Temperatura efektywna- miara odczuwania temp. Cieplnej człowieka w danym konkretnym wymierzę 3 układów, temp, wilgotności, ruchu powietrza.

Punkt neutralny- w temp 37 stopni wilgotności 100 % nie powoduje wrażeń termicznych, w tym punkcie wszystkie krzywe prędkości ruchów powietrza się przecinają. Obszar poniżej punktu obojętnego- strefa ochłodzenia, najmniejszy ruch powietrze powoduje wrażenie ochłodzenie; powyżej strefa ocieplenia – ruch powietrza wrażenie gorąca.
str 48, 49 termoregulacja dla żądnych wiedzy

Organizm tarci ciepło na drodze:

1.urtraty biernej – promieniowanie, konwekcja, unoszenie, przewodzenie

2.utrata czynna- parowanie wody przez skórę i płuca

Unoszenie!

Oddawanie ciepła na zasadzie unoszenia/konwekcji zależy od wysokości temp. Otaczającej nas atmosfery i ruchów powietrza. Warstwa powietrza otaczająca ciało ludzkie ulega nagrzaniu, powietrze gorące, lżejsze unosi się ku górze, wymieniając się z powietrzem chłodnym, które opada .

Utrata ciepła metodą unoszenia tylko w płaszczyźnie zetknięcia się ciała z powietrzem.

Im niższa temp, tym intensywniejsza utrata ciepła, bierna, na drodze unoszenia.

Promieniowanie!

Głównym czynnikiem wpływającym na utratę ciepła drogą promieniowania jest temperatura otoczenia mebli/ścian. Ciało wypromieniowuje ciepło np. na blok lodu, wchłania z gorącego pieca. <3

Przewodzenie - utrata ciepła na drodze bezpośredniego kontaktu naszego ciała z zimniejszym od przedmiotem.

Bierna utrata zachodzi wtedy, gdy temp. Otoczenia jest niższa od temp ciała. W temp pokojowej i w spoczynku 46% utraty-promieniowanie, 36% konwekcja i przewodzenie.

W miarę zbliżania się temp. Do 37 stopni lub w obecności źródeł silnego promieniowania dochodzi do stopniowego zmniejszania i w końcu do zahamowania biernej utraty ciepła, dalej do przejmowania ciepła przez ustrój. W tych warunkach jedynym sposobem na utratę ciepła jest utrata czynna czyli oddawanie pary wodnej przez płuca i skórę.

Wszelka utrata ciepła czynna i bierna ustaje (!!!) przy temp 37 stopni i wilgotności 100%, tzn. temp powietrza może przekraczać 37 stopni bez szkody na zdrowiu, jeśli odpowiednia niska wilgotność względna pozwala oddać drogą utraty czynnej całkowity nadmiar produkcji cieplnej ustroju

Wysokie ciśnienie

Narażenia zawodowe związane jest z pracami w kesonach (komórkach, ze sprężonym powietrzem używanych przy podwodnych robotach budowlanych) nurkowie, płetwonurkowie, pracownicy łodzi podwodnej ( wojna idzie he he he).

Praca w kesonach- 35m pod wodą czyli 3,5 atmosfery. Płetwonurkowie około- 40m

Hiperbaria- wysokie ciśnienie

Kompresja- wzrost ciśnienia atmosferycznego np. przy schodzeniu na głębokości, najczęściej przy zbyt szybkim zanużaniu się nurków, zbyt szybkie sprzężenie powietrza w śluzie będącym przedsionkiem kesonu, powoduje:

• Uszkodzenie ucha środkowego, z pęknięciem błony bębenkowej, ostry ból, często odgłos pęknięcia, krwawienie z przewodu słuchowego zew. Nudności i wymioty

• W przypadku istnienia nieżytu nosa, wydzielina może zatykać trąbki Eustachiusza, powodować zapalenia ucha środkowego

• Parcie na brzuszek-parcie na stolec

• Wzrost ciśnienia powoduje wnikanie azotu do krwi, nasycenie tkanek-szybko, najwolniej tkanka tłuszczowa, ale najwięcej zatrzymuje, 5x więcej niż wody, czas wysycenia 4-10h, ilość azotu wzrasta z 1000ml w stanie prawidłowym z każdą atmosferą o kolejny tys.

