1. Początki państwa polskiego
Pierwsze wzmianki o państwie polskim pochodzą z IX wieku. Jest tam mowa o państwie Wiślan, którzy przegrali walkę z państwem wielkomorawskim, a potem dostali się pod panowanie Czech.
Polanie zamieszkiwali gęste puszcze. Prowadzili prymitywne rolnictwo wypaleniskowe i handel niewolnikami.

Mieszko był pierwszym polskim władcą. W 940r polanie zaczęli budowę sieci grodów dookoła Gniezna, a następnie wyruszyli na ekspansję. Na podbitych terenach niszczyli arystokrację, burzyli grody stawiając na ich miejscu własne o wiele potężniejsze.

W państwie Polan grupa rządząca skupiała się wokół Księcia. Dostojnicy dowodzili oddziałami drużynników i zarządzali gospodarką. Monarchia przybrała charakter militarno-patrymonialny. Dobre położenie państwa przynosiło korzyści – rozwijał się handel, a do państwa napływały różne cenne kruszce.

Obowiązki podatkowe ludności:
a) Daniny

- opolne

- od gosp. Chłopskich

b) Posługi

- powóz (obowiązek przewozu podróżującego monarchy)

- podwoda (obowiązek dostarczania koni i zaprzęgów)

- stan (obowiązek goszczenia monarchy i jego urzędników)

Przyjęcie chrztu

Polanie znaleźli się w złej sytuacji. Byli zagrożeni ze strony Czech i Rzeszy. W Magdeburgu zostało założone arcybiskupstwo, którego celem było nawracanie Słowian. Aby nie dopuścić do przymusowej chrystianizacji i zaboru ziem Mieszko zawarł układ z Niemcami uznając zwierzchnictwo cesarza i obowiązek płacenia trybutu z przygranicznych ziem. Mieszko sprzymierzył się również z Czechami. Układ ten został przypieczętowany związkiem małżeńskim księcia z Dobrawą.

W 966r. Mieszko przyjął chrzest. Rozpoczął się długi okres chrystianizacji. W Poznaniu utworzono pierwsze biskupstwo misyjne, do którego w 968r przybył biskup Jordan. Podlegało ono Rzymowi. Przejawami chrystianizacji była budowa kościołów, tworzenie nowych struktur organizacyjnych. Rozwinęła się kultura, oświata, a system zarządzania państwem znacznie się usprawnił.

Skutki przyjęcia chrztu:

- kościół wzmocnił państwo

- rozwój kultury

- Polska zaliczona do społeczności chrześcijańskiej (znaczenie na arenie europejskiej)

Terytorium państwa mieszka I

Przy pomocy Czech Mieszko szybko podbił pomorze. Pokonał niemieckich feudałów w bitwie pod Cedynią (972), korzystając z cesarskiego zapewnienia przyjaźni. Śmierć Dobrawy umożliwiła księciu zerwanie sojuszu z Czechami i odebranie im kraju wiślan z Krakowem oraz Śląska.

Aby zapobiec wystąpieniu Bolesława przeciwko macosze Mieszko wystawił dokument zwany Dagome iudex – w którym ofiarowywał państwo gnieźnieńskie w opiekę papieżowi.

2. Monarcha Bolesława Chrobrego

Po śmierci Mieszka I w 922r Bolesław Chrobry opanował całe państwo. Miał wyjątkowy talent polityczny. Utrzymywał jedność państwa i zachował silną władzę centralną. Gwarantowało to pokój wewnętrzny. Bolesław dążył do sojuszu z cesarzem niemieckim. Wszedł też w kontakty z Szwecją. Wikingowie wzmocnili jego wojska. W 997r na tereny Prus wyruszyła misja chrystianizacji, na czele której stał biskup Wojciech. Akcja zakończyła się niepowodzeniem. Wojciech poniósł męczeńską śmierć. Bolesław wykupił jego ciało i rozpoczął starania o kanonizację męczennika. Papież Sylwester II i cesarz Otton III pragnęli godnie go uczcić i został on w 999r uznany za świętego.

