SOP opracownie

SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UE

  1. Hierarchia źródeł prawa UE

W prawie wspólnotowym istnieje hierarchia źródeł prawa. Wiąże się ona z podziałem prawa na prawo pierwotne oraz prawo wtórne.

Na szycie hierarchii źródeł prawa wspólnotowego znajdują się traktaty ustanawiające Wspólnoty. Wyższość traktatów nad pozostałym dorobkiem prawnym wynika z tego, że akty prawa wtórnego muszą znajdować oparcie w traktatach i właśnie na ich podstawie podlegają kontroli, co do swej legalności. Na czele hierarchii aktów prawnych Wspólnot Europejskich znajdują się traktaty założycielskie.

Następny szczebel w systemie źródeł prawa wspólnotowego zajmują umowy międzynarodowe, które Wspólnota zawiera z państwami trzecimi (są one zawierane na podstawie kompetencji wspólnotowych i w trybie traktatowym). Zgodnie z art. 300 TWE akty organów Wspólnot muszą pozostawać z nimi zgodne.

Następne miejsce w hierarchii źródeł prawa wspólnotowego zajmują akty prawa pochodnego, spośród których w pierwszej kolejności należy wymienić akty o charakterze wiążącym, czyli: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje. Zalecenia i opinie nie posiadają charakteru wiążącego, mają stanowić pomoc w procesie interpretacji oraz stosowania prawa wspólnotowego.

  1. Rodzaje źródeł prawa UE

Pierwotne źródła prawa wspólnotowego to przede wszystkim traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, są to dwa Traktaty Rzymskie z 25 marca 1957r., o powołaniu Wspólnoty Europejskiej (dawna EWG1) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej2 oraz załączone do nich aneksy i protokoły, z późniejszymi uzupełnieniami i poprawkami, wynikającymi z:

Prawo stanowione przez poszczególne instytucje (organy) Wspólnot jest nazywane prawem wtórnym

(pochodnym), a akty prawne, będące efektem procesu decyzyjnego, są określane jako pochodne (wtórne) źródło

prawa wspólnotowego.

Każdy z niżej opisanych aktów wspólnotowych służy realizacji innych zadań prawnych i pozwala na osiągnięcie innych celów.

Wspólnoty mogą – realizując swoje cele traktatowe – wydawać akty prawne o charakterze wiążącym oraz

niewiążącym. Do wiążących należy zaliczyć rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje, natomiast do

niewiążących należą zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny, tzn. zawiera normy prawne obowiązujące wszystkich, których dotyczy

określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje w całości i we wszystkich państwach członkowskich – dotyczy

zatem zarówno państw, jak i ich obywateli. Jest stosowane wprost (bezpośrednio), co oznacza, że nie wymaga

żadnych dodatkowych zabiegów wdrażających rozporządzenie do porządku krajowego.

Rozporządzenie nakłada obowiązki i nadaje prawa obywatelom Unii Europejskiej w sposób bezpośredni. Jest

także wiążące dla samych państw członkowskich i ich instytucji, w tym także sądów, które są zobowiązane

stosować je w swym orzecznictwie. Nadaje też prawa oraz nakłada obowiązki bezpośrednio na instytucje

Wspólnot Europejskich. Na przepisy rozporządzeń można powoływać się na równi z przepisami prawa

krajowego.

W sytuacji, gdy prawo krajowe jest sprzeczne z przepisami danego rozporządzenia, przepisy rozporządzenia

posiadają pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Obowiązek uchylenia kolidującej z prawem

wspólnotowym normy prawa krajowego spoczywa na państwie członkowskim UE.

Rozporządzenie jest stosowane najczęściej w tych dziedzinach funkcjonowania UE, gdzie niezbędne jest

ujednolicanie prawa państw członkowskich – np. Wspólna Polityka Rolna, polityka handlowa, transportowa,

polityka konkurencji. Do wydawania rozporządzeń, zgodnie z artykułem 249 TWE, są upoważnione następujące instytucje wspólnotowe: Parlament Europejski wspólnie z Radą UE, Rada UE, Komisja Europejska. Na podstawie art. 110 TWE wydawać rozporządzenia może również Europejski Bank Centralny w zakresie realizacji zadań wynikających z Unii Gospodarczej i Walutowej.

Dyrektywa ma charakter wiążący, ale – inaczej niż rozporządzenie – nie jest, co do zasady bezpośrednio

stosowana i obowiązuje jedynie adresatów, którymi są państwa członkowskie UE (wszystkie lub niektóre). Nie

są natomiast adresatami dyrektywy inne podmioty prawa. Z tego względu, co do zasady dyrektywy nie są

źródłami prawa i obowiązków dla jednostek. Zgodnie z art. 249 ust. 3 TWE dyrektywa wiąże, co do określonego

celu, pozostawiając państwom członkowskim pewien zakres swobody, co do wyboru form i środków jego

realizacji Państwa członkowskie – w celu wykonania dyrektywy – zobowiązane do wydania przepisów prawnych lub administracyjnych mających na celu jej wdrożenie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości

Wspólnot Europejskich nie stanowi natomiast poprawnego wdrożenia dyrektywy samo jego stosowanie w

ramach praktyki administracyjnej.

Dyrektywa określa termin, do kiedy powinna być wdrożona do porządków prawnych państw członkowskich. Z

reguły jest to okres od 1 do 3 lat od uchwalenia dyrektywy. Pozwala ona – w odróżnieniu od rozporządzenia –

zachować pewien stopień swobody przez państwa członkowskie przy podejmowaniu konkretnych środków do

jej realizacji. Ten instrument pozwala również na poszanowanie odrębności krajowych porządków prawnych. W

tym zakresie dyrektywy są instrumentem procesu harmonizacji prawa państw członkowskich. Jako instrument

prawny stosowane są w różnorodnych dziedzinach prawa wspólnotowego w szczególności w odniesieniu do

budowy rynku wewnętrznego, w ramach polityki socjalnej, ochronie środowiska i w innych obszarach.

Instytucjami UE uprawnionymi do wydawania dyrektyw są: Parlament wspólnie z Radą UE, Rada UE oraz

Komisja Europejska.

Zgodnie z art. 249 ust. 4 TWE decyzja obowiązuje w całości tych, do których jest adresowana. Jest ona

instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Tym, co różni decyzję od rozporządzenia, jest jej indywidualny charakter – jest skierowana do wskazanego adresata. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie, jak i jednostki (osoby fizyczne i prawne). W porządkach prawnych państw

członkowskich decyzji odpowiadają akty administracyjne.

Decyzje stosuje się często w prawie konkurencji, polityce handlowej, w ramach Wspólnej Polityce Rolnej oraz

Unii Gospodarczej i Walutowej.

Decyzje są wydawane przez Parlament Europejski wspólnie z Radą UE, Radę UE, Komisję Europejską oraz

Europejski Bank Centralny.

Zalecenia i opinie mają charakter aktów niewiążących. Mogą być uchwalane przez wszystkie organy Wspólnot

Europejskich. Jako akty niewiążące, nie podlegają kontroli legalności ze strony Trybunału Sprawiedliwości

Wspólnot Europejskich na podstawie art. 230 TWE.

Znaczenie zaleceń i opinii polega przede wszystkim na wyrażaniu przez Radę UE, Parlament Europejski i

Komisję Europejską (oraz inne instytucje) swojego stanowiska w określonych sprawach oraz na promowaniu

postulatów, co do zachowania się adresatów tych aktów. Adresatami zaleceń i opinii mogą być zarówno Państwa członkowskie, jaki i osoby fizyczne lub prawne.

Zalecenia są najczęściej uchwalane przez Komisję, rzadziej przez Radę UE. Są przede wszystkim kierowane do

państw członkowskich. Natomiast opinie są najczęściej wykorzystywane w stosunkach pomiędzy samymi

organami Wspólnot, wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy

ocenę w danej w kwestii, o tyle zalecenie, oprócz cech właściwych opinii, zawiera rekomendacje do podjęcie

przez adresata określonych działań.

Powyższy podział źródeł prawa wspólnotowego nie ma charakteru zamkniętego. Oprócz aktów wymienionych

powyżej, do prawa pierwotnego i wtórnego, zaliczane są niekiedy również inne rodzaje źródeł prawa - niekiedy

są one natomiast traktowane jako odrębna grupa źródeł prawa, wykraczająca poza powyższą klasyfikację:

- umowy zawierane przez Wspólnotę (np. Układ ustanawiający stowarzyszenie z Turcją z 1963 r.),

- konwencje zawierane przez państwa członkowskie „wewnątrz” UE (np. Konwencja w sprawie

eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków powiązanych przedsiębiorstw z

1990 r.),

- akty prawa „miękkiego” – niewiążącego prawnie, lecz mającego istotnie praktyczne znaczenie. Można do

nich zaliczyć uchwały (rezolucje), często przyjmowane przez Radę UE i Parlament Europejski, deklaracje

dotyczące np. perspektyw dalszego rozwoju integracji w ramach UE czy programy działań, przyjmowane

przez Radę UE lub Komisję Europejską, czy wytyczne Komisji Europejskiej ujawniające intencje działania

w zakresie określonych zagadnień, np. równouprawnienia mężczyzn i kobiet.

II filar został wprowadzony na podstawie TUE, zgodnie z art.2 tego artykułu ma on za zadanie potwierdzić tożsamość UE na arenie międzynarodowej. II filar dotyczy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Cele WPZiB zostały określone w art.11 ust.1 TUE. Obejmują one:

Realizacja celów II filaru jest uzależniona od poszanowania przez państwa członkowskie zasad współpracy, określonych w art.11 ust. 2 TUE. Zgodnie z nim państwa członkowskie:

Nad poszanowaniem tych zasad czuwa RUE.

Instrumenty prawne wydawane w II filarze nie mają pierwszeństwa stosowania przed prawem krajowym państw członkowskich. Katalog instrumentów prawnych II filaru został określone w art.12 TUE:

W II filarze działają dwie kategorie organów :

  1. instytucje wspólnotowe

    • RE

    • RUE

    • COREPER

    • Wysoki przedstawiciel ds. WPZiB

    • KE

    • PE

  2. organy sui Genesis

III filar został wprowadzony przez TUE, zgodnie z art.29 ma on na celu zapewnić obywatelom UE wysoki poziom bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Cel ten jest osiągnięty przez zapobieganie i zwalczanie rasizmu, ksenofobii, przestępczości zorganizowanej lub innej, terroryzmu, handlu ludźmi itd. III filar dotyczy Współpracy Policyjnej i Sądowej w Sprawach Karnych. Instrumentami realizacji celów III filarów są:

Instrumenty prawne III filaru podobnie jak filaru II nie mają pierwszeństwa stosowania przed prawem krajowym państw członkowskich. Zgodnie z art.34 ust.2 TUE, RUE na wniosek państwa członkowskiego lub KE:

Należy tu wspomnieć o Europejskim Nakazie Aresztowania jako decyzji ramowej WSiSW z dnia 13 czerwca 2002(w Polsce obowiązuje od 4 marca 2004). ENA ma na celu:

W III filarze działają dwie kategorie organów :

  1. instytucje wspólnotowe :

    • RE

    • RUE

    • COREPER

    • KE

    • PE

    • ETS

  2. organy sui genesis:

    • Komitet Koordynacyjny

    • Europejski Urząd Policyjny (Europol)

    • Europejska Jednostka Współpracy Sądowej (EUrojust)

    • Europejska Sieć Sądowa

  1. Charakterystyka prawa pierwotnego

Charakter prawa pierwotnego wspólnot jest przedmiotem dyskusji w doktrynie. Dominuje stanowisko że odrębności i oryginalność wytworzonego porządku prawnego jest tak duża iż należy "prawo pierwotne" zakwalifikować jako trzeci typ regulacji (o czym była mowa wyżej). Głównym argumentem na rzecz szczególnego charakteru prawa pierwotnego wspólnot (w stosunku do międzynarodowego prawa traktatowego jest recepcja konstytucyjno-prawnych części traktatów założycielskich przez organizacje "ponadnarodowe" i stosowanie tych części jako prawa własnego. Recepcja traktatów założycielskich przez wspólnoty i ich stosowanie jako prawa własnego określane jest mianem paralelizacji. Ponadto o samodzielności świadczy stosowanie aktów prawnych wspólnoty bezpośrednio w sferze wewnętrznej państw członkowskich.
Wyrażany jest też pogląd, że prawo pierwotne ma "podwójną naturę". Jest jednocześnie międzynarodowym prawem traktatowym oraz ma charakter konstytucyjnoprawny, przy czym nie jest to prawo konstytucyjne natury państwowej.
Obok wyżej sygnalizowanych poglądów jest też wyrażane stanowisko odmienne: prawo pierwotne jest prawem międzynarodowym. Pojawia się ono w literaturze jednak stosunkowo rzadko. Prawo pierwotne zwane jest także prawem konstytucyjnym, ponieważ konstytuuje porządek w UE, ma zatem charakter konstytucyjny, nadrzędny wobec prawa wtórnego.

Charakter prawa pierwotnego wspólnot jest przedmiotem dyskusji w doktrynie. Dominuje stanowisko że odrębności i oryginalność wytworzonego porządku prawnego jest tak duża iż należy "prawo pierwotne" zakwalifikować jako trzeci typ regulacji (o czym była mowa wyżej). Głównym argumentem na rzecz szczególnego charakteru prawa pierwotnego wspólnot (w stosunku do międzynarodowego prawa traktatowego jest recepcja konstytucyjno-prawnych części traktatów założycielskich przez organizacje "ponadnarodowe" i stosowanie tych części jako prawa własnego. Recepcja traktatów założycielskich przez wspólnoty i ich stosowanie jako prawa własnego określane jest mianem paralelizacji. Ponadto o samodzielności świadczy stosowanie aktów prawnych wspólnoty bezpośrednio w sferze wewnętrznej państw członkowskich.
Wyrażany jest też pogląd, że prawo pierwotne ma "podwójną naturę". Jest jednocześnie międzynarodowym prawem traktatowym oraz ma charakter konstytucyjnoprawny, przy czym nie jest to prawo konstytucyjne natury państwowej.
Obok wyżej sygnalizowanych poglądów jest też wyrażane stanowisko odmienne: prawo pierwotne jest prawem międzynarodowym. Pojawia się ono w literaturze jednak stosunkowo rzadko.
System prawny wspólnot ukształtowany został przez akty tworzące trzy organizacje: EWWiS, EWG i EURATOM. Akty te są najistotniejszą częścią prawa pierwotnego wspólnot, które wraz z późniejszymi umowami oraz innymi źródłami tworzą zespół norm podstawowych. Normy te ze względu na ich znaczenie dla stworzonego systemu prawnego i instytucjonalnego, można przyrównać do swego rodzaju norm konstytucyjnych.

  1. Charakterystyka prawa wtórnego

Zgodnie z tradycyjnym rozumieniem prawa międzynarodowego prawo wtórne jest pochodną formą prawa międzynarodowego lub formą prawa międzypaństwowego. Prawno-międzynarodowy charakter tego prawa wynika więc z pierwotnych norm traktatowych, w stosunku do których prawo to ma funkcję wykonawczą. Inaczej mówiąc zgodnie z tradycyjnym rozumieniem państwa za pomocą formy umownej utworzyły wspólnie nowe podmioty (organizacje) prawno-międzynarodowe, które w celu wykonania swoich funkcji wyposażone zostały w określone umową możliwości prawotwórcze, realizowane przez wyraźnie wyszczególnione organy w przewidzianej procedurze legislacyjnej.

Prawo wtórne jest wynikiem umocowania wynikającego z norm pierwotnego prawa wspólnot (norm konstytucyjnych). Prawo wtórne ma charakter wewnętrzny, jest to prawo wewnętrzne, prawo tworzone przez instytucje UE (Takie jak Parlament, Komisja, Rada). Prawo wtórne ma charakter podrzędny w stosunku do prawa pierwotnego, musi być z nim zgodne.

Prawo wtórne inaczej zwane prawo instytucjonalne tworzone jest przez organy Wspólnot Europejskich. Źródła prawa wtórnego mają charakter wiążący poprzez wydane rozporządzenia, dyrektywy, bądź niewiążący na drodze zaleceń i opinii. Rozporządzenia mają charakter ogólny, adresowane są do abstrakcyjnego kręgu adresatów. Obowiązują w całości i stosowane są bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, czyli automatycznie należą do prawa krajowego.
Dyrektywy są wiążące, co do skutku, pozostawiając państwu członkowskiemu wybór formy i metod ich realizacji. Dyrektywy służą ujednolicaniu prawa krajowego. Wyznaczają terminy, w których państwa członkowskie zobowiązane są uczynić zadość ich postanowieniom.
Decyzje wiążą w całości tych, do których są skierowane. Ich adresatem mogą być państwa członkowskie, ale także inne zindywidualizowane podmioty, zwłaszcza osoby fizyczne i prawne. Zalecenia i opinie nie maja mocy wiążącej, wywierają jednak doniosły wpływ na kształt prawa europejskiego, Wydawane są przez instytucje europejskie, gdy nie ma możliwości bądź potrzeby wydawania aktów wiążących. Kierowane są do państw członkowskich i innych podmiotów prawa krajowego.

  1. Pojęcie i zakres acquis communautaire

Pod pojęciem acquis communautaire rozumiemy dorobek prawny Wspólnot Europejskich, składający się z prawa pierwotnego oraz prawa wtórnego, stanowionego przez właściwe instytucje wspólnotowe. Dorobek prawa wspólnotowego, wszystkie źródła prawa, ich wykładnia, zwyczaje i orzecznictwo. Obowiązkiem każdego państwa wstępującego do Unii Europejskiej jest wprowadzenie acquis communautaire do własnego systemu prawnego. Konieczność zachowywania i rozbudowy acquis communautaire usankcjonowana jest prawnie w art. 2 ex B Traktatu o Unii Europejskiej.

  1. Relacje pomiędzy prawem wspólnotowym a krajowym

W przypadku kolizji norm, prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Sądy krajowe działają w zakresie swoich kompetencji i stosują prawo wspólnotowe jako część prawa krajowego – co jest ogólną realizacją zasad jednolitego stosowania, pierwszeństwa, bezpośredniego skutku.Unia Europejska to obecnie 27 państw członkowskich, a zatem 27 różnych systemów prawnych, tworzących jedno prawo wspólnotowe. System tworzenia prawa wspólnotowego musi być jednolity i spójny. Sąd krajowy czynnie uczestniczy w konstruowaniu rządów prawa w ramach wzajemnych relacji pomiędzy prawem wspólnotowym a krajowym, opartych na zasadach współdziałania i dialogu.

  1. Podstawowe zasady dochodzenia roszczeń wspólnotowych przed sądem krajowym

Sądy krajowe działają w zakresie swoich kompetencji i stosują prawo wspólnotowe jako część prawa krajowego – co jest ogólną realizacją zasad:

- jednolitego stosowania,

- pierwszeństwa,

- bezpośredniego skutku.

  1. Treść i konsekwencje zasady pierwszeństwa i zasady autonomii oraz zasada autonomii proceduralnej

Zasada pierwszeństwa (supremacji) ma zastosowanie w przypadku istnienia konkurencyjnych norm prawnych z różnych w/w systemów prawnych (tzn. wtedy gdy właściwa wydaje się zarówno jedna jak i druga norma prawna), przy czym normy te są ze sobą sprzeczne. Zgodnie z orzecznictwem ETS, państwa członkowskie nie mogą przyznawać pierwszeństwa prawu krajowemu nad prawem wspólnotowym, które jest niezależnym źródłem prawa. Zasada ta dotyczy wszystkich organów państwa członkowskiego. Wynika z niej szereg konsekwencji takich jak m. in. zakaz stanowienia prawa krajowego, które byłoby sprzeczne z prawem unijnym, oraz nakaz możliwie jak najskuteczniejszej jego implementacji. Wiąże się z tym również nakaz bezpośredniej wykonalności orzeczeń sądów wspólnotowych.
W ramach zasady pierwszeństwa wyróżnić należy pierwszeństwo obowiązywania (oznacza to że sprzeczne normy prawa krajowego przestają obowiązywać) i pierwszeństwo stosowania (sprzeczne normy prawa krajowego obowiązują nadal, lecz w danym przypadku nie będą miały zastosowania). Z zasadą pierwszeństwa wiąże się również zasada bezpośredniego obowiązywania.

