeczne, które jednostka subiektywnie podporządkowuje pozycji centralnej

Konflikt między pozycjami społecznymi – niezgodność wewnątrz konglomeratu pozycji

- sprzeczność w obrębie ról, jakie jednostka reprezentuje; ojciec -> żołnierz
- dysonans przekonań
- konflikt interesów
- konflikt miedzy pozycjami społecznymi a kontaktami społecznymi

Sekwencja pozycji – zbiór pozycji społecznych zajmowanych przez jednostkę po sobie
- zmienność pozycji społecznych w codzienności
- zmienność pozycji zachodzące w czasie biograficznym

Dwa typy pozycji społecznych dotyczących codzienności
- pozycja widoczna – zaktywizowana w danym kontekście społeczeństwa
- pozycja utajniona – nie jest realizowana przez jednostkę w danym momencie

Pozycje decydujące o awansie społecznym
- pozycje predestynujące – ułatwiające zajecie wyższego stanowiska w sekwencji pozycjij lub karierze zawodowej
- pozycje dyskryminujące – utrudniające zajęcie wyższego stanowiska w sekwencji pozycji, czy karierze zawodowej

Od organizacji społecznej do struktury społecznej

Organizacja społeczna – różne pozycje, różne osoby powiązane w swoiście wyróżniające się całości:
- różne pozycje społeczne – dla uniwersytetu – profesor, uczeń itd.
- różne osoby powiązane ze sobą siecią swoistych stosunków: rektor – profesor, profesor – student
- wspólne całości w obrębie wytworzonej sieci powiązań różnych pozycji

Rodzaje kontekstów społecznych warunkujących funkcjonowanie organizacji społecznych:
k. zawodowy, k. edukacyjny, k. rodzinny, k. medyczny, k. religijny

Mobilność ludzi zachodząca między różnymi organizacjami społecznymi:
a) codzienne
- wychodzimy do pracy, opuszczamy organizację rodzinną, - idziemy do biura, wchodzimy na pocztę,
b) na planie czasu biograficznego:
- przedszkole, szkoła , zakład pracy

Biurokracja – forma organizacji, która ma najbardziej realizować postulaty instrumentalnej racjonalności, efektywności, bezosobowości – przenikające kulturę nowoczesną

Typ idealny biurokracji (M. Weber): drabina biurokratyczna, podział funkcji, depersonalizacja, uniwersalizm, regularne z góry ustalone wymagania, pisemna forma wszystkich czynności

Struktura społeczna – czysta konfiguracja występujących w obrębie organizacji reguł działania różnych osób zajmujących odmienne pozycje (znikają już tutaj jednostki, pozycje czy role społeczne, a pozostaje czysta sieć powiązań i relacji)

Dwa typy konfiguracji stosunków społecznych:
- konfiguracja scentralizowana – rząd, orkiestra symfoniczna
- konfiguracja linowa – droga służbowa, łańcuch dowodzenia w wojsku

Dwa typy struktury społecznej

1. Mikrostruktura – sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia
struktura grupowa i struktura organizacji
2. Makrostruktura – sieć powiązań między złożonymi obiektami społecznymi
struktura polityczna i struktura gospodarcza

Typy strukturalnego ujęcia społeczeństwa

1. Struktura pokrewieństwa – układy relacji w obrębie rodzin
a) struktura bilateralna – dzieci spokrewnione są ze strony obu rodziców
b) struktura unilinearna – pokrewieństwo dotyczy tylko jednej strony – matki lub ojca
- s. patrylinearna – pokrewieństwo ze strony ojca
- s. matrylinearna – pokrewieństwo ze strony matki

2. Struktura komunikacyjna – sieć komunikacyjna, kanały porozumiewania się (organizacje przemysłowe czy administracyjne)

3. Struktury socjometryczne – okład wzajemnych sympatii, antypatii czy obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy

Status wyborów= Liczba wyborów otrzymanych przez osobę/ N-1 Wskaźnik przybiera wartość od 0 do 1

Wskaźnik spoistości grupy
WSG = Liczba wzajemnych wyborów w grupie/liczba wszystkich możliwych wzajemnych wyborów

Wskaźnik przybiera wartości od 0 do 1

Cztery aspekty struktury społecznej

1. Struktura normatywna
harmonijna struktura normatywna i chaotyczna struktura normatywna

2. Struktura ideowa
- struktura homogeniczna (struktura przejrzysta) – kościół
- struktura heterogeniczna (struktura sekretna) – instytut naukowy
Od działań masowych do ruchów społecznych

