1. Podatki dochodowe

Powstał w XVIIIw. W Anglii, stanowiąc źródło pokrywania potrzeb finansowych państwa. Idealny podatek wyraża się w teorii - nie może być jednocześnie zbyt uciążliwy dla podatnika, nie może szkodzić produkcji i obciążać w sposób sprawiedliwy uzyskany dochód - stąd też postulat jego bezpośredniości. Rozróżniamy różne typy podatków np. ze względu na pojęcie dochodu (Kosikowski) - a) celularny - poszczególne źródła przychodów przypisywane są do kilku grup, w których dochody są opodatkowane wg stawek proporcjonalnych (Anglia), b) globalny - podstawa opodatkowania to suma wszystkich dochodów (Prusy). Inny podział (Mastalski)- a) typ romański - części dochodu ujmowano w cedułach podatkowych i opoadkowane były stawką progresywną lub proporcjonalną,
a następnie ustało się dochód ogólny i opodatkowało stawką progresywną; b) t. germański - podatek od dochodu ogólnego, stawka progresywna; c) t. brytyjskiego pod. doch. - tak jak przy pod. cedularnym. Cechy P.D.:

- bezpośredniość (związany z doch. płynnym a nie wydatkowym)

- prototyp pod. osobowego - osobista zdolność świadczenia, wykorzystywany w celach społecznych (Mastalski), opodatkowanie doch. globalnego,

- indywidualizacja opodatkowania (realizacja zas. sprawiedliwości podatkowej)

- konstrukcja uniwersalna (opodatkowanie os.fiz. i os.pr.)

- jasny i przejrzysty - z niskimi kosztami wymiaru i poboru

- oderwanie dochodów ekonomicznych od dochodów w rozumieniu prawa podatkowego (teoria źródeł - węższe ujęcie źródeł dochodu podat. i teoria czystego przyrostu majątkowego -szersze rozumienie),

PODMIOT - PDOF: os.fiz. (uwaga - kumulacja podmiotowa to odstępstwo od zas. odrębnego opodatkowania), spółki niebędące os.pr. (cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, kom. -akcyjna); PDOP: os.pr. i sp. kapitałowe w organizacji, jedn. organizacyjne niemające osobowości prawnej, podatk. grupa kapitałowa. Zwolnienia podmiotowe występują tylko w PDOP.

OBOWIĄZEK PODATKOWY - 1/ ograniczony - os.fiz. nie ma miejsca zamieszkania

w RP, a opodatk. podlegają dochody uzyskane ze źródeł krajowych, 2/ nieograniczony - jeżeli os.fiz. ma miejsce zamieszkania w RP to opodatk. całości dochodów jest niezależnie od położenia źródła ich uzyskania (m. zamieszkania - centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub przebywa w RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym/os.pr.: siedziba lub zarząd ) - uwaga - umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (z metodą wyłączenia lub zaliczenia)

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA - stan faktyczny i prawny z którym ustawa wiąże obowiązek podatkowy (zakres przedmiotowy + wyłączenia i zwolnienia przedmiotowe); PDOF - wszelkie dochody osiągane przez os.fiz., z wyjątkim tych, które ustawodawca wyraźnie zwalnia od podatku (np. zwolnienia przedm., lub te które na podst. O.P. zaniechano poboru podatku). ŹRÓDŁA przychodów - katalog otwarty, przychody - ujęte na zasadzie kasy = przychód uzyskany realnie, pozostawiony do jego dyspozycji i wyjątkowo na zas. memoriału = opodatkowanie kwot należnych choćby nie zostały faktycznie otrzymane (art.14 pdof). KOSZTY uzyskania przychodu - nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym (dochód/strata), ujęcie pozyt-negat, koszt „prawny” dochodowy a nie ekonomiczny (art. 22+23 pdof). Odpisy amortyzacyjne - art. 22a-22o.