Treść i konsekwencje zasady pierwszeństwa / prymatu prawa wspólnotowego

Z tej zasady wynika nakaz zapewnienia wszystkim normom pr wsp pierwszeństwa stosowania w przypadku konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą lub późniejszą normą pr krajowego.

Prawo wspólnotowe jest częścią prawa krajowego (tj obowiązuje bezpośrednio), ETS –sprawa COSTA. ETS oparł się na monoteistycznej konstrukcji wspólnotowego porządku prawnego. KONSEKWENCJĄ bezp obowiązywania pr wsp w pr krajowym państw członkowskich jest jego bezpośrednie stosowanie. Bezpośrednie stosowanie z kolei powoduje konieczność ustalenia zasad pierwszeństwa na wypadek konfliktu norm prawnych. Zasadę pierwszeństwa pr wsp sformułował ETS w orzeczeniu Costa vc ENEL, ETS podkreślił, że w przypadku kolizji między normą krajową a normą wsp, pr wsp musi przeważyć, aby nie pozbawić pr jeo wspólnotowego charakteru i nie podważyć podstaw prawnych samej Wspólnoty. „żadne normy pr wewnetrznego nie mogą mieć przed nim pierwszeństwa”- orzecz COSTA

Drugie ważne orzeczenie to Simmenthal ETS w orzecz stwierdził:

Zasada autonomii ta mówi, iż prawo wspólnotowe jest niezależne od prawa wewnętrznego państw członkowskich, więc pomimo tego, że staje się jego częścią zachowuje swoją odrębność i niezależność. Podstawą zasady autonomii jest konstytucja Wspólnoty oraz podział funkcji pomiędzy Wspólnoty a państwa członkowskie. Państwa członkowskie oddając część swoich praw suwerennych upoważniły Wspólnoty do regulowania poszczególnych dziedzin gospodarczych. Interpretacją jak i stosowaniem prawa zajął się oczywiście Trybunał Sprawiedliwości, który w stosunku do sądów narodowych jest sądem apelacyjnym. Trybunał nie ma mocy do unieważnienia prawa narodowego nawet w przypadku gdy uzna je za sprzeczne z prawem wspólnotowym, może jedynie wyrazić to w formie deklaracji, która skierowana jest do odpowiednich instytucji narodowych. Deklaracja jest częścią orzeczenia Trybunału, a nie zapominając, iż orzeczenia te są wiążące, państwo zmuszone jest do wprowadzania i stosowania we własnym systemie prawnym danego przepisu prawa wspólnotowego. Aby przepisy krajowe nie pomieszały się ze wspólnotowymi data danego przepisu musi być podana w krajowym dzienniku ustaw. Krajowe ustawodawcze lub sądowe organy nie mogą zmienić ani uchylić prawa Wspólnoty. Zasada autonomii zapewnia jednolitość stosowania prawa wspólnotowego, które stosowane jednakowo we wszystkich krajach członkowskich, z czasem łączy ich wewnętrzne systemy prawne w jeden wspólny system prawny.

Zasada autonomii proceduralnej - Każdy sąd krajowy jest zobowiązany w ramach swych kompetencji do stosowania w całości prawa wspólnotowego i ochrony uprawnień, które prawo wspólnotowe przyznaje jednostce, poprzez pomijanie (to set aside) sprzecznych postanowień prawa krajowego, niezależnie od tego, czy te postanowienia są wcześniejsze czy też późniejsze niż prawo wspólnotowe.

Dlatego jakiekolwiek postanowienie prawa krajowego i każda praktyka ustawodawcza, administracyjna lub sądowa – które mogą wywrzeć wpływ na skuteczność prawa wspólnotowego przez pozbawienie sądu właściwego do stosowania prawa wspólnotowego uprawnień do zrobienia wszystkiego, co niezbędne, aby pominąć postanowienia prawa mogące przeszkodzić osiągnięciu przez prawo wspólnotowe wszystkich skutków – są niezgodne z wymaganiami stanowiącymi rdzeń prawa wspólnotowego.

Do takiej niezgodności dojdzie, gdy w przypadku konfliktu postanowienia prawa wspólnotowego i późniejszego prawa krajowego uprawnienie do rozwiązania konfliktu będzie zarezerwowane dla organu innego niż sąd zobowiązany do stosowania prawa wspólnotowego, nawet jeśli taka przeszkoda w nadaniu prawu wspólnotowemu pełnej skuteczności byłaby przejściowa." Autonomia proceduralna składa się z dwóch zasad: zasady ekwiwalentności (krajowe reguły proceduralne nie mogą być mniej korzystne dla roszczeń opartych na prawie wspólnotowym niż reguły stosowane dla podobnych roszczeń opartych na prawie krajowym) i zasady efektywności (nie mogą czynić niemożliwym lub znacznie utrudniać dochodzenia roszczeń wspólnotowych). Istnieje też jeden generalny wyjątek od autonomii proceduralnej. Prawo wspólnotowe wymaga wzruszenia ostatecznych decyzji i wyroków niezgodnych z europejskim orzecznictwem tam, gdzie sprawy należą do wyłącznej właściwości Wspólnoty.

  1. Treść i konsekwencje zasady jednolitego stosowania

Z zasady wynika, że :

prawo wspólnotowe musi być jednolite wewnętrznie, to znaczy, że należy eliminować z systemu prawa wspólnotowego te normy niższego rzędu, które są w konflikcie z innymi normami wyższego rzędu.

„Unia dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi, które zapewniają spójność i ciągłość działań podejmowanych do osiągnięcia jej celów, przy poszanowaniu i rozwijaniu dorobku wspólnotowego.” art. 3 (akapit 1) TUE

„Parlament Europejski, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy realizują swe uprawnienia zgodnie z warunkami i celami przewidzianymi, z jednej strony w postanowieniach Traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie oraz późniejszych traktatów i aktów zmieniających je lub uzupełniających, z drugiej zaś – w innych postanowieniach niniejszego Traktatu.” art. 5 TUE

  1. Treść i konsekwencje zasady bezpośredniego skutku i bezpośredniego stosowania

Zasada bezpośredniego stosowania wynika wprost z zasady bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego. Bezpośrednie stosowanie odnosi się do organów państw członkowskich i dotyczy zarówno ich działalności w ramach tworzenia aktów indywidualnych jak i generalnych. Należy zauważyć iż pomimo tego że w/w art. 249 jedynie rozporządzeniom przyznany został atrybut bezpośredniego stosowania, to uprawniony jest pogląd, iż rygorowi temu podlegają również dyrektywy i decyzje.
Z orzecznictwa ETS wynika kolejna zasada - bezpośredniego skutku. Jej sens polega na uznaniu, iż dany wspólnotowy akt prawny jest bezpośrednio źródłem praw lub obowiązków w stosunku do jednostek. Oznacza to, że praw tych można dochodzić przed organami sądowymi państw członkowskich. Podobnie organy prawodawcze oraz administracyjne powinny umożliwiać jednostkom korzystanie z przyznanych im przez prawo wspólnotowe uprawnień. Prawa przyznane jednostkom mogą być wprost wyrażone w danej normie lub też wynikać z pewnych obowiązków nałożonych na państwo członkowskie.
Bezpośrednia skuteczność nie obejmuje wszystkich norm prawa wspólnotowego. Atrybut taki przyznany został normom, które są wystarczająco precyzyjne i bezwarunkowe a stosowanie ich nie wymaga żadnych zabiegów instytucji wspólnotowych czy też organów krajowych. O możliwości bezpośredniej skuteczności decyduje również to, czy z danej normy prawnej wynikają obowiązki jednostek względem państwa (jest to wówczas układ wertykalny) czy też obowiązki pomiędzy jednostkami (tzw. układ horyzontalny). W świetle art. 249 TWE kwestia bezpośredniej skuteczności rozporządzeń w układzie wertykalnym i horyzontalnym nie budzi wątpliwości, o ile jest ono precyzyjne i bezwarunkowe. W przypadku dyrektywy problem bezpośredniej skuteczności powstaje z momentem gdy dane państwo członkowskie nie dokonało jej implementacji do krajowego porządku prawnego ( lub przekroczyło w tej mierze termin lub gdy implementacja była częściowa), w innym bowiem przypadku uprawnienia i obowiązki wynikać będą z przepisów prawa krajowego, które wprowadziły normy danej dyrektywy. Bezpośrednia skuteczność dyrektyw jest uzależniona od jej precyzyjności oraz bezwarunkowości. Następnie muszą z niej wynikać uprawnienia jednostki w stosunkach z państwem, gdyż układ wertykalny w tym przypadku dotyczy jedynie uprawnień. Jeżeli z danej dyrektywy wypływają obowiązki jednostki względem państwa, to jej bezpośrednia skuteczność zostaje wyłączona. Natomiast w stosunkach pomiędzy jednostkami (w układzie horyzontalnym) bezpośrednia skuteczność dyrektyw nie występuje.
W przedmiocie bezpośredniej skuteczności decyzji decyduje jej rodzaj. W przypadku decyzji skierowanych do państw lub państwa członkowskiego wyróżnić można decyzje nakładające na państwa członkowskie obowiązki, z których wypływają uprawnienia dla jednostek oraz takie które nakładają na państwo obowiązek, z którym wiążą się obowiązki jednostek. Bezpośrednia skuteczność występować będzie w odniesieniu do pierwszego z podanych rodzajów decyzji (jeżeli nie została ona implementowana przez ustawodawcę narodowego).
W przypadku decyzji adresowanych do osób fizycznych i prawnych przyznany został im rygor bezpośredniej skuteczności.

Treść i konsekwencje zasady bezpośredniego skutku

Została ukształtowana w praktyce stosowania przepisów Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, umożliwienie osobom fizycznym i prawnym bezpośrednie powoływanie się na przepisy traktatowe przed sądami krajowymi. W orzeczeniu w sprawie Van Gend i Loos jednostka mogla powołać normę zawartą w Traktacie, ponieważ ustanawiała ona obowiązek dla państwa, którego państwo nie respektowało. Prawo jednostki może być zatem implikowane (wydedukowane albo może wynikać) z obowiązków państwa

Norma może być powołana w stosunkach jednostka-państwo. Te stosunki nazywa się stosunkami wertykalnymi. Charakteryzuje je pewna nierówność podmiotów, podporządkowanie jednostki państwu.

Możliwe jest także powoływanie traktatu w stosunkach horyzontalnych (między podmiotami prywatnymi). Wynika z tego, że traktat zawiera normy, które rodzą nie tylko prawa dla jednostek, ale także i obowiązki.

Norma jest bezpośrednio skuteczna jeżeli przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach:

Warunki jakie muszą być spełnione

Treść i konsekwencje zasady bezpośredniego stosowania

Zasada ta oznacza, że normy tego prawa mogą być stosowane bezpośrednio ?(bez potrzeby przenoszenia do prawa wewnętrznego państw członkowskich) i kształtować sytuację prawna jednostek (osób prawnych i obywateli), przyznając im prawa i nakładając na nie obowiązki.

Norma prawna ma być jasna, kompletna, bezpośrednia i nadająca prawa jednostkom. Z reguły nie obejmuje to dyrektyw ponieważ akt ten potrzebuje implementacji do prawa krajowego wyjątek gdy państwo nie implementuje aktu skutek dyrektywy może być bezpośredni ale tylko w sytuacji jednostki do państwa (stosunek wertykalny) Implementujące prawo krajowe jest interpretowane tak jak to wynika z dyrektywy, jest to wykładnia zgodna, harmonijna z interpretacja prawa wsp.

Dyrektywy obowiązują wyłącznie państwa członkowskie, dla osób fizycznych i prawnych dyrektywy powinny być wiążące dopiero po włączeniu ich dom krajowego systemu prawnego. Dlatego z jednej strony, koncepcja ta chroni suwerenność państw członkowskich, pozwala na uwzględnienie narodowych odrębności. Lecz z drugiej strony, przy wydawaniu dyrektyw Wspólnota jest skazana na współpracę z parlamentami krajów członkowskich i prawo wspólnotowe może nie zostać w sposób jednolity i dokładny zastosowane we wszystkich państwach członkowskich, jeżeli parlamenty państw członkowskich nie wypełnią należycie swoich zobowiązań implementacyjnych. Trybunał stwierdził też jasno w swoim wyroku z 26 lutego 1986 r w Sp.152/84, Marshall I, że dyrektywy obowiązują tylko państwa i także po upływie terminu ich wdrożenia, nie mogą wykształcić bezpośredniego skutku w poziomych stosunkach między osobami prywatnymi. Tym samym obywatel może wywodzić swoje prawa z jasnych i bezwarunkowych przepisów dyrektyw jedynie wobec państwa. Przepisy dyrektywy nie działają natomiast w sposób odwrotny, na korzyść państwa oraz na niekorzyść obywateli, a także nie działają na korzyść jednego obywatela w stosunku do innego, ponieważ nie mogą obciążać tego ostatniego.

Aby osiągnąć możliwe jednolite i efektywne stosowanie prawa wspólnotowego – także wówczas, gdy wpisane jest ono „tylko” do dyrektyw – Trybunał zaproponował trzy rozwiązania, które stosowane w sposób skumulowany nadają się do eliminowania większości tych problemów:
- Trybunał oświadczył, że państwo nie może wobec obywateli powoływać się na nie wdrożona dyrektywę. Odwrotnie zaś, o ile ustalenia w dyrektywie zawierają jasne, kompletne i bezwarunkowe obowiązki działania lub zaniechania działania ze strony państwa, to pojedyncze osoby mogą się przeciwko państwom członkowskim bezpośrednio powoływać na te postanowienia dyrektywy. Wobec pionowej skuteczności dyrektyw Trybunał dodatkowo dokonał szerokiej wykładni pojęcia „państwo” włączając doń wszystkich przedstawicieli władzy państwowej.
- Trybuną nałożył na sądy krajowe obowiązek prowspólnotowej wykładni prawa krajowego. Jeżeli sądy krajowe posiadają pole manewru, to są także w przypadku układów poziomych, czyli pomiędzy osobami prywatnymi, zobowiązane do wykładni prawa krajowego zgodnie z dyrektywą, która przyniesie rezultaty zamierzone w dyrektywie. W ten sposób można tu mowić o pośredniej skuteczności dyrektyw w układzie horyzontalnym.
- w pozostałych przypadkach, w których część przepisów dyrektyw nie jest wystarczająco jasna, jednoznaczna i bezwarunkowa lub, w których niemożliwa jest, pozostająca w zgodzie z dyrektywą, wykładnia prawa krajowego bez większego naruszenia jego treści. Trybunał rozwinął doktrynę o odpowiedzialności państwa za szkody lub straty wynikłe z naruszenia prawa wspólnotowego.

  1. Treść i konsekwencje zasady pośredniego stosowania

Zasada pośredniego skutku okazała się nadzwyczaj przydatna tam, gdzie nie można było powołać się na bezpośredni skutek prawa wspólnotowego. Skutek bezpośredni mógłby mieć znaczenie np. wtedy, gdy minął już termin dla państwa członkowskiego na implementację dyrektywy. Zupełnie inaczej jest w wypadku pośredniego skutku. Sąd krajowy ma obowiązek przyznać dyrektywie atrybut pośredniej skuteczności od dnia jej wejścia w życie.

Doktryna pośredniego skutku z czasem bardzo się rozbudowała i obecnie łączy w sobie różne postacie tzw. efektu interpretacyjnego, czyli metod stosowania przez sądy krajowe prawa krajowego, ale interpretowanego w świetle prawa wspólnotowego. Dzisiaj w ramach pośredniego skutku wyróżnia się:

- interpretację dostosowującą,

- pośredni skutek sensu stricto,

- tzw. skutek Grimaldi.

Pierwsze pojęcie oznacza obowiązek interpretowania ustawy krajowej adaptującej dyrektywę w zgodzie z jej treścią. O interpretacji dostosowującej można więc mówić jedynie w kontekście dyrektywy już implementowanej i tylko wtedy, gdy treść ustawy implementującej budzi pewne niejasności lub jest częściowo niezgodna z treścią dyrektywy. Sąd krajowy ma wtedy obowiązek interpretować ustawę tak, by dostosować ją do wymogów dyrektywy. Na ten temat ETS wypowiedział się m.in. w sprawach: Haaga (nr 32/74); Mazzalai v Ferrovia del Renon (nr 111/75); Felicitas v Finanzamt für Verkehrsteuern (nr 270/81); Wendelboe v L. J. Music (nr 19/83); Habermann-Beltermann v Arbeiterwohlfahrt (C-421/92).

Pośredni skutek sensu stricto oznacza natomiast interpretację prawa krajowego w zgodzie z treścią prawa wspólnotowego w razie zupełnie nieprawidłowej implementacji lub jej braku. Chodzi tu o sytuacje wyjątkowe, gdzie bez zastosowania zasady pośredniego skutku niemożliwe byłoby powołanie się na przepisy dyrektywy. Interpretacja zgodna z prawem wspólnotowym obejmuje wówczas całość prawodawstwa krajowego, nie tylko ustawę implementującą. Cały niemal ciężar stosowania tej doktryny spoczywa na sądach krajowych, ale w tym też tkwi jej słabość. Bardzo wiele bowiem zależy od interpretacji sądu: czy uzna on niekorzystne dla danej osoby (poszkodowanej) przepisy krajowe za sprzeczne z określoną dyrektywą (Teodoro Wagner Miret v Fondo de Garantia Salarial, sprawa nr C-334/92).

Tzw. skutek Grimaldi wywodzi się z orzeczenia Grimaldi v Fonds des Maladies Professionnelles (C-322/88). W sprawie tej sąd krajowy zwrócił się do ETS z pytaniem: czy możliwe jest uznanie bezpośredniej skuteczności zalecenia (niewiążący akt prawny Wspólnoty). Odpowiedź: zalecenie nigdy nie będzie mieć bezpośredniego skutku, nie znaczy to jednak, że nie odnosi żadnych skutków prawnych. Zdaniem ETS, sąd krajowy ma obowiązek wziąć zalecenie pod uwagę przy rozstrzyganiu sporu doń wniesionego, zwłaszcza gdy zalecenie może wyjaśnić, czy doprecyzować treść przepisów prawa krajowego czy wspólnotowego. Tak więc pozbawiony mocy wiążącej akt prawny Wspólnoty może być wykorzystany do interpretacji aktu wiążącego. ETS polecił uwadze sądów krajowych również unijne programy działania i uchwały Rady (GB-INNO-BM, C-362/88), a także uchwały Parlamentu Europejskiego (Luxembourg v Parliament, C-213/88 oraz 39/89). Na skutek Grimaldi powołują się obecnie, co ciekawe, nie tylko sądy krajowe (te są dość ostrożne w stosowaniu tej doktryny), ale też Europejski Trybunał Praw Człowieka (sprawa z 30 czerwca1993, Sigurjónsson v Iceland). Lista aktów, którym można by przyznać atrybut takiego skutku, nie jest przy tym zamknięta, tak więc sądy krajowe muszą być świadome tego, jak doskonałej znajomości prawa wspólnotowego wymaga od nich doktryna Grimaldi.

  1. Treść i konsekwencje zasady interpretacji prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym.

Zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym – zasada oznaczająca obowiązek nałożony na sądy krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej interpretowania prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym.

Zasada ta znalazła liczne potwierdzenie w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości(Wyrok w sprawa 18/83 Colson and Kamann). ETS uzasadnia obowiązek stosowania tej zasady, powołując się na obowiązki państw członkowskich wynikających z art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz na konieczność doprowadzenia do osiągnięcia celów określonych w art. 249 TWE.

Sądy krajowe mają prawo wystąpienia do ETS z pytaniem prejudycjalnym o interpretację prawa wspólnotowego w przypadku wystąpienia wątpliwości.

  1. Rola zasad ogólnych w systemie prawnym UE

Ogólne zasady prawa – normy o charakterze ogólnym, które wiążą.

Ogólne zasady prawa – w sposób ogólny wskazują mechanizmy, tryby funkcjonowania całego systemu, bardzo duża grupa norm, mają one charakter niepisany.