• Liczba oddechów zmniejsza się o 2-3 na min, wzrasta objętośc oddechowa

• Akcja serca ulega zwolnieniu

• Zmiana barwy głosu-charakter nosowy

• Praca przy wzroście do 3-4 atmosfer (granice normy), nie powoduje objawów tylko znużenie

• Powyżej 4-6 atm. Wzrasta możliwość choroby- wzrasta rozpuszczenie gazółw w krwii

• Wzrost azotu w tkance nerwowej powoduje- upojenie głębinowe- stan podniecenia, euforii, zmniejszenie uwagi, koncentracji, rozproszenie, zaczepność, osłabienie orientacji

Zatrucie tlenem- nadmierny wzrost ciśnienia parcjalnego tlenu, hemoglobina nie może związać tak dużej ilości tlenu, zostaje on rozpuszczony w osoczu, tak, że przy 5 atmosferach, tlen do tkanek dostarczany jest głównie przez osocze, nie krwinki

W związku z nadmierną ilością tlenu we krwi- naczynia się zwężają, pogarsza się ukrwienie tkanek- może prowadzić do zmian nieodwracalnych

Objawy: nudności, ból i zwroty głowy, przyspieszenie akcji serca, wymioty, zamroczenie drgawki jak w padaczce i zgon, jeśli nie dojdzie do obniżenia ciśnienia

- równocześnie spadek CO2 hamuje ukrwienie tkanek

Efekt bańki – i balonu

Dekompresja- powrót ciśnienia do normy przy wynurzaniu, pojawia się silne parcie powietrza na klatkę piersiową i następnie eksplozywny wydech, dużej ilości powietrza przez nos i usta.

• U płetwonurków, którzy w momencie szczytu wdechu szybko wznoszą się może dochodzić do pękania pęcherzyków płucnych i krwioplucia

• Ból za mostkiem, zator powietrza utrata przytomności

• Rozprężenie gazów jelitowych – powoduje bębnice z uniesieniem przepony ku górze

• Wzrost skurczowego, spadek rozkurczowego

• Szum w uszach, upośledzenie słuchu, dokuczliwe bóle w obrębie zatok

• Najczęściej spotykamy formę mniej ostrą- chorobę dekompresyjną czyli kesonową

• 

Mechanizmy termoregulacji

Termoregulacja – zdolność organizmu do utrzymywania stałej temperatury. Stałość temperatury ciała uwarunkowana jest obecnością specjalnego układu termoregulacyjnego, który obejmuje:

1) Ośrodek termoregulacji – leży w mózgu w okolicy nadwzrokowej podwzgórza i dzieli się na ośrodek zachowania ciepła i ośrodek utraty ciepła.

2) Elementy termorecepcyjne – receptory zimna i ciepła w skórze, błonach śluzowych, mięśniach i naczyniach.

3) Efektory układu termoregulacji - mięśnie, naczynia, gruczoły wydzielania wewnętrznego.

Ośrodek zachowania ciepła wywiera wpływ na produkcję ciepła (→termoregulacja chemiczna).

Termoregulacja chemiczna jest to zespół procesów fizjologicznych, które warunkują zmiany w metabolizmie i wytwarzaniu ciepła w ustroju człowieka; wyraża się podwyższeniem/obniżeniem przemiany materii pod wpływem niskiej/wysokiej temperatury środowiska.

Wzrost przemiany materii w czasie oziębienia występuje u czł. nawet w stanie zupełnego spoczynku mięśniowego. Na produkcję ciepła wpływa też sposób odżywiania.

Ośrodek utraty ciepła reguluje utratę ciepła na drodze fizycznej (→termoregulacja fizyczna).

Termoregulacja fizyczna to zespół procesów fizjologicznych, które prowadzą do zmniejszenia/zwiększenia oddawania ciepła przez ustrój.

1) Na drodze utraty biernej →promieniowanie, konwekcja,przewodzenie

2) Na drodze utraty czynnej → parowanie wody przez skórę i płuca

we współpracy z portalem Wikipedia, bo w kserówkach nie było:

Skutki miejscowego działania wysokich temperatur:

Oparzenie – uszkodzenie skóry i w zależności od stopni oparzenia także głębiej położonych tkanek lub narządów wskutek działania:

• ciepła,

• żrących substancji chemicznych (stałych, płynnych, gazowych),

• prądu elektrycznego,

• promieni słonecznych – UV

• promieniowania (RTG, UV i innych ekstremalnych czynników promiennych).

