56.Odpowiedzialność podatników, płatników i inkasentów.

Odpowiedzialność podatników. Art. 26 OrdPod stanowi, że podatnik odpowiada swoim całym majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W prawie podatkowym zarówno dług jak i odpowiedzialność są niezależne od woli podatnika (inaczej jest w prawie cywilnym). Gwarancję spełnienia świadczenia podatnika stanowi ogół aktywów składających się na jego majątek teraźniejszy i przyszły. Wynika z tego, że odpowiedzialność podatnika za zobowiązania jest nieograniczona. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim ( w wspólności majątkowej) to odpowiedzialność z zobowiązań podatkowych obejmuje cały majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Możemy mieć do czynienia z sytuacją gdy zawarto umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej albo uprawomocniło się orzeczenie sądu o zniesieniu ustawowej wspólności majątkowej. W takim wypadku ich skutki prawne nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem wyłączenia wspólności, jej ograniczenia lub uprawomocnienia się orzeczenia. Po tym terminie małżonek podatnika odpowiada za zobowiązania podatkowe na zasadach określonych w art. 111 OrdPod. Artykuł ten umieszczony jest w rozdziale 15 stanowiącym o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Wspomniany art. 111 odnosi się do odpowiedzialności członka rodziny podatnika za zaległości podatkowe. Różnice:

Odpowiedzialność osób trzecich: Odpowiedzialność małżonków:

-powstaje na mocy decyzji organu podatkowego, - powstaje z mocy prawa,

-jej przedmiotem są wyłącznie zaległości podatkowe. – obejmuje całe zobowiązanie.

Do odpowiedzialności osób trzecich odnosi się też art.113 stanowiący o odpowiedzialności z tytułu firmanctwa. Przepis ten stanowi, że jeżeli podatnik za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych jej rozmiarów, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, to osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.

Spadki. Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe oparta jest na przepisach KC o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Otwarcie spadku ma podstawowe znaczenie. Po upływie 6 miesięcy spadkobierca winien złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Gdy przejmuję spadek wchodzę w prawa i obowiązki podatnika. Przedmiotem są prawa majątkowe i niemajątkowe. Odpowiedzialność dotyczy praw i obowiązków. Jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym , związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek. Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe kształtowana jest przez konstytutywną decyzję podatkową organu podatkowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Ustalone przez organ podatkowy zobowiązanie podatkowe powinno być zgodnie z zasadami wykonywania zobowiązań podatkowych-zrealizowane w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji podatkowej. Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy obejmuje także zapisobiercę, który odpowiada do wartości otrzymanego zapisu.

Kwestia odpowiedzialności solidarnej.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe związana jest z problematyką odpowiedzialności solidarnej. Stanowi o niej art.91. Do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy KC (dla zobowiązań cywilnoprawnych). Mastalski pisze, że przenoszenie na grunt prawa podatkowego w sposób automatyczny instytucji cywilnoprawnych zobowiązań solidarnych jest kontrowersyjne. W prawie cywilnym odróżnia się bowiem dług od odpowiedzialności, wiążąc ją jednoznacznie z wykonywaniem zobowiązania, a nie samym długiem. Odnosi się ona zatem nie tyle do obowiązku świadczenia, lecz do pokrycia długu. W polskim prawie podatkowym zobowiązanie solidarne w rozumieniu KC występuje w tych przypadkach gdy ustawa podatkowa nakłada obowiązek podatkowy co najmniej na dwa podmioty. Ma to miejsce w podatku od spadków i darowizn (obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy). Przepisy zawarte w art. 91 normują nie tyle odpowiedzialność solidarną, co zobowiązanie solidarne.

Odpowiedzialność płatnika.O odpowiedzialność podatkowej płatnika i inkasenta stanowi art.30 OrdPod. Płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za niepobranie podatku a także niewpłacenie w terminie pobranych podatków. Regulacja ta odwołuje się do obowiązków podatnika, o których mowa w art.8. Mianowicie płatnik jest obowiązany do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Odpowiedzialność płatnika jest niezależna od odpowiedzialności podatnika (nie można tu mówić o odpowiedzialności solidarnej podatnika i płatnika!) Każdy z tych podmiotów ponosi odpowiedzialność samodzielnie za niewykonanie obowiązków podatkowych.

W razie niedopełnienia przez płatnika nałożonych na niego obowiązków, organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności płatnika, w której określa wysokość niepobranego lub pobranego, a nie wpłaconego podatku. Zasada ta nie jest konsekwentnie przestrzegana. Nie stosuje się jej jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika albo gdy odrębne przepisy stanowią inaczej.