Społeczeństwo masowe – to charakterystyczny rodzaj społeczeństwa nowoczesnego, w którym życie jednostki odbywa się w otoczeniu wielkiej grupy ludzi

Trzy typy aktywności zbiorowej w społeczeństwie masowym: działania masowe, zachowania zbiorowe, działania zbiorowe

Działania masowe – zachodzą, gdy wielu ludzi w podobnym czasie, ale osobno i dla indywidualnych celów, podejmują podobne działania, które przynoszą zagregowane i skumulowane skutki wykraczające poza zakres prywatny i jednostkowy, a uzyskujące znaczenie gospodarczeDziałania masowe mogą być sterowane – podniesienie stóp procentowych przyczyni się do wzrostu oszczędzania

Różnica między działaniami indywidualnymi a zbiorowymi polega na wielości i różnorodności tych pierwszych

Zachowania zbiorowe – wielość działań mogą cechować dodatkowe właściwości. Działający ludzie mogą być zgromadzeni w jednej przestrzeni i doświadczać tych samych sytuacji

Rodzaje zachowań zbiorowych:

1) Tłum - duża zbiorowość ludzi - znajdujących się w bezpośrednim kontakcie społecznym
- reagujących spontanicznie, bezrefleksyjnie, naśladowczo na wspólne bodźce i współobecność innych

Gustaw Le Bon – Psychologia tłumu
1) działania zawieszające wszelkie kalkulacje i myślenie racjonalne
2) zawieszenie motywacji reguł moralnych obyczajowych – tendencje do ulegania demoralizacji i brutalizacji
3) gotowość do poświęcenia za samozwańczym przywódcą – uleganie sugestiom i naciskom demagogów
4) zachowania stadne – naśladowanie innych prowadzące do uniformizacji i falowej eskalacji zachowań

2) Audytorium – widownia
- każdy przyszedł i każdy miał nieco inne motywacje
- teraz są wszyscy razem w jednym miejscu (stadion)
- siedzą obok siebie, często nie zauważają siebie, obserwują jednocześnie
- kontakty przelotne (euforia, „nasi”, „obcy”)

3) publiczność – zbiorowość obserwatorów, widzów i słuchaczy, którzy równocześnie i w tym samym czasie, choć w rozproszeniu przestrzennym skupiają uwagę na tym samym zdarzeniu, programie telewizyjnym czy radiowym i doznają tych samych wrażeń i przeżyć

4) Pokolenie – zbiorowość ludzi, którzy choć osobno i niezależnie od siebie, z tych samych wydarzeń historycznych przeżyli te same sytuacje i reagowali na te same wyznania, co znalazło wyraz w ich przekonaniach, regułach i wartościach, oraz wytworzyło poczucie wspólnego losu

Działania zbiorowe – aktywność ludzi posiadających wspólny cel i koordynację

Do działań tych konieczna jest:- aktualizacja celów, określenie strategii postępowania, podział funkcji między uczestników, koordynacja różnych funkcji (przywództwo)

Ruchy społeczne – akcje zbiorowe zmierzające do wywołania lub powstrzymania zmiany społecznej

RS wyróżniają dwie cechy:
- wywołanie zmiany społecznej (lub jej powstrzymanie)
- brak zinstytucjonalizowania i sformalizowania

Sektor ruchów społecznych – suma występujących w danym społeczeństwie ruchów społecznych różnych typów

Sprzyjające warunki formowania się RS
- urbanizacja- industrializacja- umasowienie edukacji- nowoczesna technologia- rosnące pole niezadowolenia- ideologia aktywistyczna- rosnące pola wolnego czasu i energii

Rodzaje ruchów społecznych
- ruchy reformatorskie – zorientowanie na normy

- ruchy radykalne – zorientowanie na wartości
- ruchy społeczne nastawione na innowacje
- ruch społeczny zachowawczy

Podział ruchów społecznych w perspektywie społecznej:
Ruchy społeczne stare -XIX w. i reprezentowały wyodrębnione segmenty struktury społecznej: klasy, warstwy, grupy zawodowe

Ruchy społeczne nowe – druga połowa XX w. charakteryzuje się heterogenicznym składem uczestników, walczące o realizację uniwersalnych postmaterialistycznych wartości:
- harmonii z przyrodą- ochrony środowiska- pokoju- emancypacji kobiet- zapewnienia praw mniejszości- obrony życia poczętego

Stadia formowania się ruchu społecznego
- sprzyjający klimat strukturalny- struktura napięcia- uogólnianie przekonań - pojawienie się poczucia relatywnej derywacji