Przy rozległych oparzeniach ogólnoustrojowy wstrząs może doprowadzić do zgonu.

Podział oparzeń w zależności od głębokości

Wyróżnia się I, II (zazwyczaj dzielony na stopień IIA i IIB) i III stopień głębokości oparzenia. Czasem w obrębie oparzeń III stopnia wyróżnia się IV stopień obejmujący najgłębsze oparzenia.

•Oparzenie I stopnia

Obejmuje tylko naskórek, objawami są zaczerwienienie skóry i ból. Po 2-3 dniach następuje mocne swędzenie oparzonego obszaru.

Objawy ustępują po kilku dniach bez pozostawienia blizn.

•Oparzenie II stopnia powierzchowne (IIA)

Obejmuje naskórek i część skóry właściwej, pojawiają się pęcherze z surowiczym płynem, goi się w ciągu 10–21 dni, nie pozostawia blizn.

•Oparzenie II stopnia głębokie (IIB)

Obejmuje naskórek i pełną grubość skóry właściwej. Skóra jest biała z czerwonymi punktami w okolicy cebulek włosowych. Bolesność mniejsza niż w przypadku oparzenia w stopniu IIA ze względu na uszkodzenie zakończeń nerwowych. Goi się przez kilka tygodni, pozostawia blizny.

•Oparzenie III stopnia

Martwica obejmuje skórę właściwą wraz z naczyniami i nerwami skórnymi, i z podskórną tkanką tłuszczową. Skóra przyjmuje barwę od perłowo białej, przez białoszarą do brunatnej, jest twarda i sucha. Goi się długo i zazwyczaj wymaga przeszczepu. Pozostawia widoczne blizny.

•Oparzenie IV stopnia

Martwica sięga tkanek głębiej położonych. Obejmuje mięśnie, ścięgna, kości. W najcięższych przypadkach tego typu oparzeń cechą charakterystyczną jest zwęglenie oparzonej części ciała. Czasami nie wyróżnia się odrębnego IV stopnia i wszystkie oparzenia tego typu zalicza się do oparzeń III stopnia. Czasami także rozróżnia się oparzenia IV stopnia, gdzie martwica obejmuje mięśnie, V stopnia, gdzie martwica sięga do kości i VI stopnia, gdzie martwica obejmuje całą kość.

Ocena powierzchni

•Reguła dziewiątek Wallace'a

Reguła ta służy do orientacyjnego określenia oparzonej powierzchni ciała. Pozwala przy uwzględnieniu głębokości oparzeń ustalić ciężkość urazu. Powierzchnia głowy, każdej z kończyn górnych stanowi 9% powierzchni ciała. Powierzchnia przednia tułowia to 18% (9% powierzchnia brzucha oraz 9% powierzchnia klatki piersiowej). Powierzchnia tylna tułowia stanowi również 18% powierzchni ciała. Powierzchnia każdej kończyny dolnej to odpowiednio 18%. Powierzchnia krocza 1%.

•Reguła dłoni

Reguła ta służy do oceny rozległości oparzeń ciała u osób dorosłych. Zakłada ona, że powierzchnia dłoni osoby oparzonej odpowiada 1% łącznej powierzchni jej ciała.

•Reguła piątek

Reguła ta ma zastosowanie do oceny rozległości oparzeń u niemowląt. Przyjmuje ona, że powierzchnia głowy, przodu i tyłu tułowia stanowi po 20% powierzchni ciała. Na każdą kończynę przypada 10% ogólnej powierzchni.

•Metody tabelaryczno-diagramowe

Do oceny służą gotowe tabele i diagramy zawierające informacje o dokładnej powierzchni różnych części ciała u osób w poszczególnych grupach wiekowych (czasem także dodatkowe dane korygujące zależne np. od budowy ciała pacjenta). Rozwiązania te pozwalają na dokładną ocenę powierzchni oparzenia i są stosowane przede wszystkim w ośrodkach leczenia oparzeń.

