Popyt na pracę (od strony pracodawców) – wielkość zgłaszanego przez pracodawców zapotrzebowania na siłę

roboczą w określonych warunkach rynkowych.

Podaż pracy (ze strony pracowników) –liczba osób chętnych do podjęcia pracy za oferowaną na rynku płacę

Popyt na pracę:

• jest popytem pochodnym na produkty przedsiębiorstwa,

• zależy od okresu czasu, w długim przedsiębiorstwo reguluje wszystkimi czynnikami produkcji,

• zależy od rachunku marginalnego – koszt z zatrudnienia kolejnego pracownika musi być mniejszy od korzyści z jego zatrudnienia

• zależy od: wysokości płacy realnej, poziomu wydajności pracy, popytu na dobra i usługi

Podaż pracy zależy od: 

• wysokości płacy realnej,

• korzyści pozapieniężnych (prestiż, samorealizacja),

• uciążliwości pracy,

• poziomu świadczeń socjalnych

LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM: 

1. aktywni zawodowo (zasoby siły roboczej) 
   - zatrudnieni 
   - bezrobotni 

2. bierni zawodowo

Aktywni zawodowo (zasób siły roboczej) to osoby zdolne i gotowe do pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki. (Sr = Z+B)

Aktywni zawodowo (GUS):
- osoby pracujące, 
- osoby poszukujące pracy 
- bezrobotni 
- niepełnosprawni (z możliwością zatrudnienia w niektórych zawodach).

Osoby w wieku produkcyjnym nie aktywne zawodowo to bierni zawodowo. 

Współczynnik aktywności zawodowej (a_z) to stosunek liczby aktywnych zawodowo, a więc zasobów siły roboczej (S_r) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (L_p) 

a_z = S_r /L_p

AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA ZALEŻY OD:
- indywidualnych preferencji – czas wolny czy praca, (wzrost dochodu i konsumpcji) – linia U, model rodziny, preferencje w zakresie kształcenia
- wysokości dochodu niezwiązanego z pracą - BC
- kosztów stałych wynikłych z zatrudnienia - CA
- stawki płacy realnej
- Zasiłków dla bezrobotnych

BEZROBOCIE to sytuacja, w której część osób w wieku produkcyjnym, zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce, pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań pracy.

Bezrobocie jest zasobem, dlatego jego wielkość mierzy się w określonym momencie. Nie jest to zjawisko statyczne. Niektórzy bezrobotni znajdują pracę lub rezygnują z jej poszukiwania i stają się bierni zawodowo.

Ludzie stają się bezrobotni jeśli:

• tracą pracę

• opuszczają pracę

• wchodzą po raz pierwszy lub powracają do siły roboczej

Ludzie kończą okres bezrobocia, jeśli:

• są zatrudnieni

• wycofują się z siły roboczej

BEZROBOTNY – osoba, która nie ma pracy, ale jest dyspozycyjna, wyraża chęć pracy i wykonała pewien wysiłek, aby znaleźć prace w ciągu ostatnich 4 tygodni

Początek formularza

Wskaźniki rynku pracy: 

1. Stopa bezrobocia 

stopa bezrobocia=(liczba bezrobotnych/siła robocza)*100

siła robocza=ludność aktywna zawodowo=pracujący+bezrobotni

1. Stopa aktywności ekonomicznej 

stopa aktywności ekonomicznej=(siła robocza/populacja w wieku produkcyjnym)*100

1. Stopa zatrudnienia

stopa zatrudnienia=(pracujący/populacja w wieku produkcyjnym)*100

OCENA ROZMIARÓW BEZROBOCIA:

• Wskaźnik stopy bezrobocia

• Współczynnik aktywności zawodowej 

• Liczba ludności w wieku produkcyjnym 

• Rozmiary zatrudnienia 

PRZYCZYNY BEZROBOCIA:

• Szoki popytowe i podażowe

• Polityka gospodarcza

• Niedorozwój instytucjonalny

• Rola oczekiwań inflacyjnych

• Wahania koniunkturalne

Bezrobocie dobrowolne- tworzone jest przez osoby, które nie podejmują zatrudnienia przy danych stawkach płac mimo istnienia wolnych miejsc pracy. 

Bezrobocie przymusowe - osoby, które akceptują kształtowane na rynku płace i są gotowe do podjęcia pracy, ale nie mogą znaleźć zatrudnienia.

• krótkookresowe (do 3 miesięcy)

• średniookresowe (3-6 miesięcy)

• długookresowe (6-12 miesięcy)

• długotrwałe (powyżej 12 miesięcy)

Rodzaje bezrobocia ze względu na rejestrację

• bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Np. bezrobocie agrarne. 

• bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

Bezrobocie – klasyfikacja ze względu na przyczynę

• naturalne (frykcyjne lub płynne)

• sezonowe

  • bezrobocie powodowane przez sezonowe zmiany w popycie na pracę na przestrzeni roku 
    - w okresie zimy liczba pracowników w rolnictwie czy budownictwie zmniejsza się, a w okresie przedświątecznym rośnie popyt na sprzedawców w sklepach 

  • aby wyeliminować skutki tego rodzaju zmian, miesięczne statystyki dotyczące bezrobocia są korygowane sezonowo

• strukturalne

  • niedopasowanie umiejętności lub lokalizacji

  • może pojawić się z uwagi na zmiany w gustach, technologii, podatkach lub konkurencji, która redukuje popyt na pewne umiejętności i zwiększa popyt na inne

  • generalnie jest długookresowe i jest większym problemem niż bezrobocie frykcyjne

• cykliczne (keynesowskie)

  • pojawia się, gdy spadek popytu globalnego spowodował spadek produktu i spadek zatrudnienia poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie

  • założenie: sztywność płac i cen. Dopóki płace i ceny nie dostosują się, produkcja w gospodarce jest niższa od potencjalnej, a na rynku pracy występuje bezrobocie. 

  • jest bezrobociem przymusowym

• koniunkturalne

• klasyczne

  • zgodnie z założeniami modelu klasycznego, giętkie płace i ceny zapewniają stan pełnego zatrudnienia

  • zmiana popytu na dobra i usługi prowadzi jedynie do zmian cen i płac, a gospodarka będzie produkować na poziomie potencjalnym.

  • przyczyn bezrobocia upatruje się w poziomie płac w stosunku do płac równowagi.

  • płace są powyżej poziomu równowagi na skutek działalności związków zawodowych lub ustawodawstwa określającego poziom płac minimalnych.

  • to bezrobocie dobrowolne

Bezrobocie frykcyjne

• Tworzą je osoby, które ze względu na swoje ułomności nie są w stanie podjąć pracy zawodowej. W tej grupie są również osoby chwilowo pozostające bez pracy ze względu na jej zmianę. 

• Utrzymuje się, gdyż potrzeba czasu, by dopasować podaż pracy do popytu na pracę 

  • pracodawcy potrzebują czasu, by przekonać się o umiejętnościach dostępnych pracowników

  • poszukujący pracy potrzebują czasu, by dowiedzieć się o szansach podjęcia pracy 

• Niemożliwy do obniżenia minimalny poziom bezrobocia

• Jest ono krótkookresowe i dobrowolne

RACJONOWANIE PRACY <-> Bezrobocie klasyczne (płaca realna jest utrzymywana powyżej poziomu równowagi):

Płaca motywująca - w pewnych sytuacjach firma może zwiększyć produktywność pracy przez płacenie płacy ponad poziomem rynkowym. Wyższa płaca przyciąga lepiej wykwalifikowanych pracowników, zachęca do wyższego wysiłku, zmniejsza ruch ludzi w firmie oraz koszty związane z rekrutacją. Taka płaca jest wyższa od płacy równowagi na rynku konkurencyjnym. W tej sytuacji część siły roboczej jest niezatrudniona, zaś pracownicy zatrudnieni są zmotywowani do dobrej pracy, aby nie zostać zwolnionym. Powoduje to, że bezrobocie jest powyżej naturalnej stopy bezrobocia. 

Interes zatrudnionych - podczas negocjacji płacowych, związki zawodowe reprezentują jedynie interesy zatrudnionych (swoich) a nie bezrobotnych (obcych). W ten sposób płaca jest ustalana na poziomie wyższym od równowagi rynkowej i zawsze pozostają obcy nie mogący znaleźć pracy. Realizacja własnych interesów przez swoich powoduje więc, że naturalne bezrobocie jest niezerowe. W tej sytuacji zmniejszanie roli związków zawodowych w negocjacjach płacowych może przyczynić się do spadku bezrobocia naturalnego. 

Płaca minimalna - płaca minimalna jest ustalana przez rząd na wyższym poziomie niż ustanowiliby ją rynek. W rezultacie podaż pracy przewyższa popyt.

Dół formularzaDół formularza

Teorie dotyczące nierównowagi

• TEORIA NEOKLASYCZNA (wiara w działanie mechanizmów rynkowych, państwo niepotrzebne w procesie zwalczania bezrobocia)

• TEORIA KEYNESISTOWSKA (aktywna ingerencja państwa poprzez instrumenty fiskalne i pieniężne)

Polityka państwa na rynku pracy

• pasywna (pomoc socjalna np. zasiłki)

• aktywna

  • mikroekonomiczna - obejmuje zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcję zatrudnienia w określonych grupach siły roboczej(szkolenia, pożyczki dla firm, pośrednictwo pracy)

  • makroekonomiczna (instrumenty fiskalne np. podatki i pieniężne np.stopa procentowa, podaż pieniądza)