Zdarzenie inicjujące – iskra zapalna ruchu społecznego (zwolnienie Anny Walentynowicz stało się początkiem ruchu społecznego „Solidarność”

Zdarzenie inicjujące (Gordon Alllport)

Geneza ruchu społecznego sprzyjający klimat struktury -> sytuacja napięcia -> zdarzenie inicjujące -> koniec genezy ruchu

Działania zorganizowane – każdy ruch społeczny w pewnym momencie kończy się i zaczyna się kariera ruchu społecznego, tj. działania zorganizowane

Pojawienie się działań zorganizowanych
- rekrutacja członków
* model woluntarystyczny
* model nobilitacji członków
- pojawienie się charyzmatycznego przywódcy
- działania zorganizowane – instytucjonalizacja

Każdy ruch społeczny kończy się
- kryzysem wiktoriańskim – nie ma sensu dalszej walki
- kryzysem przegranej – rozproszenie ruchu

Socjalizacja jako wielostronny proces wychowania

Socjalizacja – wielostronny proces wychowania (uczenia się), dzięki któremu człowiek, istota biologiczna staje się społeczną, człowiekiem określonego społeczeństwa, reprezentantem konkretnej kultury

Rodzaje wpływów socjalizujących
Rodzina, środowisko rówieśnicze, środowisko lokalne, organizacje, do których człowiek przynależy

Interpretacja wpływów i oddziaływań na ludzki sposób życia
a) tez biologicznego wpływu (socjobiologia) zakłada zdeterminowane zachowania
- dwa argumenty przemawiające przeciw biologicznego wpływu
* ludzkie społeczności są bardzo różnorodne
* „wilcze dzieci”
- teza społecznego wpływu – oddziaływanie wzorów i reguł kultury ludzkiej
- znaczenie oddziaływań naturalnych i kulturowych

Socjalizacja jako wchodzenie do społeczeństwa

Socjalizacja – jest procesem, w którym jednostka ludzka uczy się funkcjonować w społeczeństwie

Proces socjalizacji jest wielopoziomowy:- minimum kulturowe - wejście do konkretnej kultury - opanowanie konkretnych ról społecznych - umiejętność przystosowania (konformizm)

Internalizacja kultury

Kultura – bogaty arsenał wiedzy, symboli, reguł, norm, wartości, które stanowią wartość dla danego społeczeństwa

Internalizacja – proces uwewnętrzniania kultury (internalizacja jest pierwszym etapem socjalizacji)

Eksternalizacja – polega na uzewnętrznianiu osobowości w postaci konkretnych już działań

Trzy koncepcje internalizacji kultury
a) kierunek behawioryczny – James Wadson
- osobowość rozumiana jako repertuar zachowań
- zachowania ukształtowały się na drodze społecznej gratyfikacji (nagrody) oraz deprywacji (kary)
b) kierunek psychoanalityczny - Sigmmund Freud – zakłada się istnienie trzech sfer osobowości:
- pragnienia i popędy – id
- internalizacja kultury – superego (sumienie)
- element balansujący między tym czego żąda natura, a oczekiwaniami kultury – ego
c) kierunek socjologiczny – (symboliczny interakcjonizm) – C. H. Cooley i G. H . Mead – Według tego poglądu człowiek rodzi się jako niezapisana tablica (tabula resa)
- jaźń (self) – według skrajnych interakcjonistów niezapisana tablica
- proces kształtowania się jaźni
* sfera „I” – spontaniczne własne tendencje i zdolności ludzi – jaźń autonomiczna
* sfera „Me” – refleks, odbicie społeczeństwa, w którym żyjemy – jaźń refleksyjna

Odmiany socjalizacji

a) Socjalizacja pierwotna – rodzina, rówieśnicy, środowisko społeczne. Trzy etapy socjalizacji w grupach pierwotnych:- etap zabawy - etap gry - reguły gry
b) socjalizacja permanentna (ustwiczna) – towarzyszy człowi\ do końca życia
c) socjalizacja przejścia – symbolizują koniec jednej fazy życia i początek 2
d) akulturacja – niedostosowanie kultu i konieczność przyjęcia wzorów kultury
e) globalizacja kulturowa - zachodzi w warunkach zglobalizowania świata
f) socjalizacja polityczna - konieczność nauczenia się nowych reguł obowiązujących w sferze polityki
g) wdrożenie do ról dewiacyjnych i przestępczych
h) socjalizacja antycypacyjna (snobistyczna) – internalizowanie wzorów grupy – do której się nie należy a jedynie pragnie należeć
i) socjalizacja odwrotna – młode pokolenie stara się wdrożyć nowe wzory kulturowe pokoleniu starszemu

Socjalizacja pierwotna jest socjalizacją, którą człowiek przechodzi w dzie­ciństwie i dzięki której staje się członkiem społeczeństwa. W jej toku uczy się elementarnych wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych.

