WYNICOWANIE I WYPADNIĘCIE MACICY (INVERSIO ET PROLAPSUS UTERI)
PRZYCZYNY
Nie do końca poznane
Estrogeny lub fito estrogeny (większa kurczliwość macicy)
Słabo kurcząca się po porodzie macica
Z reguły kilka godzin po porodzie (ale i 15’ po)
Do kilkunastu przypadków w roku
Czynniki sprzyjające
Duży cielak
W wywiadu – silne parcia
WYNICOWANIE MACICY
Wywinięcie macicy na lewą stronę
Najpierw musi się wynicować, żeby mogła wypaść
Niecałkowite – widać macic w pochwie – silne parcia (odruch Fergusona) – krowa czuje się tak, jakby znów rodziła (ten mechanizm z OX)
Całkowite – macica out na zewnątrz
Wynicowanie może objąć tylko ciężarny róg i wtedy prawie zawsze wypada – taki grzyb idzie przez pochwę
Wynicowanie w nieciężarnym – to nie jest tak, że jest pusty, tez może się z nim dziać coś złego – wkładamy rękę do macicy i czujemy taki wystający fragment i to jest wynicowanie
U klaczy wynicowana tez mogą być po naszej interwencji przy zatrzymaniu łożyska – jak za mocno ciągniemy
OBJAWY
Niepokój i silniejsze parcia
Objawy kolkowe po porodzie
LECZENIE
Dojść do miejsca wynicowania ręką i cofnąć ten grzyb na miejsce
Można przy niecałkowitym wlać z 10 l wody z KMnO4 lub solą do macicy i trzymając rękę w macicy złapać za śluzówkę i podnosić do góry, żeby mogła się grawitacyjnie odprostować. Najłatwiej złapać tuż za szyjką
Płyn potem wylać!!
Antybiotyk domacicznie, chyba, że coś macicę cięliśmy czy szyliśmy bo się uszkodziła, to też antybiotyk ogólnie
WYPADNIĘCIE MACICY
Zagraża życiu zwierzęcia!!
Krowa – raczej zdążymy dojechać – może zdechnąć z wychłodzenia i wstrząsu
Klacze – raczej nie zdążymy, bo krótkie więzadła szerokie macicy i dochodzi do zerwania tt. macicznych i skrwawienia
OBJAWY
Macica z błonami płodowymi znajduje się w szparze sromowej i na zewnątrz organizmu
Bardzo duża macica jeżeli wklinowały się jelita lub pęcherz moczowy
Przy omacywaniu macicy – skrzypienie (krwotok, duże prawdopodobieństwo skrwawienia)
WYSTEPOWANIE
Bydło
Owce
Konie (często prowadzi do śmierci)
Inne gatunki – psy koty – b. rzadko (jeśli już, to psy większych ras)
LECZENIE (BYDŁO)
Uniemożliwić zanieczyszczenie i wysuszenie macicy – letnia woda do polewania (nie zimna – wychłodzenie i dodatkowy wstrząs! Już samo wypadnięcie to wstrząs!), dobrze ścielić pod spodem + prześcieradło czy worek – żeby macica się nie brudziła i nie kaleczyła (to powinien jeszcze właściciel zrobić)
Zapobieganie wstrząsowi – leczy się go w pierwszej kolejności
Krowa stojąca lub unieść zad krowy – najłatwiej na stojąco, ale jak leży, to podnieść jej zad – bo inaczej może się nie udać
Znieczulenie nadoponowe – tak najłatwiej bo krowa stoi + ewentualnie sedacja gdy wredna agresywna np. mięsna krowa
Odklejenie łożyska – jeśli możliwe – jeśli nie ma dużego krwawienia Kotyledony nie pokrywają się obficie krwią. Ewentualnie usunąć większe fragmenty
Opatrzenie ran błony śluzowej – ewentualne podwiązanie kotyledonów lub ich kikutów, jeśli urwane – mogłaby nam się przy 5 urwanych skrwawić do macicy w kilka h
Repozycja macicy (jeśli nie ma wklinowanych jelit)
Od strony pochwy – po kawałku wwijać do środka.
