Ćwiczenie 8E

OBSŁUGA UKŁADU JEZDNEGO

1. CEL ĆWICZENIA

Celem ćwiczenia jest:

• poznanie metodyki badań diagnostycznych i regulacji układu jezdnego,

• poznanie budowy i zasady działania przyrządu diagnostycznego typu

PKO-4,

- przeprowadzenie pomiarów geometrii układu jezdnego samochodu osobo-

wego.

2. WPROWADZENIE

2.1. Wiadomości ogólne

Obsługa układu jezdnego obejmuje czynności: diagnostyczne, regulacyjne i smarownicze - wskazane przez producenta w dokumentacji obsługowo-nap-rawczej [1,2,5,7,9].

Ustawienie kół jezdnych określa producent pojazdu w wyniku badań prowa­dzonych w czasie uruchamiania produkcji. Czynności diagnostyczno-regulacyjne wykonywane są w warunkach statycznych [1]. Położenie kół w ruchu pojazdu (w warunkach dynamicznych) ulega pewnym zmianom, bowiem zależnie od kie­runków i wartości działających sił następują: przemieszczenia w granicach luzów (połączeń ruchowych) i odkształcenia sprężyste (elementów stałych). Wartości liczbowe parametrów decydujących o ustawieniu kół, zalecane przez produ­centów pojazdów, uwzględniają stosowne korekty. Dlatego samochody z przed­nim napędem mają na ogół zalecane ujemne wartości zbieżności kół kierowanych, a w samochodach z napędem na koła tylne kierowane koła przed­nie ustawiane są zbieżnie [3,6].

Ustawienie kół jezdnych określane jest wielkościami geometrycznymi stąd pochodzi nazwa „geometria ustawienia kół jezdnych samochodu", zwana również w skrócie „geometrią kół samochodu". Dla celów diagnostyki przyjęto nazywać [1]:

W przyrządach optycznych głównym organem roboczym zarówno do po­miaru kątów, jak zbieżności i śladowości jest projektor rzutujący skupioną wiązkę światła (rys. 8.1, przedstawiciel polskiej rodziny przyrządów PKO firmy PR ECYZJA).

Urządzenia do pomiarów GUJ instalowane są najczęściej na podnośnikach (rys. 8.2), lub kanałach diagnostycznych.

Sposób ustawienia przyrządu PKO-4 do pracy przedstawiono na rys. 8.3, a widok w wersji współdziałającej z podnośnikiem diagnostycznym typ SDD 2,5S - na rys. 8.2.

3. WYPOSAŻENIE STANOWISKA

Do realizacji ćwiczenia niezbędne są środki techniczne:

3.1. Obiekty badane:

• samochód osobowy Polonez - szt. 1,

• samochód osobowy Polski Fiat 126 p - szt. 1.

3.2. Urządzenia pomiarowe i pomocnicze oraz narzędzia:

• samochodowy podnośnik diagnostyczny typ SDD-2,5 S - szt. 1,

• samochodowy podnośnik dwukolumnowy typ SD0-2,5L - szt. 1,

• przyrząd optyczny do kontroli ustawienia kół samochodu typ PKCM (zainstalowany na podnośniku diagnostycznym) - kpi. 1,

• liniał kłowy do pomiaru równoległości osi lub zestaw pomiarowy typ PPU70 firmy FACOM - szt. 1,

• agregat sprężarkowy typ 1 JS60M (0,60 MPa) - szt. 1,

• pistolet do pompowania opon typ PP0-7 - szt. 1,

• podstawka nastawna wysoka typ PW-2,5 - szt. 1,

• obciążnik o masie 25 kg - szt. 15,

• klin (zabezpieczający pod koło jezdne) - szt. 2,

• zestaw kluczy do regulacji geometrii kół jezdnych (klucz hakowy, klucze płaskie i nasadowe) - kpi. 1.

5.3. Materiały pomocnicze:

• podkładki regulacyjne (do samochodu Polonez i Fiat 126p) - kpi. 1 + 1,

• kreda - szt. 2.

I. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Po wskazaniu przez prowadzącego zajęcia obiektu badań należy v następującej kolejności wykonać czynności przygotowawcze i pomiarowo-egulacyjne.

4.1. Czynności przygotowawcze

1. Wprowadzić samochód na podnośnik diagnostyczny (przednimi kołami na obrotnice, równolegle do ław najazdowych) i zabezpieczyć go klinami.

2. Dokonać odczytu numerów identyfikacyjnych samochodu - obiektu badań i wpisać jego dane do karty diagnostycznej (wzór karty -Załącznik nr 1).

3. Odszukać w tablicy (Załącznik nr 3) i instrukcji producenta [2,7] dane diagnostyczno-regulacyjne badanego samochodu i wpisać jako wymagane wartości do karty diagnostycznej - wraz z odpowiadającymi im warunkami pomiarów.

4. Obciążyć samochód - wg instrukcji producenta [1, 2, 7].

5. Wykonać pomiary i regulację ciśnienia w ogumieniu - wg instrukcji producenta [1, 2, 7].

6. Ustawić zespoły przyrządu PK0-4 na stanowisku (rys. 8.3).

7. Sprawdzić luzy w zawieszeniu przednim i tylnym wg instrukcji producenta [1,2,7].

8. Zamocować projektory wg instrukcji [8].

9. Wykonać pomiary bicia poprzecznego kół przednich i tylnych - wg instrukcji producenta [1, 2, 7].

4.2. Pomiary

4.2.1. Ustawianie kół dojazdy na wprost

1. Zamocować: projektory na kołach przednich, liniały ustawczc na kołach tylnych i odblokować obrotnice.

2. Skierować wskaźniki świetlne projektorów na podziałki liniałów (rys. 8.4) i wyregulować:

• położenie i ostrość obrazów pierścieniami obiektywów projektorów,

• położenie projektora na prowadnicach; oś obrotu projektora powinna pokrywać się z osią koła.

3. Skorygować kołem kierowniczym położenie kół samochodu, dla uzyska-
nia jednakowych wskazań na obydwu liniałach.

4. Sprawdzić czy pokrywają się znaki kontrolne w układzie kierowniczym.

Wnioski:

1. Położenie kół (po korekcie) odpowiada ich ustawieniu do jazdy na wprost.

2. Jeżeli występuje niezgodność znaków kontrolnych w układzie kierowni­czym, należy sprawdzić układ kierowniczy (Ćwiczenie 9E).

4.2.2.1. Pomiar zbieżności

1. Ustawić koła do jazdy na wprost - wg pkt. 4.2.1.

2. Ustawić liniały (rys. 8.5) tak, by wskaźnik świetlny „1" prawego pro­jektora po obrocie na osi pokrywał się ze znakami trójkątnymi liniałów (wymiar „a" przyjąć z rys 8.3).

3. Odczytać przy pomocy wskaźnika świetlnego „2" lewego projektora war­tości liczbowe na podziałkach przedniego i tylnego liniału.

.2.2. Pomiary geometrii kół przednich (GKP)

Na podstawie informacji o technice pomiaru [8] i instrukcji producenta po-izdu: samochód POLONEZ [7] , samochód FIAT 126 p [2] wykonać pomiary wskazane przez prowadzącego czynności regulacyjne GKP w następującej alejności:

• zbieżność kół „zp",

• kąty pochylenia kół „ ap",

• kąty pochylenia sworzni zwrotnic

• kąty wyprzedzenia sworzni zwrotnic „y",

Wyniki pomiarów wartości: zmierzone i po regulacji zapisywać na druku boczym - wzór Załącznik nr 2.

Rys. 85. Pomiar zbieżności [10]: 1 - 1 ustawienie liniałów, 2-2 pomiar

Wnioski:

1. Koła ustawione są: a) zbieżnie - gdy różnica wskazań „z" (Załącznik nr 2) jest dodatnia, b) rozbieżnie - gdy wartość ta jest ujemna.

