A TERAZ NASZA ULUBIONA CZĘŚĆ Z ROŚLIN OZDOBNYCH!!

DOBÓR DRZEW OZDOBNYCH ORAZ ICH ZASTOSOWANIE W ZIELENI MIEJSKIEJ

Drzewa są ważnym elementem dekoracyjnym, kompozycyjnym i funkcjonalnym. W polskich miastach jednak są jeszcze zbyt rzadko stosowane. Wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej coraz częściej zwraca się uwagę, ze stanowią nisze ekologiczną.

Funkcje drzew w nasadzeniach

• Ekologiczna- izolacyjna

  • Separowanie od spalin i hałasu

  • Poprawa jakośći powietrza

  • Ochrona przed wiatrami

  • Regulacja temperatury

  • Tworzenie korzystnego środowiska dla ludzi i zwierząt

• Estetyczna

  • Podniesienie reprezentatywności miasta

  • Podniesienie komfortu jazdy uczestnikom ruchu samochodowego oraz innych użytkowników dróg (piesi…)

  • Komfort życia mieszkańców zwłaszcza w okolicach ruchliwych dróg

• Ekonomiczna

  • Wzrost cen działek i budynków znajdujących się w sąsiedztwie zieleni

  • Wzrost wydatków na zakupy, konsumpcję w miejscach gdzie znajduje się zieleń

• Społeczna

  • Zaspokajanie estetyki i psychologicznych potrzeb człowieka

  • Redukcja poziomu agresji i stresu

  • Podniesienie poziomu integracji mieszkańców

  • Ograniczenie obszarów zaniedbanych, o aktywności przestępczej

Czynniki ograniczające rozwój drzew miejskich

• Przesuszenie powietrza i gleby, najczęściej w pasach przyulicznych

• Silne zasolenie i zła struktura gleby

• Mala powierzchnia gleby, przez którą odbywa się istotna dla korzeni wymiana gazowa (infrastruktura drogowa)

• Zmiana chemizmu gleby, nieprawidłowy odczyn, brak organizmów symbiotycznych

• Zanieczyszczenie powietrza pyłami (toksynami, gazami, które zatykają aparaty szparkowe, ograniczają dostęp światła, częste uszkodzenia mechaniczne drzew)

Metody zapobiegające niekorzystnemu działaniu środowiska na drzewa

• Stosowanie mieszanek kamienno-glebowych pod ciągi piesze, dodatki hydrożeli i substratu

• Zastosowanie przepuszczalnej dla wody powierzchni terenu

• Zwiększenie podziemnej przestrzeni dla drzew poprzez grupowanie sieci technicznej infrastruktury podziemnej w kanałach

• Stosowanie systemów nawadniających

• Osłony przy pniach drzew

• Mikoryza

Sposoby poprawy kondycji- znaczna część drzew przyulicznych podlega procesowi starzenia co skutkuje ich zamieraniu. Zabiegi specjalne- ochrona, mikoryza, cięcie

Sadzenie drzew w pasach i za chodnikiem- korony drzew wymagają cięcia, aby nie wchodziły w kolizję z otoczeniem: elewacjami budynków, latarniami, liniami energetycznymi, trakcjami komunikacyjnymi. Problem z poszerzaniem?? Jezdni- krawężniki przebiegają w sąsiedztwie pni.

Niepożądane cechy drzew miejskich

• Wytwarzanie dużych, licznych owoców i nasion (topola, miłorząb, kasztanowiec, leszczyna turecka)

• Odrosty korzeniowe (sumak, lilak)

• Nie powinny się intensywnie rozsiewać (klon jesionolistny)

Pożądane cechy drzew miejskich:

• Długowieczność (buki, graby, dęby)

• Walory estetyczne

• Ograniczona z natury korona (formy kuliste, kolumnowe, wąsko-stożkowe)

Wskazania jakościowe materiału szkółkarskiego- jakość ma kluczowe znaczenie w realizacji projektu. Remonowane szkółki o najwyższej jakości materiału, wysoki procent przyjęcia. Doradztwo.

Parametry dla drzew

• Pierścienica (110-) 18-20 Acer platanoides ‘Globosum’

• Wys pnia- prostego, mocnego bez bocznych odrostów mierzona od gruntu do pierwszych pędów korony np. 180cm

• Aby zapewnić funkcjonalność i bezpieczeństwo drzewa w mieście powinny mieć ukształtowaną koronę na wys 200-220cm, rzadziej na 180 i 250cm

Formy drzew:

• Naturalna- pędy mogą występować od podstawy do wierzchołak

• Pienna- drzewko szczepione wys 225cm

Ilość szkółkowań- system korzeniowy powinien być zwarty i posiadać dużo włośników. Roślina powinna być prawidłowo uformowana, korona z przewodnikiem, wolne od szkodników i patogenów.

Transport, przygotowanie, sadzenie:

• Zwrócenie uwagi na zabezpieczenie roślin przed przesychaniem- zwłaszcza tych z gołym korzeniem (przechowane w dołowniku lub chłodni)

• Odchwaszczenie miejsca sadzenia

• Optymalne podłoże (pH 6,0-7,5)

• Odpowiednia głębokość sadzenia o głebiej niż rosły w szkółce

• Rozcięcie siatki jutowej lub drucianej

• Opalikowanie dla zapewnienia stabilizacji, a młode korzenie nie będą podrywane (3paliki)

• Obfite podlanie

• TERMIN SADZENIA- jesienny (IX-XI) i wiosenny (IV) dla roślin produkowanych w szkółkach gruntowych, a dla roślin z kontenerów cały okres wegetacyjny (lepiej rozwinięty system korzeniowy)

Pielęgnacja roślin

• 0-3 rok nawadnianie, ściółkowanie, odchwaszczanie, nawożenie i ochrona

• 3-5 rok ściółkowanie, odchwaszczanie, cięcie, nawadnianie, ochrona

• 5-10 rok cięcie, ściółkowanie, ochrona

PROPONOWANY DOBÓR DRZEW DO SADZENIA W TRUDNYCH WARUNKACH- proponuje z notatek

Krzewy do nasadzeń miejskich- czynniki ograniczające rozwój krzewów w warunkach miejskich-jak u drzew

• Kolizje drogowe

• Najeżdżanie kołami na brzegi obsadzeni przy krawężnikach

• Zadeptywanie

• Zaśmiecanie

• Kradzież

• Wandalizm

• Psy – phi też mi argument!!

Okrywowe

• Zastępują trawnik w ekstremalnych warunkach np. skarpy, miejsca cieniste

• Obsadzanie małych powierzchni, często towarzyszących komunikacji- ronda, parkingi

• Tłumienie hałasu (OKRYWOWE??)

• Oddzielenie pasów przy ulicach

• Osłony przeciw??

• Zapobiegają „skracaniu drogi”

• Przeciwdziałanie dewastacji środowiska

Zalety stosowania krzewów

• Odporniejsze od trawników na warunki miejskie

• Dobry wzrost przy małej miąszności podłoza

• Mniejsza, łatwiejsza pielęgnacja niż trawników,

• ograniczają erozję i degradację gleb

• atrakcyjny wygląd- kwiaty, owoce, liście zmienność sezonowa

• nisza ekologiczna- dobre warunki dla rozwoju świata zwierzęcego

Wady stosowania krzewów:

• właściwy dobór gatunkow i rozstawy sadzenia

• konieczność przygotowania terenu

• pielęgnacja pierwsze 2 lata po posadzeniu

Kryteria doboru k okrywowych:

• mrozoodporność

• odpornośc na choroby i szkodniki

• min wymagania pielęgnacyjne

• szybki wzrost

• nie stwarzanie konkurencji dla sąsiadujących gatunków

• wyrównany wzrost

• tworzenie trwałej, estetycznej okrywy

• brak objawów, szybkiego, biologicznego starzenia

• wytrzymalośc na przykrycie opadającymi liśćmi

Parametry dla krzewów:

• Bryła korzeniowa- goły korzeń (wymaga większej pielęgnacji), pojemnik

• Wielkośc rośliny podawana w cm- dla płożących szerokość

• Ilość pędów min 3-5 zdrowych

• Powierzchnia pojemnika powinna być zakryta przez roślinę

• Pojemnik proporcjonalny do wielkośći rosliny

Rosliny okrywowe jako trawnik

• W przeliczeniu na 100 m2- średni koszt założenia trawnika 600-1400zł a posadzenia roślin okrywowych od 1000-4000 zl

