Miłosław Białowicz

I rok, administracja

REFORMY URUKAGINY, WŁADCY LAGASZA

Tematem mojego referatu będzie przedstawienie jednego z najdawniejszych spisów prawa, którego dokonał władca sumeryjskiego miasta-państwa Lagasz, panujący około roku 2370 p.n.e. - Urukagina. W dzisiejszych czasach nazywany jest władcą, który ustanowił wolność.

Asyriolodzy badający historyczne inskrypcje, próbują ustalić treść oraz zakres lub raczej charakter reform przeprowadzonych przez Urukaginę. Jest to trudne, ponieważ dwie z nich są uszkodzone, a dodatkowo oryginalny język zapisu jest archaiczny i zawiera wiele niejasności. Napotkane problemy skutkują tym, że autorzy różnie interpretują inskrypcje, tym samym powstają odmienne przekłady i poglądy, na przykład: Struwe ukazuje Urukaginę jako wodza ludu, który uniezależnia masy od arystokratów, natomiast Cardascia i Schmokel twierdzą, że Urukagina był władcą, który zmniejszył przywileje i władzę duchowieństwa.

Reformy Urukaginy, władcy Lagasza możemy poznać dzięki francuskiemu archeologowi de Sarzec, który w roku 1878 w Tello odkrył gliniane stożki ( nazwane umownie stożkami A, B i C) oraz kamienną tabliczkę, wmurowane ponad 4000 lat temu w fundamenty budowanych pałaców bądź świątyń. Skupię się jednak na tych fragmentach inskrypcji stożków B i C, zawierających informację o reformach oraz na owalnej tabliczce, która jest uzupełnieniem inskrypcji zawartej na tych stożkach. Warte dodania jest również to, iż twórca przekładu, na którym opieram swój referat podzielił inskrypcję tak samo jak było to w oryginale, czyli na kolumny.

Inskrypcja na stożkach B i C, w kolumnach od II do VII włącznie jest historycznym spisem praw, które obowiązywały ówcześnie, czyli w tedy gdy władzę objął sam Urukagina. Odnajdujemy informację o tym, że ludzie wykonujący swoje zawody mieli nad sobą zwierzchników-kontrolerów, panowała hierarchia w śród ludności wykonujących określone zawody. Na przykład: „Osły naczelny pasterz miał w swej pieczy” oraz „łowiska ryb naczelny rybak miał w swej pieczy”. Poznajemy formę pobierania podatków, która objawiała się tym, że pasterze-hodowcy lub osoby pełniące inne funkcje darowali władcy w srebrze równowartość białego barana lub jagnięcia. Dowiadujemy się również, że do uprawy najlepszych ziem władcy używano woły należące do świątyń oraz jak wielkie prawa były przyznane kapłanom. W kolumnie VI odnajdujemy sposób w jakim odbywał się pogrzeb oraz jak wielkie opłaty były za niego pobierane. Następnie czytamy o funkcjonowaniu gospodarstwa świątyni oraz o rozdzieleniu władzy świeckiej i duchownej, gdzie siedzibą arcykapłana była świątynia boga Ningirsu, zaś sam władca zamieszkiwał pałac. W końcowej części inskrypcji historycznej możemy poznać obowiązki należące do Ślepca. Ślepcem w owych czasach zazwyczaj był jeniec wojenny z podbitych przez Lagasz miast sumeryjskich, pojmanych oślepiano i zatrudniano do uprawy ogrodów władcy, bądź przy pracach rzemieślniczych gdzie często usuwali ziemię z dołów na groby. Wartość niewolnika ślepca była niższa niż normalnego zdrowego niewolnika.

KOLUMNA VIII stanowi nowe prawa poddane reformie Urukaginy. Władca reformator zniósł zwierzchnictwo, pobieranie podatków oraz zlikwidował funkcję inspektorów sądowych i komisarzy zajmujących się pobieraniem podatków. Kolumny IX, X oraz początek XI mówią o zmniejszeniu pobieranych opłat przez kapłanów, za pogrzeby oraz uzyskanie zapłaty w formie żywieniowej dla innych osób biorących czynny udział w pogrzebie, na przykład: płaczki. Urukagina nie pozostał również obojętny wobec niewolnika-ślepca i nadał mu nowe prawo, dzięki któremu otrzymał dostęp do żywności, która stanowiła zapłatę za wykonywaną prace. Następnie ograniczone zostały prawa kapłanów i zniesiono obowiązek składania chlebów ofiarnych przez rzemieślników. Nowe prawa zyskała najniższa i niezamożna warstwa ludzi, których nie było stać na spłatę długów. Dzięki tym prawom ich ostatnie własności nie mogły zostać zajęte. Tak więc władca Urukagina w nowych prawach ustanowił wolność dla najniższej warstwy ludzi, zarówno sierot i wdów, gdzie zniósł podatki, ograniczył wymuszanie, głód, kradzież czy morderstwa oraz uniemożliwił okradanie i wymuszanie na najbiedniejszych.