I poziom (I grupa zasad) – poziom ustrojowy – relacje między państwami członkowskimi a Unią są oparte o ogólne zasady prawa – zasada bezpośredniego skutku, zasada pierwszeństwa stosowania – mają charakter niepisany.

II poziom (druga grupa zasad) – zasada równości, proporcjonalności oraz prawa podstawowe, zasada równowagi instytucjonalnej.

Zasady prawa materialnego – wewnątrz unijne zasady prawa – dotyczą rynku wewnętrznego, są to m. in. swobody – swoboda przepływu towarów, usług, kapitału, itp.

Źródłem zasad ogólnych w prawie unijnym jest art. 6 TWE, który głosi, że Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw członkowskich.

Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego.

Wspólne tradycje konstytucyjne – to nie takie, które występują we wszystkich państwach, ale są wspólne dla co najmniej 2 państw. Konstytucje krajowe (nie wiążą wprost) nie stanowią bezpośrednio źródeł dla ogólnych zasad prawa wspólnotowego. Aby móc dochodzić swoich praw trzeba się powołać na konkretny przepis.

Prawa podstawowe w UE (prawa jednostek) wywodzą się z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Obywatela oraz z Konstytucji – prawa zewnętrzne, równy poziom ochrony, jednostka ma tu najszerszy poziom ochrony, wszystko jest tu skoordynowane, nie ma tu żadnych dwuznaczności.

Art. 7 TUE, art. 230 TWE.

  1. Rola rozporządzenia

Rozporządzenie to jeden z najważniejszych aktów prawa wtórnego Wspólnot Europejskich. Traktat

ustanawiający Wspólnotę Europejską stanowi w art. 249, że rozporządzenie ma zasięg ogólny oraz że

obowiązuje elementów całości oraz jest bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim.

Rozporządzenie, w odróżnieniu od dyrektywy, wiąże nie tylko, co do rezultatu, jaki ma być osiągnięty, ale także,

co do formy i metody jego osiągnięcia. Jest to akt prawny, stosowany wprost w krajowych porządkach

prawnych, niewymagający, co do zasady podjęcia działań implementujących przez państwa członkowskie.

Państwo członkowskie jest związane treścią rozporządzenia od daty jego wejścia w życie. Data ta określana jest

wprost w samym rozporządzeniu, a w razie braku takich postanowień rozporządzenie wchodzi w życie w

terminie 20 dni po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej..

W odniesieniu do rozporządzeń nie jest, co do zasady dopuszczalne, aby ustawodawcy krajowi wprowadzali

przepisy rozporządzeń do porządku krajowego. Rozporządzenie z chwilą wejścia w życie staje się częścią

krajowych porządków prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności transpozycyjnych. W

sytuacji, gdy treść rozporządzenia jest sprzeczna z aktem prawa wewnętrznego, posiada ono pierwszeństwo

stosowania przed normą prawa wewnętrznego.

Rozporządzenia są uchwalane przez Parlament Europejski wspólnie z Radą UE lub Radę UE oraz Komisję

Europejską, a także przez Europejski Bank Centralny.

test zamkniętej kategorii Rozporządzenie dotyczy skarżącego indywidualnie, gdy odnosi się do zamkniętej kategorii podmiotów (producentów, importerów itp.), ponieważ dotyczy wydarzeń przeszłych, wskutek czego kategoria nie może już ulec rozszerzeniu.

Na podstawie powyższych orzeczeń doktryna wypracowała test abstrakcyjnej terminologii, pozwalający odróżnić decyzję od rozporządzenia:

  • rozporządzenie – cały akt (bądź jego poszczególne postanowienia) ma zastosowanie do „obiektywnie określonych sytuacji i tworzy skutki prawne w odniesieniu do kategorii osób opisanych w sposób uogólniony i abstrakcyjny”;

  • decyzja – jest skierowana do ograniczonej liczby podmiotów i dotyczy konkretnych podmiotów.

Do rozróżnienia rozporządzeń od decyzji („prawdziwych” i „nieprawdziwych” postanowień rozporządzeń), ETS wypracował specjalny test natury aktu prawnego: test abstrakcyjnej terminologii. Decydującym czynnikiem dla określenia natury aktu prawnego jako rozporządzenia było stwierdzenie, czy akt jest aktem powszechnie obowiązującym, tj.że ma zastosowani „ do obiektywnie określonych sytuacji i pociąga konsekwencje prawne dla generalnie i w sposób abstrakcyjny określonej kategorii osób”, decyzje z kolei charakteryzują się tym, że kategoria osób, do których są skierowane jest ograniczona, osoby te daje się zidentyfikować.

rola rozporządzeń w systemie ochrony - ma zasięg ogólny, normy rozp obowiązują wszystkich, których dotyczy sytuacja ok. w tym akcie. Obowiązuje w całości i bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Jest wiążące. Ma charakter generalny i abstrakcyjny.Wykład akt natury ogólnej, który wywiera bezpośredni skutek. ETS orzekł, że rozp wywołuje skutki prawne w stosunku do abstrakcyjnych podmiotów oraz jest obiektywny co do stanu faktycznego.(orzecz Kopuche –Fmiemes) art. 249 TWE. Rozporządzenie nie wymaga transpozycji/implementacji ani nawet publikacji w krajowym organie promulgacyjnym. Ma to doniosłe znaczenie ponieważ rozp może być podstawą dochodzenia praw podmiotowych niezależnie od prawa krajowego Uprawnienia , które pochodzą z rozp musza być respektowane i dostępne w ramach krajowych procedur ( wyraz autonomii procesowej państw członkowskich) środków krajowych.

Rozp obowiązuje od momentu opublikowania w DZ.UUE, każde rozp wywołuje bezp skutek i może być podstawą dochodzenia praw, na ich podstawie wydanych, przez obywateli UE bez wzg na to czy istnieje do tego odrębna procedura danego karaju. Jeżeli procedura krajowa jest sprzeczna z prawem unijnym lub też brak jest procedury -> pierwszeństwo ma rozp UE .

  1. Rola dyrektywy

Dyrektywa jest jednym z podstawowych aktów prawnych tworzących dorobek prawny Wspólnoty (acquis communitaire) w tzw. I filarze. Jest ona jednym z instrumentów realizacji polityk WE wyznaczonych przez przepisy prawa pierwotnego – traktatów, w szczególności Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej: Traktat WE).Zgodnie z zasadą legalności, określoną w art. 5 ust. 1 Traktatu WE, każdy akt prawny WE, w tym dyrektywa, musi mieć swoją podstawę prawną. W przeciwnym wypadku uznaje się go za nieobowiązujący. Upoważnienie do podjęcia działań legislacyjnych przez instytucje UE w danym zakresie określają poszczególne przepisy Traktatu WE. Prawidłowo przyjęta dyrektywa jest wiążąca dla wszystkich państw członkowskich UE, do których jest skierowana. Stanowi ona bowiem część tzw. „twardego prawa” Wspólnoty (hard law), za którego nieprzestrzeganie grożą dotkliwe sankcje, z karami pieniężnymi włącznie. Dyrektywa jest zawsze adresowania do państw członkowskich UE. Po to, aby jej przepisy mogły być stosowane przez podmioty indywidualne (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej), konieczne jest przeniesienie tych przepisów do prawa krajowego. Proces ten nosi miano transpozycji. Każda dyrektywa kreuje obowiązek dla państw członkowskich UE do zmiany swojego prawa krajowego w taki sposób, aby zostały spełnione cele danej dyrektywy. Status aktu prawnego, jakim jest dyrektywa, określają przepisy wspólnotowego prawa pierwotnego. Zgodnie z art. 249 Traktatu WE, dyrektywy są wiążące dla wszystkich państw członkowskich UE, do których są adresowane, w odniesieniu do celu, jaki ma być osiągnięty. Wybór formy i metody osiągnięcia tego celu pozostawiony jest dla władz krajowych tych państw. Dodatkowo, zgodnie z zasadą lojalności, określoną w art. 10 Traktatu WE, państwo członkowskie powinno nie tylko upewnić się, że przepisy dyrektywy zostały prawidłowo przeniesione do prawa krajowego, ale również zapewnić skuteczną egzekucję tych przepisów.

  1. Zakres zadania prawnego dla państwa członkowskiego wynikający z dyrektywy

O tym, jak ważne jest prawidłowe przeniesienie przepisów dyrektywy do prawa krajowego, świadczą przepisy Traktatu WE określające możliwe sankcje za niedopełnienie tego obowiązku.

Ciężar odpowiedzialności za transpozycję przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego ciąży wyłącznie na organach szczebla centralnego – właściwych ministerstwach, przygotowujących projekty aktów prawnych, Radzie Ministrów, organach władzy ustawodawczej oraz Urzędzie Komitetu integracji Europejskiej (UKIE), badającego kwestię zgodności projektu danego aktu z prawem wspólnotowym na wszystkich etapach procesu legislacyjnego.

Ostateczne stanowisko co do prawidłowości transpozycji przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego należy do instytucji wspólnotowych.

Ostateczne rozstrzygnięcie co do prawidłowości transpozycji przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego należy do Trybunału Sprawiedliwości WE.

  1. Mechanizm stosowania dyrektywy w prawie krajowym

Stosowanie dyrektywy na gruncie krajowym nie ogranicza się jedynie do przestrzegania przepisów transponujących jej uregulowania. W niektórych przypadkach możliwe jest powołanie się wprost na przepisy dyrektywy i skorzystanie z uprawnień w nich przewidzianych, bez względu na to, czy mają one swój odpowiednik w prawie krajowym, czy też nie. Ma to szczególne znaczenie dla podmiotów indywidualnych (osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej), które w sprawach ich dotyczących mogą skorzystać z przywilejów przewidzianych przez dyrektywy, bez względu na to, jak władze ich kraju wypełniają swoje zobowiązani wspólnotowe.

Po pierwsze należy wspomnieć tutaj o obowiązującej w postępowaniu przed sądami krajowymi zasadzie pierwszeństwa prawa wspólnotowego, po raz pierwszy wyrażonej w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 6/64 Flaminio Costa v. E.N.E.L. W myśl tej zasady, sąd krajowy, w postępowaniu przed nim prowadzonym, nie powinien brać pod uwagę przepisu prawa krajowego, który jest sprzeczny z prawem wspólnotowym, w tym także z przepisami dyrektywy.

Poza tym, w postępowaniu przed sądem krajowym, podmioty indywidualne są uprawnione, w niektórych przypadkach, do skutecznego powoływania się na przepisy wspólnotowych aktów prawnych.

W doktrynie mechanizm ten nazywany jest skutkiem bezpośrednim. Skutek ten może być pionowy: w sporach pomiędzy podmiotem indywidualnym, a państwem, albo poziomy: w relacjach pomiędzy podmiotami indywidualnymi.

Korzystając z doktryny efektu bezpośredniego, jednostka, która zastosowała dany przepis prawa wspólnotowego, może skutecznie powoływać się na ten przepis w postępowaniu przed sądem krajowym, nawet w przypadku braku jego transpozycji, jeżeli jest ona wymagana, przez dane państwo członkowskie.

Nie dotyczy to jednak wszystkich przepisów prawa wspólnotowego. Aby mówić o efekcie bezpośrednim, dany przepis musi być, w myśl orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 32/84 van Gend en Loos NV v. Inspecteur der Invoerrechten en Accijnzen:

- jasny i jednoznaczny;

- bezwarunkowy;

- niewymagający podjęcia dalszych działań.

Pionowy bezpośredni efekt dotyczy jedynie przepisów, które nadają uprawnienia podmiotom indywidualnym, które to przepisy mogą być egzekwowane przez uprawnionego od państwa. Poziomy efekt bezpośredni działa na analogicznych zasadach, ale wyłącznie na szczeblu: jednostka przeciwko jednostce.

Omówione powyżej mechanizmy mogą być wykorzystywane w odniesieniu do przepisów dyrektywy, także, a raczej przede wszystkim, w przypadku braku transpozycji dyrektywy do krajowego porządku prawnego.

Uprawnienie do powoływania się przez podmiot indywidualny, przed sądem krajowym, na przepisy dyrektywy, w sporze z organami władzy państwowej, wskazane zostało w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 41-74 Van Duyn v. Home Office.

W odniesieniu do przepisów dyrektywy możliwe jest również zastosowanie mechanizmu poziomego efektu bezpośredniego. Jednostka może powołać się, na przepisy dyrektywy, w postępowaniu sądowym dotyczącym sporu z innym podmiotem indywidualnym, w przypadku, gdy ten drugi podmiot wykonuje zadania quasi państwowe i jako taki stanowi on „emanację” państwa (orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie C-188/89 Foster v. British gas plc).

Doktryna prawa europejskiego w zakresie możliwości wykorzystania przepisów dyrektywy w postępowaniu przed sądem krajowym, przewiduje jeszcze jeden mechanizm – w swej istocie łączący opisane powyżej: zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego oraz skutek bezpośredni, choć dużo mniej radykalny w skutkach.

Chodzi tu o pośredni efekt przepisu prawa wspólnotowego, opisany w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 14/83 Von Colson and Kamann v. Land Nordhein

- Westfalen. Zgodnie z ww. orzeczeniem, prawo krajowe powinno być interpretowane w świetle celu, jaki przyświeca właściwym przepisom wspólnotowym. Interpretacja taka nie może jednak stać w jawnej sprzeczności z danym przepisem prawa krajowego.

Możliwość wykorzystania instrumentu efektu pośredniego w odniesieniu do dyrektywy została potwierdzona w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie C-106/89 Marleasing S.A. v. La Comercial Internacionale de Alimentacion S.A. Orzeczenie to powtarza ww. tezę ze sprawy 14/83 Von Colson and Kamann dodając, iż bez znaczenia jest tu fakt, czy dany przepis został przyjęty w celu transpozycji przepisów dyrektywy, czy też nie. Nieistotne jest również następstwo czasowe obu przedmiotowych przepisów: krajowego i wspólnotowego.

Ostatnim wartym omówienia, choć chyba najistotniejszym z mechanizmów związanych ze stosowaniem przepisów dyrektywy na gruncie prawa krajowego, jest możliwość ubiegania się o odszkodowania od państwa za szkodę poniesioną w związku z naruszeniem przez to państwo przepisów prawa wspólnotowego.

  1. Mechanizm dokonywania wykładni zgodnej.

Wykładnia zgodna z dyrektywami odnosi się do sytuacji, w której przepisy dyrektywy

są używane przez sąd krajowy jako wzorzec lub reguła interpretacyjna w procesie wykładni

przepisów prawa krajowego, które są stosowane i konstruowane przez sąd w świetle przepisów dyrektywy. Oznacza to, że przepisy krajowe są interpretowane zgodnie z hierarchicznie wyższą normą prawa wspólnotowego/unijnego w celu usunięcia sprzeczności/kolizji norm regulujących ten sam przedmiot lub norm wyższego rzędu ograniczających skutek norm niższego rzędu. Wykładnia zgodna jest ukierunkowanym procesem zmiany lub ukształtowania normy prawa krajowego w celu dopasowania go do wzorca wspólnotowego (dyrektywy).

Wykładni tej chodzi nie tylko o zapewnienie formalnej niesprzeczności przepisów prawa krajowego i dyrektywy, ale także o zapewnienie zgodności celów, co oznacza wykładnię prawa krajowego zorientowaną teleologicznie na osiągnięcie rezultatu przewidzianego w dyrektywie. Cele wykładni są realizowane poprzez wybór jednej, spośród wielu możliwych w danym wypadku, interpretacji przepisu prawa krajowego. Oddziaływanie prawa wspólnotowego/unijnego na prawo krajowe jest w przypadku wykładni zgodnej z dyrektywami tylko pośrednie, co może uzasadniać używanie terminu „ pośredni bezpośredni skutek dyrektyw

Wykładnia prawa krajowego zgodnie z dyrektywami nie ma jednoznacznej podstawy

traktatowej. W orzecznictwie ETS11 i piśmiennictwie wskazuje się na dwie takie podstawy

obowiązku (zasady) wykładni zgodnej z dyrektywami, a mianowicie na art. 249 akapit 3

TWE, który wymaga od państwa członkowskiego osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez

dyrektywę oraz na art. 5 ( obecnie 10) TWE, który nakłada na państwo członkowskie obowiązek podjęcia wszelkich środków zapewniających wykonanie zobowiązań państw członkowskich.

W doktrynie jest sporne, czy obowiązek wykładni zgodnej z dyrektywami ma swoje

pierwotne i wyłączne uzasadnienie w szerszym obowiązku zapewnienia osiągnięcia rezultatu

przewidzianego w dyrektywie, co wskazywałoby na przepis art. 249 ust. 3 TWE lub w ogólnym obowiązku solidarności (lojalności), co uzasadniałoby odniesienie do art. 10 TWE. Z orzecznictwa ETS wynika jednoznacznie, że obowiązek wykładni zgodnej z dyrektywami jest wiązany z obowiązkiem osiągnięcia rezultatu przewidzianego w dyrektywie. Wskazuje na to formuła von Colson, zgodnie z którą sąd krajowy stosując prawo krajowe jest obowiązany do wykładni tego prawa w świetle brzmienia i celu dyrektywy

  1. Charakter prawny i zakres regulacji dyrektywy UE

Dyrektywy – podobnie jak inne akty prawa wspólnotowego – są bezpośrednio obowiązujące; jest to jednak szczególna forma polegająca na tym, że wraz z wejściem w życie dyrektywy powstaje zobowiązanie po stronie państwa do wydania odpowiednich przepisów wewnętrznych. Jeśli chodzi o bezpośrednią skuteczność, to zasada ta ukształtowała się w orzecznictwie ETS. Podkreślił on, że jeżeli postanowienia dyrektywy spełniają warunki bezpośredniej skuteczności (są jasne, precyzyjne, bezwarunkowe, kompletne), jednostka może powołać się na postanowienia dyrektywy wobec państwa również wtedy, gdy państwo nie wydało aktu prawa wewnętrznego realizującego dyrektywę. Mówimy w takiej sytuacji o bezpośredniej pionowej skuteczności dyrektywy. Trybunał zwrócił jeszcze uwagę, że podstawową ideą leżącą u podstawy tego rozstrzygnięcia było dążenie do ochrony jednostki przed samowolą państwa, które nie może naruszać prawa i jeszcze mieć z tego korzyści materialnych. Pod pojęciem państwa należy przy tym rozumieć każdą instytucję wykonującą zadania publiczne, której stosunek do jednostki wykracza poza równouprawnienie.
W dalszym orzecznictwie Trybunał sformułował zasadę tzw. pośredniego skutku poziomego dyrektywy. ETS nie miał wątpliwości, że skoro dyrektywa jest skierowana do państw członkowskich, to jednostka nie może się na nią powołać wobec innych podmiotów, zwłaszcza w stosunkach horyzontalnych. Państwo nie może stosować przepisów prawnych niezgodnych z dyrektywą, a ponadto ma obowiązek tak interpretować prawo krajowe, by umożliwić osiągnięcie skutku zamierzonego przez dyrektywę. Zasada zgodnej z dyrektywą wykładni rozciąga się także na normy wewnętrzne wydane przed przyjęciem przez Wspólnotę dyrektywy. Do czasu prawidłowego implementowania dyrektywy państwo nie może powoływać się na nią w celu egzekwowania nałożonych na jej podstawie na jednostkę zobowiązań.
W powszechnie znanym orzeczeniu w sprawie FrancovichTrybunał stwierdził, że jeżeli państwo nie implementuje w terminie dyrektywy, a jednostka poniesie z tego powodu szkodę, to państwo ma obowiązek pokrycia owej szkody. Warunkiem jest jednak, by uprawnienie wynikało jednoznacznie z dyrektywy, by było w owej dyrektywie wystarczająco określone oraz żeby pomiędzy szkodą a naruszeniem prawa istniał związek przyczynowy. ETS orzekł również, że jeżeli państwo nie implementowało dyrektywy w terminie, a jednostka poniosła szkodę w wyniku nawiązania stosunku prawnego o charakterze poziomym (np. stosunku sprzedaży), to jednostka nie może wprawdzie powołać się wobec drugiej strony owego stosunku prawnego na postanowienia dyrektywy, ale może skierować roszczenie odszkodowawcze przeciwko państwu z tytułu strat poniesionych w wyniku niewywiązania się państwa ze zobowiązania. Roszczenia takie powinny być dochodzone przed sądami wewnętrznymi i według procedur krajowych.