• W kolejnych latach po posadzeniu koszty pielęgnacji trawnika przewyższają koszty pielęgnacji krzewów- trawnik: 600-1000zł, krzewy 300-700zł

WNIOSKI- ROSLINY OKRYWOWE ALTERNATYWĄ DLA TRAWNIKA:

• Mniejsze wymagania siedliskowe i pielęgnacyjne (gł prace przez 2 lata)

• Koszty założenia trawnika wyższe ale w kolejnych latach droższa pielęgnacja

Przygotowanie podłoza pod rośliny okrywowe:

• Rosliny te pozostają w jednym miejscu przez kilka lat

• Odchwaszczenie- zniszczenie chwastów trwałych jest zabiegiem koniecznym- po posadzeniu roślin będzie to trudne

• Sadzimy na taką głębokość, z jaką rosła w doniczce

• Korzenie obsypuje się ziemią i podlewa- nie można doprowadzić do przesuszenia bryły korzeniowej

• Ściółkowanie pomaga utrzymać glebę w dobrej strukturze- poprawia wilgotność, hamuje rozwój chwastów

• Zabezpieczenie roślin przed zimą przy pomocy siatek cieniujących

Gęstość sadzenia w zależności od odmiany i gatunku, po 2 latach powierzchnia gleby powinna być w pełni okryta. W zależności od tego jak szybko chcemy uzyskać efekt zadarnienia sadzimy 3-10 roślin na metr kwadratowy

Większa gęstość

• Mniejsze nakłady na pielęgnację

• Konkurencja,

• Zamieranie??

• Większy koszt nasadzeń

Mniejsza gęstość doprowadza do nie uzyskania zadarniającego efektu i większe koszty pielęgnacyjne

KRZEWY PRZEZNACZONE DO SADZENIA-z notatek

RÓŻE- dobór do warunków miejskich

Czynniki wpływające na brak ich zastosowania

• Zły wybór i przygotowanie stanowisk

• Zla pielegnacja- nawadnianie

• Nieodpowiedni dobór odmian

• Sezonowa dostępność róż- goły korzeń

• Drogie koszty materiału 6-8 zł okrywowe 1,5l pojemnik

Możliwość zastosowania:

• Pasy drogowe

• Ronda

• Wzdłuż chodników

• Skarpy

• Parki

• Centra handlowe

• Zieleń osiedlowa

Odmiany

• Odmiany hodowlane bardziej odporne

• Produkcja róż na własnym korzeniu (silnie rosnące, obficie kwitnące długo np. parkowe, okrywowe)

• Produkcja w pojemnikach (dostępność, sadzenie, efekt)

Poprawa warunków

• Systemy nawadniające

• Nowe nawozy- wolnodziałające albo płynne wraz z ochroną

• Ściółkowanie- maty szkółkarskie, kora- ograniczenie robocizny

Perspektywy rozwoju:

• Odpowiednia lokalizacja nasadzeń

• Dobór odmian

• Wymiana podłoża (zasolenie, metale ciężkie)

• Dobra jakość krzewów

Wskazania dla róż

• Na własnym korzeniu mogą być bez brył korzeniowych

• System korzeniowy wykształcony, rozgałęziony

• Liczba pędów- min 2 silne, dość zdrewniałe

• Przy piennych obwód

PNĄCZA b długie pędy

Prymitywne- wspierają się na podpory, czasem mają kolce- róża pnąca, jeżyna bezkolcowa, forsycja pnąca

Owijające się (pędy ogonki, wąsy)- glicynia, dławisz, kokornak, aktinidia; wąsy-winorośl, ogonki-powojnik, korzonki-bluszcz, przylgi-winobluszcz

Kilka sposobów- milin, hortensja, kokornak, winobluszcz

Funkcje pnączy w zieleni miejskiej

• Zazieleniają niewykorzystyane, pionowe, puste ściany

• Ekologiczna ściana

• Funkcja izolacyjna- ograniczenie rozprzestrzeniania spalin, pyłów oraz wyciszają

Czynniki ograniczające

• Przesuszenie powietrza i gleby

• Zła struktura gleby i mała powierzchnia (wymiana gazowa)

• Silne nasłonecznienie

• Wiatry

Podpory

• Konstrukcja wspierająca czasami o charakterze ozdobnym- zwłaszcza przy wolnorosnących i zrzucających liście

• Można wykorzystać elementy już istniejące (wsporniki, balustrady, rynny)

W ciepłe dni temp pow pod okrywą pnącza o 5 stopni niższa-izolacyjne właściwości warstwy roślinnej. Obniżenie wilgotności.

IPO SADOWNICZE

Od 2014 roku wszystko ma być produkowane metodą intergrowaną

Sadownictwo zrównoważone

• Produkcja proekologiczna

• Sadownictwo ekologiczne

• Integrowana produkcja owoców IPO

Produkcja proekologiczna:

1992 r –Światowa Konferencja Rio de Janeiro ONZ- agenda 21- podpisało 153 państwa

• Celem jest zintegrowany ład ekologiczny, ekonomiczny, społeczny uwzględniający podstawowe zasady rozwoju, w tym m.in. praworządność, niedopuszczanie do powstawania zanieczyszczeń oraz uspołecznienie, ekonomizację działań

• Zaspokojenie potrzeb wszystkich ludzi

• Ograniczenie zużycia energii i nieodnawialnych zasobów naturalnych

• Zachowanie różnorodności gatunkowej zwierząt i roślin oraz życia biologicznego

3 modele produkcji:

• Konwekcjonalna- dużo chemii, aby osiągnąć jak najwyższy plon

• Integrowana- uzycie środków ochrony jeśli potrzeba

• Ekologiczna- bardzo trudna, wiele czynności redukuje końcowy plon ( kwieciak jabłkowiec 100% uszkodzeń)

Integrowana Produkcja Ogrodnicza

• Ekonomicznie oplacalna produkcja wysokiej jakości owoców, dająca priorytet metodom ekologicznie bezpiecznym, minimalizująca niepożądane efekty stosowania agrochemikaliów i zwracająca szczególną uwagę na ochronę środowiska i zdrowie ludzi.

Należy spełnić 3 wymogi:

• Zapewnienie opłacalności produkcji

• Owoce wolne od nieporządanych substancji chemicznych- aspekt toksykologiczny

• Zapewnienie ekologicznego procesu produkcji

Charakterystyczne cechy IPO:

• Prowadzenie sadów pod nadzorem w sposób zorganizowany

• Udział w prowadzeniu IPO szeregu grup ludzi- producentów, instruktorów, specjalistów i przedstawicieli handlu

• Prowadzenie zapisów w specjalnym notatniku wszystkich czynności i obserwacji prowadzopnych w sadzie

• Kontrola owoców na zawartość substabcji nieporządanych

• Uzyskanie certyfikatu pozwalającego na posługiwanie się specjalnym znakiem

*w produkcji ekologicznej nie kontrolujemy owoców. Kontrolowane są wszystkie etapy produkcji!

Warunki IPO:

• Produkcja integrowana prowadzona w całym gospodarstwie

• Sadownik musi przejść kurs przygotowawczy i prowadzić na bieżąco notatnik obserwacji i zabiegow

• Zwalczanie chorób i szkodnikow oparte jest na zasadzie obserwacji progów zagrożeń- lustracji

• W sadzie stosowane są tylko te insektycydy, fungicydy, akarycydy i inne substancje chemiczne, które są dopusczone w wytycznych IPO

• Nawożenie mineralne oparte na analizie liści i gleby wykonywane minimum raz na 4 lata

• Ostatni termin stosowania pestycydów nie jest krótszy niż 2-3 tygodnie przed zbiorem owoców

• Owoce nie powinny przekraczać dopuszczalnej ilości substancji szkodliwych- pozostałości pestycydów,, metali ciężkich, azotanów

• Analizy gleby są wykonywane w specjalnych autoryzowanych stacjach, instytucjach

• Drzewa w sadzie są wolne od najgroźniejszych chorób wirusowych

• Opryskiwacze są 2 razy w roku sprawdzane i regulowane

• Powinno się dążyc aby przędziorki były zwalczane przy pomocy drapieżnych roztoczy (dobroczynki)

Dążenia w IPO

• Uprawianie odmian o wysokich wartościach produkcyjnych i konsumpcyjnych, odporne na parcha i mączniaka