Odpowiedzialność inkasenta. Inkasent jest obowiązany do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. W związku z czym odpowiada on całym swoim majątkiem za pobrane, a niewpłacone w terminie podatki. W przypadkach pobrania i niewpłacenia podatku wina za te działania spoczywa już tylko na płatniku i inkasencie, ponieważ podatnik zrealizował (zapłacił) już dług podatkowy! Do odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe płatnika oraz inkasenta stosuje się odpowiednio przepisy OrdPod (art.29) dotyczące odpowiedzialności osób pozostających w związku małżeńskim.

57. Podatek VAT jako szczególna forma podatku obrotowego.

Podatek VAT jest szczególną formą podatku obrotowego pobieranego w ramach profesjonalnego obrotu gospodarczego realizowanego w sposób zorganizowany i ciągły. Tym samym kryterium działalności gospodarczej wyklucza z grona podatników VAT osoby fizyczne i instytucje nieprowadzące działalności gospodarczej, nawet jeśli wykonują one czynności dostawy towarów. Podatnikami podatku od towarów i usług, bowiem zgodnie z przepisem art.15 ust. 1 ustawy są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Można przyjąć w najszerszym rozumieniu, że działalnością gospodarczą jest wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Za działalność gospodarczą uznaje prawodawca także czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Podatnikiem jest zatem podmiot, który w sposób samodzielny prowadzi działalność gospodarczą, bez względu na jej rezultaty. Istota tego podatku polega na wstępnym opodatkowaniu działalności gospodarczej, niezależnie od ostatecznie uzyskanego efektu tej działalności. Opodatkowanie to ma charakter przejściowy, biorąc pod uwagę, iż obciąża w ostatecznym efekcie konsumpcję, a nie efekty działalności gospodarczej.

58. Pojęcie budżetu.

Termin budżet pochodzi od łacińskiego słowa bulga, które znaczyło torbę, koszyczek do zbierania dochodów. W poprzedniej ustawie mieliśmy legalną definicję budżetu państwa, dziś jest tylko definicja legalna budżetu samorządowego.

Budżet publiczny jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów państwowych władz publicznych (budżet państwa) oraz jednostek samorządowych (budżet jednostek samorządu terytorialnego) uchwalanym przez organy przedstawicielskie, odpowiednio w formie ustawy (budżet państwa) oraz w formie uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (budżet samorządowy).

Budżet można rozpatrywać w 4 płaszczyznach:

1. Plan finansowy. Zestawienie przyszłych dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów państwa albo jst. Plan ten dotyczy roku budżetowego, który w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Pojęcia dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów zostały zdefiniowane w art.5 u. o finansach publicznych (w skrócie: dochód zwiększa majątek, przychód nie zwiększa majątku, ale zwiększa płynność). Budżet odnosi się do przyszłości, oznaczone w nim wielkości dochodów i przychodów mają charakter prognozy (ale plan wydatków ma już charakter dyrektywny → u. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów pub. Cechą go wyróżniającą to wysoka ranga polityczna i prawna. Jest przejawem władztwa finansowego organów publicznych.

2. Zasób środków publicznych. Gromadzenie środków finansowych w trakcie roku budżetowego i przeznaczenie ich na realizację określonych zadań publicznych i spłatę zobowiązań przypadających do realizacji w tymże roku.

3. Strumienie przepływów finansowych. Przepływy śr. finan. Z określonych źródeł o ustalonym przeznaczeniu. Przepisy określają źródła dochodów i przychodów budżetowych, a także zasady dokonywania wydatków i rozchodów. Wyznaczają granice wykorzystywania środków budżetowych pochodzących z poszczególnych tytułów na finansowanie określonych rodzajowo wydatków (zjawisko gospodarki funduszowej). Np. środki pochodzące z budżetu UE przeznaczone w ramach budżetu państwa na finansowanie zadań wyznaczonych celami określonymi w programach operacyjnych.

4. Akt prawny. Budżet publiczny przybiera formę określonego aktu prawnego, będąc jednocześnie jego najistotniejszym elementem. Budżet państwa zawarty jest w ustawie budżetowej, zaś budżet jst – w uchwale budżetowej organu stanowiącego tej jednostki. Jako akt prawny ma charakter obligatoryjny (przepisy przewidują terminy wykonania konkretnych działań w toku procedury budżetowej oraz skutki prawne niedokonania tych czynności). Ustawa budżetowa nie może zawierać regulacji okołobudżetowych. Ustawa budżetowa nie może zmieniać innych ustaw, świadczy to też o jej odrębności.

Wzorcowe, pożądane cechy budżetu, które powinny zapewnić optymalną realizację jego funkcji wskazują zasady budżetowe, które Mastalski traktuje jako konwencjonalny sposób opisania budżetu (globalny sposób spojrzenia na budżet), ale to już inna problematyka.