2. Wartość liczbowa zbieżności równa jest różnicy wskazań w [mm].

2.2-2. Pomiar kąta pochylenia koła „a"

il. Sprawdzić c/'-y koła są ustawione do jazdy na wprost (pkt. 4.2.1.).

7L Ustawić ekrjin i projektor w położenie wyjściowe „1" wg rys. 8.3 i rys. 8.6, regulując jednocześnie pierścieniami obiektywu położenie wskaźnika świetlnego i ostrość obrazu (ekran przemieszczać poprzecznie po prowad­nicy, a projektor obracać wokół osi).

3 . Odczytać wartość kąta pochylenia koła „a", po obrocie projektora wokół osi w położeiiie „2".

_Ry.o. 8.6. Pomiar kąfl pochylenia koła [10]: 1 - położenie wyjściowe (zgranie wskaźnika _otemi strzałki), 2 - połażenie końcowe (odczyt)

W n i o s k i :

1. £^at pochylenia koła „a" jest dodatni, gdy wskaźnik świetlny znajdzie się r^a części podziiłki po stronie samochodu.

2. Y^artość kąta „2" mierzona jest w [...°].

2.3. Pomiar kąta pochylenia sworznia zwrotnicy ,^3"

1 Zahamować ko a przez naciśnięcie pedału hamulca i unieruchomić go _rc)zpieraczem.

2. Tjstawić ekran i projektor w położenie wyjściowe „1" wg rys. 8.3 i 8.7, _regulując jednocześnie położenie wskaźnika (ekran przemieszczać po prowadnicy, a projektor obracać wokół osi).

3. SF?^{cać koło} i jednocześnie przesuwać projektor po prowadnicach tak, by wjkaźnik świetln/ znalazł się w położeniu pośrednim „2".

\ skręcić koło w p zeciwną stronę - wskaźnik świetlny na podziałce ekranu _w położeniu „3" vskaże wartość kąta ,{5".

Rys. 8.7. Pomiar kąta pochylenia sworznia zwrotnicy [10]: 1 - położenie wyjściowe (zgranie wskaźnika ze środkiem ekranu), 2 - położenie pośrednie (przesunięcie równoległe projektora dla zgrania wskaźnika z grotem strzałki), 3 - położenie końcowe (odczyt)

Wnioski: '

\.Kąt pochylenia swonnia zwrotnicy, fi" jest ujemny, gdy wskazana wartość

znajduje się na dolnej części ekranu. 2. Wartość kąta mierzona jest w [ ... > J.

4.2.2.4. Pomiar kąta wyprzedzenia sworznia zwrotnicy „y"

1. Sprawdzić czy koła są zahamowane (pkt.4.2.2.3.).

2. Ustawić ekran i projektor w położenie wyjściowe „1" wg rys. 8.3 i rys. 8.8 - regulując jednocześnie położenie wskaźnika i ostrość obrazu (ekran przemieszczać po prowadnicy, a wskaźnik świetlny w płaszczyźnie piono­wej wychylać pokrętłem zwierciadła). Projektor przesunąć po prowadni­cach tak, by strumień światła odbity od zwierciadła był jak najbliżej osi koła.

3. Skręcając koło i jednocześnie wychylając zwierciadło ustawić wskaźnik świetlny w położeniu pośrednim „2".

4. Skręcić koło w przeciwną stronę - wskaźnik świetlny w położeniu „3", na podziałce ekranu wskaże wartość kąta „y".

Wnioski:

1. Kąt wyprzedzenia sworznia zwrotnicy „y" jest ujemny, gdy wskazana war­tość znajduje się w górnej części ekranu.

1. Wartość kąta „y" mierzona jest w [... °].

4.2.3. Pomiary geometrii kół tylnych (GKT)

Na podstawie informacji o technice pomiaru [ 8 ] i instrukcji producenta pojazdu samochód Polonez [7] rys. 8.13, samochód Fiat 126 p [2] rys. 8,14 wyko­nać pomiary GKT wskazane przez prowadzącego w następującej kolejności:

• zbieżność kół „zj",

• kąty pochylenia kół „ax",

Wyniki pomiarów wartości zmierzone zapisywać na druku roboczym -wzór: Załącznik nr 2.