Miejscowe działanie niskich temperatur:

Przemrożenie

• Postać łagodna

• Bladość skóry i brak czucia w narażonym obszarze

• Ogrzanie chroni przed trwałym uszkodzeniem naskórka i skóry

Odmrozina

• Cięższa postać

• Powstaje na przedniej powierzchni goleni, twarzy, powierzchni grzbietowej rąk i stóp

• Występuje przewlekłe zapalenie naczyń, z zaostrzeniami podczas narażenia na niskie temperatury-> wówczas drętwienie + niebiesko-białe zabarwienie skóry twarzy i koniuszków palców

Odmrożenie

• Najcięższa postać, kiedy skóra i tk.podskórna narażone są na czasowe działanie zimna poniżej 2stopni

• I faza – okres wstępny ; w temp.2,5-10 stopni. Utrata czucia + obrzęk z powodu uszkodzenia ściany naczynia

• II faza – okres zamrożenia - tajania; w temp. -6,1 do -15. Utrata czucia spowodowana powstawaniem kryształów lodu w i poza komórką + zastój krwi->przesięk->skurcz naczyń->skrzeplina

• III faza – okres późnego niedokrwienia : niedokrwienie, zakrzepy, upośledzenie regulacji autonomicznej, denaturacja białek . Po 48-72 h : pulsujący ból, mrowienie, skóra woskowo-żółta lub niebieska. Podczas ocieplania pokazuje się wyraźny rumień.

Stopa kopacza

Występuje kiedy stopy narażone są na długotrwałą wilgoć i temp. 0 -20 stopni; u robotników drogowych, marynarzy, żołnierzy, rybaków

Podstawowa przemiana materii (jako źródło Q) – termoregulacja chemiczna; wzrost jej tempa zachodzi pod wpływem

-temperatury; występuje w czasie oziębienia nawet w przypadku całkowitego spoczynku mięśniowego

-sposobu odżywiania, np. białko przyspiesza przemianę o 14 %

-działania hormonów , np. tyroksyny i kortyzolu

Hipotermia – spadek temperatury wewnętrznej organizmu zwierząt spałocieplnych poniżej normy.

Bilans cieplny w hipotermii jest ujemny, ilość ciepła wytworzonego jest mniejsza niż ilość ciepła straconego.

Ciepło może być tracone za sprawą nie tylko niskiej temperatury, a także szybkiego ruchu mas powietrza czy braku izolacji termicznej. U zwierząt hipotermia towarzyszy snu zimowemu.

U człowieka hipotermia następuje, gdy temperatura powietrza spada poniżej 35 stopniom C.

Najczęstsza przyczyna: przebywanie przez dłuższy czas w warunkach sprzyjających utracie ciepła (zanurzenie w zimnej wodzie, niska temperatura powietrza, silny wiatr, niewystarczająco chroniące ubranie).

Czynniki sprzyjające: niewystarczająca produkcja ciepła (unieruchomienie spowodowane m.in. utratą przytomności), mała masa mięśniowa (u dzieci, ludzi starych, niedożywionych lub wyniszczonych), łatwość tracenia ciepła (działanie alkoholu, oparzenia).

Ogólne skutki działania niskich temeratur, czyli rodzaje hipotermii:

1) hipotermia łagodna (32–35°C) – początkowo dreszcze (z czym łączy się zanik zdolności do precyzyjnych ruchów), zwiększenie częstotliwości rytmu serca i oddechów, skurcz naczyń krwionośnych; później zmęczenie, apatia, ataksja, zwiększenie diurezy, hipowolemia, niewłaściwa ocena sytuacji

2) hipotermia umiarkowana (28–32°C) – zmniejszenie częstotliwości rytmu serca i oddechów, przedsionkowe zaburzenia rytmu serca, załamki J w EKG niższe, hipotensja, zaburzenia świadomości, osłabienie odruchów, poszerzenie źrenic, ustanie dreszczy, stopniowy zanik aktywności fizycznej

3) hipotermia ciężka (<28°C) – śpiączka, bardzo wolny oddech prowadzący do bezdechu, asystolia lub komorowe zaburzenia rytmu serca, niereagujące źrenice, obrzęk płuc, skąpomocz lub bezmocz.

Mechamizmy wytwarzania ciepła:

Dreszcze – inaczej termo geneza drżeniowa, ciepło wytwarzane jest poprzez nieznaczne, ale szybkie i nieskoordynowane kurcze włókien mięśniowych, podobnie jak przy ćwiczeniach fizycznych. Praca mechaniczna zamieniana jest w ciepło, ze względu na równoczesne działanie mięśni antagonistycznych.

