47. Wojna stuletnia

Francja przed wybuchem wojny stuletniej

Filip Piękny miał trzech synów: Ludwika X (1314-1316), Filipa V (1316-1322) i Karola IV (1322-1326). Żaden z nich nie pozostawił po sobie żywego syna. Dlatego królem po Karolu IV został bratanek Filipa Pięknego, Filip VI de Valois (1328-1350).

Przyczyny wojny stuletniej:

- Gujenna - była to posiadłość króla Anglii w Akwitanii; dzierżył ją jako wasal króla Francji; dwór francuski starał się skrupulatnie egzekwować swoje uprawnienia do akwitańskiego lenna; było to powodem wielu konfliktów angielsko-francuskich; aby rozwiązać ten problem Anglicy chcieli uzyskać suwerenną władzę na Gujenną; Paryż z kolei myślał o przyłączeniu akwitańskiego lenna do domeny królewskiej;

- wsparcie Francji dla Szkocji, z którą Anglia prowadziła wojny;

- rywalizacja o gospodarcze i polityczne wpływy we Flandrii;

- Edward III jako wnuk Filipa Pięknego (przez matkę) zgłaszał roszczenia do korony francuskiej; był przecież bliżej spokrewniony z ostatnimi Kapetyngami niż Filip VI;

Przebieg wojny

Wojna wybuchła w 1337 roku, wypowiedziała ją strona angielska. Anglicy zaatakowali od strony Gujenny i Flandrii; Flandria była wewnętrznie podzielona; przeciwko hrabiemu z ramienia Paryża wybuchło powstanie mieszczan; powstańcy nie wsparli jednak aktywniej Edwarda III;

Władca Anglii ogłosił się królem Francji i stanął na czele wewnętrznej opozycji przeciwko Walezjuszom;

Działania wojenne toczyły się ospale; dopiero w 1340 roku doszło do wielkiej bitwy morskiej; admirałowie francuscy chcieli odciąć połączenie wojsk angielskich z Flandrią; ponieśli jednak klęskę, a ich flota została zniszczona; wybrzeże francuskie stanęło otworem dla Edwarda III; działania wojenne jednak ustały,bo obie strony były wyczerpane;

Walki wybuchły ponownie w 1341 roku; zmarł książę Bretanii i doszło do sporu o sukcesję; Filip VI wsparł jednego kandydata, a Edward III drugiego; działania wojenne przeniosły się do Bretanii, a później do Normandii, gdzie króla Anglii wsparli niektórzy możni;

W 1346 roku ofensywę z Normandii poprowadził osobiście Edward III, zagrożony został nawet Paryż; pod Crecy doszło do walnej bitwy; Francuzi ponieśli klęskę pomimo liczebnej przewagi; Filip VI zbiegł, zginął jego sojusznik Jan Luksemburski, król Czech oraz najwybitniejsi rycerze francuscy; o losie całej bitwy zdecydowali angielscy łucznicy, którzy zniszczyli konnicę Francuzów;

Przez wiele miesięcy Francja szykowała się do kontrofensywy; plany ich pokrzyżowała czarna śmierć;

W 1355 roku do Gujenny udał się Czarny Książę, Edward, książę Walii; stamtąd zaczął on atakować w różnych kierunkach; z północy rozpoczął również atak Jan, książę Lancasteru; Francuzi mogli zostać wzięci w kleszcze; król Jan Dobry przeprawił się na południowy brzeg Loary; wojska Jana i Czarnego Księcia starły się pod Poitiers; Francja poniosła kolejną porażkę; Jan II Dobry znalazł się w niewoli; ponadto upadł autorytet monarchii francuskiej; delfina Karola próbowano odsunąć od władzy; zgromadzenia nie chciały uchwalić podatków i domagały się reform; przeciwko monarsze buntowali się również mieszczanie paryscy pod wodzą Marcela; dzięki działaniom Karola i śmierci Marcela, udało się odbudować władzę króla; ważnym czynnikiem w tym procesie był strach przed Anglikami i chaosem;

Niewola monarchy spowodowała, że Francuzi rozpoczęli rokowania pokojowe; ciągnęły się one do 1360 roku; pokój został zawarty w Bretigny; król Anglii stawał się suwerennym władcą Akwitanii oraz powiększył jej terytorium; zachowywał także swoje zdobycze na północy, m.in. Calais; Edward III zrezygnował z pretensji do korony francuskiej; Francuzi zobowiązali się wypłacić ogromny okup za swojego króla; Jan Dobry nie mógł zgromadzić jednak tej kwoty i powrócił do Londynu, gdzie zmarł; tron objął Karol V (1364-1380); ten nie uznał suwerennej władzy Edwarda nad Akwitanią;

w tym czasie przeciwko Czarnemu Księciu zaczęli buntować się lennicy; nie podobało się im, że chciał on wzmocnić swoją władzę i nałożył podatki bezpośrednie; niektórzy wielcy panowie zwrócili się do Karola V o interwencję; w roku 1368 wybuchła ponownie wojna, tym razem na wyniszczenie; Anglicy grabili i palili Francję, a wojska króla Karola unikały walnego starcia; panowaniu króla Francji zaczęły poddawać się akwitańskie miasta, a za akcję tę odpowiadał Bertrand de Guesclin;