PDOP - dochód bez względu na rodzaj źródła przychodów, lub wyjątkowo przychód. ŹRÓDŁA przychodu - brak wskazania; Przychody ujęte pozyt-negat (art.12 pdop), zas. memoriału. KOSZTY -def. negat-pozyt ( art. 15+16 pdop), koszt ekonomiczny (art.15); nie jest potrzebna więź bezpośredniego związku kosztu z przychodem - ale całość musi mieć odzwierciedlenie w ewidencji rachunkowej, pełnej ewidencji księgowej (potrącanie kosztów w roku podatkowym lub w dacie ich poniesienia - art. 15 ust.4 i art. 15 ust. 4d). Odpisy amortyzacyjne - 15 ust 6 + art. 16a-16m.

ZWOLNIENIA PRZEDMIOTOWE - w obydwóch regulacjach enumeratywnie wymienione (m.in. świadczenia socjalne, z odszkodowań, zadośćuczynień, bhp, diety, z określonych rodzajów sprzedaży przy PDOF; związane z działalnością gospodarczą, użytecznością publiczną w PDOP).

PODSTAWA OPODATKOWANIA - dochód skorygowany o określone odliczenia.

PDOF - art. 26 - odliczenia na cele wyższej użyteczności publicznej oraz związane

z szeroko rozumianą ochroną zdrowia i rehabilitacją osób niepełnosprawnych.

PDOP - odliczenia mają charakter ulg podatkowych - wydatki na cele użyteczności publicznej i inne cele społeczne (tak jak w pdof). Nie ma minimum wolnego od opodatk.

STAWKA

PDOF
Skala podatkowa 18%, 32% (progresywna, zgodna z taryfą podatkową)	stawki ryczałtowe (wyjątek od skali) - w PDOF (przychód/dochód - proporcjonalna) - w u. o zryczałtowanym podatku dochodowym - pod. liniowy z dział.gosp. - 19% - w u. o podatku tonażowym	Stawka sankcyjna 75%

PDOP
Zasada: Stawka 19%	Inne - art. 19, 21, 22 - np. sanacyjna 50%, prawa autorskie 20%

OBLICZANIE I POBÓR PODATKU

- zasada otwartego stanu faktycznego („podatek roczny”) - opodatk. dochodu osiągniętego

w roku podatkowym, kształtowane zjawiskami faktycznymi i prawnymi mającymi miejsce

w rocznym przedziale czasowym,

- obowiązek powstaje na początku roku podatk, zobowiązanie na jego końcu,

- zaliczkowość - na poczet przyszłego podatku (zobowiązanie z tytułu zaliczek)

PDOF - technika naliczania należności:	PDOP - technika naliczania należności:
samoobliczanie, obliczanie podatku przez płatnika, lub wymiar podatkowy + deklaracje/zaznania	Samoobliczanie (zarówno zaliczki jak i podatek roczny) + deklaracje/zeznania

RYCZAŁT - 1/ od przychodów ewidencjonowanych, 2/ karta podatkowa, 3/ zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych, 4/ podatek tonażowy

Jako instytucja prawa materialnego - dotyczy elementów konstrukcyjnych, a jako instytucja materialna - jako forma poboru.

- zawsze odstępstwo od zasady skali, na zasadzie wyboru/oświadczenia

- uproszczenie (podstawa, stawka, ulgi, odliczenia)

- obniżenie wysokości podatku lub odciążenie od prowadzenia pełnej dokumentacji

- zaliczki miesięczne, kwartalne

- opodatkowuje działalność gospodarczą

2. Akty wewnętrzne administracji

Wewnętrzne prawo administracyjne tworzą normy postępowania, czyli nakazy i zakazy obowiązujące tylko w wewnętrznej strukturze administracji; określają wewnętrzną strukturę administracji publicznej (= akty kierownictwa wewnętrznego) i regulują stosunki między organami znajdującymi się w strukturze administracji publicznej. Trzeba je odróżnić od prawa zewnętrznego - stosunki między organami administracji a obywatelami. Kiedyś dominował pogląd, że są tylko wewnętrzną sprawą administracji publicznej. A.W. A. mogą mieć różne nazwy np. regulamin, instrukcja, statuty itp. Oprócz kwestii organizacyjno - funkcjonalnych mogą także określać obowiązki, jak np. obowiązek zastosowania określonych sposobów wykładni przepisów prawnych.