Praca fizyczna – jeden z mechanizmów wytwarzania ciepła w organizmie, na skutek wzrostu poziomu podstawowej przemiany materii kilkakrotnie w porównaniu ze stanem spoczynku, (oddychanie, trawienie, kontrola funkcjonowania organizmu, utrzymanie pozycji ciała).

SKURCZE CIEPLNE – obecne u osób wykonujących ciężką pracę fizyczną w warunkach dużego gorąca, zwłaszcza w porze letniej. Objawy:

• odwodnienie w postaci utraty wagi ciała do 2 kg i więcej na dobę

• zagęszczenie krwi

• bóle i zawroty głowy

• bolesne kurcze mm. kończyn

• zmniejszenie dobowej ilości moczu

• hipochloremia

• wzrost ilości ciał azotowych we krwi

LECZENIE: w lekkich przypadkach – picie wody osolonej, stosowanie środków zwężających naczynia obwodowe, w ciężkich przypadkach – dożylny wlew fizjologicznego roztworu soli

WYCZERPANIE CIEPLNE – zapad hemodynamiczny wywołany niedokrwieniem OUN na skutek przemieszczenia krwi do nadmiernie rozszerzonych naczyń skórnych. Pojawia się głównie u ludzi niezaaklimatyzowanych, w reakcji na wysoką temp. otoczenia, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego przy niedostatecznym uzupełnianiu traconej z potem wody. Objawy:

• ogólne osłabienie, znużenie, zawroty głowy

• nudności, wymioty, biegunka

• wilgotna, blada skóra

• przyspieszone tętno

• obniżone ciśnienie tętnicze

• nagłe omdlenie

LECZENIE: umieszczenie chorego w miejscu chłodnym, dożylne wlewy roztworów glukozy lub fizjologicznego roztworu soli, zastosowanie środków zwężających naczynia

UDAR CIEPLNY – występuje przy pracach w bardzo wysokiej temperaturze i w znacznej wilgotności wskutek zahamowania jakichkolwiek możliwości oddawania ciepła przez ustrój. Następstwem tego jest wzrost ciepłoty ciała nawet do 43 stopni. Objawy:

• bóle głowy

• nudności, wymioty

• czerwona, sucha skóry

• częste oddawanie moczu w małych ilościach

• nagła utrata przytomności przechodząca w głęboką śpiączkę, której mogą towarzyszyć skurcze tężcowe lub drgawki padaczkowate

• przyspieszony oddech

• przyspieszone tętno

• ciśnienie krwi podwyższone, później obniża się

LECZENIE: szybkie obniżenie ciepłoty ciała(wlewy dożylne nie są tu celowe!)

UDAR SŁONECZNY – jest skutkiem ekspozycji nieosłoniętej głowy na promieniowanie słoneczne. Dochodzi do rozszerzenia naczyń opon mózgowych i wystąpienia objawów ciasnoty wewnątrzczaszkowej:

• bóle, zawroty głowy

• nudności, wymioty

• drgawki

• przyspieszony oddech i tętno

• zamroczenie świadomości

Udar słoneczny różni się od innych postaci przegrzania brakiem podwyższenia ciepłoty ciała!

SKALA TEMPERATUR EFEKTYWNYCH - pozwala przewidzieć wrażenie cieplne w zależności od temperatury, wilgotności i ruchu powietrza. Skala temp. efektywnych podawana jest w formie tabeli liczbowych lub przedstawiona w formie graficznej.

Niektóre punkty i obszary nomogramów mają istotne znaczenie biologiczne. Punkt w górnej części nomogramu na wysokości linii łączącej wskazania termometrów suchego i wilgotnego w temperaturze 37 stopni, w którym wszystkie krzywe prędkości ruchu powietrza się przecinają, nazywa się PUNKTEM OBOJĘTNYM (NEUTRALNYM). W takiej temp. powietrza nasyconego parą wodną (wilgotność względna 100%) ruch powietrza nie powoduje wrażeń termicznych.

Obszar poniżej punktu obojętnego nazywa się STREFĄ OCHŁADZANIA: nawet najmniejszy ruch powietrza powoduje wrażenie zimna.

Powyżej punktu obojętnego linie ruchu powietrza przebiegają odwrotnie: ruch powietrza powoduje w tych warunkach wrażenie gorąca.