  1. Zalecenia i opinie w systemie prawa UE

Oprócz środków wymienionych wyraźnie w TWE, tj. opinii i zaleceń (opinie wydawane są przez instytucje Wspólnoty na wniosek innych podmiotów, zalecenia - z własnej inicjatywy; wszystkie te akty powinny być brane pod uwagę przez państwa przy wykładni i stosowaniu prawa wewnętrznego), mamy do czynienia w prawie wspólnotowym także z tzw. aktami nienazwanymi. Wszystkie one mają jedną wspólną cechę: podlegają kontroli ze strony Trybunału Sprawiedliwości. Przykładowo jedno z najważniejszych orzeczeń ETS w sprawie ERTA, dotyczącej podziału kompetencji między Wspólnotę i państwa członkowskie oraz kompetencji dorozumianych do zawierania umów międzynarodowych, zapadło w związku z wydaniem przez Radę UE aktu nienazwanego – instrukcji negocjacyjnej dla państw członkowskich dotyczącej rokowań nad zawarciem umowy międzynarodowej. Wśród innych aktów nienazwanych możemy wymienić: konkluzje i uchwały Rady UE (jeżeli te ostatnie wykraczają poza zakres kompetencji wspólnotowych, określa się je jako uchwały Rady i przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie), a także komunikaty Komisji.

  1. Zakres stosowania aktów niewiążących UE w systemie prawnym przed sądem krajowym.

Akty niewiążące prawa pochodnego występują głównie w filarze wspólnotowym. Ich status prawny budzi wątpliwości. Można je podzielić na dwie kategorie pojęciowe: akty nazwane i nienazwane. Do nazwanych należą wymienione w art. 249 TWE zalecenia i opinie1. Druga kategorię stanowią liczne instrumenty uchwalane w praktyce przez instytucje unijne, np. komunikaty, rezolucje, noty informacyjne i opinie. Wyliczenie to należy uzupełnić o deklaracje, konkluzje Rady, programy i strategie, noty i wytyczne Komisji, uchwały, wspólne stanowiska i zalecenia, białe i zielone księgi. Wymienione akty, ze względu na swój niewiążący charakter, nazywane są prawem miękkim (soft law). Z. Brodecki podzielił miękkie prawa, która określił również jako akty nietypowe na:

Stosowanie prawa miękkiego budzi szereg wątpliwości w instytucjach wspólnotowych. Komisja Prawna PE zawarła swoją ocenę i uwagi w przedstawionym w czerwcu 2007 r. Sprawozdaniu w sprawie instytucjonalnych i prawnych skutków stosowania tzw. prawa miękkiego (2007/7028(INI) Komisja uznała, że miękkie prawo jest niejednoznaczne i niebezpieczne, nie ma doniosłości prawnej ani mocy wiążącej. To stwierdzenie wyspecjalizowanej komisji - wydawałoby się - zamyka dyskusję na temat statusu prawnego prawa miękkiego w kontekście jego mocy wiążącej. Tak jednak nie jest do końca. Komisja przywołała orzeczenie ETS w sprawie C-322/88 Grimaldi, w którym Trybunał stwierdził, że zalecenia są "środkami, które nie mają wiążącego charakteru, nawet wobec osób, do których są skierowane". Jednocześnie w tym samym orzeczeniu padło stwierdzenie, że tego rodzaju akty prawne "nie mogą być postrzegane jako pozbawione skutku prawnego. Sądy krajowe mają obowiązek uwzględnić zalecenia, podejmując decyzję w sprawie rozstrzyganych przez nie sporów, zwłaszcza wtedy, gdy wpływają na wykładnię środków krajowych przyjętych w ramach ich wdrożenia lub gdy stanowią uzupełnienie wiążących przepisów wspólnotowych".

  1. Obowiązki wynikające z zasady lojalności

Trzecią z zasad sformułowanych w traktatach założycielskich jest zasada lojalności (solidarności). Art. 10 Traktatu Rzymskiego wskazuje na jej dwa aspekty. Pozytywny polega na tym, że państwa członkowskie zobowiązane są dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić skuteczność norm prawa wspólnotowego w wewnętrznej przestrzeni prawnej. Negatywny natomiast oznacza, że na państwach członkowskich ciąży obowiązek powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby utrudnić stosowanie prawa wspólnotowego w ich wewnętrznych porządkach prawnych. Taka formuła traktatu wskazuje, że to właśnie na państwach członkowskich spoczywa główny ciężar stosowania prawa wspólnotowego. Mają one obowiązek działać również wtedy, gdy powinna działać Wspólnota, lecz z różnych względów jest to niemożliwe. Jednocześnie jednak w orzecznictwie Trybunału wskazano, że lojalność dotyczy także instytucji wspólnotowych w stosunkach z państwami członkowskimi (powinny one zwłaszcza respektować struktury instytucjonalne państw oraz informować je odpowiednio wcześnie o zamierzonych działaniach) oraz instytucji we wzajemnych stosunkach. Zasada lojalności nie była nigdy uznana za bezpośrednio skuteczną; ETS był natomiast skłonny uznać możliwość jej bezpośredniego stosowania w połączeniu z innymi przepisami TWE. Orzecznictwo ETS rozciągnęło obowiązywanie zasady lojalności także na współpracę sądową w sprawach karnych, nakazując prounijną wykładnię prawa w tej dziedzinie.

  1. Treść i znaczenie zasady pomocniczości

Zasada subsydiarności została wprowadzona do TWE przez Traktat z Maastricht. Oznacza ona, że wszelkie decyzje powinny być podejmowane na szczeblu możliwie bliskim obywatelowi. W praktyce zatem najpierw ma decydować gmina, potem powiat, następnie region, państwo członkowskie, a dopiero na końcu Wspólnota, i to tylko wtedy, gdy zamierzone cele nie mogą być w pełniejszym stopniu urzeczywistnione poprzez działanie na niższym poziomie. Traktat zastrzega wyraźnie, iż subsydiarność dotyczy tylko tych kwestii, w których Wspólnota nie ma kompetencji wyłącznej. Podział kompetencji pomiędzy Wspólnotę i państwa członkowskie nie jest jednak precyzyjny. ETS wydaje się interpretować kompetencje wyłączne restryktywnie.
Treść zasady subsydiarności jest niejasna i wzbudza poważne wątpliwości. Rada Europejska od początku zdawała sobie z tego sprawę. Na sesji w Edynburgu w grudniu 1992 r. przyjęła ona wytyczne dotyczące wykładni tej zasady, które następnie zostały powtórzone w protokole dotyczącym subsydiarności, dołączonym do TA. Subsydiarność ma charakter dynamiczny i powinna być interpretowana w świetle celów Wspólnoty. Ponadto ustawodawca wspólnotowy lub krajowy powinien każdorazowo rozważyć, czy dany przedmiot regulacji rzeczywiście ma charakter ponadnarodowy i nie może być w satysfakcjonujący sposób uregulowany na płaszczyźnie krajowej, czy działanie krajowe nie prowadziłoby do naruszenia zasad konkurencji lub nie stanowiłoby przeszkody w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego oraz czy działanie Wspólnoty miałoby oczywiste zalety. Elementy te powinny być oceniane odrębnie. Nie jest również oczywiste, czy zasada subsydiarności może wywoływać bezpośredni skutek i czy może być interpretowana przez ETS.

  1. Treść i znaczenie zasady proporcjonalności

zasadą subsydiarności związana jest bezpośrednio zasada proporcjonalności, znajdująca zresztą wyraz w tym samym przepisie TWE co subsydiarność (art. 5). Oznacza ona, że środki podejmowane z zamiarem osiągnięcia określonego celu muszą być właściwe, wystarczające i konieczne. Ciężar dowodu spoczywa w tym względzie na instytucji działającej. Zasada proporcjonalności była wielokrotnie powoływana przed Trybunałem Sprawiedliwości, przy czym niejednokrotnie z sukcesem.

  1. Zasada skutecznej ochrony prawnej w prawie UE

Ochrona prawna to stała i zorganizowana działalność podejmowana w celu ochrony prawa.
W ujęciu przedmiotowym - ochrona prawna dotyczy ochrony porządku prawnego, czyli ochrony interesów społecznych - prokuratorzy.
W ujęciu podmiotowym - ochrona prawna dotyczy ochrony praw podmiotowych jednostki - adwokaci, radcowie prawni.
Funkcje ochrony prawnej
- represyjna
- prewencyjna

Funkcja represyjna polega na zastosowaniu sankcji wobec osoby, która naruszyła prawo.
Funkcja prewencyjna służy zapobieganiu naruszenia prawa w przyszłości i może być ona:
- prewencją ogólną
- prewencją szczegółową
Prewencja ogólna skierowana jest do wszystkich adresatów danej normy prawnej
Prewencja szczegółowa skierowana jest do ściśle określonych podmiotów
Rodzaje ochrony prawnej:
1. Rozstrzyganie (inaczej orzekanie)
2. Kontrola legalności (kontrola przestrzegania prawa)
3. Działalność pojednawcza
4. Pomoc prawna

Rozstrzyganie polega na wydawaniu wiążących decyzji, co do sposobu rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej.
Rozstrzyganie dokonywane jest za pomocą dwojakich środków:
1. środki przymusu państwowego
2. środki wychowawcze
Środki przymusu państwowego polegają na realizacji dyspozycji normy prawnej
Środki wychowawcze
a) brak przymusu państwowego
b) charakteryzują się dobrowolnym podporządkowaniem jednego podmiotu drugiemu

Kontrola legalności polega na badaniu zachowania się określonych podmiotów pod kątem widzenia zgodności tego zachowania z obowiązującym prawem oraz na występowaniu do stosownego organu z wnioskiem o zastosowanie sankcji wobec osoby, która to prawo naruszyła.
Kontrola samoistna
Kontrola niesamoistna
Z kontrolą samoistną mamy do czynienia wtedy, gdy dany organ zajmuje się wyłącznie kontrola przestrzegania prawa.
Kontrola niesamoistna polega na tym, że dany organ oprócz kontroli przestrzegania prawa (oprócz kontroli legalności) zajmuje się również kontrolą innych dziedzin.

Działalność pojednawcza polega na ugodowym rozwiązywaniu sytuacji konfliktowej na drodze porozumienia samych stron.
Może ona przybrać 2 formy
1. mediacja (pośrednictwo w sporze)
2. koncyliacja (rozjemstwo)
Mediacja polega na tym, że pomiędzy 2 strony konfliktu wchodzi osoba trzecia niezwiązana z żadną ze stron, której zadaniem jest stworzenie warunków do negocjacji i do doprowadzenia do ugodowego rozwiązania sporu.
Koncyliacja polega na tym, że pomiędzy 2 strony konfliktu wchodzi specjalnie powołany organ którego zadaniem jest przedstawienie stronom konfliktu propozycji co do sposobu jego rozstrzygnięcia.

Pomoc prawna są to szczególnego rodzaju usługi świadczone podmiotom prawa w celu ochrony interesów podmiotowych określonej jednostki. Może ona występować w kilku formach:
1. może polegać na tzw. poradnictwie prawnym. Poradnictwo prawne polega na udzielaniu porad prawnych, na sporządzaniu opinii prawnych, oraz na wyjaśnianiu treści prawa obowiązującego.
2. Sporządzanie aktów prawnych. Mogą mieć one charakter ogólny lub indywidualny. Akty o charakterze ogólnym to uchwały, regulaminy. Szczegółowe to umowy, porozumienia zawierana miedzy stronami.
3. Reprezentacja strony dzieli się na zastępstwo i na obronę. Zastępstwo dzieli się na zastępstwo procesowe i pozaprocesowe. Procesowe polega na tym że uprawniony podmiot (adwokat, radca prawny) zastępuje daną stronę przed sądem w procesie w procesie cywilnym lub administracyjnym. Pozaprocesowe polega na zastępowaniu strony przed instytucja państwową a nie sądem (np. instytucja państwową). Obrona polega na tym, że uprawniony podmiot (adwokat) broni oskarżonego w procesie karnym.
4. Działalność legislacyjna polega na udziale w organach legislacyjnych.

Rodzaje organów ochrony prawnej
Organy ochrony pranej sa specjalnie powołane i zorganizowane do sprawowania ochrony pranej. O przynależności danego organu do danej grupy decyduje funkcja danego organu ([przedmiot działalności]. Wyróżniamy 4 rodzaje organów:
1. organy orzekające (rozstrzygające jurysdykcyjne lub judykacyjne)
2. organy pojednawcze
3. organy kontroli legalności
4. organy pomocy prawnej

  1. Zasada autonomii proceduralnej

W 1976 roku, w wyroku w sprawie Rewe1), ETS sformułował zasadę autonomii proceduralnej państw członkowskich. Na państwach członkowskich ciąży obowiązek wyznaczenia sądów sprawujących jurysdykcję i wskazania proceduralnych warunków, zgodnie z którymi ich obywatele będą mogli dochodzić roszczeń opartych na prawie wspólnotowym. Zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej, z powodu braku wspólnych przepisów proceduralnych sądy i organy państw członkowskich stosują prawo wspólnotowe na podstawie swych własnych przepisów proceduralnych. Przepisy te nie mogą stawiać jednostki w mniej korzystnej sytuacji niż te, na podstawie których dochodzić można roszczeń opartych na prawie krajowym. Ponadto powyższe normy proceduralne nie mogą czynić dochodzenia praw wynikających z bezpośrednio skutecznych przepisów wspólnotowych nadmiernie utrudnionym czy wręcz niemożliwym2). Krajowe przepisy proceduralne muszą zatem być zgodne z zasadami efektywności i niedyskryminacji.

  1. effet itile treść i zasady

effet utile = konieczność osiągnięcia zakładanego rezultatu w odpowiedni sposób

reguła interpretacyjna, która nakazuje Trybunałowi nadanie normom prawnym takiej treści, która pozwoli na optymalne osiągnięcie wyznaczonych przez prawo celów

  1. Ograniczenie autonomii proceduralnej praw członkowskich

Państwa członkowskie, co do zasady, dysponują bowiem tzw. autonomią proceduralną, przyznającą

im swobodę w określaniu środków umożliwiających ochronę praw wspólnotowych. Autonomia proceduralna nie powinna być jednak utożsamiana z całkowitą dowolnością. Wyrokach ETS jako granicę autonomii proceduralnej wskazywał konieczność „zapewnienia efektywności” prawu

wspólnotowemu. Trybunał zbudował obszerny katalog środków prawnych, które – zgodnie z zasadą efektywności– państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić w swoich porządkach prawnych (m.in. dostęp do środków odwoławczych, prawo do zwrotu opłaty nałożonej z naruszeniem

prawa wspólnotowego, środki tymczasowej ochrony prawnej – tzw. interim relief). Za przełomową uznaje się jednak zasadę odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za szkodę wyrządzoną przez naruszenie prawa wspólnotowego, która przełamuje zasadę autonomii proceduralnej

państw członkowskich.

Autonomia proceduralna państw członkowskich ograniczona jest ogólnymi wymogami efektywności i ekwiwalentności środków krajowych. Środki krajowe nie mogą w sposób nieuzasadniony ograniczać bądź czynić niemożliwym dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej. Muszą być również dostępne na warunkach co najmniej równoważnych jak w przypadku środków dostępnych w podobnych stanach faktycznych ocenianych na podstawie prawa krajowego (Maso v. INPS, C-373/95). Należy jednak pamiętać, że zasada autonomii proceduralnej dotyczy obszarów

niezharmonizowanych. Prawo wspólnotowe może bowiem wymagać wprowadzenia konkretnych środków krajowych.

Autonomia proceduralna państw członkowskich w sferze sądowego stosowania krajowych reguł i zasad proceduralnych ogranicza wpływ orzeczniczy ETS, który na podstawie Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) ustanawia zasady, jakimi powinien się kierować sąd państwa członkowskiego w procesie stosowania i wykładni krajowych przepisów procesowych przy rozpoznawaniu spraw opartych na (materialnym) prawie wspólnotowym. Chodzi tu wyłącznie o sytuacje, w których brakuje procesowych przepisów na szczeblu wspólnotowym

  1. Organizacja wymiaru sprawiedliwość w UE - instytucje i podział kompetencji.

Trybunał Sprawiedliwości (dalej zwany ETS) jest organem sądowym Wspólnot. Pełni on funkcje sądu międzynarodowego (ponieważ rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi), sądu konstytucyjnego (rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy organami Wspólnot, zwłaszcza zapewnia realizację zasady równowagi instytucjonalnej, i decyduje o zgodności prawa wtórnego z prawem pierwotnym), sądu administracyjnego (kontroluje formalną ważność aktów prawa wspólnotowego) oraz sądu apelacyjnego (w sprawach odwołań od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji). Oprócz tego ETS może działać jako sąd arbitrażowy, na mocy kompromisu zawartego przez zainteresowane państwa. Trybunał składa się z 25 sędziów, po jednym z każdego państwa członkowskiego, oraz z 8 rzeczników generalnych, pełniących funkcje formalnie pomocnicze (choć bardzo ważne) przy przygotowaniu orzeczenia. Sędziowie wybierani są na 6 lat z możliwością ponownego wyboru; co 3 lata wymienia się połowę składu Trybunału. Muszą oni posiadać kwalifikacje pozwalające do zasiadania w najwyższych organach sądowniczych swoich państw i być uznanymi ekspertami w poszczególnych dziedzinach prawa.
Po wejściu w życie Traktatu z Nicei zasadą stało się rozstrzyganie spraw w składzie tzw. wielkiej izby (13 sędziów) lub izbach złożonych z 3 lub 5 sędziów; w najważniejszych sprawach Trybunał podejmuje decyzje w pełnym składzie.
W 1988 roku, w celu odciążenia Trybunału, decyzją Rady powołano Sąd Pierwszej Instancji, który działał przy Trybunale. Składał się on z 15 sędziów powoływanych na okres 6 lat, z możliwością ponownego mianowania. Na mocy Traktatu z Nicei podniesiono rangę Sądu Pierwszej Instancji, który uzyskał status samodzielnej instytucji wspólnotowej. W jego skład wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa członkowskiego. Rozszerzono zakres jurysdykcji SPI, przyznano mu także możliwość, jeśli TS podejmie taką decyzję, rozstrzygania w ograniczonym zakresie w sprawie pytań prejudycjalnych.
Dzięki zmianom wprowadzonym przez Traktat z Nicei (art. 225a TWE), Rada 2 listopada 2004 podjęła decyzję o utworzeniu Sądu do spraw Służby Publicznej, a 22 lipca 2005 mianowała 7 sędziów tego sądu. Do jego zadań należy rozstrzyganie sporów z dziedziny służby publicznej UE.

Centralne miejsce w systemie ochrony prawnej WE/UE zajmują Trybunał Spra wiedliwości Wspólnot Europejskich i Sąd Pierwszej Instancji Obydwa sądy wła ściwe są do rozpatrywania ściśle określonego rodzaju skarg, które w efekcie gwarantują szeroką ochronę prawną.

Trybunał Sprawiedliwości istnieje od samego początku, tj. od powstania pierw szej z organizacji wspólnotowych, już nie działającej, EWWiS. ETS jest sądem rozstrzygającym najważniejsze sprawy dotyczące funkcjonowania UE, jednolitości i spójności prawa wspólnotowego. Sąd Pierwszej Instancji został utworzony na podstawie JAE, decyzją Rady z 1988 r., przy ETS, głównie w celu rozpatrywania skarg pracowniczych. Dopiero Traktat nicejski uczynił z SPI autonomiczną in stytucję wspólnotową, sąd powszechny o jurysdykcji generalnej. Naczelne zada nie powierzone ETS i SPI określa art. 220 TWE (zmieniony TN), stwierdzając, że i Trybunał i SPI, w zakresie swojej kompetencji, „czuwają nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu”

Pomimo nadania SPI autonomicznego charakteru, nie został wymieniony w art. 7 TWE jako instytucja WE. Ponadto Traktaty zaledwie w kilku przepisach rozróżniają Trybunał i SPI. Nie ulega wątpliwości, że wiele przepisów dotyczących Trybunału Sprawiedliwości stosuje się do SPI, chociaż nie jest on w nich wymie niony, np. art. 230. Podobnie Protokół w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedli wości z 2001 r. dotyczy obu sądów. Z punktu widzenia instytucjonalnego zatem, oba sądy stanowią jedną instytucję wspólnotową: Trybunał Sprawiedliwości, w ramach której wydzielono organizacyjnie i kompetencyjnie Trybunał i SPI

Traktat nicejski przewiduje również możliwość ustanowienia dodatkowo przy SPI Izb Sądowych (judickd paneis, les chambres jurisdictionelles, gerichtliche Kam mern), w celu wykonywania w szczególnych dziedzinach, właściwości sądowej określonej w Traktacie.