Zjazd gnieźnieński – odbył się w 1000r. Został zwołany, ponieważ Chrobry chciał ustanowić w Gnieźnie arcybiskupstwo. Uniezależniłoby to kościół polski od kościoła niemieckiego. Pierwszym biskupem został Gaudenty. Utworzono 3 stolice biskupie: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu.

Ekspansja Chrobrego

Po śmierci Ottona III Chrobry zerwał współpracę z Niemcami. Wiedział, że nowy władca – Henryk II nie zamierza kontynuować pokojowej polityki poprzednika i dąży do podbicia Słowian. Bolesław rozpoczął ekspansję na tereny Rzeszy, zajmując Miśnię, Łużyce i Milsko. Podbił również Czechy, jednak po roku panowania Chrobrego na tronie wybuchł bunt, który poparł Henryka II. Polski władca musiał ustąpić. Kilka miesięcy później Niemcy odebrali z powrotem Łużyce i Milsko. Wojny zakończyły się w 1005r. Zawarto pokój. Łużyce i Milsko znów należały do Rzeszy, a Morawy zostały w rękach Bolesława. W 1007r na nowo rozgorzała wojna polsko-niemiecka. Walki toczyły się wiele lat. Niemcy często ponosili duże straty i wracali do swojego kraju. Zmagania zakończyły się ostatecznym pokojem zawartym w 1018r w Budziszynie. Łużyce i Milsko zostały przyłączone do polski, a cesarz zobowiązał się udzielać pomoc polskiemu władcy podczas wyprawy na Ruś.

Koronacja Chrobrego

W 1025r Bolesław wykorzystując śmierć Henryka II i zamieszki w Niemczech, nakazał biskupom, by go koronowali. Koronacja miała charakter symboliczny – zakończała proces tworzenia państwa polskiego. Jednocześnie polska

3. Kryzys i odbudowa państwa polskiego

Bolesław Chrobry jako swojego następcę obrał Mieszka II. Odsunął od władzy pierworodnego Bezpryma wysyłając go do klasztoru przeznaczając do stanu duchownego. Ziemi nie otrzymał również młodszy Otton. Po śmierci Bolesława w 1025r. na króla polski koronował się Mieszko II. Władza przypadła mu na trudne czasy. Konrad II nie mógł wybaczyć koronacji bez jego zgody, Ruś pamiętała łupieżcze wyprawy polaków, a Czesi byli żądni odwetu za rabunki Chrobrego. Polska była dodatkowo wyczerpana ekonomicznie. Mieszko przez długi okres odpierał ataki niemiecki-czeskie. W 1031r przeciwko polskiemu królowi wystąpili jego bracia, popierani przez sąsiednie państwa. Mieszko był bezsilny i ustąpił tron Bezprymowi. Jego władza okazała się okropna. Wyrzekł się on rządów królewskich – zrezygnował z politycznej niezależności i odesłał koronę Mieszka II. Po krótkim okresie panowania Bezprym został zamordowany. Państwo pogrążyło się w chaosie. Śmierć mieszka w 1034r spotęgowała zamieszanie w kraju. Rozpoczęto walkę o władzę.

Po mieszku II rządy objął jego syn – Kazimierz. Polskę osłabiały wojny domowe, wybuchło też powstanie ludowe. Polska jako jednolite państwo przestało istnieć, a Kazimierz musiał opuścić kraj. Władca Czech – Książę Brzetysław najechał na Wielkopolskę i kompletnie ją spustoszył. Czesi zgrabili m.in. relikwie św. Wojciecha.

Odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela

Wzrost potęgi Czech zaniepokoił niemieckiego władcę Henryka II. Udzielił on pomocy polskiemu księciu. W 1039r Kazimierz na czele niemieckich wojsk powrócił do polski. Odzyskał Kraków, który wraz z zniszczeniem Gniezna i poznania stał się centralnym grodem odradzającego się państwa. W 1054r na zjeździe w Kwedlinburgu Kazimierz odzyskał spore terytorium, ale musiał płacić Czechom roczny trybut. W ciągu zaledwie kilku lat Kazimierz odbudował państwo polskie praktycznie w takich samych granicach, jak przed kryzysem. Dlatego nadano mu przydomek Odnowiciel. Odbudował biskupstwo w Wrocławiu, otoczył opieką kościół. Dzięki niemu zaczął wykształcać się stan rycerski. Kazimierz zmarł w 1058r.