Socjalizacja wtórna dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną i zna w wersji wyniesionej z domu abecadło życia społeczne­go. Socjalizacja wtórna uczy, jak się nim posługiwać. Ważna część tej nauki zdobywana jest w szkole.

Resocjalizacja- Naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej jest szczególnie istot­ne w procesie resocjalizacji, której celem jest przemiana człowieka: wy­mazanie z jego świadomości dotychczasowych treści i wprowadzenie nowych; całkowite przekształcenie jego dotychczasowego obrazu świata oraz siebie samego; przebudowa osobowości i zmiana tożsamości.

Efekty socjalizacji

Społeczne funkcje procesu socjalizacji:
a) socjalizacja stanowi mechanizm transmisji kultury b) socjalizacja internalizuje wzory kultury

Problemy osiągnięcia oczekiwanego rezultatu socjalizacji
- poczucie obowiązku - obawa przed sankcjami - rozmaite koncepcje powinności i prawdy
- anomia – chodzenie na skróty - utrata skuteczności agend socjalizacji - łatwość kontaktów z oddziaływaniem kontr – socjalizującym - słaba osobowość socjalizujących jednostek

Kontrola społeczna

Kontrola społeczna – system sankcji , polegający na wyegzekwowaniu zachowań i postaw utrzymujących porządek społeczny

Agendy kontroli społecznej
- agendy formalne - agendy nieformalne

Kontrola nieformalna to wszystkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie zwyczaju. Kontrola formalna to wszystko, co zapisane jest w regulaminach poszczególnych organizacji i stowarzyszeń, a przede wszystkim w państwowych kodeksach prawnych

Dwa typy kontroli społecznej
- kontrola wewnętrzna (sumienie) - kontrola zewnętrzna ( nieformalna, formalna)

Repertuar sankcji ( dotyczy obu typów kontroli społecznej)
- dla wewnętrznej kontroli społecznej
- dla nieformalnej kontroli społecznej
* sankcje pozytywne – oznaki szacunku, wzrost prestiżu
* sankcje negatywne – wyśmiewaniem lekceważenie, pogarda
- dla formalnej kontroli zewnętrznej

Przyczyny nieskuteczności agend kontroli społecznej, zarówno formalnej, jak i nieformalnej
- akt dewiacyjny musi być widoczny- aby doszło do sankcji
- akt dewiacyjny musi być przypisany konkretnemu sprawcy
- pozycja społeczna (immunitet, poręczenie, kaucja)
- niewielka szkodliwość czynu dewiacyjnego
- okoliczności łagodzące winę czynu dewiacyjnego
- atmosfera permisywności

Dewiacje
- naruszenie porządku społecznego
- zachowania niezgodnie ze standardami składającymi się na wspólnotowo podzielaną wiję ładu

Dwa Nurty zainteresowań socjologii dewiacją
a) etiologia zachowań dewiacyjnych
- dewiacja jako rezultat rozregulowania systemu społecznego
- dewiacja jako transmisja kultury dewiacyjnej
- dewiacja jako rezultat niesprawności mechanizmów kontroli społecznej

Kryteria oceny zachowań dewiacyjnych
- dlaczego pewne zachowania są uznawane za poprawne a inne za naganne?
- dlaczego pewni lidzie postrzegani są jako dewianci i jakie są tego konsekwencje?

Etapy naznaczenia i jej konsekwencje: -wykrycie sprawcy - przypisanie mu winy – stygmatyzacja (przypisanie winy konkretnej osobie) - poszukiwanie wspólnoty zastępczej - socjalizacja antycypująca
- kariera dewiacyjna

Fasada osobista jednostki to jej wiek, płeć, uroda, a także strój. Inaczej ubieramy się na plażę, inaczej na obronę pracy doktorskiej. Inny też ma­my sposób bycia w różnych sytuacjach.

kształtowanie swojej osobowości i określanie własnej tożsamości opiera się na trzech mechanizmach: wzmacnianie-system gratyfikacji oraz kar, naśladowanie oraz przekaz symboliczny.