4.2.4. Pomiary śladowości i równoległości osi

Na podstawie informacji o technice pomiaru [8], instrukcji producenta po­jazdu: samochód Polonez [7], samochód Fiat 126 p [2] i wskazań prowadzącego ćwiczenie wykonać pomiary śladowości i równoległości osi samochodu oraz regulacji wskazanych parametrów jego GUJ.

Wyniki pomiarów wartości: zmierzone i po regidacji zapisywać na druku roboczym - wzór: Załącznik nr 2.

4.2.4.1. Pomiar śladowości

1. Ustawić koła do jazdy na wprost wg pkt. 4.2.1.

2. Zamocować projektory na kołach tylnych ustawionych w neutralnej płasz­czyźnie bicia, a liniały ustawcze na kołach przednich wg rys. 8.9;sposób wyznaczania neutralnej płaszczyzny bicia bocznego koła jezdnego podano w [1, 10] i w instrukcji przyrządu [8].

3. Skierować wskaźniki świetlne projektorów na podziałki liniałów i odczytać wartości liczbowe na lewym i prawym liniale.

Wnioski:

1. Samochód jest nieśladowy, jeśli wystąpi różnica w odczytach z lewej i pra­wej strony pojazdu. Geometryczny środek tylnego zawieszenia jest prze­mieszczony w tę stronę, gdzie odczytano większą wartość na liniale.

1. Wartość liczbową nieśladowości można określić wzorem:

S = 63,5 • — • |Si - Spl [mm]

dzie:

D - średnica tarczy koła w calach, L- rozstaw osi w [mm], Si - odczyt na liniale lewym, Sp - odczyt na liniale prawym.

.2.4.2. Pomiar równoległości osi

1. Zdjąć pokrywy ozdobne i pokrywy piast kół przednich, następnie oczyścić nakiełki kół.

1. Sprawdzić czy koła są ustawione do jazdy na wprost (pkt. 4.2.1.).

1. Przystawić przyrząd do nakiełków osi z jednej strony samochodu i wyregu­lować kieł ruchomy tak, aby oba kły przyrządu przylegały do nakiełków (rys. 8.10).

2. Przenieść przyrząd na drugą stronę samochodu, kieł stały włożyć w na-kiełek osi przedniej i zmierzyć przymiarem liniowym różnicę między ru­chomym kłem przyrządu, a nakiełkiem osi tylnej.

Laboratorium

F^plnatacii Pojazdów Samochodowych

U w a g a : W samochodach z nieprzelotowymi tarczami kół, w których nie a dostępu do nakiełków osi, stosować zastępczo zestaw pomiarowy przyrządu p PPU-70 firmy FACOM (rys. 8.11). Wg wskazań prowadzącego ćwiczenie >konać pomiaru przyjmując jako bazy określone miejsca na tarczach kół.

Wnioski:

1. Nierównoległość osi równa jest zmierzonej różnicy odległości nakiełków osi w [mm].

2. Przy pomiarach równoległości osi przyrządem firmy FACOM zwiększa się błąd pomiaru, w wyniku zmiany baz pomiarowych z bezpośrednich (nakiełki osi) na pośrednie (tarcze kół).

Uwaga: Przed pomiarem GKT należy zmienić ustawienie samochodu Towadzając go tylnymi kołami na obrotnice - technika pomiaru bez zmian -: przy GKP.

'..5. Czynności końcowe

Po zakończeniu ćwiczenia należy:

• odłączyć zasilanie przyrządu i podnośnika,

• wyjąć i odstawić na miejsce składowania obciążniki.