• Sady jednorodne z dużą liczbą drzew a w międzyrzędziach uprawiać wyselekcjonowane rośliny zielne

• W rzędzie drzew utrzymywać ściółkę organiczną, ewentualnie rośliny nie konkurujące z drzewami o składniki pokarmowe i wodę

• Fungicydy stosować najwyżej 2,3 razy w roku na podstawie sygnalizacji

• Insektycydy fosforoorganiczne, karbaminiany o szerokim spektrum działania stosować …

• Należy zwracać uwagę na utrzymanie w sadzie i okolicy organizmów pożytecznych

• Uzyskanie nowych grup preparatów selektywnych

• Poszerzenie oferty chemii feromonów i innych analogow substancji rządzących zachowaniem się owadów

• Hodowla odpornościowa

• Wykorzystanie innych niż insektycydy grup preparatów

• Ulepszenie preparatów mikrobiologicznych

• Sterowanie zachowaniem pasożytów i parazytoidow

• Odpowiednie zarządzanie otoczeniem upraw

Integrowana ochrona

Zwalczanie szkodnikow i chorob za pomocą wszystkich dostępnych metod przy uwzględnieniu aspektów ekonomicznych i ekologicznych

Produkcja EKOLOGICZNA

Stanowi system gospodarowania, którego celem jest produkcja żywnośći oraz innych surowców rolniczych uwzględniająca lokalne warunki ekologiczne, społeczne i ekonomiczne

Spełnienie 3 zasad:

• Utrzymanie żyznośći gleby- podstawa zdolności produkcyjnej

• Dążenie do zamknięcia obiegu materii poprzez zrównoważoną produkcję rośliną i zwierzęcą w gospodarstwie

• Różnorodność biologiczna (gatunkowa) sprzyjająca przywróceniu równowagi w środowisku produkcji

Charakterystyczne cechy

• Właściwy płodozmian oraz nawożenie oparte na zasobach własnych gospodarstwa (resztki pożniwne, nawozy zielone, rośliny motylkowe)

• Ograniczenie zachwaszczenia- metody mechaniczne

• w ochronie przyjmuje się zasadę- zapobiegać zamiast zwalczać- używając preparatów biologicznych i wyciągów roślinnych i starając się zachować równowagę biologiczną

Produkcja ekologiczna w sadach

• Środowisko sadów podobne do ekosystemów naturalnych

• Nie wolno stosować żadnych SYNTETYCZNYCH związków chemicznych w tym nawozówmineralnych i insektycydów

• Introdukcja entomologiczna i agrofagi (dobroczynek gruszowiec, kruszynek, osiec korówkowy) jak również preparaty bakteryjne i wirusowe

• W międzyrzędziach rosliny przywabiajace wrogów

• Sadzenie żywopłotów, sterty kamieni, skrzynki dla złotooków, budki lęgowe dla ptakow i nietoperzy, żerdzi dla ptaków drapieżnych

• Do zwalczania stosowanie produktów naturalnych- wyciągi wodne, związki o dużej zawartości krzemu (mączki skalne, wapno), szare mydło, preparaty siarkowe, sole miedzi.

Część I WARZYWA

Składniki pożywienia mają wpływ na zdrowie człowieka – choroby układu pokarmowego, układu krążenia (miażdżyca, zawał serca), nowotwory i inne choroby cywilizacyjne np. cukrzyca i osteoporoza. Wg. WHO ok 200 chorób powstaje w wyniku nieodpowiedniego żywienia.

Warzywa:

• Walory smakowe,

• Znaczenie dla utrzymania zdrowia

  • Źródło substancji odżywczych

  • Źródło naturalnych substancji nie odżywczych np. alkoloidy, flawonoidy, zw. Fenolowe

• WARTOŚĆ SENSORYCZNA- substancje nadające smak:

  • Cukry proste i dwucukry

  • Kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy, mlekowy)

  • Olejki eteryczne + zapach (seler, pietruszka, koper)

  • Zw. Siarkowe+ zapach (izosiarkowy- kapusta, brokuły, jarmuż, chrzan; allicyna, siarczki allilowe- czosnek, cebula, szczypiorek, por.

  • Gorycze ( iaktucyna- cykoria, sałata)

  • Garbniki (bakłażan)

  • Alkaloidy (tumaryna- zielone pomidory; salasodyna- bakłażan; kapsaicyna- ostre odm papryki,

  • Saponiny- soja

SUBSTANCJE ODŻYWCZE otrzymywane z pożywieniem:

• Węglowodany

  • Podstawowy składnik suchej masy warzyw

  • Cukry proste (glukoza, fruktoza), dwucukry (sacharoza) dają słodki smak iektórym warzywom

  • Oligosacharydy (rafinoza, stachioza) w nasionach roślin strączkowych

  • Nie są trawione przez układ enzymatyczny człowieka

  • Są przyczyną wzdęć (rozkładane przez bakterie jelitowe- gazy)

• Oligofruktany?? lub Digofruktany (czosnek, cebula, por, szparagi), inulina (skorzonera i salsefia)

  • Są odporne na działanie enzymów trawiennych pobudzają wzrost i aktywnośc niektórych bakterii jelitowych np. kwasu mlekowego -> obniżeniu pH treści jelitowej, wytwarzanie substancji antybiotycznych -> hamowanie rozwoju drobnoustrojów patogennych

  • Nie podwyższają poziomu glukozy we krwi

  • Zwiększają biodostępność Ca, Mg, Zn, Fe,

  • Wpływają na mineralizację kości

• Błonnik m.in. celuloza, hemiceluloza, pektyny

  • Pobudza wydzielanie śliny,

  • Wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku

  • Pobudza perystaltykę, poprawia ukrwienie jelit,

  • Składniki nierozpuszczalne w wodzie przyspieszają przesuwanie treści pokarmowej w jelitach, zwiększają masę stolca, przeciwdziałają długotrwałemu zaleganiu treści pokarmowej w jelicie- profilaktyka i leczenie zaburzeń czynnościowych jelita grubego (zaparcia, hemoroidy)

  • Sprzyja rozwojowi pożądanej flory bakteryjnej w jelicie grubym,

  • Korzystnie wpływa na metabolizm węglowodanów i lipidów w org (spowalnia wchłanianie cukru- obniżenie poziomu glukozy we krwi)

• Składniki rozpuszczalne w wodzie:

  • Tworzą żele w jelitach- wpływ na konsystencję treści pokarmowej

  • Wiążąc cholesterol i kwasy żółciowe ograniczają ich wchłanianie, zapobiegają przekształceniu w związki o działaniu kancerogennym i mutagennym,

  • Wysoki poziom błonnika obniża biodostępność witamin i składników mineralnych- biegunki,

  • Zalecane dzienne spożycie 27-40 g (16-24 g nie skrobiowych wielocukrów)

Warzywa nie stanowią źródła białka z wyjątkiem roślin strączkowych. Nie jest to jednak białko w pełni wartościowe gdyż nie zawiera wszystkich aminokwasów.

• Białko

  • Niepełnowartościowe- nie zawiera wszystkich aminokwasów egzogennych

  • Najczęściej zbyt mało metoniny, izoleucyny, tryptofanu, waliny

  • Białka złożone np. chlorofil ( znaczenie chlorofilu: wpływa na odporność organizmu, ma działanie antykancerogenne i antymutagenne) – kalarepa, brukselka, brokuły, szpinak, jarmuż.

• Tłuszcze- zawierają NNKT np. kwas lindowy, alfa-lindenowy

• Witaminy:

  • Wit C- pietruszka, papryka, chrzan, kapustne

  • Prowitamina A – marchew, pietruszka liść, jarmuż, szpinak, papryka, dynia

  • Wit K- szpinak, sałata, brukselka, kalafior, kapusta

  • Kwas foliowy- szpinak, brukselka, kalafior, brokuły, szparagi, bób, groch

  • Wit gr B- nasiona roślin strączkowych

  • Wit E- pietruszka, papryka, szpinak, szparagi, jarmuż, kap biała, brokuły

• Składniki mineralne

  • 0,5-2,5%

  • Makroelementy (K, P, Ca, Mg), mikroelementy ( Fe, Zn, Cu, Mn i inne)

  • Przyswajalność składników mineralnych ograniczona przez obecność błonnika, fityny i kwasu szczawiowego

  • Wpływ na równowagę kwasowo- zasadową dzięki zawartości pierwiastków zasadowych (K, Ca, Mg) zdolność do neutralizacji zakwaszającego działania pokarmów węglowodanowych (pieczywo, kasze) i białkowych (mięso) zawierających pierwiastki kwasotwórcze (S, Cl, P)

    • Aby zachowana została równowaga kwasowo- zasadowa w org należy spożywać 3 krotnie więcej produktów alkaicznych niż zakwaszających.