Krąg adresatów nadaje im specyficzny charakter, odróżniając je od innych przepisów prawnych - kierowane są do podmiotów podporządkowanych służbowo i organizacyjnie organowi wydającemu ten akt, dlatego też akty prawa wewnętrznego nie mogą regulować żadnych praw czy obowiązków obywateli lub osób prawnych i czy ich oddziałów oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej (por. art. 93 Konstytucji RP)

Źródłami prawa wewnętrznego są:

- uchwały Rady Ministrów,

- niektóre uchwały Sejmu i Senatu,

- zarządzenia Prezydenta RP,

- zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,

- zarządzenia ministrów,

- regulamin Zgromadzenia Narodowego,

- niektóre akty innych centralnych organów państwowych,

- uchwały organów kolegialnych oraz organów zarządzenia o charakterze monokratycznym.

Akty wewnętrzne i akty planowania - jeszcze do niedawna były uważane za res internae, tzn. za sprawy wewnętrzne administracji. Adresatami ich są jednostki organizacyjne oraz ich pracownicy, a w przypadku zakładu publicznego - także użytkownicy.

Podstawę A.W.A. stanowią przepisy kompetencyjne lub szczegółowe upoważnienia ustawowe, np. Akty wewnętrzne mające charakter poleceń służbowych wydawane są na podstawie przepisów regulujących zależność służbową. Kontrola sprawowana jest przez organ nadzorujący daną jednostkę organizacyjną (może być określony wymóg zatwierdzenia aktu wewnętrznego przez organ nadzoru). Muszą być ogłoszone w taki sposób, aby dotarły do wszystkich swoich adresatów. Nie musi to być publikacja w organach publikacyjnych,

ale ogólnie przyjęty sposób ogłaszania aktów wewnętrznych w danej jednostce.

3. Ogólne założenia wykładni

Wykładnia prawa związane jest ściśle z jego źródłami - i powinna być poprzedzona określeniem formalnych źródeł prawa. Stąd wyróżniając to, kto i w jakim celu dokonuje wykładni wyróżniamy 1/ operatywną - dla konkretnej sprawy, 2/ legalną (doktrynalną) - przez naukę. Wykładnia jest zarówno procesem myślowym zmierzającym do przełożenia przepisów aktów prawnych na normy postępowania, jak i wnioskowania oraz operacji myślowych zmierzających do eliminacji kolizji norm. Celem wykładni prawa jest odpowiedź na pytanie jakie normy obowiązują w danym czasie i jaki tworzą porządek prawny. Normy gałęzi prawa stanowią fragment porządku prawnego, więc wykładnia musi brać pod uwagę całe obowiązujące prawo. Koncepcje wykładni łączy się z koniecznością ustalenia sytuacji wykładni (momentu jej wystąpienia): 1/ klasyfikacyjna - sytuacja wykładni nastąpi wówczas gdy przepis jest niejasny (clara non sunt interpretanda), 2/ derywacyjna - każde odczytanie tekstu jest wykładnią. Dokonując wykładni posługujemy się argumentami = dyrektywami interpretacyjnymi - w celu przyjęcia określonego rozumienia normy pr..

Podział dyrektyw

PIERWSZEGO STOPNIA - językowe, systemowe, funkcjonalne (wskazują jak ustalić znaczenie przepisu ze względu na podstawowe konteksty) - odpowiadają im rodzaje wykładni.

DRUGIEGO STOPNIA - (wyznaczają sposób posługiwania się dyrektywami I stopnia poprzez: - dyrektywy procedury - określające kolejność posługiwania się nimi - dyrektywy preferencji - ustalające wybór między znaczeniami przepisywanymi interpretowanemu przepisowi w wyniku zastosowania dyr. I stopnia, gdy ich znaczenia są rozbieżne.

