Temat prezentacji: ZNACZENIE PROPRIO-, KONTAKTO- I TELE-RECEPTORÓW W MECHANICE RUCHÓW.

Wzięte ze strony http://nop.ciop.pl/m4-7/m4-7_1.htm

na podstawie artykułu prof. dr hab. med. Bolesław Gwóźdź - Śląska Akademia Medyczna

W procesie ewolucji, komórki te wyspecjalizowały się w odbieraniu ściśle określonego rodzaju energii, np. siatkówka oka - promienie światła, skóra - temperaturę, dotyk. Rodzaj energii, do którego dany receptor jest specjalnie przystosowany nazywany jest bodźcem specyficznym. Bodziec specyficzny charakteryzuje się tym, że już najmniejsza ilość energii może pobudzić komórkę receptorową, co oznacza, że jest ona bardziej czuła na dany rodzaj bodźca i posiada bardzo niski próg pobudliwośći. Receptor może być pobudzony również innymi rodzajami energii niespecyficznej, jednak do jego pobudzenia wymagana jest bardzo duża ilość energii, co oznacza, że bodziec musi być odpowiednio silniejszy. Przykładem takiego niespecyficznego bodźca jest bodziec uszkadzający, pobudzający receptory bólu. Pod wpływem bodźca, w receptorach - czujnikach dochodzi do przekształcenia różnych rodzajów energii, np. mechanicznej, promieniowania, w jeden rodzaj - energię elektryczną. Mianowicie, w pobudzonym receptorze powstaje potencjał elektryczny, który jest przekazywany nerwami jako impuls do ośrodków w rdzeniu kręgowym i do mózgu (fol.3) .

Tak więc, receptory jako narządy czucia, określane również jako narządy zmysłów, są odbiornikami i przewodnikami bodźców zewnętrznych i wewnętrznych, a kod częstotliwości przekazywanych impulsów nerwowych jest zasadniczym źródłem informacji dla organizmu, o tym co dzieje się w otoczeniu lub wewnątrz organizmu.

Receptor, tj. komórka nerwowa lub jej zakończenie, jest częścią układu nerwowego i stanowi pierwszy element drogi odruchowej zwanej łukiem odruchowym, po której odbywa się przekazywanie informacji do mózgu. Każdy łuk odruchowy składa się z 5 elementów, tj. z receptora, nerwu dośrodkowego - czuciowego, ośrodkowego układu nerwowego, nerwu odśrodkowego-ruchowego i efektora, tzn. mięśnia lub gruczołu .

Wszystkie czynności i całe nasze życie można sprowadzić do sterowania odruchowymi reakcjami, które odbywają się z udziałem odruchów bezwarunkowych, tj. wrodzonych i warunkowych, tj. nabytych, wyuczonych w ciągu życia. Elementem zapoczątkowującym każdą reakcję odruchową jest właśnie receptor. W sytuacji, gdy narząd odbiorczy zostaje wyłączony, przez uszkodzenie, znieczulenie lub nawet przez oziębienie skóry, reakcja odruchowa zanika.

Pojęcie czucia wiąże się z percepcją, inaczej zwaną postrzeganiem, i jest złożonym procesem obejmującym kilka rodzajów czucia, np.: uczucie eksteroreceptywne (kontaktoreceptywne) -receptory zewnętrzne, dotyczące czucia dotyku, temperatury, bólu), (fol.6) , czucie telereceptywne tj. odbieranie energii przez receptory z odległości (np. czucie wrażeń węchowych, wzrokowych, słuchowych), czucie proprioceptywne, zwane czuciem własnym, obejmujące czucie pozycji ciała w przestrzeni i czucie równowagi oraz czucie interoreceptywne dotyczące czucia z narządów wewnętrznych. Największe znaczenie ma czucie dotyku, wzroku, słuchu i czucie proprioceptywne. Często spotykane zaburzenie czucia telereceptywnego jest spowodowane warunkami pracy, w których utrudniony jest prawidłowy odbiór informacji z receptorów, np. wskutek niedostatecznego oświetlenia, intensywnego hałasu, stosowanie odzieży ochronnej, bądź czucia proprioceptywnego w wyniku drgań mechanicznych, wskutek wymuszonej pozycji ciała i zaburzonej równowagi, często uniemożliwiającej wykonanie pracy, posługiwanie się narzędziami lub obsługę urządzeń kontrolno-pomiarowych.

A TERAZ NAJWAŻNIEJSZE!!!!