Źródło naturalnych substancji NIEODŻYWCZYCH:

• Fitaminy

  • Substancje roślinne wpływające na poprawę zdrowia, potrzebne organizmowi tak jak witaminy

  • Związki fenolowe- flawonoidy, antocyjany

  • Zw siarkowe- izotiocyjaminy, sulfidy, tiole

  • Karotenoidy

  • Fitosterole, kumaryny, saponiny

• Flawonoidy wysoka zawartość flawonoli i flawonów > 90mg/kg: brokuły , endywia, kapusta włoska, fasola, seler, cebula np. kwercytyna w cebuli

Izoflawony- genisteina, doizdeina w nasionach soi

• Antocyjany- kapusta czerwona, rzodkiewka, cebula czerwona

• Fenolokurazy- jurmuż oberżyna, endywia, karczoch, slata

• Lignany?? – w nasionach soi i innych bobowatych, brokułach , marchwii i czosnku

• Glukozydany- w roślinach z rodziny kapustowatych np. synigryna->izosiarkocyjanian alkilu (chrzan, kapusta)

• Karotenoidy- likopin- pomidory arbuzy; luteina- jarmuż, liście pietruszki, szpinak, brokuły

PROFILAKTYKA CHORÓB

Substancje występujące w warzywach mają znaczenie w chemoprezencji. Uczestniczą w różnorodnych procesach metabolicznych, odtruwających i adaptacyjnych ustroju, wpływając pośrednio na ogólny stan zdrowia zapobiegając stanom patogenicznym np. nowotworom. Poprzez wychwytywanie wolnych rodników powodujących uszkodzenia komórek i ich zrakowacenie i pobudzanie enzymów uczestniczących w neutralizacji substancji kancerogennych dostających się do organizmu z wodą, żywnością i powietrzem.

Profilaktyka nowotworów gł. Okrężnicy, żołądka, płuc i piersi

• Glukozynolany??- pobudzają enzymy układu odtruwającego, zwiększają ______ w tkankach cząsteczek glutationu, niektóre wpływają na metabolizm estrogenów

• Związki allilowe (czosnek, cebula)- zapobiegają przemianom azotanów w azotyny, i powstaniu rakotwórczych nitrozamin

• Kwasy polifenolowe- chronią komórki wątroby przed silnie kancerogennym metabolitami substancji rakotwórczych, antyoksydanty

• Kumaryny- saponiny, sterole- antyoksydanty

• Błonnik- wiąże kwasy żółciowe, metale ciężkie

• Wit C,E, karotenoidy- antyoksydanty

PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA:

• Substancje o właściwościach antyoksydacyjnych (wit C, E, karotenoidy, związki fenolowe, Zn, Se)- chronią cholesterol LDL przed utlenianiem

• Flawonoidy, allicyna- produkty jej rozpadu działają przeciwagregacyjnie

• Saponiny, fitosterole- obniżają cholesterol we krwi

• Wit B ₆ – obniżenie poziomu hemocyskiny we krwi

• Błonnik (frakcje rozp w wodzie)- obniżenie cholesterolu we krwi

Piramida zdrowego żywienia- dieta śródziemnomorska (mniam) – nagle takie hasło z dupy się pojawia :D Powinnam tu załączyć jakiś Śródziemnomorski przepis ale przykro mi nie chce mi się

ZASTOSOWANIE WARZYW W SUPLEMENTACH DIETY

Suplement diety- środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będące skoncentrowanym źródlem witamin lub składników mineralnych oraz innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. Mogą wyst w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek, płynów i proszków do spozywania w małych, określonych ilościach.

EWENTUALNE NEGATYWNE SKUTKI SPOŻYWANIA WARZYW

• Aflatoksyny- mykotoksyny wytwarzane przez Aspergillus spp o działaniu genotoksycznym i kancerogennym

• Metale ciężkie

  • Ołów- ogranicza rozwój zdolności percepcyjnych i intelektualnych u dzieci, wzrost ciśnienia krwi i choroby sercowo- naczyniowe u dorosłych

Najwyższy dopuszczalny poziom (mg/kg):

Nasiona roślin strączkowych – 0,2

Warzywa kapustne i liściaste- 0,3

Inne- 0,1

• Kadm- zaburzenia pracy nerek, uszkodzenia kośćca, osłabienie zdolności rozrodczych, działanie rakotwórcze

Dopuszczalny poziom (mg/kg):

Warzywa liściaste, świeże zioła, seler korzeniowy- 0,2

Warzywa łodygowe, korzeniowe i ziemniory- 0,1

Inne- 0,05

• Azotany- bakterie Coli występujące w przewodzie pokarmowym oraz w żywności wytwarzają enzym nitratazę

AZOTANY AZOTYNY

• Azotyny- utleniają Fe ²⁺ hemoglobiny do Fe ³⁺ -methemoglobina (nie wiąże tlenu)- duszności, sinica, zawroty głowy, spadek ciśnienia, przyspieszenie pracy serca, zmiany w układzie nerwowym w skutek niedotlenienia

We krwi dorosłego człowieka występuje enzym – reduktaza methemoglobiny- przywraca zdolności przenoszenia tlenu

U niemowląt reduktaza jest nieaktywna, a żelazo hemoglobiny płodowej łatwiej się utlenia.

U osób starszych- niedokrwistość- więcej bakterii, intensywne przekształcanie azotanów w azotyny

Azotyny c.d.

• Działają kancerogennie- ingerencja w procesy ekspresji genów

• Zaburzają metabolizm tłuszczów i bialek

• Działają niekorzystnie na tarczycę i układ nerwowy

• Prekursory N-nitrozoamin ( w reakcji z drugo- i trzeciorzędowymi aminami) działających szkodliwie na układ oddechowy, wątrobę i nerki

Dopuszczalne codzienne spożycie azotanów 5mg/kg masy ciała

Azotynów 0,2 mg/kg masy ciała

Warzywa dostarczają do 87% tych związków. Szczególnie kumulują je: sałata, szpinak, rzodkiewka, burak ćwikłowy.

Czynniki wpływające na ich obecność w warzywach

• Genetyczne (odm wczesne)

• Faza rozwojowa

• Warunki uprawy

• War klimatyczne (niska intensywność światła, susza)

• War glebowe (gleby ciężkie, pH < 6,5

• Nawożenie azotowe (dawka, forma)

• Obróbka wstępna (grube obieranie, usuwanie zewnętrznych liści) i gotowanie

SUBSTANCJE ANTYODŻYWCZE

• Glikozydy cyjanogenne

  • Pod wpływem enzymów ulegają w org człowieka hydrolizie z wydzieleniem cyjanowodoru- zaburzenia w oddychaniu (zablokowanie enzymatycznegoukładu cytochromow)

  • Wicjamina- u niektórych gat fasoli

  • Linomaryna- w niektórych gat fasoli w wyniku hydrolizy oprócz cyjanowodoru uwalnia się aceton, mogą wystąpić zatrucia gdy fasola gotowana pod przykryciem

• Substancje goitrogenne ??

  • Pochodne progaityny- nadmierne spożycie kapusty >1kg/dzień (kto tyle zjada??!!) może powodować zwłaszcza przy niedoborze jodu wystąpienie wola endemicznego na tle niedoczynności tarczycy

  • Saponiny sojowe

Przykłady częstych alergii krzyżowych z udziałem warzyw:

• Pyłki brzozy- seler, marchew, ziemniak, pomidor, melon

• Pyłki traw- pomidor, soja, melon, arbuz, fasola, zielony groszek

• Pyłki bylicy- seler, pietruszka, szczypiorek, melon

• Pyłki ambrozji- arbuz, melon, cukinia, ogórek

Substancje alergenne: profiliny (białka), poliacetyleny, …??