W związku z koniecznością realizowania celów wykładni - pewności prawa, jego bezpieczeństwa i elastycznego stosowania, powstaje problem wyboru między ścisłym znaczeniem normy a jej elastycznością, stąd wyróżniamy 2 teorie wykładni prawa:

Statyczna - zakłada stałość znaczenia przepisów prawa (poszukiwanie woli historycznego prawodawcy)	Dynamiczna - wykładnia wiąże się z wolą aktualnego prawodawcy, przy uwzględnieniu zmian w rzeczywistości - sens przepisów ustalany wg współczesnych potrzeb i stosunków życiowych
PREFERUJE WYKŁADNIĘ JĘZYKOWĄ	PREFERUJE WYKŁADNIĘ FUNKCJONALNĄ
Ma zapewnić pewność prawa i bezpieczeństwo prawne - zasada pewności.	Realizuje zasadę sprawiedliwości - poprzez umiejętne dostosowanie do zmieniających się warunków życia.
Istotna przy wyborze teorii jest kwestia możliwości nadania tekstowi pierwotnego znaczenia, uwzględniając przekształcenia języka, a w efekcie konieczność użycia teorii dynamicznej. Teksty prawa podatkowego w mniejszym stopniu ulegają zmianom, stąd dynamiczne elementy wykładni odrywają mniejszą rolę (niż np. w prawie cyw.). Przyjmuje się teorię mieszanej wykładni prawa (elementy statyczne+dynamiczne)

Prawo podatkowe jest prawem ingerencyjnym, które tworzy stosunki społeczne nieistniejące poza nim - normo dawca tworzy „stanowione” (tetyczne) stosunki społeczne, poprzez nałożenie obowiązku świadczenia pieniężnego na rzecz państwa, bez wzajemnego świadczenia. Istotna jest więc zasada miarkowania opodatkowania podatkowoprawnym stanem faktycznym ustaw podatkowych i konieczność wyraźnego oddzielenia stosowania od stanowienia. Te cechy pozwalają na przyjęcie założenia o znacznej roli elementów statycznych, preferowania w jego interpretacji pewności praw i bezpieczeństwa, trzymania się „litery prawa”. Z drugiej strony, prawo podatkowe jest prawem życia codziennego, więc nakazane jest uwzględnić nie tylko moment powstania aktu, ale też elementy dynamiczne. Stosowanie prawa nie może być ograniczone do analizy, musi być oparte na zasadach konstytucyjnych i prawa wspólnotowego (korzystanie z wykładni stwierdzającej = potwierdzanie wyników wykładni językowej poprzez wykładnię systemową i funkcjonalną).

Podstawowe wartości jakie powinno realizować prawo podatkowe to pewność prawa (bezpieczeństwo prawne, jednolite rozumienie i stosowanie, przewidywalność, zaufanie do systemu, przejrzystość) i sprawiedliwość (- równość opodatkowania, zakaz dyskryminacji, obiektywna pewność prawa).

Wykładnia językowa (gramatyczna) - zgodna z zasadą miarkowania opodatkowania - sensu należy szukać tak daleko, jak umożliwia to tekst. Dokonując tej wykładni mamy określone granice w ramach sensu słów (wykładnia nie może być sprzeczna z tym sensem), stąd musimy łączyć ją z zasadami konstytucyjnymi i prawa wspólnotowego, co często powoduje przejście do wykładni celowościowej i systemowej. Przy wykładni przepisów wspólnotowych brane jest pod uwagę nie tylko znaczenie językowe ale i kontekst z celem , niekiedy nawet porównanie wersji językowych, terminologii. W razie konfliktu prawa wewnętrznego

z wspólnotowym należy brać pod uwagę zastosowanie normy prawa wspólnotowego (zgodnie ze stanowiskiem ETS;obecnie TSUE). W pierwszym etapie wykładni należy ustalić obszar zdarzeń i stanów podlegających opodatkowaniu - ustalenie granic opodatkowania podmiotowych i przedmiotowych oraz stan rzeczywisty (gdy rozstrzygana jest konkretna sprawa); ustalić wzajemne powiązania pomiędzy podmiotem, przedmiotem i podstawą opodatkowania. Etap drugi polega na ustalaniu znaczenia poszczególnych słów/zwrotów - kwestia identyczności nazw i pojęć, z uwzględnieniem autonomiczności prawa podatkowego - swoistość kompleksów pojęć. [Racjonalny prawodawca powinien poszukiwać kompromisu pomiędzy interesem Skarbu Państwa oraz spójnością i zupełnością systemu prawa.] Wykładnia, jest procesem kompleksowym, wymagającym użycia nie tylko w. językowej ale też celowościowej i systemowej, z tym zastrzeżeniem, że wykładnia językowa jest podstawowym rodzajem wykładni, ale nie jedynym do ustalenia treści przepisów prawnych. Więc w przypadku jednoznaczności treści ustalonej normy można jej interpretować dalej.