59. Podmiot i przedmiot podatku.

Art. 217 Konstytucji. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Podmiot podatku. Stanowi element konstrukcyjny podatku ujęty w hipotezie normy prawnej. Jest nim ta jednostka życia społecznego, na którą ustawa nakłada obowiązek podatkowy (podatnik). Są to podmioty oznaczone według zasad właściwych dla:

Innych gałęzi prawa , lub specjalne ich kategorie występujące tylko w p. podatk.,

np. pojęcie os. fiz. i pr. podatkowe grupy kapitałowe.

zaczerpnięte z prawa cywilnego.

Art. 7. § 1.OrdPod. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. § 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1.

Z punktu widzenia konstrukcji podatku, jego podmiot należy rozpatrywać wyłącznie w kategoriach prawnych. Będzie to zatem taki podmiot, na który przepisy ustawy podatkowej nakładają obowiązek świadczenia podatkowego. Jeżeli jednak podatek rozpatrywany jest w kategoriach ekonomicznych i społecznych, istotnego znaczenia nabiera, kto rzeczywiście ponosi ciężar podatkowy. Nie zawsze bowiem podmiot formalnoprawny określony w ustawie podatkowej jest jednocześnie podmiotem ekonomicznym. W odniesieniu do podmiotu ekonomicznego należy zwrócić uwagę, że może dojść do przesunięcia ciężaru podatkowego przez podmiot obciążony obowiązkiem podatkowym na inną jednostkę życia społecznego. Jest to zjawisko przerzucania podatku → ma to znaczenie z punktu widzenia założonych celów opodatkowania. W przypadku podatków pośrednich (np. VAT) określony w ustawie podmiot podatku jest już z samego założenia podmiotem formalnoprawnym, a podmiotem obciążonym podmiot anonimowy (jest to podatek rzeczowy) – nabywający u podatnika towary lub korzystający z jego usług.

Nie ma podmiotu podatku bez przedmiotu podatku. Wyjątek: spadek nieobjęty.

Zakres podmiotowy podatku determinowany jest wyraźnie przez jego zakres przedmiotowy. Opodatkowane są bowiem te podmioty, z którymi można związać określoną sytuację faktyczną lub prawną rodzącą obowiązek podatkowy – podmioty posiadające majątek, czy też uzyskujące przychód, dochód albo dokonujące obrotu gospodarczego.

Przedmiot opodatkowania. Określany jest często w ustawach nie tylko w kategoriach zachowań podmiotów podlegających opodatkowaniu, lecz także w ujęciu niejako fizycznym. Ustawodawca używa tu pewnego skrótu myślowego, traktując przedmiot jako dochód, przychód lub majątek w ich sensie fizycznym, a nie osiąganie dochodu, obrotu czy też majątku. W każdym razie w procesie stosowania prawa podatkowego należy mieć na uwadze to dwoiste rozumienie przedmiotu.

60. Technika podatkowa.

Technika podatkowa pełni służebną rolę w stosunku do celów opodatkowania. Zakres techniki podatkowej obejmuje:

-technikę tworzenia elementów konstrukcyjnych podatku,

-inne prawne organizacyjne i administracyjne środki służące do urzeczywistnienia roszczenia podatkowego.

Technika podatkowa powinna być oparta na ogólnych regułach prawnych (zwłaszcza wynikających z zasady państwa prawnego). Potrzeba odpowiedniego sformułowania stanu faktycznego → przy masowości zjawisk objętych opodatkowaniem → dochodzi często do posługiwania się schematyzacją → po to by możliwe było ujęcie ich w formach właściwych dla prawa.

Coraz większego znaczenia nabiera współcześnie procedura legislacyjna stosowana przy tworzeniu prawa podatkowego, jako element techniki podatkowej. Trudniejszą kwestią techniki podatkowej jest też dobór odpowiedniego języka prawnego. Chodzi o to aby podmiot, do którego adresowany jest przepis prawny, mógł go zrozumieć, czyli przypisać słowom tekstu prawnego znaczenie zgodne z zamiarem normodawcy. Wynika to z tego, że prawo podatkowe powołuje do życia stosunki społeczne, które swoje istnienie zawdzięczają tylko normom prawnym. Ustawy podatkowe muszą więc posługiwać się precyzyjnymi sformułowaniami.

Podstawowe znaczenie dla szczegółowego prawa podatkowego ma technika podatkowa, za pomocą której tworzone są określone podatki a zwłaszcza formułowany jest podatkowo prawny stan faktyczny. Przepisy powinny wyraźnie ustalać kto płaci podatek, jakie zjawiska życia społecznego podlegają opodatkowaniu, w jakiej wysokości ma być płacony oraz kiedy i w jaki sposób powinno nastąpić przesunięcie środków pieniężnych od podatnika na rzecz państwa. Podstawowe znaczenie z punktu widzenia konstrukcji prawnej podatku ma jego podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawka podatkowa, a także ulgi i zwolnienia podatkowe. Decydują one o podatkowoprawnym stanie faktycznym poszczególnych ustaw.