ZWIĄZKI BIOLOGICZNIE AKTYWNE

• Fitoekdysony- analogi hormonów owadzich, odgrywające ważną rolę w rozwoju (przepoczwarzeniu). Poznano ponad 250 fitoekdysteroidów. Najczęściej występuje 20- hydroksyekdyson

W roślinach mają wpływ na wzrost( syntezę kwasow nukleinowych, protein, cukrów), chronią przed owadami szkodliwymi. Gromadzą się głównie w rozwijających się tkankach, liściach, kwiatach, nasionach m.in. liściach i nasionach szpinaku, asparagus officinalis.

Rośliny: Szczodrak urokonowy ??, Polypodium vulgare, Ajuga reptans, …

Możliwość zastosowania:

• Zwiększenie plonu jedwabiu w hodowli jedwabników

• Ochrona roślin- modyfikacja poziomu ekdysteroidów w roślinach, opracowanie nowych pestycydów.

• Biotechnologia- wpływ na ekspresje genów

• W medycynie- działanie anaboliczne, hepatoprotekcyjne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, immunomodelujace, antyoksydacyjne

• Prewencja niektórych nowotworów??

• Profilaktyka cukrzycy

• Poliacetyleny

  • Połączenia alifatyczne z kilkoma potrójnymi wiązaniami typu acetylenu –C(potrójne wiązanie)C- lub związki powstałe poprzez ich cyklizację. Mogą także występować układy aromatyczne i heterocykliczne zawierające siarkę i tlen

  • Liczba atomów C: C8-C18

  • Ze względu na liczbę wiązań: triiny (3), tetrasainy (4), pentainy (5) itd.

  • Powstają z wyższych kwasów tłuszczowych (gł olejowego) przez stopniowe odwodnienie, dekarboksylację i ew. cyklizację

  • Wyst zazwyczaj w tłustych olejach i olejkach eterycznych

  • Właściwości antybiotyczne, fungistatyczne, niektóre toksyczne

  • Rzodzina: asteraceae, apiaceaea, araliaceaea zazwyczaj w korzeniach

  • Szalej jadowity- działanie neurotoksyczne

  • W korzeniu selera: falkarynd, falkaryndid, falkarynon, falkarynolon

  • W korzeniu pietruszki: farkarynolon w ziel: falkarynol

  • W korzeniu marchwi: Falkarynol, fa…

  • Wpływają na gorzki smak

  • Zapobiegają rozwojowi chorób grzybowych w czasie przechowywania

Falkarynolid- działanie hepatoprotekcyjne, antyagregacyjne

Falkarynol- w in vitro aktywność cytotoksyczna przeciwko niektórym komórkom nowotworowym np. Raka żołądka, działanie antyagregacyjne, neurotoksyczne w wysokich dawkach (u myszy- 100mg/ kg m.c.), alergenne.

INTEGROWANA PRODUKCJA

Co to jest?

• IP jest to taki system gospodarowania, który w sposób harmonijny wykorzystuje postęp techniczny i biologiczny w uprawie, nawożeniu i ochronie roślin

• Celem tego sposobu produkcji jest uzyskanie stabilnej wydajności i odpowiedniego dochodu rolniczego w sposób niezagrażający konsumentom i środowisku przyrodniczemu

• Wykorzystuje się naturalne mechanizmy biologiczne wspierane poprzez racjonalne wykorzystanie ŚOR

• Wybrane ŚOR stosuje się, gdy dany agrofag, przekroczył próg ekonomicznej szkodliwości. Pierwszeństwo daje się metodom mechanicznym (biologiczne, fizyczne agrotechniczne) a stosowanie nawozów mineralnych oparte jest na wymaganiach pokarmowych roślin z uwzględnieniem aktualnej zasobności gleby

• IP tworzy podstawę rolnictwa zrównoważonego, które wchodzi w skład rozwoju zrównoważonego w kraju

• Wszystkie zasady IP mieszczą się w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej (DPR)

• Za całokształt działań w zakresie ochrony roślin w IP (wprowadzenie systemu i kontrole) odpowiada Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Przepisy dot IP w następujących dokumentach:

  • Rozporządzenie Ministra i Rozwoju Wsi

  • Zarządzenie Głównego Inspektora Ochrony Rośl i Nasiennictwa

• W przepisach tych określono zasady uzyskania certyfikaty IP, sposób przeprowadzenia szkoleń i kontroli upraw np. przeglądy plantacji, maszyn, urządzeń, pomieszczeń, pobieranie prób roślin, mat siewnego, oraz środków ochrony do analiz, sprawdzanie prawidłowości dokumentacji i obserwacji

• Producent musi dokumentować na bieżąco swoją działalność w Notatniku Integrowanej Produkcji (wszystkie zabiegi agrotechniczne+ ochrona roślin)

• Producent, który uzyskal urzędową certyfikację ma prawo oznaczać produkt zastrzeżonym znakiem (logo) takie produkty są konkurencyjne na rynku, cieszą się popytem i osiągają wyższe ceny. Niektórzy odbiorcy np. zagraniczni wymagają od swoich dostawców certyfikatów, bo jest on dowodem produkcji z zasadami IP

• Certyfikat EUREPGAP stanowi swego rodzaju paszport niezbędny do obecności znacznej części płodów rolnych w obrocie handlowym w krajach UE i wielu pozaeuropejskich

• Ważność 12 miesięcy

Przyrodnicze podstawy IP warzyw

• Fizjologiczne

• Poziom kultury rolnej obejmującej wszystkie zabiegi agrotechniczne w danym czasie i efekty gospodarowania z lat poprzednich

• Czynniki klimatyczne

Odziaływanie poszczególnych czynników środowiska na wzrost roślin	Udział oddziaływania [%]
Promieniowanie elektromagnetyczne	12,84
Zawartość w glebie wody dostępnej dla roślin	12,16
Zawartość CO 2 w powietrzu	10,14
Zasobność gleby w składniki pokarmowe	10,14
Zanieczyszczenie powietrza	7,66
Gatunki i odmiany	7,40
Rodzaj gleby	6,76
Ilość i rozkład opadów	5,74
Organizmy glebowe	5,41
Odczyn gleby	4,28
Temperatura	4,28
Nawodnienie i odwodnienie gleby	3,72
Nawożenie	3,72
Wilg powietrza	2,03
Poziom wody gruntowej	2,03
Uprawa gleby	1,69

FOTOSYNTEZA

W czasie fotosyntezy dokonuje się przemian energii promieniowania fotosyntetycznie czynnego (PAR), emitowanego przez słońce w energię chemiczną magazynowaną w roślinach w postaci związków zapasowych bądź przetworzone w elementy strukturalne organizmu roślinnego.

Intensywność fotosyntezy jest modyfikowana przez wiele czynnikow zewnętrznych (środowiskowych) i wewnętrznych związanych ze specyfiką samej rośliny. Do czynników zewnętrznych zalicza się: co2, światło, temperaturę, wiatr, składniki mineralne, pestycydy, herbicydy oraz zanieczyszczenia powietrza. Posród czynników wewnętrznych można wyróżnić: budowę anatomiczną liścia, budowę i liczbę aparatów szparkowych oraz zawartość barwników fotosyntetycznych (tabelki nie przepisuję)…

ŚWIATŁO

Promieniowanie fotosyntetyczne czynne (PAR) to źródło energii dla reakcji fazy fotochemicznej, które mieści się w granicach 400-700 nm długości fali. Promieniowanie niezaobsorwane przez barwniki fotosyntetyczne zostaje wykorzystane jako ciepło parowania w procesie transpiracji. Częś promieniowania zostaje przepuszczona przez blaszkę liściową lub odbita od jej powierzchni (refleksja). Ilość energii świetlnej bezpośrednio wykorzystywanej do procesu fotosyntezy jest niewielka i wynosi 0,3-0,5% u roślin typu C3.

TEMPERATURA

Zależność intensywności fotosyntezy od temp dla niektórych gat roślin- tu też tabela więc nie przepisuję

WODA

Jest jedynym źródłem elektronów i protonów wodoru, niezbędnych do redukcji pobranego CO2 przez rośliny. Wpływa pośrednio na asymilację CO2 powodując zamykanie aparatów szparkowych i odcięciu tym samym dostępu CO2 do liści

INNE ZEWNĘTRZNE CZYNNIKI FOTOSYNTEZY

• Wiatr- usuwa z sąsiedztwa roślin zubożoną warstwę powietrza w CO2 i zastępuje go powietzrem o normalnej zaw CO2. Silny wiatr ogranicza fotosyntezę, powodując zamykanie aparatów szparkowych.