Za panowanie Karola V apanaże posiadało trzech jego braci: Ludwik książę Andegawenii, Jan książę Berry, Filip książę Burgundii; powstanie takiego kompleksu terytorialnego zagrażało równowadze politycznej królestwa; do osłabienia władzy centralnej przyczyniła się także osoba Karola VI (1380-1422), który objął tron jako dziecko, a później popadł w chorobę psychiczną; wskutek tego cała władza znajdowała się w rękach książąt krwi, najpierw jako regentów a potem jako członków rady królewskiej;

Brat Karola V, Filip Śmiały, który rządził Burgundią, ożenił się z Marią, dziedziczką Flandrii; w rezultacie tego stał się władcą jednego z najbogatszych krajów; jego następcy zdobyli kolejne tereny – Artois, Brabant, Hainaut, Luksemburg, Lotaryngia i Franche Comte; powstał wtedy potężny ośrodek polityczny leżący na terenie Francji i Niemiec;

Książętom Burgundii na początku zależało, aby zająć pierwsze miejsce po królu; później skupili się na budowaniu własnego państwa;

Z powodu choroby umysłowej Karola VI sprawami państwa zajęła się rada królewska; o wpływy w niej walczył Ludwik Orleański, brat króla oraz książę Burgundii Filip Śmiały, a później Jan bez Trwogi; spór toczył się tego, kto ma rządzić państwem;

Wybuchła wojna domowa; Jan bez Trwogi nakazał zamordować Ludwika; pozostali książęta krwi zjednoczyli się przeciwko Burgundczykowi; na czele ich stanął Bernard d’Armagnac, który ożenił się z córką Ludwika Orleańskiego; w konflikcie między Burgundczykami a Armaniakami chodziło o panowanie nad Paryżem i Stanami Generalnymi; początkowo przewagę uzyskał Jan bez Trwogi, ale ostatecznie Paryż zajęli Armaniakowie;

W 1412 roku Anglicy wykorzystali zamieszanie wewnętrzne we Francji i rozpoczęli działania wojenne; w 1415 roku król Henryk V wylądował we Francji i zadał wojskom francuskim klęskę pod Azincourt; w ciągu zimy 1416/1417 roku wiele miast normandzkich przeszło na stronę Anglików; w 1419 roku padło oblegane Rouen;

w tym czasie Jan bez Trwogi zdobył Paryż; kontrolował północną i wschodnią Francję; środkowa Francja i Langwedocja dochowały wierności delfinowi Karolowi i ogłosiły go regentem; książę Burgundii rozpoczął rokowania z Anglikami oraz królewiczem, ale w 1419 roku zamordowali go Armaniacy; jego następca Filip Dobry zawarł układ z Anglikami w 1420 roku w Troyes; ustalono, że po śmierci Karola VI tron francuski obejmie Henryk V; delfin Karol utracił prawa do korony przez udział w zamordowaniu Jana; znowu w Akwitanii Anglicy sprawowali władzę suwerenną;

w 1422 roku zmarł Karol VI; królem ogłosił się delfin Karol; północna Francja za władcę uznała małoletniego Edwarda VI;

Lancastarowie chcieli ostatecznego rozstrzygnięcia i atakowali linię Loary; oblężony został Orlean; armia Karola VII kompromitowała się; otuchy królowi dodała Joanna d’Arc; powoływała się ona na głosy z nieba, które nakazywały walkę z Anglikami; stanęła na czele wojska i doprowadził do uwolnienia Orleanu;

Za namową Joanny Karol VII udał się do Reims w 1429 roku i tam się koronował; jego kontrofensywa szybko jednak utraciła impet;

Anglicy a Burgundczycy uznali Joannę za osobę groźną; doprowadzili do tego, że na mocy wyroku inkwizycji została spalona na stosie jako heretyczka;

Do zakończenia wojny przyczyniła się dopiero zmiana sojuszy; Filip Dobry zerwał z Anglikami i poparł Walezjusza; w 1451 roku Francuzi zajęli całą Normandię, a w 1453 roku Gujennę; Anglicy utrzymali się tylko w Calais; tak zakończyła się wojna stuletnia;