Proprioreceptory - zwane receptorami własnymi lub czucia głębokiego, występują jako komórki lub zakończenia włókien nerwowych w mięśniach, ścięgnach (fol.13) , w stawach, a w uchu wewnętrznym, w tzw. błędniku, stanowią narząd równowagi.

Bodźcem dla tych receptorów są zmiany mechaniczne w stawach, mięśniach czyli ich rozciągnięcie i skurcz. Receptory te informują o położeniu poszczególnych części ciała względem siebie oraz o ruchu w przestrzeni, bez kontroli wzroku.

Impulsy z proprioreceptorów docierają do móżdżku i kory mózgowej, a stamtąd ośrodki nerwowe sterują ruchami, zbornością ruchu, dokładnością, napięciem mięsni i ich siłą. Informacje wysłane z mózgu do efektorów, tj. mięśni, warunkują utrzymanie postawy ciała i przeciwdziałają siłom zakłócającym równowagę. Licznie obecne w mięśniach receptory, w tzw. wrzecionku mięśniowym, są głównymi tensometrami charakteryzującymi się bardzo dużą czułością na rozciąganie mięśni nawet o mikrometr. Odgrywają zasadniczą rolę w regulacji napięcia jako czynnika nieodzownego do skurczu, do wykonania każdej czynności. Ośrodkowy układ nerwowy regulują stale i utrzymują jego czułość w zależności od potrzeb ruchu, a szczególnie podczas wykonania bardzo precyzyjnych czynności. Receptory w ścięgnach typu Golgiego informują o sile wywieranej na kość podczas skurczu, zapobiegając jakby przed zerwaniem ścięgna mięśnia podczas gwałtownych ruchów. Tensometry w torebkach stawowych pobudzane przez rozciąganie podczas ruchów informują o szybkości i zakresie ruchu, także przy zamkniętych powiekach. Pełnią też rolę informacyjną o postawie ciała.

Proprioreceptory w uchu wewnętrznym obecne w kanałach półkolistych błędnika oraz w woreczku i łągiewce, są pobudzane przemieszczającą się cieczą podczas ruchów głowy przy przyspieszeniu kątowym (receptory w bankach kanałów półkolistych) i przy przyspieszeniu liniowym (receptory woreczka i łągiewki).

Percepcja o zmianach prędkości ruchu ma zasadnicze znaczenie informacyjne do wyzwalania odruchów zapewniających przyjęcie odpowiedniej postawy ciała, utrzymania równowagi podczas ruchów, chodzenia, skakania. Pomocnymi w sterowaniu ruchami oprócz proprioreceptorów są receptory w skórze oraz narząd wzroku. Informacja podczas nurkowania o położeniu ciała i poruszaniu się pochodzi z proprioreceptorów. Pochylanie ciała, ruchy, kołysanie, drgania mogą pobudzać nadmiernie receptory narządu równowagi i w ten sposób zaburzać czynności oraz ruch gałek ocznych, a ponadto mogą być przyczyną zawrotów głowy, braku orientacji w otoczeniu, wrażenia obracających się przedmiotów oraz pobudzenia układu wegetatywnego (objawy choroby lokomocyjnej, zwolnienie rytmu serca, nudności, wymioty). Nadwrażliwość receptorów przedsionkowych jest przeszkodą w wykonywaniu wielu zawodów, np.: marynarza, lotnika, kierowcy pojazdów. W stanie braku grawitacji (w nieważkości) informacja z proprioreceptorów jest zniesiona.

KONTAKTORECEPTORY: Nazywane są inaczej eksteroreceptoratni ,są to receptory znajdujące się na powierzchni ciała informujące o bezpośrednim otoczeniu. Położone w powłoce ciała ,odbierają czucie powierzchowne - dotyku ,bólu, temperatury; zaliczamy do nich szereg zakończeń nerwowych zwanych ciałkami , Czucie dotyku odbierają łąkotki dotykowe położone w naskórku lub w torebce włosa, zbudowane z owalnych komórek i ciałka dotykowe (ciałka Meissnera) położone w brodawkach skóry właściwej.

TELERECEPTORY: Są to receptory wrażliwe na bodźce , których źródła znajdują się w pewnym oddaleniu od narządu zmysłu , receptory wzroku, słuchu, węchu czyli inaczej narządy zmysłów.

Ale nie wiem jaki wpływ na ruch mają kontakto- i telereceptory!!!