• Składniki mineralne

  • Niedobór azotu- powoduje spadek intensywność fotosyntezy obniza zaw cukru w roślinach. Nadmiar też wpływa negatywnie.

  • Potas- spełnia w fotosyntezie rolę aktywatora enzymów uczestniczących w fazie jasnej. Uczestniczy również w odprowadzaniu produktów foto z chloroplastów oraz w regulacji stopnia rozwarci aparatów szparkowych

  • Fosfor- niedobory zaburzają proces fosforylacji i wywołują deformację gran w chloroplastach

  • Żelazo- aktywator enzymów odpowiedzialnych za syntezę chlorofilu

  • Magnez- wchodzi w skład chlorofilu, jego niedobór wywołuje spadek zaw barwników fotosyntetycznych, szczególnie w starych roślinach

Rozpatrując wpływ poszczególnych czynników zew na fotosyntezę należy pamiętać że czynniki te działają niezależnie od siebie, lecz w sposób kompleksowy. Niedobór jednego z nich nie może być kompensowany innym. Z problemem tym wiąże się prawo Blackmana, które mówi, że natężenie fotosyntezy kontrolowane przez wiele czynników zewnętrznych będzie jednak limitowane przez ten czynnik, którego wartość najbardziej odbiega od optimum.

WEWNĘTRZNE CZYNNIKI FOTOSYNTEZY:

• Budowa anatomiczna liścia

• Zawartość chlorofilu- barwniki fotosyntetyczne wykorzystane są przeciętnie w 30-35%

• Wiek liści- intensywność fotosyntezy zmienia się wraz z wiekiem liścia tak samo jak jego aktywność metaboliczna

Możliwość regulowania natężenia fotosyntezy i tym samym plonowania przy uprawie roślin w warunkach polowych są ograniczone i sprowadzają się do:

• Dobór odpowiednich odmian, charakteryzujących się wysoką produktywnością fotosyntetyczną

• Stosowanie zrównoważonego nawożenia min i org

• Odpowiednia gęstość siewu, rozstawa roślin, max dostęp światła

• Przykrywanie miedzyrzędzi ściółką- zapobieganie rozwojowi chwastów, hamuje ewaporację wody z gleby

• Zapewnienie stałej wilgotności gleby- deszczowanie

• Odpowiedni termin wykonywania zabiegów agrotechnicznych

• Uprawa gleby pozwalająca na dobry rozwój korzeni i mikroflory glebowej

Najważniejsze zabiegi poprawiające żyzność gleby oraz jej dobra kondycję

• Staranna uprawa roli

• Wielostronny płodozmian

• Odpowiednie nawożenie

Zabiegi powinny spełniać następujące zadania:

• Poprawienie struktury gleby

• Usunięcie zagęszczenia rożnych warstw gleby

• Wprowadzenie do gleby resztek pożniwnych i nawozów

• Ograniczenie rozwoju chwastów

TECHNOLOGIE POZBIORCZE W IPO

Straty produkcji roślinnej sięgają w skali światowej 15-40% masy. Optymalna jakość produktu właściwości:

• Fizyczne

• Sensoryczne

• Trwałość przechowalnicza

• Wartość odżywcza

Wynika to z odpowiednich metod produkcji, właściwej techniki zbioru, traktowania pozbiorczego i przechowywania.

Marketing produktu już przed zbiorem. Odpowiedni materiał siewny, zróżnicowanie właściwości odmian. Dobrane według rynku lokalnego, nie sa one czasem dobre do transportu. Czynniki środowiskowe mogą wpływać na trwałośc przechowalniczą, jakośc i przydatrnośc do transportu. Zabiegi pielęgnacyjne pełnia ważną rolę. Należy zapewnić bezpieczeństwo żywności Dobra Praktyka Produkcyjna- minimalizacja skażeń

• Chemicznych (metale ciężkie)

• Fizycznych (piasek)

• Biologicznych (szkodnik)

Negatywny wpływ na jakość:

• Zwierzęta

• Przemieszczanie?? Się pracowników między czynnościami

• Higiena osobista

• Stosowanie nawozów

• Wykorzystanie sąsiednich pól

• Poprzednie wykorzystanie pola

• Konserwacja wyposazenia

DPR może być wprowadzona do IPO. Korzystnie wpływa na jakość pozbiorczą. Konieczność doskonalenia technologii zbioru i traktowania pozbiorczego- poprawa jakości i bezpieczeństwa prod

TECHNOLOGIA ZBIORU

• Zasady- najkorzystniejsza pora dnia (min transpiracja i oddychanie) unikamy zranień, obić i otarć. Ograniczenie słońca i utrzymanie niskiej temperatury produktu. Okrywanie opakowań materiałami odbijającymi światło i szybkie przeniesienie towaru do chłodni/ komory. Nie łączenie produktów wysokiej jakości z uszkodzonymi, chorymi- czyste zdezynfekowane opakowania.

• Jakość po zbiorze może się już tylko pogorszyć.

• Shelf live- okres charakterystyczny dla produktu, ważna jest jego znajomość

• Temperatura istotny czynnik, szybkie obniżenie- transpiracja i oddychanie aby zachować wartiość sensoryczną i odżywczą.

METODY SCHŁADZANIA

• Roomcooling- w komorze chłodniczej powietrzem. Tania uniwersalna metoda można długo… przechowywać (chyba) ;)

• Forced air cooling- komora chłodnicza ciśnieniowa. Bardzo wydajne, szybko

• Hydrocooling- spryskanie lodowata wodą

• Top or liquide ice- posypywanie lodem lub wstrzykiwanie np. brokuły

• Vacume cooling- próżniowo wykorzystanie ciepła parowania np. liściowe

• USA- schładzanie wodne, wymaga przechowania produktu przez noc dzięki temu unika się użycia środków chemicznych przez noc

DEZYNFEKCJA WODY

• Mikroorganizmy e.coli, salmonella, shigella, cryptosporandium, cyclospora

• Rodzaj użytej wody do traktowania pozbiorczego ma b ważne znaczenie. Po umyciu odprowadzamy ją i dezynfekujemy:

  • Chlorem:

  • CaCl2O2-podchloryn Ca

  • Preparaty 65-68% podchlorynu w postaci tabletek lub granulatu

  • NaOCl- mniej wygodny bo w płynnej postaci 5-12%

  • Ważne pH- najlepsze 7, Cl2 na poziomie 200ppm w ilości 0,2%

  • Dawkowanie z normami dla wody pitnej (USA 4 mg/l, 4ppm Cl2)

  • Do 10ppm w wodzie odpływającej

  • 100-150 ppm- brokuł, kalafior, marchew, ogórek, pieczarki

  • 50-100 ppm- groch cukrowy

• Wstępne mycie , usunięcie ziemi i resztek roślinnych. Nie używamy dzięki temu dalszych dawek dezynfektantów, usuwa się wydzieliny reagujące z Cl2. W kwaśnym pH poziom Cl2 może przekraczać zalecany poziom. Modyfikacja pH tylko środkami naturalnymi

• O3 zamiast chloru- mineralogiczna czy mikrobiologoczna?? Reaktywny w stosunku do metali, gumy i tworzyw sztucznych od 0,5 do 5 ppm. Okres połowicznego rozpadu 15-20 min. Działa szybciej również na organizmy odporne na Cl2. Mniej substancji ubocznych ale wyższe koszty stosowania.

• Nadtlenek wodoru 0,5-1%

• Kwas peroksyochowy (PAA) dobre właściwości wysokie koszty

Środki dezynfekujące i czyszczące

• Kwas octowy

• Alkohol etylowy

• Alkohol izopropylowy

• Wybielacz

USZKODZENIA CHŁODOWE

• Ujawniają się po pewnym czasie

• Przykładowe przykłady na skutek działania chłodu

  • Plamistość, miejscowe ubytki wody

  • Brązowienie i uszkodzenia skórki

  • Przebarwienia wewnętrzne

  • Podwyższona wrażliwość na gnicie

  • Zaburzenia dojrzewania

  • Utrata aromatu

  • Powstawanie obcego smaku

  • Najwrażliwszym elementem są błony komórkowe

Ubytki wody

• Negatywne na wygląd, konsystencję, smak i masę:

  • Więdnięcie, utrata turgoru

  • Transpiracja głowna przyczyna ubytku masy

  • Pobudzenie procesu hydrolizy i zaburzeń procesów enzymatycznych

  • Spadek odporności na patogeny

  • Wzrost etylenu i ABA

• Ograniczamy poprzez

  • Woski

  • Folia z polimerów

Konieczność eliminacji oświetlenia na zapakowany w folie produkt (wzrost temp, kondensacja pary wodnej, procesy gnilne)

MA- folie do pakowania w zmodyfikowanej atmosferze. Zróżnicowanie produktów na MA w prod ekologicznej niedozwolone opakowania zaw syntetyczne fungicydy, srodki konserwujące lub fumiganty. Niedozwolone tez jest powtórne użycie opakowań kartonowych i z drewna po produkcji sposobami konwekcjonalnymi.