Osobowość- Każdy człowiek ma swój własny sposób reagowania ruchowego i emocjo­nalnego; także określoną wyobraźnię i pamięć. Ma też właściwe sobie postawy, motywacje, dążenia i zainteresowania. Właściwy danemu czło­wiekowi sposób postrzegania samego siebie i tego, co go otacza, jego pragnienia, a także konflikty, jakie go dręczą, jego życie osobiste i we­wnętrzne oraz jego zachowania społeczne - wszystko to razem składa się na jego osobowość.

Osobowość autorytarna została scharakteryzowana jako wyposażona w takie cechy, jak aprobata konwencjonalnych wartości i przyjętych zwy­czajów, tendencja do surowego karania osób uznających normy odmienne od przyjętych przez daną osobę, bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom, niechęć do wnikania w psychikę tak własną, jak i innych ludzi, poczucie zagrożenia, także w silną skłonność do wrogości wobec innych grup i duży stopień etnocentryzmu, sztywność, oschłość, odrzu­canie indywidualizmu i twórczej inwencji, preferowanie działania z po­zycji siły lub identyfikowanie się ze sprawującymi władzę, projekcję włas­nych nieuświadomionych stanów emocjonalnych na otoczenie, wreszcie przesadne zainteresowanie sprawami seksualnymi.

Osobowość podstawowa to część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizo­wanych z jej instytucjami. Jest ona podłożem postaw uczuciowych i sys­temów wartości wspólnych dla członków danej zbiorowości. Stanowi ro­dzaj kanwy, na której tworzą się zindywidualizowane formy osobowości

Oso­bowość modalna to typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji. Jest, a w każdym razie może być kategorią empiryczną, drogą zaś do jej poznania są analizy statystyczne. Badając osobowość modalna, sku­pia się uwagę na częstości występowania w danej zbiorowości pewnych cech psychicznych i ich powiązań. Pojęcie osobowości modalnej może odnosić się do każdej zbiorowości, a nie tylko do takiej, która ma wspólną kulturę. Nie wyklucza też istnienia wielu różnych typów osobowości w obrębie jednej zbiorowości. Ponadto pojęcie osobowości modalnej nie musi wiązać się z żadną określoną teorią psychologiczną

Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. Rodzaje: przypisane i osiągane.

Rolę społeczną określa się w odniesieniu do pozycji w dwojaki spo­sób. Powiada się, po pierwsze, że rola społeczna to zespół praw i obo­wiązków związanych z daną pozycją. Po drugie, że jest to schemat za­chowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji, jej element dyna­miczny, zachowani owy. Konstrukcja roli: nakazane zachowania, zakazane zachowania i margines społeczny.

podejścia do problematyki roli społecznej: Podejście funkcjonalno-strukturalne. Przy tym podejściu zaintereso­wanie rolami to zainteresowanie nimi jako czynnikami porządkującymi rzeczywistość społeczną i składnikami struktury społecznej. Podejście interakcyjne. Przy podejściu interakcyjnym role społeczne są pojmowane nie jako coś gotowego i z zewnątrz narzucanego człowie­kowi, ale jako coś, co wciąż powstaje w procesach międzyosobniczych interakcji

tożsamość społeczna jed­nostki- Tożsamość społeczna jednostki jest pochodną jej przynależności do różnych grup i kategorii społecznych. Tożsamość ta ma zarówno wy­miar subiektywny (poczucie tożsamości), jak i obiektywny (zaklasyfiko­wanie jednostki przez innych).

Konformizm to dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania i myślenia innych członków danej zbiorowości

Innowacja. Jest to aprobowanie wartości przy jednoczesnym niestosowaniu się do uznawanych wzorów zachowań; zmierzanie do realizacji uznawanych przez zbiorowość celów innymi drogami niż powszechnie przyjęte i aprobowane. Nietrudno zauważyć, że takie rozumienie innowacji wykracza poza jej potoczne pojmowanie. W zbiorowości, która ceni bogactwo, a aprobowaną drogę do jego zdobycia widzi w pracy i zgodnej z prawem działalności gospodarczej, zdobywanie go na drodze oszustw i bandyckich napadów wbrew potocznemu odczuciu mieściłoby się w Mertonowskiej kategorii innowacji.

Rytualizm. Polega na nieaprobowaniu uznawanego w zbiorowości systemu wartości, ale stosowaniu się do obowiązujących wzorów zachowań. Rytualizm, uważany przez Mertona za jedną z postaci dewiacji, bywa przez innych socjologów uznawany za oportunizm będący formą konformizmu.