Wykładnia systemowa - stanowi zwykle punkt wyjścia interpretacji. Pozwala na ustalenie miejsca przepisu w systemie prawa, poprzez interpretację we wzajemnym ich związku
z całością systemu. Występują w niej elementy statyczne - relacje systemowe, i dynamiczne - interpretacja zgodna z zasadami prawa. Bierzemy pod uwagę nie tylko prządek krajowy, ale
i europejski - prawo pierwotne i wtórne. Prawa podstawowe interpretuje się rozszerzająco,
a wyjątki od nich zawężająco. Rozumie się ją w dwóch płaszczyznach -1/ wewnętrznej (hierarchia aktów - powiązanie wewnątrzgałęziowe, związki w różnych aktach jak i związki w danym akcie - np. przepisy materialno prawne i proceduralne) i 2/ zewnętrznej (umiejscowienie w ramach porządku prawnego, w powiązaniu z innymi gałęziami oraz prawem wspólnotowym). Uwzględnia się orzeczenia TK, ETS, SN - jako sądów prawa,
w celu zapenienie jednolitości i konsekwentnej praktyki. Stosowana jest do uwzględniania związków między przepisami ogólnego i szczegółowego prawa podatkowego ale też obejmuje wewnętrzną systematykę aktu. Obejmuje równocześnie przepisy wprowadzające
i przejściowe.

Wsteczne działanie prawa podatkowego - nie można jednoznacznie stwierdzić, czy jest wsteczne działanie skoro podatkowoprawny stan faktyczny jest stanem otwartym (podatkowoprawne stany faktyczne dotyczą działań lub zdarzeń, jakie mają miejsce
w pewnym przedziale czasowym, co oznacza, że jego urzeczywistnienie rozpoczęło się przed wydaniem nowych przepisów, ale jeszcze nie zostało zakończone).

Wykładnia celowościowa - rodzaj wykładni funkcjonalnej (tu: argumenty celowościowe, funkcjonalne i aksjologiczne); gdy konieczne jest poszukiwanie celu, sensu ustawy, jaki zawierają jej przepisy w zmieniającym się otoczeniu prawnym. Należy ją stosować równocześnie z wykładnią językową - wielokroć cel zawarty jest w preambule aktów, więc wtapia się w językową treść. W związku z nadużyciami wykładni - na zasadzie in dubio pro fisco, wyodrębnia się niekiedy 3 grupy norm prawnych - celu fiskalnego, celu społecznego (socjalnego) i upraszczające, a podmiot dokonujący interpretacji ma określić z jaką normą ma do czynienia. Swoistym rodzajem wykładni celowościowej jest gospodarczy sposób rozpatrywania prawa podatkowego - rozróżniający treść czynności od ich zewnętrznej formy; bada się określenia będące synonimami określeń z prawa cywilnego, a następnie analizuje je z punktu widzenia celu prawa podatkowego - czy i w jakim zakresie nadać im sens gospodarczy odmienny od cywilnego. Punktem wyjścia jest zasada - treść ponad formą. Ekonomiczny punkt widzenia ma być oparty na sensie i celu ustawy podatkowej, a nie na sensie ekonomicznym samej gospodarki.

Wnioskowania prawnicze - 1/ reguły inferencyjne (wynikanie norm ze względu na powiązania między nimi)- wśród nich reguły per analogiam i a fortiori , 2/ kolizyjne (usuwanie kolizji).