Owalna tabliczka, która jest ważnym uzupełnieniem inskrypcji zawartej na stożkach B i C została podzielona na V kolumn. Analizując cały tekst dowiadujemy się o tym, że najlepszego barana otrzymywał obywatel, natomiast gdy darowany baran był biały, jego wełnę zabierano do pałacu, a właścicielowi płacono za nią należytą sumę. Gdy podwładny króla nie dopełnił swego obowiązku - jakim było uzupełnienie stągwi wodą, był pozbawiany możliwości użycia wody do rytualnych oblewań. Poruszone zostały dodatkowo sprawy kradzieży oraz uregulowano opłaty za rozwód. Król reformator wprowadził kary dla kobiet w przypadku zdrad ( „Dawniej kobiety mogły mieć dwóch mężów, lecz ówcześnie nie”). Z kolei kolumna IV jest skrótem historycznej inskrypcji władcy Lagasza - Entemeny, który dbał o rolnictwo i rozwijał budownictwo. Natomiast V i ostatnia kolumna zawiera informacje o budowlach powstających dzięki Urukaginie.

Precyzując po obaleniu władcy Lagasza – Lugalandy, Urukagina przystąpił do reformowania obowiązującego ówcześnie prawa. Ziemię uprawną oraz zwierzęta, które należały do świątyń uznał za własność boga Ningirsu, który był patronem miasta-państwa Lagasz oraz jego rodziny. Urukagina wraz z ze swoja rodziną objąwszy funkcje arcykapłańskie przejęli władzę nad dobrami należącymi poprzednio do świątyń. Natomiast kapłani nie musieli już składać darów dla władcy, a on sam przestał kontrolować gospodarkę świątyń.

Urukagina swoimi reformami objął również prawo dotyczące ludzi. Niższe duchowieństwo zwolnione zostało z opłacania swoich działek, które znajdowały się na terenach bagnistych. Rybacy, żeglarze oraz pasterze hodowcy nie podlegali już żadnej kontroli. Nie obowiązywały również opłaty pobierane w srebrze za białego barana i jagnię oraz opłaty sądowe. Zaprzestano korzystania z zasobów wodnych działek kolonistów wojskowych. Świątynie nie mogły także czerpać korzyści z ogrodów pospólstwa, gdzie zbierano dla nich owoce i wycinano drzewa. Urukagina przydzielił racje żywnościowe dla niższego kleru i rzemieślników, którzy dotychczasowo brali nieodpłatny udział w pogrzebach, jednocześnie obniżył opłaty pobierane za pogrzeb. Pospólstwie, w tym wdowom i sierotom nadał prawa chroniące ich przed gniewem zamożniejszych. Nowy władca Lagasza zreformował dodatkowo prawo rodzinne. Zniósł opłaty rozwodowe i ślubne, wprowadził kary dla kobiet występujących z inicjatywą rozwodu (zachwianie patriarchatu w rodzinie) oraz zdradzających swych mężów.

Urukagina w największym stopniu pragnął poprawy sytuacji pospólstwa. I to właśnie ta warstwa społeczna w skutek przeprowadzonych reform uzyskała najwięcej korzyści. Bezsprzecznie Urukaginę możemy nazwać reformatorem społecznym. Przeprowadzone reformy nie były jednak dobre dla wszystkich. Skutkowały one tym, że wyższe duchowieństwo i zamożni zyskali dużo mniej niż oczekiwali, a wręcz stracili.

Jaka definicja najlepiej opisze Urukagine? Otóż:

Urukagina był władcą miasta-państwa Lagasz, leżącego ówcześnie, czyli w XXIV wieku p.n.e. w Mezopotami. Precyzując-władzę objął około roku 2378 p.n.e. i rządził do 2371 p.n.e. Reformator społeczny, który dzięki przeprowadzeniu reformy zastanego przez siebie prawa chciał uchronić Lagasz przed upadkiem. Swymi reformami zyskał sobie aprobatę ludu, który otrzymał najwięcej praw. Został natomiast znienawidzony przez kapłanów, ponieważ zmniejszył dochody kierowanych przez nich świątyń. Władzę objął w skutek udanego przewrotu, podczas którego zginął dotychczasowy władca Lugaland. Jest twórcom jednego z najstarszych kodeksów-spisów prawa, w którym między innymi zajął się korupcją, wyzyskiem oraz ujednoliceniem opłat pobieranych za pogrzeb.