Określenie izby sądowe, którego użyto nie tylko w wersji polskiej, jest mylą , zważywszy, że nie chodzi o izby SPI, lecz niezależne, wyspecjalizowane zespoły sędziowskie (sądy), które orzekałyby np. w sprawach własności intelektualnej, pracowniczych itp. Zasady powoływania izb określa art. 225a TWE

  1. Charakter i rodzaje izb sądowych

Struktura organów sądowych, po reformie nicejskiej, przedstawia się zatem następująco:

— Trybunał Sprawiedliwości;

— Sąd Pierwszej Instancji;

— Izby Sądowe.

Zgodnie z art. 225a(1) TWE, Izby Sądowe rozpoznają „w pierwszej instancji niektóre kategorie skarg wniesionych w szczególnych dziedzinach”. Szczegółowy zakres jurysdykcji konkretnej izby określa decyzja Rady powołująca izbę. Od orze czeń wydanych przez izby przysługuje prawo odwołania się do SPI, ograniczone do kwestii prawnych lub — jeżeli jest to przewidziane w decyzji ustanawiającej izbę — obejmujące również kwestie faktyczne.

SPI jest zatem sądem odwoławczym od orzeczeń izb sądowych (jeśli zostaną powołane), przede wszystkim jednak rozpatruje w pierwszej instancji:

— skargi o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego (art. 230 TWE);

— skargi na bezczynność instytucji WE (art. 232 TWE);

— skargi odszkodowawcze przeciwko instytucjom WE (art. 235 w związku z art. 288 (2)

— skargi pracownicze wnoszone przez funkcjonariuszy wspólnotowych przeciwko WE (art. 236)

skargi oparte na klauzuli arbitrażowej umów prawa publicznego lub prywatnego, zawartych przez WE lub w jej imieniu (art. 238).

Pominąwszy skargi pracownicze, SPI jest właściwy do rozpoznawania skarg, które objęte są również jurysdykcją ETS. SPI rozstrzyga je, gdy zostały wniesione przez osoby fizyczne lub prawne. Wynika to z art. 51 Statutu, który zastrzega wyłączną jurysdykcję ETS w sprawach wniesionych przez państwa członkowskie, instytucje WE I EBC. ETS rozpatruje więc te same kategorie skarg (art. 230, 232, 235, 238) o ile zostały wniesione przez inne podmioty niż podmioty prywatne

Właściwość SPI określała poprzednio decyzja Rady z 1988 r. w sprawie utworzenia SPI Rada mogła także przekazać SPI i inne rodzaje spraw. Art. 225 ust. I TWE zastrzegał jednak, że nie mogły być to sprawy dotyczące pytań prejudycjalnych rozpatrywanych w trybie art. 234 (sprawy te były zastrzeżone do wyłącz-

nej kompetencji ETS). Zmienił to Traktat nicejski Zgodnie z art. 225 ust. 3, SPI jest właściwy do rozpoznawania pytań prejudycjalnych przedkładanych na mocy artykułu 234, w poszczególnych dziedzinach określonych w Statucie. Przyjęty w 2001 r. Statut nie przekazał jednak SPI żadnej kompetencji w zakresie art. 234. Przekazanie kompetencji może zostać dokonane później, wymaga jed nomyślnej decyzji Rady, zgodnie z art. 245 TWE

Reforma nicejska ugruntowała pozycję Trybunału Sprawiedliwości jako „rzeczywistego sądu najwyższego”.

Jurysdykcję ETS można podzielić na jurysdykcję sporną i niesporną, tj. opi niodawczą.

W ramach jurysdykcji spornej ETS rozpatruje następujące skargi (ogranicza my się do najważniejszych rodzajów):

— skargi z art. 230 (na nieważność) art. 232 (bezczynność) art. 235 (odszkodowawcze) wniesione przez państwa członkowskie, instytucje WE lub EBC (art. 51 Statutu);

— skargi przeciwko państwu członkowskiemu o niewywiązywanie się ze zobowiązań wspólnotowych wnoszone przez Komisję (art. 226) lub pań stwo członkowskie (art. 227)16.

W ramach jurysdykcji niespornej (opiniodawczej) ETS orzeka:

— o zgodności umowy międzynarodowej, którą zamierza zawrzeć WE z Traktatem, art. 30017,

— w sprawach pytań prejudycjalnych kierowanych przez sądy krajowe, zgodnie z art. 234 TWE

Najwyższa pozycja ETS gwarantowana jest obecnie nie tylko poprzez zastrze żenie najważniejszych kategorii spraw do kompetencji Trybunału, ale także po przez szczególne rozwiązania mające na celu utrzymanie jednolitości prawa wspólnotowego.

Po pierwsze, ETS rozpatruje, tak jak poprzednio, odwołania od orzeczeń SP1 Odwołanie do Trybunału ogranicza się do kwestii prawnych. Podstawę do niego stanowi brak właściwości SPI, błąd proceduralny przed SPI, naruszający prawa skarżącego, oraz naruszenie prawa wspólnotowego przez SPI (art. 58 Sta tutu) Jeżeli odwołanie jest zasadne, ETS stwierdza nieważność orzeczenia SPI. Może on wydać orzeczenie końcowe w sprawie, )eśli stan postępowania na to pozwala, lub skierować sprawę do ponownego rozpatrzenia przez SPI. W takiej sytuacji, SPI jest związany orzeczeniem ETS odnośnie do kwestii prawnych

Po drugie, reforma nicejska wprowadziła nowe rozwiązanie instytucjonalne, SPI może przekazać sprawę do rozpoznania Trybunałowi Sprawiedliwości Do tyczy to kompetencji SPI w zakresie art. 234 TWE (pytań prejudycjalnych). Zgod nie z art. 225 ust. 3 TWE, jeżeli SPI uzna, że sprawa wymaga orzeczenia co do zasad, które może mieć wpływ na jedność i spójność prawa wspólnotowe go, może on przekazać tę sprawę ETS.

Po trzecie, nowym rozwiązaniem jest także ponowne zbadanie orzeczenia SPI (art. 225 ust. 2-3, art. 62 Statutu). Dotyczy ono orzeczenia SPI w sprawie odwołania od orzeczenia Izby Sądowej oraz orzeczenia w trybie art. 234 TWE. W obydwu przypadkach chodzi na razie o kompetencje potencjalne SPI, albo wiem nie zostały jeszcze uruchomione. Z wnioskiem o rewizję orzeczenia SPI występuje w ciągu jednego miesiąca od ogłoszenia wydania orzeczenia przez SPI Pierwszy Rzecznik Generalny, jeśli uzna, że zachodzi poważne ryzyko, iż może ono mieć wpływ na jedność i spójność prawa wspólnotowego. ETS w cią gu miesiąca od przedstawienia wniosku przez Rzecznika rozstrzyga, czy należy ponownie zbadać orzeczenie.

ETS zajmuje się także szczególnymi sprawami przekazanymi do jego kom petencji przez państwa członkowskie — na podstawie specjalnych umów lub klau zul sądowych zawartych w umowach międzynarodowych (art. 239), jurysdykcji ETS podlegają np. spory wynikłe na tle stosowania Konwencji brukselskiej

Szczególne obszary kompetencji Trybunału Sprawie dliwości

W I filarze UE kompetencja Trybunału Sprawiedliwości ma charakter pełny,

z wyjątkiem regulacji w ramach Tytułu IV (Illa) Polityki: wizowa, azylowa

i imigracyjna oraz inne dotyczące swobodnego przepływu osób. Art. 68 TWE

wprowadza ograniczenia w odniesieniu do pytań prejudycjalnych (art. 234

TWE):

— pytania prejudycjalne związane z interpretacją lub ważnością środków przyjmowanych w ramach Tytułu IV kierowane mogą być wyłącznie przez sądy, od których decyzji nie przewidziano odwołania w prawie krajowym;

— ETS nie jest właściwy do orzekania odnośnie do jakiegokolwiek środka lub decyzji podjętych stosownie do art. 62 pkt. I TWE (tj. przyjętych w celu zapewnienia braku kontroli osób, obywateli UE i państw trzecich, przy przekraczaniu granic wewnętrznych), dotyczących utrzymania prawa i po rządku oraz ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego;

— Rada, Komisja lub państwo członkowskie mogą zwrócić się do FTS o wy danie orzeczenia dotyczącego kwestii interpretacji postanowień Tytułu IV lub aktów instytucji WE opartych na tych postanowieniach. Orzeczenie ETS w odpowiedzi na taką prośbę nie stosuje się do rozstrzygnięć mających powagę rzeczy osądzonej.

W zakresie TUE kompetencje ETS określa art. 46 TUF. Właściwość FTS dotyczy:

— postanowień zmieniających Traktaty ustanawiające Wspólnoty;

— III filaru UE (art. 35 TUF):

a) orzeczeń wstępnych (pytania prejudycjalne) w kwestii ważności i in terpretacji decyzji ramowych i decyzji, interpretacji konwencji przy jętych w ramach Tytułu VI TUE, a także w kwestii ważności i interpretacji środków służących implementacji tych konwencji pod

ETS nie może jednak kontrolować ważności lub proporcjonalności środków podejmowanych przez policję lub inne służby zajmujące się, kontrolą przestrzegania prawa w państwie członkowskim. Nie jest Lak że właściwy w zakresie orzekania o wykonywaniu obowiązków ciążących na państwach członkowskich w odniesieniu do utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego(art. 3 ust. 5).

b) kontroli legalności decyzji ramowych i decyzji (skarga na nieważność), Skargę wnosi państwo członkowskie lub Komisja, podnosząc zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, na ruszenia TUF lub jakiejkolwiek normy prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy. Skargi powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy od daty publikacji zaskarżanych decyzji ramowych i decyzji (art. 35 ust. 6).

c) sporów między państwami członkowskimi dotyczących wykładni lub stosowania aktów przyjętych na podstawie artykułu 34 ust. 2 (wspólne stanowiska, decyzje ramowe, decyzje, konwencje). Pod warunkiem, że spór ten nie został rozstrzygnięty przez Radę w ciągu sześciu miesięcy od daty jego wniesienia pod obrady przez jednego z jej człon ków. Trybunał Sprawiedliwości jest również właściwy do orzekania w każdym sporze między państwami członkowskimi a Komisją dotyczącym wykładni lub stosowania konwencji sporządzonych na mocy artykułu 34 ustęp 2 lit. d),

— spraw z zakresu wzmocnionej współpracy (do TN ściślejszej współpra cy, która obejmowała filary I i III); wzmocniona współpraca obejmuje wszystkie trzy filary UE, szczegółowe warunki kompetencji ETS określają art. 11 i ha TWE oraz art. 40 TUF,

— art. 6 ust. 2 TUE (ochrona praw podstawowych) w odniesieniu do działań instytucji, jeśli ETS ma jurysdykcję na mocy Traktatów lub TUE,

— postanowień czysto proceduralnych określonych w art. 7 TUE (środ ki wobec państwa członkowskiego w przypadku poważnego ryzyka naru szenia przez niego zasad wymienionych w art. 6 ust. I TUE). Kompetencje w tej dziedzinie ETS nabył na podstawie TN;

ETS działać musi na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego w ciągu miesiąca od dokonania przez Radę stwierdzenia przewidzianego w tym artykule;

— art. 46 do 53 TUE — postanowień końcowych TUE.

Jurysdykcja ETS w zakresie postanowień końcowych TUE była m.in. przed miotem sprawy C-1 70/9 6 dotyczącej lotniskowych wiz tranzytowych Komisja wniosła na podstawie art. 230 TWE o unieważnienie wspólnego działania przyjętego przez Radę zgodnie z dawnym art. K.3 (2) [ art. 31] TUE. Podczas postępowania przed ETS Wielka Brytania (interwe nient), zarzuciła ETS brak jurysdykcji, ponieważ kwestionowany środek został przyjęty poza I filarem UE (w filarze III, w obszarze, w którym Try bunał nie miał jurysdykcji). ETS zauważył jednak, że art. 47 (dawny art. M) TUE stanowi, że TUE w żadnym stopniu nie narusza Traktatów ustanawia jących Wspólnoty lub późniejszych traktatów i aktów zmieniających lub uzupełniających je. Na mocy zaś art. 46 (dawny art. L) TUE, ETS ma kom petencję w stosunku do art. 46-5 3 (dawnych art. L-S). Trybunał zatem ma za zadanie zapewnić, aby akty, które wg opinii Rady, wchodzą w zakres ówczesnego art. K.3(2) TUE, nie kolidowały z kompetencjami WE. Skar ga została dopuszczona. Decyzja Trybunału miała duże znaczenie, ponie waż zapobiegła wykorzystywaniu przez państwa członkowskie TUE w celu unikania stosowania procedur stanowienia prawa określonych w TWE w dziedzinach, które należą do kompetencji WE.

  1. Odwołanie od orzeczenia Sądu I Instancji – podstawa prawna i skutek (możliwość działania organu odwoławczego).

Każdy ma prawo do dwukrotnego rozpatrzenia sprawy – zasada dwuinstancyjności. Są sprawy, które w I instancji rozpatruje Sąd I Instancji, to odwołanie kierowane jest do ETSu, tzw. apelacja.

Postępowanie odwoławcze – odwołanie można składać tu w terminie 2 miesięcy, dotyczące kwestii prawnych. Instytucja odwoławcza ma tu 2 możliwości rozstrzygnięcia:

- albo uznaje za zasadne – uchyla poprzednie orzeczenie i sam rozstrzyga, albo stwierdza, że nie ma wystarczających przesłanek do podjęcia rozstrzygnięcia i odsyła sprawę do ponownego rozpatrzenia (jego ustalenia są wiążące dla organu, któremu odesłał sprawę),

- albo uznaje za niezasadne.

  1. Rola Rzeczników Generalnych w postępowaniu przed ETS.

Artykuł 222

Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez ośmiu rzeczników generalnych. Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości tego zażąda, Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zwiększyć liczbę rzeczników generalnych.

Zadaniem rzecznika generalnego jest publiczne przedstawianie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnionych wniosków w sprawach, które zgodnie ze Statutem Trybunału Sprawiedliwości, wymagają jego zaangażowania.

Rzecznicy Generalni muszą być bezstronni, mają służyć swoją opinią w wydawaniu jak najlepszego rozstrzygnięcia, ale bezpośrednio nie biorą udziału w rozstrzygnięciu. Wydają opinie – taka opinia nie wiąże sądu, tylko ułatwia wydanie orzeczenia, są tak jakby „przyjacielami” sędziów). Jeden Rzecznik do jednej sprawy jest przydzielony.

  1. Zakres kompetencji jurysdykcyjnych Sądów I Instancji.

Artykuł 225

1. Sąd Pierwszej Instancji jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji skarg określonych w artykułach 230, 232, 235, 236 i 238, z wyjątkiem skarg powierzonych izbom sądowym lub skarg zastrzeżonych na mocy Statutu dla Trybunału Sprawiedliwości. Statut może przyznać Sądowi Pierwszej Instancji właściwość w innych kategoriach skarg.

Od orzeczeń wydanych przez Sąd Pierwszej Instancji na mocy niniejszego ustępu przysługuje, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, prawo odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości, ograniczone do kwestii prawnych.

2. Sąd Pierwszej Instancji jest właściwy do rozpoznawania skarg wniesionych przeciwko orzeczeniom izb sądowych, utworzonych na mocy artykułu 225a.

Orzeczenia wydane przez Sąd Pierwszej Instancji na mocy niniejszego ustępu mogą zostać w drodze wyjątku, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności i spójności prawa wspólnotowego.

3. Sąd Pierwszej Instancji jest właściwy do rozpoznawania pytań prejudycjalnych przedkładanych na mocy artykułu 234, w poszczególnych dziedzinach określonych w Statucie.

Jeżeli Sąd Pierwszej Instancji uzna, że sprawa wymaga orzeczenia co do zasad, które może mieć wpływ na jedność i spójność prawa wspólnotowego, może on przekazać tę sprawę do rozpoznania Trybunałowi Sprawiedliwości.

Orzeczenia wydane przez Sąd Pierwszej Instancji w sprawach pytań prejudycjalnych mogą zostać w drodze wyjątku, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności i spójności prawa wspólnotowego.

Do Sądu I instancji zaskarżane są wszystkie akty administracyjne wydane przez Wspólnotę. Do Sądów I instancji kierowane są wszystkie skargi, które wnoszą osoby fizyczne lub prawne. Również jest to główny sąd do spraw konkurencji i znaków towarowych.

Sąd I Instancji działa w sprawach wnoszonych przez podmioty indywidualne. Może działać także w przypadku, gdy państwo członkowskie występuje przeciwko Radzie.

Inny przypadek działania tego sądu dotyczy Biura Harmonizacji Wspólnego Rynku – gdy państwo chce sobie zastrzec, że dane dobro należy do jego znaków towarowych (np. sprawa oscypków).

  1. Skład i wewnętrzna organizacja ETS (sędziowie i Rzecznicy).

Art. 221 TWE – W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi jeden sędzia z każdego Państwa Członkowskiego.

Trybunał Sprawiedliwości obraduje w izbach lub w składzie wielkiej izby, na warunkach ustanowionych w tym celu w Statucie Trybunału Sprawiedliwości.

W przypadkach przewidzianych w Statucie, Trybunał Sprawiedliwości może obradować również w pełnym składzie Trybunału.

Artykuł 222

Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez ośmiu rzeczników generalnych. Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości tego zażąda, Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zwiększyć liczbę rzeczników generalnych.

Zadaniem rzecznika generalnego jest publiczne przedstawianie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnionych wniosków w sprawach, które zgodnie ze Statutem Trybunału Sprawiedliwości, wymagają jego zaangażowania.

Artykuł 223

Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji. Są oni mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat.

Co trzy lata następuje częściowe odnowienie składu sędziowskiego i składu rzeczników generalnych, na warunkach określonych w Statucie Trybunału Sprawiedliwości.

Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa Trybunału Sprawiedliwości. Jego mandat jest odnawialny.

Ustępujący sędziowie i rzecznicy generalni mogą być mianowani ponownie.

Trybunał Sprawiedliwości mianuje swojego sekretarza i określa jego status.

Trybunał Sprawiedliwości ustanawia swój regulamin proceduralny. Wymaga on zatwierdzenia przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną.

ETS – zarówno Rzecznicy Generalni, jak i sędziowie mogą być członkami ETSu i są oni równouprawnieni – taki sam poziom, status i jednakowe ich traktowanie. Każde państwo samo sobie wskazuje swojego kandydata na sędziego. Polskim sędzią w ETSie jest profesor Marek Safjan.

Zasada – do ETSu mogą być wybierane tylko osoby, które są pracownikami o najwyższych kompetencjach w państwie członkowskim lub sprawują najwyższe urzędy sądowe w państwie członkowskim – muszą być to najwyższe urzędy, największe kwalifikacje (do Sądu I instancji i izb sądowych wymogi te są znacznie mniejsze). Te same zasady dotyczą Rzeczników Generalnych – muszą być bezstronni, mają służyć swoją opinią w wydawaniu jak najlepszego rozstrzygnięcia, ale bezpośrednio nie biorą udziału w rozstrzygnięciu. Wydają opinie – taka opinia nie wiąże sądu, tylko ułatwia wydanie orzeczenia, są tak jakby „przyjacielami” sędziów). Jeden Rzecznik do jednej sprawy jest przydzielony.