Analogia - prawnicze rozumowanie oparte na regułach wynikania, fakty podobne do siebie powinny pociągać zbliżone konsekwencje. Możemy wnioskować przez analogię lub
a contrario (wykluczają się wzajemnie). Analogia traktowana jest jako środek do wypełniania luk, ale też sposób na korygowanie lub modernizowanie prawa. Wyróżniamy analogię legis (stosowanie przepisów do faktów lub zachowań podobnych) i iuris (gdy podstawę wnioskowania wywodzi się z całości systemu, gałęzi). Należy przyjąć możliwość stosowania analogii w prawie podatkowym ale istnieje zakaz stosowania analogii na niekorzyść podatnika poprzez zwiększenie obowiązków podatkowych (zakaz analogii zaostrzającej)

Wnioskowania a fortiori - 1/z większego na mniejsze (a maiori ad minus), 2/z mniejszego na większe (a minori ad maius). Nie powinny być stosowane do szczegółowego prawa podatkowego a zwłaszcza nie można tymi rozumowaniami zawężać ani rozszerzać zakresu podmiotowego, przedmiotowego podatkowo prawnego stanu faktycznego, przywilejów.
W prawie ogólnym podatkowym mogą być natomiast stosowane.

Reguły kolizyjne - gdy w procesie wykładni nie można pogodzić sprzecznych ze sobą norm należy przeprowadzić rozumowanie prawnicze mające na celu eliminację jednej z nich na podstawie reguł kolizyjnych, co wymaga zastosowania jednej z 3 reguł: 1/hierarchiczna (lex superior przed lex inferior), 2/ chronologiczna (l. posterior przed l. priori), 3/ merytoryczna (l. sepcialis przed l. generalis).

4. Pojęcie prawa finansowego (podmiot)

Finanse publiczne to zjawisko związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych w celu zaspakajania ludzkich potrzeb. Ze względu na charakter publiczności jest przynależna podmiotom publicznym - np. banki, przedsiębiorstwa, państwo, samorząd terytorialny i jednostki sektora finansów publicznych.

Oznaczenie podmiotów prawa finansowego następuje przez wskazanie kompetencji
i obowiązków (podmioty bierne) lub kompetencji (czynne). Podmiotami biernymi mogą być np.: os.fiz, os.pr., podmioty publiczne lub prywatne, wykonujące działalność gospodarczą, będące jednostkami sektora finansów publicznych. W prawie podatkowym podmiotem biernym jest: podatnik, płatnik, inkasent, osoby trzecie i osoby, na których spoczywa odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe. W dewizowym - rezydent i nierezydent.
W prawie rynku finansowego - bank, instytucje para bankowe.

Podmioty czynne są natomiast wyposażone w atrybut władczości wobec podmiotów biernych. Należą do nich jednostki organizacyjne, które w imieniu państwa bądź samorządu terytorialnego zarządzają finansami bądź wykonują zadania administracji finansowej. Ich kompetencje wynikają z przepisów, działają na podstawie prawa i w formach przez nie przewidzianych, ponoszą też odpowiedzialność za działania lub zaniechania.

5. Klasyfikacja wydatków budżetowych (podział na cele polityki wydatkowej)

Istotą budżetu zadaniowego jest wprowadzenie zarządzania środkami publicznymi poprzez cele odpowiednio skonkretyzowane i zhierarchizowane, na rzecz osiągania określonych rezultatów (realizacji zadań), mierzonych za pomocą ustalonego systemu mierników. Określa on funkcje, zadania i podzadania w celu efektywnego wykorzystania finansów. Załącznikiem do ustawy budżetowej jest klasyfikacja budżetowa rozporządzenie w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów.

Polityka wydatkowa obejmuje politykę w zakresie wydatków bieżących, które są przeznaczane na bieżące funkcjonowanie jednostki oraz wydatków majątkowych - na inwestycje.

Klasyfikacja według działów:

rolnictwo

nauka

oświata i wychowanie

szkolnictwo wyższe

ochrona zdrowia

opieka społeczna

administracja publiczna

wymiar sprawiedliwości

urzędy naczelnych organów władzy

ubezpieczenia społeczne

obrona narodowa

bezpieczeństwo publiczne

Klasyfikacja według przeznaczenia:

dotacje do podmiotów gospodarczych

ubezpieczenia społeczne

obsługa długu krajowego

obsługa zadłużenia zagranicznego

subwencje dla gmin

wydatki bieżące jednostek budżetowych

wydatki inwestycyjne

dotacje do gospodarstw komunalnych i mieszkalnictwa

8

---