Bolesław Śmiały

Po śmierci Kazimierza Odnowiciela rządy przejął Bolesław śmiały. Był najstarszym synem Kazimierza. Z rozmachem wszedł na arenę międzynarodowej polityki. Odmówił Czechom płacenia trybutu ze śląska.

Zerwał z polityką podporządkowania się Cesarzowi. Poparł cesarską opozycję w Niemczech. W konflikcie kościoła z władcą Niemiec stanął po stronie papieża. W rezultacie papież zezwolił na przywrócenie arcybiskupstwa w Gnieźnie. W 1076r w obecności papieskiego wysłannika – legata, Bolesław Śmiały koronował się na króla polski, co podkreślało niezależność polski od zachodniego sąsiada.

Z czasem nasilała się opozycja możnych, na czele z Władysławem Hermanem – młodszym bratem Bolesława oraz biskupem krakowskim – Stanisławem. Król pod wpływem emocji postanowił pozbyć się wrogów. W 1079r oskarżył biskupa o zdradę i skazał go na śmierć. Wywołało to oburzenie. Król uszedł na Węgry, gdzie w 1081r zginął w tajemniczych okolicznościach. Rządy objął Władysław Herman, który zmienił kierunek polityki poprzednika. Znów zaczął płacić Trybut ze śląska, powrócił do obozu procesarskiego. Władysław Herman zrezygnował z korony królewskiej, jednak nie odesłał jej cesarzowi, lecz złożył insygnia w skarbcu na Wawelu.

3. Bolesław Krzywousty

Możnowładcy byli potęga już w czasach Bolesława śmiałego. Jeden z nich, Sieciech, wojewoda książęcy przejął rządy. Sprzeciwiły się temu inne możne rządy, które poparły synów księcia – Zbigniewa i Bolesława. Po zaciekłych walkach Sieciech został wygnany, a Władysław zmuszony do przekazania dzielnic synom. Zbigniew Otrzymał Wielkopolskę, Mazowsze i Kujawy, a Bolesław Krzywousty Małopolskę i Śląsk.

Bolesław Krzywousty szybko doszedł do panowania nad państwem. Był energiczny, przebiegły i doskonale dowodził wojskiem. Organizował ekspansję na pomorze, gromadził wiele łupów. Zbigniew czuł się odrzucony w cień, dlatego szybko doszło do konfliktu braterskiego. Wygrał Krzywousty. W 1107r wygnał brata z państwa, który zdobył poparcie u Henryka V – niemieckiego Monarchy. W 1109r wyruszyła wyprawa cesarska, której celem było dokonanie podziału polski i wygnanie Bolesława z tronu. Bolesław Krzywousty wygrał bitwę. Pozwolił bratu powrócić do państwa, lecz został on oślepiony i wkrótce zmarł.

Kościół w Polsce

Po podbiciu Pomorza Krzywousty zaczął proces chrystianizacji. Ustanowił biskupstwa w Lubuszu, Włocławku i Wolinie. Powstały też liczne klasztory, kościoły. W ostatnich latach panowania doszło do konfliktu z arcybiskupem magdeburskim, które rościło pretensje do zwierzchnictwa nad metropolią gnieźnieńską. Spór zakończył się zwycięstwem Gniezna za sprawą władcy polskiego, który w 1135r złożył na zjeździe w Merseburgu cesarzowi hołd lenny.

Statut Bolesława Krzywoustego

Bolesław posiadał kilku synów i wiedział, że po jego śmierci może dojść do sporu o władzę. Dlatego ustanowił testament- statut, w którym zgodnie na zasadzie monarchii patrymonialnej przekazywał swoim synom poszczególne części kraju. Zasada senioratu określała porządek obejmowania tronu. Należał się on najstarszemu potomkowi. Według zasady pryncypatu tylko książę zwierzchny miał prawo prowadzić politykę państwa.