  1. Status prawny sędziów do ETSu.

Zasada – do ETSu mogą być wybierane tylko osoby, które są pracownikami o najwyższych kompetencjach w państwie członkowskim lub sprawują najwyższe urzędy sądowe w państwie członkowskim – muszą być to najwyższe urzędy, największe kwalifikacje (do Sądu I instancji i izb sądowych wymogi te są znacznie mniejsze). Te same zasady dotyczą Rzeczników Generalnych – muszą być bezstronni, mają służyć swoją opinią w wydawaniu jak najlepszego rozstrzygnięcia, ale bezpośrednio nie biorą udziału w rozstrzygnięciu. Wydają opinie – taka opinia nie wiąże sądu, tylko ułatwia wydanie orzeczenia, są tak jakby „przyjacielami” sędziów). Jeden Rzecznik do jednej sprawy jest przydzielony.

Osoby mające pełnić funkcję sędziego, muszą się cieszyć niekwestionowaną niezależnością.

  1. Zasady reprezentacji strony przed ETSem.

Państwa i instytucje wspólnotowe reprezentuje pełnomocnik, pozostałe strony muszą być reprezentowane przez prawników upoważnionych do występowania przez sądami krajowymi1. W postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem I Instancji strony nie mogą występować samodzielnie. Państwa członkowskie reprezentowane są przez swoich wysokich funkcjonariuszy. W imieniu instytucji Unii - Rady Unii i Komisji Europejskiej - występują wysocy urzędnicy, będący pracownikami ich służb prawnych. Mogą im towarzyszyć adwokaci lub pracownicy dyrekcji branżowych. Osoby prawne i fizyczne obowiązkowo muszą być reprezentowane przez adwokatów. Dopuszczalne jest również występowanie w roli adwokata osoby fizycznej. Chodzi tutaj przede wszystkim o profesorów prawa, ekspertów w dziedzinie stanowiącej przedmiot sprawy2.

W Statucie Trybunału3 zastosowano kryterium podmiotowe, odróżniające pełnomocników państw lub instytucji wspólnotowych4 oraz pełnomocników osób fizycznych lub prawnych. Warto zwrócić uwagę na to, że nauczyciele uniwersyteccy, będący obywatelami danego państwa, mogą również stać się pełnomocnikami stron, jeśli posiadają veniam legendi, czyli prawo prowadzenia wykładów. W Polsce prawo takie posiadają doktorzy habilitowani. Nie muszą oni posiadać wykształcenia prawniczego5.

Wszystkie strony postępowania przed ETS powinny posiadać adres (fikcyjną rezydencję) w siedzibie Trybunału, w celu łatwego komunikowania się. W praktyce kilka luksemburskich kancelarii adwokackich osiąga wysokie zyski, służąc wszystkim stronom procesowym za skrzynkę pocztową. Możliwe jest jednak zaproponowanie łączności telefaksowej lub za pomocą e-maili6.

Zgodnie z art. 38 ust. 3 regulaminu proceduralnego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości prawnik działający w imieniu strony jest zobowiązany złożyć w kancelarii poświadczenie, że jest uprawniony do występowania przed sądem państwa członkowskiego lub innego państwa, które jest stroną porozumienia EOG7.

Pełnomocnicy, doradcy i prawnicy występujący przed ETS (podobnie przed Sądem I Instancji) lub innym organem, do którego Trybunał zwrócił się w ramach pomocy sądowej, korzystają z immunitetu obejmującego wypowiedzi ustne i pisemne dotyczące sprawy lub jej stron.

Pełnomocnicy, doradcy i prawnicy korzystają z określonych przywilejów oraz ułatwień, określonych w regulaminie proceduralnym ETS.

  1. Warunki dopuszczalności skargi do ETS.

Warunki

- materialne – właściwy podmiot do złożenia takiej skargi

- formalne – skarga musi być złożona w odpowiednim terminie.

Warunkiem dopuszczalności skargi jest wezwanie organu do podjęcia działania, przy czym termin ten nie jest nieograniczony i powinien zamknąć się w rozsądnym czasie. Jeśli w ciągu dwóch miesięcy wezwana instytucja nie zajmie stanowiska, skarga może zostać wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy.

  1. Przebieg procedury pisemnej w postępowaniu przed ETS.

Postępowanie przez ETSem ma charakter kontradyktoryjny (sporny) z uprzywilejowaniem formy pisemnej – większość spraw toczy się w formie pisemnej.

Wybór języka należy do powoda (strony) – w jakim języku występuje powód – w takim języku toczy się postępowanie, ale musi to być jeden z języków urzędowych UE (jest ich 22).

Sądy krajowe zadają pytania prejudycjalne w swoim ojczystym języku. Rzecznik Generalny zawsze wydaje opinie w swoim ojczystym języku. Nie wybiera się Rzecznika o tym samym obywatelstwie do tej samej sprawy (a sędziego takiego można wybrać).

W postępowaniu prejudycjalnym, które nie jest postępowaniem skargowym, mamy pisma zwane memoriałami.

Przebieg procedury pisemnej w postępowaniu przed ETSem:

- część pisemna – składa się z wniesienia skargi, badania dopuszczalności skargi, wymiany pism procesowych, ewentualnie postępowania wyjaśniającego (może być, ale nie musi), kończy się raportem sędziego sprawozdawcy,

- część ustna – składa się z rozprawy i opinii Rzecznika Generalnego.

I etap procesu – wniesienie wszelkich dokumentów, mających znaczenie dla sprawy, do kierownika kancelarii – musi zawierać imię i nazwisko pozwanego, nazwę firmy, przedmiot powództwa, rodzaj żądanego orzeczenia, wskazanie podstaw skargi (wskazanie wszelkich dokumentów, w tym orzecznictwo ETS, ewentualne dowody) – to jest skarga.

Do skargi należy dołączyć inne dokumenty, załączniki, które muszą być w oryginale – 5 odpisów dla ETS, 1 dla siebie, 1 dla strony – 7 dokumentów, które należy przedstawić w kancelarii ETS. Każde z pism musi być w oryginale i być potwierdzone.

II etap procesu – badanie dopuszczalności skargi. Jeżeli skarga jest dopuszczalna to nadaje się sprawie dalszy bieg, wyznacza się sędziego i Rzecznika, sprawę się rejestruje, tzn. nadaje się jej nazwę oraz nadaje się jej numer. Wszystkie sprawy, które są dopuszczalne rejestrowane są w Dzienniku Urzędowym, seria C. Średnia długość spraw rozstrzyganych przez ETS to 24 miesiące, czyli 2 lata.

Jeżeli sprawa jest prosta to można odstąpić od powołania Rzecznika Generalnego do sprawy, ale generalnie w ETSie są sędziowie i Rzecznicy.

  1. Przebieg postępowania dowodowego w postępowaniu przed ETS (świadkowie, biegli, oględziny, itp.).

Ciężar dowodu spoczywa na powodzie (na stronie), Sąd z urzędu nie powołuje dowodów. Te dowody to: świadkowie, biegli, wyjaśnienia stron, oględziny rzeczy, dowody z dokumentów.

Świadkowie zeznają, a strony wyjaśniają. Z zeznań świadka sporządza się protokół. Świadek ma obowiązek na wezwanie się stawić, inaczej ETS może na niego nałożyć karę. Zeznania można także złożyć przed sądem krajowym.

Pełnomocnicy (reprezentujący stronę przed ETSem) na swoje przemówienie mają nie więcej niż 30 minut i nie mogą czytać z kartki, ale mogą mieć notatki przed sobą. Sprawa jest jawna i kończy się wydaniem opinii przez Rzecznika Generalnego.

Przed wyrokiem sprawa zostaje zamieszczona w Dzienniku Urzędowym UE. Następuje narada, na której sędziowie ustalają wyrok (bez Rzeczników, tylko sędziowie). Narada taka jest tajna. Sędziowie dyskutują tak długo aż osiągną kompromis. Każdy z sędziów prezentuje swoje stanowisko i proponuje rozstrzygnięcie. Rozpoczyna się to od sędziego z najsłabszą precedencją, najkrótszym stażem. Obrady toczy się w języku francuskim, potem się to przekłada na język właściwy.

  1. Możliwość uzyskania pomocy prawnej w postępowaniu przed ETS.

Jeżeli strona sama nie jest w stanie pokryć wszystkich kosztów (np. pieniądze na obrońcę) to może się zgłosić do ETSu z prośbą o pomoc i taka pomoc może być udzielona. Możliwość uzyskania pomocy prawnej łączy się także z prawem do informowania – strona nie znająca prawa może ubiegać się o uzyskanie stosownych informacji w przypadku różnych wątpliwości prawnych.

41. Rodzaje orzeczeń wydawanych przez ETS.

  1. Zarządzenia

  2. Opinie

  3. Postanowienia

  4. Wyroki

  1. wiążą od chwili ogłoszenia

  2. składają się z 2 części:

    1. Część wstępna

a w niej m.in.: *przedstawienie żądań stron

* wskazanie Rzecznika Generalnego

*data wydania

*stan faktyczny

*imiona i nazwiska prezesa, sędziów

  1. Część właściwa

a w niej: *uzasadnienie

*sentencja

*koszty

c) Sędziowie przeprowadzają naradę w oparciu o projekt wyroku przygotowany przez sędziego sprawozdawcę. Każdy z sędziów składu orzekającego w danej sprawie może zaproponować zmiany. Wyroki Trybunału zapadają większością głosów, a ewentualne zdania odrębne nie są odnotowywane.
Wyrok podpisują wszyscy sędziowie, którzy brali udział w naradzie, a jego sentencja ogłaszana jest na posiedzeniu jawnym.

42. Legitymacja do wniesienia skargi przeciwko państwu członkowskiemu za naruszenie zobowiązania traktatowego.

  1. skargę wnosi się na wszystkie organy p. członkowskiego,

  2. jednostki nie mogą wnosić skargi; skutek – odrzucenie jako niedopuszczalnej: np. Siwecki vs. Polska,

  3. legitymacja czynna należy do:

1) Komisji Europejskiej

Artykuł 226

„Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy niniejszego Traktatu, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag.

Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.”

2) innego państwa członkowskiego;

Artykuł 227

„Każde Państwo Członkowskie może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, jeśli uznaje, że inne Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy niniejszego Traktatu.

Zanim Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu Państwu Członkowskiemu skargę opartą na zarzucanym naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie niniejszego Traktatu, powinno wnieść sprawę do Komisji.

Komisja wydaje uzasadnioną opinię, po umożliwieniu zainteresowanym Państwom przedstawienia na zasadzie spornej uwag pisemnych i ustnych.

Jeśli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy, brak opinii nie stanowi przeszkody we wniesieniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.”

< Sytuacja z tego artykułu miała miejsce w całej historii UE tylko 3 razy. Politycznie bardziej korzystniejszym jest donos do KE.>

  1. Rozpoznanie skargi dzielimy na 2 etapy: nieformalny i formalny. Na etapie

nieformalnym KE sygnalizuje przypadek naruszenia zobowiązania i fakt, że wpłynęła skarga (konsultacje z państwem naruszającym zobowiązanie). Istnieje możliwość ugodowego załatwienia sprawy. Formalny z kolei, dzieli się na 2 stadia: przed-sądowy (tzw. przedsąd) oraz sądowy. W ramach przed-sądu, zbiera odpowiednie informacje odpowiednio uzyskane przez siebie, inne państwa członkowskie, czy też skargi (także jednostek) za pomocą sytemu SOLVIT. Formułowane jest wtedy pierwsze pismo, ostrzeżenie, które jest formalnym określeniem zakresu sporu. Wskazuje się termin usunięcia naruszenia. Pismem ostatnim tego stadium jest opinia uzasadniona.

W stadium sądowym, KE jest organem rozpoczynającym postępowanie. Po jej stronie leży ciężar dowodu w całości. Artykuły 226 i 227 TWE mają za zadanie tylko i wyłącznie stwierdzenie naruszenia. Postępowanie jest nie-karne, gdzie nie orzeka się o winie/sankcji.

43.Skutek wyroku ETS stwierdzającego naruszenie zobowiązania przez p. członkowskie.

Artykuł 228

„1. Jeśli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy niniejszego Traktatu, Państwo to jest zobowiązane podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości”.

<Wydanie wyroku stwierdzającego naruszenie ma swój skutek wobec jednostek. Mogą one wystąpić o odszkodowanie (skarga odszkodowawcza art. 235 w zw. z art. 288 TWE – jednostka vs. państwo członkowskie lub jednostka vs. UE), przy czym naruszenie będące podstawą złożenia skargi musi być uprzednio stwierdzone w poprzednim orzeczeniu. Naruszenie musi być także dostatecznie poważne. Przesłankami odpowiedzialności p. członkowskiego to: szkoda, działanie/zaniechanie oraz związek przyczynowy (sine qua non). Przykład sprawy: Frankowitch, Factortame.>

„2. Jeśli Komisja uznaje, że dane Państwo Członkowskie nie podjęło takich środków, wydaje, po umożliwieniu temu Państwu przedstawienia uwag, uzasadnioną opinię precyzującą punkty, w których Państwo Członkowskie nie zastosowało się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości.

Jeśli dane Państwo Członkowskie nie podjęło środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Czyniąc to, wskazuje ona wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo Członkowskie, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności.

Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że dane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną.”

<Kara musi być dolegliwa i mieć charakter odstraszający. Kryteriami kalkulacji wysokości danej kary są:

  1. po-waga naruszenia (1 – 20)

  2. czas trwania naruszenia

  3. możliwości płatnicze p. członkowskiego (PKB)

  4. możliwość przestrzegania prawa

  5. postęp w usuwaniu naruszenia

  6. zapobieganie ewentualnych naruszeń w przyszłości (prewencja naruszenia).

Kara pieniężna jest karą okresową; oblicza się ją wg następującego wzoru:

gdzie: Dp – kara dzienna

B – podstawowa stawka liniowa

Cs – czynnik powagi naruszenia

Cd – czas trwania

M – zdolność płatnicza >

44. Skargi na naruszenie zobowiązań p. członkowskiego w zakresie 2 i 3 filaru.

Artykuł 226 (dawny artykuł 169)

Jeśli Komisja uznaje, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą

na mocy niniejszego Traktatu, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim

umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag.

Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść

sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.

Artykuł 227 (dawny artykuł 170)

Każde Państwo Członkowskie może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, jeśli uznaje, że

inne Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy niniejszego

Traktatu.

Zanim Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu Państwu Członkowskiemu skargę opartą na

zarzucanym naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie niniejszego Traktatu, powinno

wnieść sprawę do Komisji.

Komisja wydaje uzasadnioną opinię, po umożliwieniu zainteresowanym Państwom przedstawienia na

zasadzie spornej uwag pisemnych i ustnych.

Jeśli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy, brak opinii nie

stanowi przeszkody we wniesieniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.

45. Zakres i charakter jurysdykcji ETS w 2 i 3 filarze.

Co do zasady, ETS nie posiada jurysdykcji w tym filarze. Materią są tutaj porozumienia międzyrządowe. Akty (wspólne stanowiska) w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa wymagają aktów wykonawczych (rozporządzeń). To daje możliwość wypowiadania się pośredniego przez ETS co do tych aktów.

Sprawa Kadi vs KE: Trybunał (rozpatrując odwołanie od Sądu I instancji) stwierdził, że Sąd naruszył prawo orzekając, że sądy wspólnotowe co do zasady nie mają żadnej właściwości do dokonywania kontroli wewnętrznej zgodności z prawem przedmiotowego rozporządzenia.

Kontrolę przez Trybunał ważności wszelkich aktów wspólnotowych w aspekcie praw podstawowych należy uważać za wyraz – we wspólnocie prawa – gwarancji konstytucyjnej wynikającej z traktatu WE jako autonomicznego systemu prawnego, którego umowa międzynarodowa nie może naruszać.

Trybunał podkreślił, że kontrola zgodności z prawem, jaką powinien zapewnić sąd wspólnotowy, dotyczy aktu wspólnotowego służącego wykonaniu danej umowy międzynarodowej, a nie umowy jako takiej. Ewentualny wyrok sądu wspólnotowego, w którym by orzeczono, że akt wspólnotowy służący wykonaniu takiej rezolucji jest sprzeczny z nadrzędną normą wspólnotowego porządku prawnego, nie oznaczałby podważenia pierwszeństwa tej rezolucji na poziomie prawa międzynarodowego.

Podsumowując, Trybunał stwierdził, że sądy wspólnotowe powinny zapewnić pełną co do zasady kontrolę zgodności z prawem ogółu aktów wspólnotowych w aspekcie praw podstawowych, stanowiących integralną część zasad ogólnych prawa wspólnotowego, w tym również tych aktów wspólnotowych, które, jak rozpatrywane rozporządzenie, służą wykonaniu rezolucji Rady Bezpieczeństwa.

źródło: http://www.prawaczlowieka.edu.pl/index.php?orzeczenie=c1d2fb848010807be783ec66dd6ddfad6863dbe7-b0

1. Orzeczenia prejudycjalne – odmienne zasady

konieczne złożenie deklaracji uznającej jurysdykcję!!!

TS nie jest właściwy w sprawie oceny zgodności z prawem lub proporcjonalności działań policji bądź innych organów ścigania jednego z Państw Członkowskich ani wykonywania przez Państwa Członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.

2. Kontrola legalności decyzji ramowych i decyzji, jeżeli skargę wniosło Państwo Członkowskie lub Komisja

3. Spory między Państwami Członkowskimi dotyczące wykładni lub stosowania aktów przyjętych w III filarze, o ile spór ten nie został rozstrzygnięty przez Radę w ciągu sześciu miesięcy od daty jego wniesienia pod obrady przez jednego z jej członków.

  1. Spory między Państwami Członkowskimi a Komisją dotyczące wykładni lub stosowania konwencji

46. Treść i charakter prawny orzeczenia ETS w trybie, art. 228TWE

2.   II faza  - faza sądowa – w niej postępowanie prowadzi już ETS. Na tym etapie ciężar dowodu spoczywa na Komisji Europejskiej.

Wyjątek w tym zakresie stanowi art. 88 ust. 2 TWE dotyczący sytuacji niezastosowania się przez państwo członkowskie do zakazu pomocy publicznej. W tym przypadku możliwe jest pominięcie przez Komisję Europejską etapu administracyjnego i wniesienie skargi bezpośrednio do ETS.

Zgodnie z art. 228 TWE, w razie gdy Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że państwo członkowskie uchybiło jednemu z obowiązków wspólnotowych, państwo to jest zobowiązane podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli Komisja uzna, że dane państwo członkowskie nie podjęło takich środków, wydaje, po umożliwieniu temu państwu przedstawienia uwag, uzasadnioną opinię precyzującą punkty, w których państwo członkowskie nie zastosowało się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli dane państwo członkowskie jednak nie podejmie środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Czyniąc to, wskazuje ona wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo Członkowskie, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności. Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że rzeczywiście dane państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną.

Jeśli więc państwo członkowskie nie wykonuje wyroku ETS nakazującego mu podjęcie określonych działań przewidzianych prawem wspólnotowym, to istnieje możliwość wszczęcia postępowania (na podstawie art. 228 ust. 2 TWE) w sprawie niewykonania wyroku ETS. Komisja może wówczas dodatkowo zawnioskować nałożenie kary na niepokorne państwo członkowskie w formie:

Wymierzone kary mają charakter uznaniowy.

Kara taka znalazła tylko raz zastosowanie w sprawie Komisja przeciwko Grecji.

Należy zauważyć, że art. 226 i 228 TWE stanowią podstawy dla zupełnie różnych procedur.


47. Warunki dopuszczalności skargi jednostek na akty prawa UE na podstawie TWE i TWUE

Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje, których jest adresatem oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

Skargi przewidziane w niniejszym artykule powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.

48. Okoliczności egzogeracyjne w postępowaniu przed ETS w trybie art. 226 i 227 TWE

Okoliczności egzogeracyjne – takie, które pozwalają uwolnić się od odpowiedzialności za zaistniałe naruszenie (usprawiedliwienie) – okoliczności potwierdzające naruszenie, ale wyłączające odpowiedzialność.

Jedną z takich okoliczności jest:

- siła wyższa, chodzi tu o okoliczności, których nie można było przewidzieć i przeciwko którym nie można było przeciwdziałać, np. katastrofa, klęska żywiołowa. Okoliczności adekwatne i konkretne.