Uwagi:

1. Podane czynności zarówno przygotowawcze jak i pomiarowe winny być wykonane we właściwej kolejności. Niedotrzymanie np. warunku po­miarów pod określonym obciążeniem prowadzi do poważnych błędów, na skutek zmian charakterystyki badanego parametru - przykład [10].

2. Podana kolejność czynności jest korzystna, gdy wykonujemy wyłącznie czynności pomiarowe. W przypadku jednoczesnego wykonywania prac diagnostyczno-regulacyjnych należy ustalić najkorzystniejszy plan czyn­ności uwzględniający wzajemne relacje między badanymi parametrami GUJ, właściwy dla konkretnych rozwiązań konstrukcyjnych pojazdu [1,3,10].

3. Okresowo i po każdym uderzeniu należy kontrolować:

• linie pionowe ekranów (sprawdzanie pionem),

• projektory (sprawdzenie bicia - wg wskazań DTR producenta [8].

1PRAWOZDANIE Z ĆWICZENIA

Sprawozdanie z ćwiczenia należy wykonać wg ogólnych zaleceń podanych na zeniu wprowadzającym do laboratorium.

Zawartość merytoryczna sprawozdania powinna obejmować cztery wydzielo-sęści:

A - opis metody pomiaru i zastosowanych środków technicznych, B - zestawienie wyników pomiarów,

K

C - analizę uzyskanych wyników, D - wnioski.

oś symetrii-

I oś'geometryczna

71

'—\

l: ,13KS SSSt? w- f# «*¹²⁶¹

Ad A W opisie metody pomiaru należy:

' - wskazać istotę zachodzących zjawisk fizycznych,

_ podać typ i dokładność zastosowanych przyrządów ponnarowych

GUJ"

- wzor ne

Ad. B. Zestawienie wyników pomiarów wykonać na ^^^d%^
*ór. Załącznik nr 1. Wpisać do odpowiednich rubryk karty ₂.

Ipo regulacji spisane w czasie wykonywania cwiczenm na Załączniku

id. C. W analizie uzyskanych wyników opisowo skomentować wyniki badań i określić wpływ rzeczywistych warunków pomiarów na ich dokładność. Prowadząc analizę należy kolejno omówić GKP, GKT i GUJ wykorzys­tując:

• wiedzę ogólną z zakresu budowy pojazdu o cechach i własnościach kon­strukcji,

• wzajemne relacje w zbiorze badanych parametrów diagnostycznych GUJ (Załącznik nr 2),

• reguły wnioskowania wynikające z konstrukcji przyrządów pomiaro­wych [8],

• organoleptyczne badania stanu technicznego kół i zawieszeń pojazdu, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystycznych dla wad GUJ zużyć bieżników opon - podanych w instrukcji do ćwiczenia 1E.

d. D. We wnioskach zwięźle wyspecyfikować wyniki końcowe podając:

• diagnozę stanu technicznego badanego samochodu,

• zakres prac obsługowo-naprawczych, niezbędnych dla usunięcia stwier­dzonych wad i usterek,

• ewentualne kierunki ulepszeń stosowanych metod i przyrządów pomiaro­wych.

UWAGI KOŃCOWE

Zalecenia BHP przy pracy na podnośniku diagnostycznym:

1. Po ustawieniu samochodu na ławach pomiarowych podnośnika bezzwłocznie zabezpieczyć pojazd przed stoczeniem się. Przy np. pomia­rach GKP, gdy pojazd ustawiony jest kołami przednimi na obrotnicach, należy podłożyć z dwóch stron kliny pod koło tylne. Obowiązuje zasada blokowania tego koła, które w trakcie pracy podnośnika będzie zawsze dociążone.

2. W czasie manewrów podnoszenia i opuszczania pojazdu zabronione jest przebywanie osób w strefie zagrożenia - tj. pod samochodem.