Łapie się macicę tylko opuszkami palców
Starać się wsuwać najpierw te najbardziej napięte miejsca
Ktoś powinien podnosić sukcesywnie macicę do góry
Parcia będą nawet w nadoponowym – najsilniej gdy będzie prawie cala macica w pochwie (odruch Fergusona) – dobrze chociaż, że takie parcia trwają ok. 2 s i potem jest kilka s przerwy i mamy czas na wrzucenie jej do środka i potem już nie ma parć
Dalej już jak z normalnym wynicowaniem
Od końca rogu
Pięścią od końca rogu do środka wpychać
Dosyć duży opór przy wprowadzaniu do pochwy – uważać, żeby nie uszkodzić
Wklinowany pęcherz moczowy – upuszczenie moczu
Przy omacywaniu wypadniętej macicy czujemy coś jak piłkę, okrągłe
Jak silnie wypełniony, to nie można opróżnić bo zagięta cewka – nakłucie i upuszczenie moczu
Przy małym wypełnieniu i zagięciu może dać się upuścić
Wklinowane jelita – repozycja przez ścianę macicy lub nacięcie macicy
Jeśli mało to spróbować je wcisnąć przez ścianę macicy – to będzie taki ze 30 l worek, wyczujemy, jeśli się odprowadzą
Jak nie udaje się prze ścianę to nacinamy macicę, odprowadzamy i zszywamy macicę na okrętkę i odpiero można odprowadzić
Zszycie rany macicy
Amputacja macicy – to to raczej niet, ale w Finlandii na reniferach a i owszem
Zapobieganie obrzękowi i wspomaganie kurczenia macicy
Przy silnym obrzęku można pomóc sobie prześcieradłem – zawinąć w nie macice i skręcać u góry
Podobno pomaga posypanie macicy cukrem – ciśnienie osmotyczne i ściąganie wody
Ostrzykanie adrenaliną – cienka igiełka, w wielu miejscach – takie sobie efekt, prześcieradło lepsze
Założenie szwów na wargi sromowe
Można, ale nie trzeba
Mają zapobiegać nawrotowi – nawet jak się wynicuje to nie wyleci i mamy mniej roboty
Materacowe za 2-3 z góry na dół zostawiając 2-3 cm od dołu, żeby mogła się wysikać
Zostawiamy na 24h, max 48 h
Szwy nie nicią!! Z opaski elastyczniej!! Nici by wytrzymały, ale tkanki już nie
Potem można OX 1-2 cm – przyspiesza pierwszy skurcz macicy
LECZENIE (KONIE)
Znieczulenie nadoponowe + sedacja
Ogólne znieczulenie – tylko, jakby bardzo ją bolało i byśmy się też bali o bezpieczeństwo, ale tak normalnie to tylko na sedacji nadoponowym
Odklejenie łożyska – zawsze!!
Repozycja – metody jak u bydła
Uwaga na wynicowanie macicy – jak u krowy zrobić z tym porządek
Płukanie macicy – mikrozatrzymania + łatwiejsze zakażenie takiej wypadniętej macicy – lekki KMnO4 koloru denaturatu lub woda z solą – garść soli na 10 l wody (u krów też zalecane płukanie)
Nie zakładamy szwów!!
LECZENIE – INNE GATUNKI
Małe przeżuwacze, świnie – odprowadzić ręką
Psy, koty – nieraz, zwłaszcza u małych psów – laparotomia, żeby wciągnąć macicę do środka
KOMPLIKACJE
Śmierć zwierzęcia – pęknięcie tt macicznych, urwane kotyledony i nie podwiązne
Urwanie kotyledonów – podwiązać – urwane > 5 – skrwawienie do macicy
Krwotok – tamować – problem z tymi, których nie widzimy. Krowa może mieć szczęście i skrzep się w najlepszym przypadku nie oderwie i się zwierzak nie skrwawi (chodzi o te trzeszczące)
Rany macicy – spowodowane przez inne krowy (nadepnięcia) lub przez nas przy repozycji - szyć
Zrosty – to później – guzy, krwiaki na szyjce
Endometritis – jak najbardziej – obora to przecież syf z malarią i pożywka dla bakterii
Ochwat – klacze z mikrozatrzymaniami
Po takim wypadnięciu można bez problemu zaciążać zwierzęta, nie zdarza się, żeby macica wypadała przy następnych porodach
Krowa jest w stanie zaczekać na nas z taką wypadnięta macicą ze 2-3 h, jeśli odpowiednio zabezpieczona i nawilżana macica
Powinno się zabezpieczyć macicę i dać krowie spokój – powinna oczekiwanie znieść w miarę ok.
Wypadnięta macica waży ok. 10-15 kg (tkanki dosyć mocno uwodnione. Objętość duża, ale nie waży bóg wie ile
Zawsze dobrze mieć pomoc do podnoszenia macicy, bo ciężko jednocześnie wpychać i podnosić