ROLA ETYLENU PO ZBIORZE

• Stymuluje oddychanie komórkowe

• Spadek auksyn i wzrost ABA

• Przerwanie okresu spoczynku

• Protopektyny- pektyny poprzez aktywację DNA

• Stymulacja syntezy fitoauksyn

• Traktowanie etylenem przyspiesza dojrzewanie a obniżenie temperatury obniża niekorzystne działanie etylenu

  • Pomidory –Ethrel (subst czynna Etefon)

  • Usuwamy nadmiar etylenu poprzez:

    • Obniżenie temperatury

    • KMnO4

    • Ultrafiolet

    • Wentylacja

    • Katalizatory z dwutlenkiem tytanu

MCP- blokuje etylen, skutecznie i bezpiecznie

INNE SPOSOBYPRZEDŁUŻANIA TRWAŁOŚCI:

• CO2- opakowania MAP

• Fumiganty- naturalne formy np. pary kwasu octowego lub alkoholu etylowego

• Woski- nie mogą zaw niedozwolonych subst

• Promieniowanie jonizujące- promienie x do detekcji metali w produktach minimalnie przetworzonych

• Optymalny skład atmosfery od 0 do 5% CO2 + 1,5-3,0% O2 (reszta normalnie)

• Podniesienie CO2 i obniżenie O2- ograniczenie tępa procesów fizjologicznych

• KA, ULO- opakowania z modyfikowaną atmosferą

Korzyści z KA:

• Ograniczenie uszkodzeń chłodowych

• Zachowanie zielonej barwy u warzyw liściowych

• Ograniczanie strat cukrów, kw org i wit

Metoda termiczna : Gorąca woda

• Cel: inhibicja rozwoju niektórych patogenów

• Ograniczenie prod etylenu

• Spadek wrażliwości warzyw ciepłolubnych na niska temp

• Usunięcie lub dezaktywacja patogenów

• Unikniecie strat wody

Mikroorganizmy antagonistyczne(biofungicydy)- wykorzystanie zjawisk

• Konkurencji bakterii i drożdży z patogenami o pokarm i przestrzeń

• Wydzielanie związków o działaniu fungistatuycznym przez mikroorg

• Indukcja syntezy związków odpornościowych przez rośliny

Np. Aspire, BioSave 110(wady- mniejsza skuteczność niż fungicydy i wrażliwośc na czynniki zewnętrzne)

KOLEJNY TEMAT (Bla, Bla, Bla)

• Uprawa współrzędna- jednoczesna uprawa wielu gat w różnym okresie wegetacji na jednym polu w tym samym czasie

• Uprawa jednorodna (monokultura)- jeden gatunek na jednym polu

• Przedplon-poplon-międzyplon-wsadki

• Zmianowanie-następstwo po sobie roślin na jednym polu

• Płodozmian- zmianowanie zaplanowane na kolejne lata i pola w danym gospodarstwie

• Rotacja- pełen cykl zmianowania

Rola zmianowania:

• Odnawianie naturalnej żyzności

• Ograniczenie rozwoju patogenów i szkodników

• Redukcja zachwaszczenia

• Równomierne rozłożenie pracy w gospodarstwie oraz spadek ryzyka gospodarstwa

Podstawy zmianowania

• Wymagania pokarmowe, nawozowe

• Wykorzystanie obornika

• Wyk resztek pożniwnych

• Wrażliwość na zachwaszczenie (dyniowate sa okrywowe więc ograniczają ich rozwój)

• Zasieg sys korzeniowego

• Pora siewu

• Długość okresu wegetacyjnego

• Struktura gleby (czy szybko nadaje się do uprawy czy jest zwięzła, ścisła)

• Zachwaszczenie

• Zmeczenie gleby

• Pozostałośc pestycydow

Zasady planowania płodozmianu:

• Udział roślin motylkowych 25-33%

• Włączenie międzyplonów

• Motylkowate pastewne (lub zielony ugór) powinny być uprawiane przynajmniej 1 rok

• Uwzględnienie roślin okopowych (ograniczenie zachwaszczenia, struktura gleby)

• Przemienna uprawa zbóż ozimych i jarych

Gospodarstwo wielokierunkowe:

• 4 lata:

1. Por, seler

2. Pszenica jara

3. Mieszanka zbożowa + wsiewka z koniczyny białej z trawami

4. Koniczyna biała z trawami

• 5 lat:

1. Buraki pastewne

2. Pszenica

3. Mieszanka zbozowa

4. ?

5. ?

• 7 lat:

1. Kapustne, liściowe

2. Zboża jare, wysiew strukturotwórczych

3. Strukturotwórcze

4. Cebulowe

5. Korzeniowe

6. Motylkowate + zboża ozime

7. Zboża ozime

1 rok	2 rok	3 rok	4 rok
Kapusta biała Ziemniaki Brukselka Pomidor Ogórek	Marchew Buraki ćwikłowe Pietruszka Cebula por	Groch Fasola karłowa i tyczna bób	Wysiew roślin na nawóz zielony

Tabelki z obornikiem nie przepisuje- do wglądu w notatkach

• Nawozy zielone- przyorujemy gdy kwitną, nie dopuszczamy do tworzenia nasion i owoców

• Nawożenie mineralne

  • Zrównoważone, uwzglednia wysoka wartość biologiczną i dobra jakość

  • Wapnowanie- na gleby kwaśne

• Nawozy azotowe zależą od:

  • Ilości N zabieranego z gleby z plonem

  • Ilośći N mineralnego pozostałego w glebie

  • Uwalnianego w sezonie wegetacyjnym poprzez mineralizację substancji organicznych

  • Ilość N wypłukanego

• Plon 20 t brokułu zabiera z 1 ha 200 Kg azotu

  • Szacunkowe straty wyplukania (20% z 200 kg) 40 kg/ha

  • Łaczne potrzeby azotowe 200+40=240 kg N/ha

  • Analiza chemiczna: 20mg N-NO3 i 15mg N-Nh4 w 1 dm3

  • Zatem na 1 ha w glebie (20+15)x2= 70kg

• Bor- kwas borowy, borax

• Mangan- siarczan mangamowy

• Miedź- siarczan miedzi

• Molibden- molibden amonu

Nawozy MINERALNE pochodzenia naturalnego:

• Popiół drzewny

• Mączka bazaltowa

• Kadimagnezja

• Minerały ilaste

• Miękkie fosforyty

Nawozy WAPNIOWE:

• Wapno palone i gaszone

• Ca z glonów morskich

• Margiel

• Węglan CaMg

• Nawóz wapniowo-węglanowy kredowy i zwyczajny

To by było na tyle. Nie ma jak zauważyliście części sadowniczej i elementów ozdobnych. Za wszelkie literówki przepraszam I tak jestem z siebie dumna że ogarnęłam to w ciągu doby :D

Miłej nauki

ZIELARSKIe

Od razu piszę, że pominęłam historię uprawy i zbioru ziół- proszę sobie indywidualnie doczytać.

• Rośliny lecznicze we wszystkich lub niektórych organach zawierają zw biologicznie czynne (lecznicze)

• R. przyprawowe- mogą być także lecznicze, ale przede wszystkim podnosza jakość posiłku (zgadza się!)

• R. aromatyczne- zaw zw biologicznie aktywne o określonym aromacie (kumaryny, olejki)

• R. zielarskie- pojęcie mieści w sobie poprzednie i jest dość trudne do ogarnięcia

• Zioła- rośl lecznicze, przyprawowe- nieprofesjonalne

Co wyróżnia je od innych roślin? He no co?? Hmmmmmmmm:

• Duża liczba gatunków

• Gat dziko rosnące i uprawne

• Wyst we wszystkich strefach klimatycznych

• Zw biologicznie aktywne wyst w grupach i w dużej liczbie

• Na zawartość i skład tych związków wpływ mają czynniki zewnętrzne (faza księżyca też ;)

Przyczyny rosnącego zainteresowania lekami roślinnymi

• Ok 80% ludzi na świecie korzysta z tradycyjnej terapii opartej na stosowaniu roślin leczniczych

• Coraz większe zainteresowanie „przyjazną medycyną”

W świecie ok 35 000 gatunków roślin pozyskiwanych jest do celów leczniczych.