3. Dla uniesienia kół (pomiary bicia kół, badanie luzów) stosować podstawkę nastawną podpierając pojazd w miejscach wzmocnionych (wskazanych w instrukcji obsługi samochodu). Dla uniknięcia zwisów bocznych punkt podparcia winien być w osi symetrii podłużnej pojazdu.

a ł ą c z n i k i

Literatura obowiązkowa

l.Cempel C., Tomaszewski F., Jeżowski A. i inni: Diagnostyka maszyn. Międzyresortowe Centrum Naukowe Eksploatacji Majątku Trwałego. Radom 1992 (s. 207 - 222) Literatura dodatkowa

2. Fabryka Samochodów Małolitrażowych: Polski Fiat 126 p - instrukcja napraw. WEMA Warszawa 1989 (s. 141 - 186)

3. Flamisz O.: Diagnostyka samochodu. WKiŁ, Warszawa: 1979 (s. 171 - 192 i 194 - 200)

4. Gołębiowski S., Stanisławski I.: Badania kontrolne samochodów. WKiŁ, Warszawa: 1976 (s. 44 - 76)

5. Hebda M., Niziński S., Pelc H: Podstawy diagnostyki pojazdów mechanicz­nych. WKiŁ, Warszawa: 1984 (s.182 - 185 i 446 - 449)

6. Jeżowski A., Karpiński J., Kołodziej W., Miśkiewicz J.: Nowe przepisy badań technicznych pojazdów samochodowych. NOT Kielce 1985 (s. 140 - 149 i 53 -161)

7. Morawski E.: Polonez - eksploatacja - naprawa.WKiŁ, Warszawa: 1987 (s. 158 - 176)

8. Firma „Precyzja": Dokumentacja techniczno - ruchowa przyrządu optycz­nego do kontroli ustawienia kół samochodu typ PKO-4. RSW w Bydgoszczy 1988

9. Smalko Z.: Podstawy eksploatacji technicznej pojazdów. Wydawnictwo
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1987

10. Trzeciak K: Diagnostyka samochodów osobowych. WKiŁ, Warszawa:
1991 (s. 192 - 215)

Załącznik nr 1. Karta diagnostyczna GUJ

Załącznik nr 2. Wyniki pomiarów GUJ

Załącznik nr 3. Dane diagnostyczno-regulacyjne GUJ

Załącznik nr 1/8E

KARTA DIAGNOSTYCZNA GUJ

Załącznik 2/8E

©

ft-*

Nazwa i typ samochodu	Nr rejestracyjny	Nr podwozia	Nr silnika	Drogomierz [km]
3gumienie	Rozmiar	Bieżnik	Zużycie [%] P T Z
Parametr	Wartość
Jazwa	Symbol	J.m.	zmierzona	wymagana
GEOMETRIA KÓŁ PRZEDNICH GKP
'bicżność kół przednich	Zp	o
Ląt pochylenia koła	a pi	o
	a pp	0
ląt pochylenia sworznia wrotnicy	/*	0
	&	0
[ąt wyprzedzenia sworznia krotnicy	yi	o
	Yp	o
GEOMETRIA KÓŁ TYLNYCH GKT
bieżność kół tylnych	Zt	mm
ąt pochylenia koła	«T1	0
	«Tp	o
WZAJEMNE USTAWIENIE GKP i GKT
icśladowość kół	S	mm
ierównoległość osi	AR	mm
'arunki pomiarów: obciążenie [kg] P T B
• ) ciśnienie w ogumieniu [MPa] P T ) bicie poprzeczne kół [mm] Pi Pp Tl Tp luzy
znaczenia: P - przód T - tył B - bagażnik Z - zapas - prawe 1 - lewe
ita badania		Nazwis	CO	Podpis

	GUJ	GEOMETRIA UKŁADU
		JEZDNEGO

GKT	GEOMETRIA KÓŁ
	TYLNYCH

			1	ZBIEŻNOŚĆ KÓŁ
5	ŚLADOWOŚĆ KÓŁ
(y	RÓWNOLEGŁOŚĆ		2	KĄT POCHYLENIA
	OSI			KOŁA . ^1

Z-A- B Imm]

©

Z_T=

-I..-]

S Imm]

©

t

If

S=

4-U- ^s-