Przykłady:

• Publiczne programy zatrudnienia (programy robót publicznych) 

• Subsydiowanie zatrudnienia (bezzwrotna pomoc finansowa państwa dla przedsiębiorstw, które rezygnują z planowanej redukcji zatrudnienia bądź tworzą nowe miejsca pracy)

• Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy

• Szkolenia zawodowe dla bezrobotnych

• Usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy

Czynniki wpływające na sytuację na rynku pracy:

• Spadek/wzrost zasiłku dla bezrobotnych

• Podatek

• Związki zawodowe

• Zaburzenia w podaży

• Zmiany w technologii wytwarzania

Bezrobocie w teorii makroekonomii

SZKOŁA KLASYCZNA	Klasyczny model rynku pracy (samoistne dochodzenie do równowagi) Przyczyna bezrobocia: zbyt wysokie płace (bezrobocie klasyczne- płacowe) Zwalczanie bezrobocia przez deregulacje rynku pracy (znoszenie płac minimalnych, obniżkę zasiłków, ograniczenie roli związków zawodowych)
SZKOŁA KEYNESOWSKA	Przyczyną- niewystarczający popyt zagregowany (bezrobocie keynesowskie) Poziom zatrudnienia determinowany przez wielkość popytu zagregowanego Zwalczanie bezrobocia przez wzrost wydatków publicznych

Zależność pomiędzy bezrobociem a realnym PKB

• Wzrostowi PKB towarzyszy najczęściej spadek bezrobocia i odwrotnie, spadkowi PKB wzrost bezrobocia.

PRAWO OKUNA mówi, że wzrost stopy bezrobocia o 1% powyżej naturalnej stopy bezrobocia powoduje spadek PKB (PNB) o 3%. 

Odchylenie procentowe PKB od potencjalnego PKB zwane jest luką PKB:

LUKA OKUNA – różnica między potencjalnym a realnym PKB

• PKB realny > potencjalnego => luka inflacyjna

• PKB realny < potencjalnego => luka recesyjna 

Realny PKB oraz bezrobocie w cyklu koniunkturalnym -> realny PKB oscyluje wokół potencjalnego PKB a rzeczywista stopa bezrobocia wokół naturalnej stopy bezrobocia

Koszty bezrobocia

1. PRYWATNY

   1. dobrowolny (zysk czasu)

   2. przymusowy (koszt cierpienia, koszt psychiczny)

2. SPOŁECZNY

   1. indywidualny (płatności transferowe)

   2. społeczny (nieefektywna alokacja zasobów)

Ekonomiczne koszty bezrobocia:

• Straty w produkcji (PKB. PNB) wytworzonej w gospodarce (Prawo Okuna) 

• Straty w budżecie państwa (zwiększone wydatki na aktywne i pasywne programy ograniczania bezrobocia oraz mniejsze wpływy do budżetu z tytułu podatków).

• Utrata kwalifikacji przez bezrobotnych na skutek niewykonywania zawodu – dekwalifikacja.

• Emigracje zarobkowe

• Spadek dochodów gospodarstw domowych – obniżenie poziomu życia, mniejszy stopień zaspokajania potrzeb.

Korzyści z bezrobocia

1. DLA GOSPODARKI:

   • zmiany postaw wobec pracy 

   • racjonalizacja zatrudnienia 

   • wspomaganie procesów restrukturyzacji

   • racjonalizacja wyboru kwalifikacji i zawodu

2. DLA BEZROBOTNYCH:

   • prawo do otrzymywania płatności transferowych od państwa.

   • czas wolny.

Problemy z danymi dotyczącymi bezrobocia

• Dane dotyczące bezrobocia zaniżają statystyki ze względu na: pracowników zniechęconych, szarą strefę i niepełne zatrudnienie 

• Ludzie pracujący w szarej strefie nie zgłaszają wykonywanego zajęcia chcąc uniknąć konieczności płacenia podatków

• Zasiłki dla bezrobotnych wymagają, aby otrzymujący je poszukiwali pracy -> niektórzy mogą zachowywać się tak, jakby jej poszukiwali tylko po to, aby otrzymać zasiłek 

• Niepełne zatrudnienie pojawia się, gdy: 

  • Ludzie są traktowani w statystykach jako bezrobotni pomimo tego, że udaje im się znaleźć jedynie prace w niepełnym wymiarze godzin 

  • Mają zbyt wysokie kwalifikacje w stosunku do wykonywanej pracy

Rynek pracy w Europie

• wysokie zasiłki w porównaniu z innymi krajami 

• dłuższy czas, na jaki przyznawane są zasiłki -> pracownicy mają mniej bodźców do poszukiwania pracy 

• regulacje rządowe powodują trudności w zwalnianiu pracowników: rynek pracy jest nieelastyczny