Drugą z takich okoliczności egzogeracyjnych jest:

- obiektywny brak możliwości wykonania orzeczenia (całkowity i nierealny – do niemożliwego nikt nie może być zobowiązany).

Inne okoliczności to:

- bezprawność prawa wspólnotowego (nie jest to okoliczność egzogeracyjna) – musi to być stwierdzone w określonym trybie, badanie ważności środka wspólnotowego (art. 230 TWE) – trzeba to stwierdzić w określonym trybie, w trybie postępowania z art. 230 TWE – nie jest to okoliczność egzogeracyjna,

- zasada wzajemności (wzajemność – nie jest to okoliczność egzogeracyjna) – wzajemność nie jest okolicznością egzogeracyjną.

Te okoliczności egzogeracyjne dotyczą tu:

- art. 226 (opinia wiążąca Komisji) - Komisja przeciwko państwu członkowskiemu – okoliczności te potwierdzają naruszenie (w tym przypadku, uchybienie jednemu z zobowiązań przez państwo członkowskie), ale pozwalają uwolnić się od odpowiedzialności (wyłączają odpowiedzialność państwa członkowskiego za to naruszenie),

- art. 227 TWE (wniesienie sprawy do Trybunału Sprawiedliwości) – podobnie jak powyżej, tylko że tu państwo członkowskie występuje przeciwko innemu państwu członkowskiemu za pośrednictwem Komisji.

  1. Postepowanie na podstawie art. 226 TWE

Można go podzielić na dwa etapy:

- procedura wstępna – nieformalna- polega na poinformowaniu państwa przez komisje o tym, że zdaniem komisji dopuszcza się ono naruszenia prawa wspólnotowego oraz na poszukiwaniu rozwiązania tej sytuacji przez komisję i zainteresowane państwo. Daje państwu możliwość porozumienia z komisją w zakesie sposobu i terminu usunięcia naruszenia zobowiązania, bez wszczynania formalnej procedury.

- etap formalny – przebiega w dwóch fazach. Pierwszy etap ma charakter administracyjny – postępowanie przesądowe, następnie zaś po złożeniu skargi przez Komisję toczy się postępowanie sądowe przed Trybunałem Sprawiedliwości.

a) etap przesądowy – komisja najpierw kieruje do państwa członkowskiego pismo ostrzegawcze, w którym wskazuje istnienie naruszenia zobowiązania wspólnotowego po stronie państwa członkowskiego, wzywa je do usunięcia tego naruszenia, a także wyznacza termin w którym państwo powinno to uczynić. Termin ten wynosi zwykle dwa miesiące, w razie nagłej potrzeby może jedna być krótszy.

Celem formalnego ostrzeżenia jest wyznaczenia zakresu przedmiotowego sporu oraz umożliwienie draństwu członkowskiemu dostosowania.

Państwo członkowskie może – usunąć naruszenie zobowiązania zgodnie z żądaniem komisji. Nie reagować. Zanegować istnienie zobowiązania albo istnienie jego naruszenia.

Funkcje umotywowanej opinii są tożsame z funkcjami jakie realizuje formalne ostrzeżenie, poza tym że umotywowana opinia jest zasadniczo ostatecznym z pism. Nie istnieje możliwość podniesienia w skardze nowych zarzutów, nieobjętych treścią umotywowanej opinii. Wysunięcie przez komisję nowych zarzutów wymaga wszczęcia nowego postępowania na pods. Art. 226. Po wydaniu uzasadnionej opinii Komisja może jednak wydać opinię uzupełniającą.

b) postępowanie przed Trybunałem i wyrok – inicjatorem postępowania sądowego jest komisja nie musi wykazywać interesu prawnego.

Państwo jest zobowiązane podjąć środki, które zapewniają wykonanie wyroku, przy czym środki te powinny zostać podjęte niezwłocznie . Znaczenie dalsze wyroku wiąże się z tym że państwo powinno powstrzymywać się od stosowania przepisów lub praktyk uznanych przez ETS za naruszając zobowiązania wspólnotowe.

c) okoliczności egzoneracyjne – w odp. Na skargę komisji państwo może powołać się na zarzuty podważające samą zasadność skargi bądź też okoliczności wyłączające odpowiedzialność (egzoneracyjne) za naruszenie. Wśród okoliczności egzoneracyjnych można wskazać powołanie się na siłę wyższą , bezprawność środka wspólnotowego, wzajemność, brak inercji lub celowego niewykonywania oraz sugestie instytucji wspólnotowych.

2. Postępowanie na podstawie art. 227 TWE

Postępowanie na podstawie art. 227 traktatu dotyczy sargi państwa członkowskiego przeciwko innemu państwu członkowskiemu o naruszenie zobowiązań wspólnotowych.

Procedurę wstępną inicjuje skierowanie przez państwo powodowe wniosku do Komisji wszczynającego postępowanie w trybie art. 227. Po wpłynieciu tego wniosku komisja wysłuchuje obu państw i podejmuje próbę polubownego rozwiązania sporu. W razie niepowodzenia tej próby Komisja może skierować do pozwanego państwa formalne ostrzeżenie, a następnie może wydać umotywowaną opinię, na co ma trzy miesiące od daty wpłynięcia wniosku.

Jeżeli wyda umotywowaną opinię to państwo pozwane może usunąć naruszenie, zlekceważyć żądanie albo zanegować istnienie zobowiązania lub jego naruszenia. Jeżeli omisja nie wyda umotywowanej opinii w terminie 3 miesięcy to państwo powodowe może skierować skargę do trybunału Sprawiedliwości. W postępowaniu ciężar dowodowy spoczywa na państwu powodowym.

Art. 227 jest raczej rzadko stosowany.

49. Przesłanki stwierdzenia nieważności aktu prawodawczego UE

Trybunał może stwierdzić nieważność aktu, jeżeli znajdzie chociaż jedną z czterech przesłanek nieważności wskazanych w ust.2.art.230 twe:

- Brak kompetencji (brak właściwości instytucji wydającej akt prawny jest zawsze uwzględniany przez sąd z urzędu. Wada taka może przybierać wiele postaci m.in. wspólnota jest całkowicie pozbawiona kompetencji do wydawania aktu w danej dziedzinie. Wspólnota jest co prawda wyposażona w stosowne kompetencje, ale powinna była je wykonywać za pośrednictwem innej instytucji lub innego organu. Działanie aktu prawnego w sposób niedopuszczalny rozszerzono poza obszar wspólnoty. Instytucja działała zanim przyznano jej kompetencję w danym obszarze lub po tym jak wcześniej przysługiwały jej kompetencje utraciła.

Całkowity brak kompetecji wspólnoty przy wydaniu aktu prawnego w praktyce zdarza się bardzo rzadko. Terytorialny brak kompetencji ma charakter wyjątkowy).

- naruszenie istotnego wymogu proceduralnego (naruszenie procedury legislacyjnej mające postać wyboru niewłaściwej podstawy prawnej dla przyjęcia aktu, co najczęściej skutkuje nieprawidłową procedurą przyjmowania aktu, naruszenia wymogów co do formalnej postaci aktu. Naruszenie prawa do obrony i prawa do bycia wysłuchanym. Brak należytego uzasadnienia.

- naruszenie traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem (może przybrać formę błędnej wykładni przepisu bądź jego nieprawidłowego zastosowania, ewentualnie naruszenie reguł zwyczajowego prawa międzynarodowego.)

- nadużycie władzy (ma miejsce jedynie gdy: instytucja podejmuje akt prawny wyłącznie bądź przede wszystkim dla osiągnięcia celu innego niż ten, do którego przyznano jej kompetencje. Instytucja kieruje się bezprawnymi pobudkami bądź dopuszcza się poważnego braku staranności graniczącego z pogardą dla prawnego celu działania.

Nie jest natomiast możliwe uwzględnienie skargi na podstawie przesłanek pozatraktatowych np. sprzeczności normy wspólnotowej z bezwzględnie obowiązującą normą krajową (chociażby wydna na podstawie normy wspólnotowej).

O tym, czy wystapiła przesłanka nieważności, trybunał rozstrzyga samodzielnie i nie jest w tym względzie związany rozstrzygnięciem jakiegokolwiek innego sądu lub organu. Nie stoi to na przeszkodzie korzystaniu ze środków dowodowych w tym w dowodów z opinii biegłego, który pozwoli rozstrzygnąć, czy wydany środek prawny był prawidłowy.

50. Charakter prawny postępowania w sprawie badania legalności aktu w trybie 241TWE

poŚrednia Kontrola legalności

Art. 241

Bez względu na upływ terminu przewidzianego w artykule 230 piąty akapit, każda strona może, w postępowaniu dotyczącym rozporządzenia uchwalonego wspólnie przez Parlament Europejski i Radę lub rozporządzenia Rady, Komisji, lub EBC, podnieść zarzuty określone w artykule 230 drugi akapit, w celu powołania się przed Trybunałem Sprawiedliwości na niemożność stosowania tego rozporządzenia

- zarzut nieważności wywodzi się z prawa fr. , skarżący może kwestionować legalność aktu o charakterze generalnym, na podstawie którego oparte jest następny akt (akt wykonawczy) lub zaniechanie, bez ograniczenia czasowego.

2. Zakres

Nie jest niezależną skargą – to tylko zarzut, który może być powołany tylko w kontekście innego postępowania przed ETS

sprawy 31 i 33/62 Wohrmann v. Commission np. art. 230 / art. 35 EWWiS: SNUPAT v. High Authority (sprawy 32 i 33/58); ETS odrzucił - art. 234: Hessische Knappschaft v. Maison Singer et Fils (sprawa 44/65).

31 i 33/62 Wohrmann v. Commission

Skarżący usiłuje podważyć decyzje Komisji upoważniającą Niemcy do nałożenia pewnych obowiązków na import mleka w proszku. Nie może zastosować art. 173, bo termin minął. Powołuje art. 184 w postępowaniu przed sądem krajowym. Powstaje czy może powołać art. 184 jako dodatkowy zarzut w skardze dotyczącej rozporządzenia - przed sądem krajowym?

ETS : art. 184 wskazuje przecież, o jaki sąd chodzi! - i że zarzut może być stosowany incydentalnie i z ograniczonym skutkiem!

„W szczególności, jak wynika z odesłania do limitu czasowego w art. 173, art. 184 stosowany jest tylko w kontekście postępowania wniesionego do Trybunału Sprawiedliwości i że nie zezwala on na obejście tego terminu. Jedynym celem art. 184 jest ochrona zainteresowanej strony przed zastosowaniem bezprawnego rozporządzenia, bez konieczności podważania samego rozporządzenia, które nie może być już kwestionowane z powodu upływu terminu określonego w art. 173.”

ETS wskazał, że można przed sądem krajowym uruchomić - art. 234 i w tym trybie ETS może orzec nieważność rozporządzenia. Ale to inna procedura!!!!

Zarzut może wnieść każda ze stron postępowania - pod warunkiem, że istnieje bezpośredni związek prawny między aktem lub zaniechaniem a skarżącym i środkiem o charakterze generalnym, o który chodzi: Italy v. Council and Commission(Case 32/65)

art. 241 - “ każda strona może” - wątpliwości czy instytucje? czy państwa?

ETS nie zadecydował - ale podniosiono kwestie w 32/65 Italy v. Council and Commission i 156/77Commission v. Belgium

4. Akty podlegające kontroli

92/78 Simmenthal SpA v. Commission

- zaproszenie do przetargu - podstawa decyzji w stosunku do Włoch / w rezultacie decyzja unieważniona

Skarżący usiłuje unieważnić decyzję Komisji dotyczącą minimalnych cen mrożonej wołowiny; art. 184 powołany dla unieważnienia decyzji , gdyż zaproszenie do przetargu było niezgodne z prawem. ETS najpierw stwierdził, że decyzja dotyczy skarżącego indywidualnie i bezpośrednio. Potem przeszedł do art. 184.

Poza dopuszczeniem - zaproszenia do przetargu jako aktu nadającego się do kontroli - ETS podkreślił potrzebę dostarczenia osobom, które są pozbawione możliwości kwestionowania rozporządzeń w trybie art. 230 - środka, do ich kwestionowania w czasie, gdy osoby te dotknięte są (indywidualnie i bezpośrednio) decyzjami wykonawczymi w stosunku do tych rozporządzeń!!!!

Jeśli osoby te mogły skorzystać z innego środka – art. 241 nie może być zastosowany!

Wyjaśnia to dlaczego art. 241 jest ograniczony do pośredniego kwestionowania rozporządzeń - i nie rozciąga się na przypadki pośredniego kwestionowania indywidualnych decyzji!

To też wyjaśnia - dlaczego jeśli jest zwrot „any party”/”każda ze stron” w art. 241 – może nie obejmować państw członkowskich.

156/77 Komisja v. Belgii [1978].

Belgia broniła się w postępowaniu przeciwko sobie, wniesionym w trybie art. 226 w związku z przyznaniem pomocy uprzednio nie zaakceptowanej przez Komisję. Belgia we właściwym czasie nie wniosła o unieważnienie decyzji. ETS uznał, że to niedopuszczalne.

5. Przesłanki nieważności / te same co w art. 230

6. Skutki orzeczenia

Rozporządzenie staje się niezastosowalne; środek wydany na podstawie rozporządzenia jest nieważny

66/80 SpA International Chemical Corporation v. Administrazione:

„(…) skutek orzeczenia - stanowi” wystarczający powód dla każdego innego sadu krajowego do traktowania tego (środka) jak nieważnego”

***

1. Po przystąpieniu do UE Austrii, Finlandii i Szwecji, Komisja zaproponowała rozporządzenie upoważniające wszystkie instytucje do przyznania wcześniejszych emerytur swoim funkcjonariuszom, tak by zwolnić miejsce dla nowych pracowników z nowych państw członkowskich. Rada uchwaliła rozporządzenie, ale ograniczyła je tylko do personelu PE. Chvatal i Losch - funkcjonariusze ETS, mimo wszystko wnieśli do Sekretarza Trybunału o przyznaje im prawa do wcześniejszej emerytury. Spotkali się z odmową. Złożyli skargę do SPI na odmowę Sekretarza. SPI uznał, że ich skarga jest właściwym sposobem pośredniego kwestionowania na podstawie art. 241 ważności rozporządzenia. SPI uznał, że rozporządzenie naruszyło zasadę równości.

ETS - odwrócił problem - ponieważ rozporządzenie wyraźnie dotyczyło osób zatrudnionych w PE/ a więc nie w ETS, nie mogło stanowić podstawy decyzji Sekretarza, o której unieważnienie zabiegali Chvatal i Losch (sprawa C-432/98 [2000]).

Który Sąd wydał właściwy wyrok?

2. Wydaje się, że sądy krajowe podobnie mogą dopuszczać pośrednie kwestionowanie ważności rozporządzeń.

216/82 Universitat Hamburg v. Hauptzollamt Hamburg - niemiecki uniwersytet wnioskował o pozwolenie na import bezcłowy instrumentu potrzebnego do badań naukowych. Komisja pouczyła władze niemieckie, że import bezcłowy nie jest w tym przypadku dozwolony, ponieważ istnieje podobny instrument o pochodzeniu wspólnotowym. Uniwersytet wniósł skargę przeciwko decyzji władz celnych i decyzji Komisji. Sąd krajowy zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do ETS. ETS zaakceptował odesłanie, potwierdzając, że sądy krajowe co do zasady mogą uwzględniać pośrednie kwestionowanie indywidualnych aktów wspólnotowych/ a więc w przyszłości może i rozporządzeń.

  1. Akty podlegające kontroli w trybie art. 230 (różne akty) i art. 241 TWE (tylko rozporządzenia).

Artykuł 230

Trybunał Sprawiedliwości kontroluje legalność aktów uchwalonych wspólnie przez Parlament Europejski i Radę, aktów Rady, Komisji i EBC, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich.

W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Państwo Członkowskie, Parlament Europejski, Radę lub Komisję, podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia niniejszego Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy.

Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, na tych samych warunkach, do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy i przez EBC, zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw.

Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje, których jest adresatem oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

Skargi przewidziane w niniejszym artykule powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.

Akty podlegające kontroli ETS w trybie art. 230 TWE, to są różnego rodzaju akty uchwalane przez instytucje UE (takie jak, Rada, Parlament Europejski, Komisja, EBC). Chodzi tu o takie akty, jak rozporządzenia, dyrektywy i decyzje – ETS orzeka o ich legalności (ważności). Natomiast, jeśli chodzi o akty III filara, takie jak decyzje, decyzje ramowe i konwencje to może tu być badana legalność decyzji i decyzji ramowych, ale nie konwencji.

Jeśli chodzi o akty podlegające kontroli ETS w trybie art. 241 TWE, to mogą to być tylko i wyłącznie rozporządzenia.

Artykuł 241

Bez względu na upływ terminu przewidzianego w artykule 230 piąty akapit, każda strona może, w postępowaniu dotyczącym rozporządzenia uchwalonego wspólnie przez Parlament Europejski i Radę lub rozporządzenia Rady, Komisji, lub EBC, podnieść zarzuty określone w artykule 230 drugi akapit, w celu powołania się przed Trybunałem Sprawiedliwości na niemożność stosowania tego rozporządzenia.

  1. Charakter prawny i znaczenie Karty Praw Podstawowych w świetle Traktatu z Lizbony (charakter prawa pierwotnego, nadana moc wiążąca).

Aby uświadomić ludziom prawa, które dla nich wynikają z UE, ustanowiono Kartę Praw Podstawowych UE. Kartę wydano pierwotnie jako solenną deklarację (deklaracja ma charakter niewiążący). Jednostka nie miała możliwości powołania się z niej na swoje prawa przed ETSem.

Prawa podstawowe jako spisany na papierze katalog ogólnych zasad prawa. Prawa podstawowe są częścią zasad ogólnych. Należy się powołać na naruszenie konkretnej zasady prawa, aby móc dochodzić roszczeń przed ETSem względem art. 230 TWE.

Od 1 grudnia 2009 r., po wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego, Karta ta uzyskała status prawa (stała się wiążąca) i to na poziomie prawa pierwotnego (a więc tak jak Traktat). Zatem od wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego, Karta Praw Podstawowych UE ma charakter wiążący i jednostki mogą powoływać się na prawa w niej zawarte.

  1. Prawny skutek protokołu polsko-brytyjskiego dołączonego do KPP (Karty Praw Podstawowych).

Protokół polsko-brytyjski jest dokumentem dołączonym do Karty Praw Podstawowych UE. Karta nie przewiduje żadnych nowych uprawnień do stwarzania nieważności. Nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, z wyjątkiem praw już utworzonych w prawie krajowym.

Prawo do informacji nie może być interpretowane szerzej niż to, co wynika z Karty – ograniczona wykładnia w skutek pośredni blokowanie pewnych pojęć w prawie krajowym w stosunku do tego, co się może zmienić w prawie europejskim (ma to związek z protokołem polsko-brytyjskim).

Protokół polsko-brytyjski – blokuje możliwość wpływu na prawo krajowe.

  1. Instrumenty ochrony praw podstawowych UE (chodzi o ogólne zasady prawa, Kartę Praw Podstawowych; że jest Traktat, a do niego dołączone inne dokumenty).

Instrumenty ochrony praw podstawowych UE (źródła praw podstawowych):

- Karta Praw Podstawowych UE – aby uświadomić ludziom prawa, które dla nich wynikają z UE, ustanowione Kartę Praw Podstawowych UE; karta nie przewiduje żadnych nowych uprawnień do stwierdzania nieważności, nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, z wyjątkiem praw już utworzonych w prawie krajowym; Kartę wydano pierwotnie jako solenną deklarację, która miała charakter niewiążący, a od wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego uzyskała status prawa, stała się wiążąca i to na poziomie prawa pierwotnego (na poziomie Traktatu),

- ogólne zasady prawa - normy o charakterze ogólnym, które wiążą.

Ogólne zasady prawa – w sposób ogólny wskazują mechanizmy, tryby funkcjonowania całego systemu, bardzo duża grupa norm, mają one charakter niepisany.

I poziom (I grupa zasad) – poziom ustrojowy – relacje między państwami członkowskimi a Unią są oparte o ogólne zasady prawa – zasada bezpośredniego skutku, zasada pierwszeństwa stosowania – mają charakter niepisany.

II poziom (druga grupa zasad) – zasada równości, proporcjonalności oraz prawa podstawowe, zasada równowagi instytucjonalnej.

Zasady prawa materialnego – wewnątrz unijne zasady prawa – dotyczą rynku wewnętrznego, są to m. in. swobody – swoboda przepływu towarów, usług, kapitału, itp.

Źródłem zasad ogólnych w prawie unijnym jest art. 6 TWE, który głosi, że Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw członkowskich.

Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego.

  1. Formalne gwarancje jednolitego standardu ochrony praw podstawowych UE (chodzi tu o zasady ogólne, które stanowią zrównoważenie między prawem krajowym i wspólnotowym).

Te formalne gwarancje stanowią zasady ogólne, które wynikają z art. 6 TUE głoszącego, że Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw członkowskich.

Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego.

Zasady ogólne stanowią zrównoważenie między prawem krajowym i wspólnotowym.

  1. Podział kompetencji jurysdykcyjnych w postępowaniu prejudycjalnym pomiędzy sądy krajowe i ETS.

Sądy unijne nie mają jurysdykcji w zakresie prawa krajowego, nie mogą orzekać co do jego ważności. Podobnie sądy krajowe nie mają jurysdykcji w zakresie prawa unijnego, nie mogą orzekać o jego ważności. Sąd krajowy sam nie może orzekać o ważności prawa unijnego, dlatego pyta (zadaje pytanie prejudycjalne do ETSu) – pyta wyłącznie jak rozumieć normę unijną, albo czy ta norma jest ważna. ETS odpowiada – odpowiedź wraca do sądu krajowego i mając odpowiedź (bez wątpliwości) orzeka w sprawie (w oparciu o odpowiedź na jego pytanie przez ETS).

Sądy unijne sprawują jurysdykcję w zakresie prawa wspólnotowego. Mogą orzekać o ważności i interpretacji aktów prawa wtórnego (wydawanych przez instytucje UE, takich aktów, jak dyrektywy, decyzje, rozporządzenia), ale nie mogą kwestionować ważności aktów prawa pierwotnego, mogą jedynie dokonywać jego wykładni (interpretacji).

Sądy krajowe sprawują jurysdykcję w zakresie prawa krajowego, np. Trybunał Konstytucyjny bada, czy dany akt jest zgodny z Konstytucją.

  1. Pytanie prejudycjalne w III filarze UE.

Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w III filarze:

a) o ważności i wykładni decyzji;

b) o ważności i wykładni decyzji ramowych;

c) o wykładni konwencji.

W III filarze sąd może orzekać o ważności i wykładni decyzji i decyzji ramowych, natomiast jeśli chodzi o konwencje to orzeka jedynie o jej wykładni (nie może orzekać w sprawie jej ważności, nie może kwestionować jej ważności, jedynie dokonuje jej interpretacji).

Sąd krajowy sam nie może orzekać o ważności prawa unijnego, dlatego pyta (zadaje pytanie prejudycjalne do ETSu) – pyta wyłącznie jak rozumieć normę unijną, albo czy ta norma jest ważna. ETS odpowiada – odpowiedź wraca do sądu krajowego i mając odpowiedź (bez wątpliwości) orzeka w sprawie (w oparciu o odpowiedź na jego pytanie przez ETS). Takie pytanie nie może dotyczyć kwestii związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym. Sprawy odszkodowawcze zwykle się kończą orzeczeniem prejudycjalnym. Pytać może tylko organ, który jest sądem (organ nie może).

Prawo do wniesienia pytania prejudycjalnego do ETS, oprócz sądów, mają także instytucje unijne (takie jak no. Komisja Europejska; jest to wyjątek, bo zasadniczo tylko sądy mogą występować z takim pytaniem).

Cele takiego postępowania (o wyjaśnienie ważności danego aktu; cele postępowania prejudycjalnego):

  1. zapewnienie odpowiedniej interpretacji;

  2. rozstrzygnięcie – czy dana norma obowiązuje, czy nie;

  3. udzielenie sądowych gwarancji ochrony uprawnień jednostek, które wynikają dla nich z prawa UE – sama jednostka nie może wystąpić z pytaniem prejudycjalnym, tylko sąd w przypadku, gdy ma jakieś wątpliwości.

Kiedy sąd krajowy może się zwrócić do ETSu z pytaniem prejudycjalnym:

  1. wtedy, gdy sprawa ma charakter wspólnotowy (element transgraniczny), wspólnotowy charakter sprawy – to pierwszy z warunków możliwości zwrócenia się sądu z pytaniem prejudycjalnym;

  2. drugi warunek – pytanie musi być faktyczne, realne, od niego musi zależeć rozstrzygnięcie sprawy (nie można pytać abstrakcyjnie, hipotetycznie), ścisły związek – faktyczny wpływ na rozstrzygnięcie;

  3. upewnić się czy dana sprawa nie została już wcześniej wyjaśniona przez ETS (podobieństwo spraw nie oznacza rozwiania wątpliwości, sprawa musi być identyczna, dotyczyć tych samych kwestii);

  4. podstawową przesłanką wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym jest uzasadniona wątpliwość (nie ma wątpliwości, jeśli sprawa jest jasna) – to co jest oczywiste nie wymaga wykładni, interpretacji (act clere – sprawa jasna, nie ma wątpliwości), orzeczenie cilfit – bez żadnych wątpliwości, jeżeli sąd ma wątpliwości co do ważności to musi zapytać, nie może się powołać na act clere, wątpliwość co do ważności zawsze rodzi obowiązek pytania; wątpliwość co do interpretacji nie zawsze rodzi obowiązek pytania.

Art. 234 TWE – sądy niższej instancji w przypadku wątpliwości co do interpretacji nie muszą pytać (mogą zapytać), jak coś to sprawą zajmie się wyższa instancja. Sądy wyższej instancji muszą zapytać. W przypadku wątpliwości co do ważności, sądy niższej i wyższej instancji muszą wystąpić z pytaniem prejudycjalnym.

III filar jest to wymiar sprawiedliwości, chodzi tu o sprawy karne.

  1. Procedura poprzedzająca wystąpienie z pytaniem prejudycjalnym do ETS.

Ta procedura to tzw. odesłanie prejudycjalne – jest to jeden z najważniejszych mechanizmów, który służy w systemie ochrony prawnej do zabezpieczania praw jednostki. Większość orzeczeń sądowych jest wywodzonych na podstawie tego odesłania – sąd krajowy przekazuje pytanie do sądu unijnego. Mechanizm ten ma na celu zagwarantowanie, żeby sprawy (tzw. sprawy wspólnotowe) były rozstrzygane jednolicie – jednolita linia stosowania.

Procedura odesłania prejudycjalnego dotyczy pytania sądu krajowego, sąd krajowy pyta, sąd wspólnotowy odpowiada. Sąd krajowy sam nie może orzekać o ważności prawa unijnego dlatego pyta – pyta wyłącznie jak rozumieć normę unijną, albo czy ta norma jest ważna. ETS odpowiada – odpowiedź wraca do sądu krajowego i mając odpowiedź (bez wątpliwości) orzeka w sprawie (w oparciu o odpowiedź na jego pytanie przez ETS). Takie pytanie nie może dotyczyć kwestii związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym.

Sprawy odszkodowawcze zwykle się kończą orzeczeniem prejudycjalnym. Pytać może tylko organ, który jest sądem (organ nie może).

Kiedy sąd krajowy może się zwrócić do ETSu z pytaniem prejudycjalnym:

  1. wtedy, gdy sprawa ma charakter wspólnotowy (element transgraniczny), wspólnotowy charakter sprawy – to pierwszy z warunków możliwości zwrócenia się sądu z pytaniem prejudycjalnym;

  2. drugi warunek – pytanie musi być faktyczne, realne, od niego musi zależeć rozstrzygnięcie sprawy (nie można pytać abstrakcyjnie, hipotetycznie), ścisły związek – faktyczny wpływ na rozstrzygnięcie;

  3. upewnić się czy dana sprawa nie została już wcześniej wyjaśniona przez ETS (podobieństwo spraw nie oznacza rozwiania wątpliwości, sprawa musi być identyczna, dotyczyć tych samych kwestii);

  4. podstawową przesłanką wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym jest uzasadniona wątpliwość (nie ma wątpliwości, jeśli sprawa jest jasna) – to co jest oczywiste nie wymaga wykładni, interpretacji (act clere – sprawa jasna, nie ma wątpliwości), orzeczenie cilfit – bez żadnych wątpliwości, jeżeli sąd ma wątpliwości co do ważności to musi zapytać, nie może się powołać na act clere, wątpliwość co do ważności zawsze rodzi obowiązek pytania; wątpliwość co do interpretacji nie zawsze rodzi obowiązek pytania.

    1. Zakres obowiązków do wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym przez sądy niższej i wyższej instancji (w ostatniej instancji muszą zapytać i gdy są wątpliwości co do ważności).

Podstawową przesłanką wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym jest uzasadniona wątpliwość (nie ma wątpliwości, jeśli sprawa jest jasna) – to co jest oczywiste nie wymaga wykładni, interpretacji (act clere – sprawa jasna, nie ma wątpliwości), orzeczenie cilfit – bez żadnych wątpliwości, jeżeli sąd ma wątpliwości co do ważności to musi zapytać, nie może się powołać na act clere, wątpliwość co do ważności zawsze rodzi obowiązek pytania; wątpliwość co do interpretacji nie zawsze rodzi obowiązek pytania.

Art. 234 TWE – sądy niższej instancji w przypadku wątpliwości co do interpretacji nie muszą pytać (mogą zapytać), jak coś to sprawą zajmie się wyższa instancja. Sądy wyższej instancji muszą zapytać. W przypadku wątpliwości co do ważności, sądy niższej i wyższej instancji muszą wystąpić z pytaniem prejudycjalnym.

  1. Znaczenie doktryn act clere i act eclere w procedurze odesłania prejudycjalnego.

Act clere – sprawa jasna, nie ma wątpliwości. W tej doktrynie chodzi o to, że to co jest jasne nie wymaga komentarza, nie wymaga występowania z pytaniem. To co jest oczywiste nie wymaga wykładni, interpretacji (act clere – sprawa jasna, nie ma wątpliwości), orzeczenie cilfit – bez żadnych wątpliwości, jeżeli sąd ma wątpliwości co do ważności to musi zapytać, nie może się powołać na act clere, wątpliwość co do ważności zawsze rodzi obowiązek pytania; wątpliwość co do interpretacji nie zawsze rodzi obowiązek pytania.

Act eclere – orzeczenie wydane już wcześniej przez ETS w tej samej sprawie. W przypadku act eclere ETS odsyła do sentencji wyroku, na podstawie którego została już wcześniej rozstrzygnięta taka sama sprawa.

61 Pojęcie sądu krajowego w UE

Z pytaniem prawnym występuje do ETS wyłącznie sąd krajowy. Legitymacji do tego nie mają strony występujące przed sadem krajowym. Z art. 234 można by wynosić wniosek, że sąd występuje z pyt pr na wniosek stron. Przyjmuje się także, że występuje z własnej inicjatywy.

Państwa członkowskie zachowały autonomię, co do organizacji wymiaru sprawiedliwości. Wobec tego powstają czasem wątpliwości dotyczące charakteru pewnych organów.

ETS określił cechy sądów w rozumieniu art. 234 TWE

  1. -organy wykonujące funkcje orzecznicze,

  2. -działające na podstawie ustawy, a nie tylko umowy stron,

  3. -rozstrzygające spory między stronami,

  4. -funkcjonujące w sposób stały, których orzecznictwo jest obowiązkowe,

  5. -orzekające na podstawie prawa, a nie tylko zasad słuszności,

  6. -niezależne w orzekaniu.

Z wykładu post wsp a krajowe jest niezależne

Pytanie zadaje się w języku państwa członkowskiego, nie można pytać o interpretacje prawa krajowego

Większość pytań dot ważności art. 230

62 Charakter i moc wiążąca wyroku prejudycjalnego

Wniosek o wydanie orzeczenia wstępnego – podstawowe zas. (art. 234 TWE).

Celem pytań prejudycjalnych jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądów krajowych w zakresie stosowania pr. wspólnotowego.

TWE przewiduje 2 możliwe sytuacje, w zależności od których sąd krajowy może albo musi zwrócić się do ETS z pytaniem wstępnym:

Procedura z art. 234 TWE ma charakter niesporny. Ponadto, ETS nie jest uprawniony do wypowiadania się w ramach art. 234 TWE co do zgodności danej ustawy krajowej z TWE – co wynika z faktu, że nie istnieje zależność hierarchiczna miedzy sądami krajowymi
a wspólnotowymi, a odesłanie prejudycjalne opiera się ona na zasadzie dobrowolnej współpracy.

Odpowiedź ETS = ma postać wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem, wiąże ona sąd krajowy będący adresatem orzeczenia, a pośrednio także inne sądy (orzekające w analogicznych sprawach).

Postępowanie prejudycjalne spełnia jeszcze jedną rolę. Oprócz interpretacji pr., Trybunał może wypowiedzieć się w nim na temat ważności aktu wspólnotowego. W orzecznictwie ETS wykształciło się jednak ograniczenie tej kompetencji: nie może powołać się w postępowaniu prejudycjalnym na nieważność aktu prawnego podmiot, który był adresatem danego aktu, i który miał możliwość podważenia tego aktu w postępowaniu o nieważność, lecz nie wniósł powództwa w odpowiednim terminie. Odpowiedzi na pytania prejudycjalne są wiążące tylko dla sądu krajowego zadającego pytanie i ewentualnie dla kolejnych sądów rozpatrujących daną sprawę w trybie instancyjnym. Nie mają one charakteru precedensowego.

Orzeczenie zawierające odp na pytania prawne sądu krajowego jest przesyłane temu sądowi. Wiąże ono sąd krajowy w danej sprawie, a także inne sądy rozpatrujące tę sprawę w wyniku wniesienia środków odwoławczych zarówno zwyczajnych jak i nadzwyczajnych.

Związanie może przybierać różną postać zależy od pyt pr i od treści orzeczenia ETS. Gdy ETS dokona wykładni przepisów pr wspól, sąd krajowy jest obowiązany do uwzględnienia tej interpretacji przy wydaniu orzeczenia w postępowaniu głównym. Zdarza się, ze stanowisko ETS wyrażone w orzeczeniu jest tak szczegółowe, że wyznacza treść orzeczenia sądu krajowego. Jeżeli z orzeczenia ETS wynika, że normy pr krajowego są niezgodne z pr wsp, sąd krajowy będzie obowiązany, wydając orzeczenie, odmówić zastosowania norm pr krajowego zgodnie z zasadą pierwszeństwa, A jak ETS stwierdzi nieważność aktu lub przepisu wsp prawa pochodnego, sąd krajowy będzie obowiązany przy orzekaniu pominąć ten akt czy przepis. Zasadniczo wykładnia przepisów prawa wsp wywiera skutki ex tunc, dopuszcza się wyjątki związane jest to ze skutkami finansowymi . W sprawie stwierdzenia nieważności aktu pr pochodnego w trybie art. 234 TWE, ETS ustala czy skutki jego orzeczenia będą dotyczyć wcześniejszego okresu, czy też nie.

63 Zakres związania ETS odesłaniem prejudycjalnym sądu krajowego

W zasadzie to chodzi o to samo co w poprzednim pytaniu

TWE przewiduje 2 możliwe sytuacje, w zależności od których sąd krajowy może albo musi zwrócić się do ETS z pytaniem wstępnym:

Dodatkowo ma obowiązek pytać jeżeli chodzi o ważność prawa wsp + gdy dot wykładni ale wtedy gdy jest sądem ost instancji

W zasadzie po pytaniu sąd krajowy zawiesza postępowanie – wydaje postanowienie o zawieszeniu po wydaniu przez ETS odp na pyt prejud odwiesza postępowanie. W tej kwestii jest autonomia proceduralna (odwieszenie)

Pytanie zadaje się w języku państwa członkowskiego, nie można pytać o interpretacje prawa krajowego

Większość pytań dot ważności art. 230

Jak pyt nie będzie jasne i konkretne to ETS wydaje postanowienie o niedopuszczeniu ale prawie z tego nie korzysta

Jak dotyczy sprawy podobnej, rozstrzygniętej to kieruje sad krajowy do tego orzeczenia.

Odpowiedz ETS jest wiążąca. Wyrok nie musi być wzięty pod uwagę gdy rozstrzygnięcie ETS nie jest niezbędne do rozpoznania sprawy – dec należy do sądu krajowego. Sąd jednak nie może dokonać zamierzonego obejścia orzecznictwa. W tym przypadku przysługuje skarga o odszkodowanie.

Wyrok ETS jest deklaratoryjny stwierdzający stan prawny lub faktyczny nie tworzy nowych zasad.

Doktryny acte claire acte eclaire -> zasady braku wątpliwości – nie ma obowiązku występować z nowym pytaniem.

64 Rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej w UE

Odpowiedzialność za naruszenie prawa wsp art. 226 227 228-> mają na celu stwierdzenie naruszenia

Odpowiedzialność odszkodowawcza

Skargi mające na celu zadośćuczynienie za szkody wynikłe w związku z naruszeniem, nieprawidłowym stosowaniem UE

Organy unijne i krajowe stosują prawo unijne. Organy unijne i krajowe działające w imieniu UE. Państwo w związku z tym nie ma swobody działania w stosowaniu prawa unijnego

Odpowiedzialność instytucji UE

Odpowiedzialność państw

Odpowiedzialność

-Ex contract kontraktowa –odp cywilna wynikająca z umowy art. 240 właściwe są sądy krajowe, ETS w drodze wyjątku art. 238 na podstawie klauzuli arbitrażowej jest właściwy do orzekania jakiejkolwiek umowy pr pub lub prywatnego zawartej przez WE lub w jej imieniu. ETS do oceny swojej włąsciwości stosuje prawo wspólnotowe.

-Ex delicto Deliktowa – wynikająca z czynu zabronionego, bezprawnego Taki czyn może być podstawą do dochodzenia odszkodowania Uruchamiana w każdym przypadku naruszenia prawa UE przez jej instytucje lub państwa członkowskie.

Skarga odszkodowawcza ma charakter autonomiczny, wprowadzona jako samodzielna, spełnia w systemie skarg cel specjalny- celem jest nie zniesienie konkretnego środka, lecz kompensacja szkody- szkoda musi być jasno wskazana przez powoda. W tym przypadku nie jest konieczne wcześniejsze uznanie środka za bezprawny.

Jednostka ma prawo do post odszkodowawczego art. 235 w zw z art. 288 TWE (do uzysk odszk) Odszkodowanie -> gdy zaistnieje bezprawność działania bądź zaniechania.

Prawo mają jednostki (każdy, podmiot wykonujący prawo unijne, podmiot prywatny)

65 Relacje pomiędzy skargą na nieważność aktu prawnego UE a roszczeniem o odszkodowanie za działania sprzeczne z prawem UE

234-> nie ma skutku stwierdzenia nieważności erga omnes sąd krajowy musi wnieść pytanie jeśli ma wątpliwość co do ważności aktu prawa wsp

Skutek orzeczenia ETS stw wad obow aktu unijnego, może dotykać aktów prawa krajowego wydanych na podstawie prawa unijnego.

  1. Europejska Wspólnota Gospodarcza↩

  2. Euratom↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Opracowanka, warunkowanie
2 Planowanie produkcji SOP
OPRACOWANIE FORMALNE ZBIORÓW W BIBLIOTECE (książka,
postepowanie w sprawach chorob zawodowych opracowanie zg znp
opracowanie 7T#2
opracowanie testu
Opracowanie FINAL miniaturka id Nieznany
Opracowanie dokumentacji powypadkowej BHP w firmie
przetworniki II opracowane
Opracowanie Programowanie liniowe metoda sympleks
Nasze opracowanie pytań 1 40
haran egzamin opracowane pytania
201 Czy wiesz jak opracować różne formy pisemnych wypowied…id 26951
IE opracowanie 2013r dr J Barcik

więcej podobnych podstron