W Europie ok 2 000 gat w tym 1 300 to dziko rosnące

W Polsce ok 2 300 gat dziko rosnących roślin naczyniowych z czego 200 zbiera się jako lecznicze- 4% na skalę komercyjną

W Polsce wykorzystujemy ok 400 gat a z uprawy pochodzi ok. 60.

Diagram z pochodzenia i przeznaczenia surowców zielarskich z notatek własnych.

• Eksport na świecie- ponad 500 miliardów rocznie, 230 ton

• Import- kraje Azjatyckie, Chiny, Japonia a w Europie Niemcy,

• W Polsce firma Martin Bauer (znaczna część Herbapolu)- przetwarzają surowce na produkty lecznicze

• Duzym producentem jest Francja- kosmetyki, perfumy- także Włochy

• Singapur zajmuje się handlem.

Dlaczego wiele roślin leczniczych zbiera się a nie uprawia ? No dlaczemu?? (Przepraszam za moje głupie dopiski- zmęczenie mnie dopada )

• Tradycja

• Tańszy surowiec- nie trzeba specjalnej infrastruktury

• Jeden z niewielu źródeł dochodow dla ludzi z rejonow słabo rozwiniętych gospodarczo

• Przy niewielkim zapotrzebowaniu na niektóre surowce uprawa staje się nieoplacalna

• Brak dobrej technologii uprawy

• Przekonanie konsumentów o skutecznym działaniu surowców pochodzących ze stanowisk naturalnych

Zbiór ze stanu naturalnego w Polsce

• Ok 350 gat

• W większych ilościach 200 gat

• Na cele komercyjne ok 100 gat

• 5-8 tysięcy ton suchego surowca

• Kilka tysięcy zbieramy

Najwiecej ziół na Lubelszczyźnie, podlasie, woj. Warmińsko-mazurskie- rejony czyste, wolne od zanieczyszczeń związanych z przemysłem i transportem

RODZAJE ZAGROŻEŃ

• Niespecyficzne

  • Trwałe zmiany abiotyczne siedlisk naturalnych na większych obszarach przez obniżanie poziomu wód gruntowych (melioracje, osuszanie, inwestycje) i skażenie środowiska (zanieczyszczenia przemyslowe i komunalne, komunikacyjne, rolnicze)

  • Zmiany w strukturze użytkowania gruntów rolnych

  • Zmiany w gosp leśnej

  • Pożary, wypalanie łąk, pastwisk i nieużytków

• Specyficzne (związane ze zbiorem ziół ze stanowisk nat)

  • Chimeryczność ze strony popytu

  • Niewłaściwy zbiór

  • Brak czytelnych regulacji administracyjno-prawnych dotyczących wywozu surowców za granicę i ich racjonalnego zbioru

Organizacje:

WHO-światowa ogr zdrowia

IUCN-światowa unia ochrony przyrody

WWF-światowy fundusz na Rzecz Przyrody

• Wytyczne dotyczące opracowania narodowych strategii odnośnie badań podstawowych nad dotychczasowym stosowaniu roślin leczniczych łącznie z przeglądem etnobotanicznym i identyfikacją gatunków oraz zrównoważoną eksploatacją roślin leczniczych

• Konwencje

  • O ochronie światowego dzidzictwa kulturowego i przyrodniczego Paryż‘72

  • CITES-w sprawie międzynarodowego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunkow zagrozonych

  • O ochronie Europejskich Zwierząt i Roślin oraz ich siedlisk naturalnych

• Regulacje krajowe

  • Ustawa o ochronie przyrody

  • Rozporządzenie ministra środowiska w sprawie gat dziko wyst roślin objętych ochrona gatunkowa

  • Polska Czerwona Księga

  • Zasady pozyskiwania ze stanu dzikiego roślin leczniczych lub mających znaczenie dla przemysłu farmaceutycznego i prowadzenia plantacji roślin- Węglarz

  • …

• Gatunki chronione- ponad 400

  • Całkowita ochrona

    • Pluskwica europejska- choroby kobiece, korzenie (nie wiedziałam, że kobiety mają problemy z korzeniami)

    • Arcydzięgiel lekarski

    • Tysiącznik pospolity

    • Goryczki- pobudzają apetyt

    • digitalis purpurea, Miłek wiosenny- choroby srca

    • pokrzyk wilcza jagoda, kulecznica kraińska- atropina

    • parzydło leśne

    • miodownik melisowaty

    • mącznica lekarska

  • Objete ochrona częściową- ponad 50

    • Bluszcz pospolity

    • Barwinek pospolity

    • Kruszyna posp- przezczyszczajaco

    • Kocanki piaskowe- choroby wątroby, woreczka żółciowego

    • Tirówka leśna

    • Boberek trójlistkowy-gorycz

    • Kopytnik posp- choroba alkoholowa

    • Piewrwiosnek lekarski, wyniosły- choroby górnych dróg oddechowych

    • Konwalia majowa- nasercowe

CITES-cele

• Tworzenie specjalnych mechanizmów prowadzących do zrównoważonego gospodarowania naturalnymi zasobami

• Aktywna kontrola międzynarodowego rynku roślin i produktów roślinnych mająca na celu ograniczenie ryzyka wyginięcia roślin- zabroniony handel komercyjny

W krajach UE dotyczy to takich roślin:

• Widłaki

• Goryczki

• Mącznica

• Milek

• Płucnica islandzka

Kategorie dyskryptów:

• Paszportowe- pozwalają na identyfikację obiektu

• Dotyczące zbioru, monitoringu- ogólne i dodatkowe

• Postępowania, instrukcje technologiczne- specyficzne dla gat i rodzaju dotyczą uprawy, zbioru surowca, zabezpieczenia nasion

• Charakterystyki

Zapotrzebowania na surowce ziołowe (stanowiska naturalne)

• Duże, względnie stabilne

  • Kora dębu, wierzby

  • Kwiat lipy, wrzosu

  • Liść borówki czernicy, brzozy, maliny, jeżyny, pokrzywy

  • Ziele skrzypu

• Duże, niestabilne

  • Kwiat kasztanowca

  • Ziele dziurawca

  • Kwiat i owoc tarniny

• Zrównoważona eksploatacja

  • Gatunki częściowo chronione

  • Zbiór metodami ekologicznymi

  • Wprowadzanie dziko żyjących roślin do uprawy

  • Firmy skupujące surowce ze stanowisk naturalnych

Zapotrzebowanie na surowce z upraw

• Duże

  • Liść mięty pieprzowej, szałwii lekarskiej, melisy lekarskiej

  • Koszyczek rumianku posp

  • Kłączei korzenie kozlka lekarskiego

  • Ziele tymianku, majeranku

  • Owoc kminku zwyczajnego

  • Nasiona gorczycy

• Duże, niestabilne

  • Ziele dziurawca, jeżówki purpurowej

  • Kłącze lubczyku

  • Owoc papryki ostrej, kopru włoskiego

Zasady zrównoważonego pozyskiwania ze stanu naturalnego – do doczytania z notatek

Z jakich powodów wprowadza się rośliny lecznicze do uprawy??

• Zakaz/ograniczenie zbioru surowców ze stanowisk naturalnych np. boberek, kocanki, czosnek niedźwiedzi

• Duże zapotrzebowanie na surowiec np. pokrzywa, bez czarny, dzika róża, dziurawiec

• Potrzeba uzyskania standaryzowanego surowca np. bylica piołun, krwawnik pospolity, skrzyp, tatarak

Badania przy wprowadzeniu roślin leczniczych do uprawy

• In situ- poznanie uwarunkowań histologicznych gatunku np. badanie nad zmiennością wiesiołka dwuletniego w dolinie Bugu, określenie zróżnicowania między populacjami

• Ex situ- ocena potencjału reprodukcyjnego- zdolniość kiełkowania nasion większa z kwiatostanu głównego niż z bocznych oraz określenie przyrostu masy organów surowcowych i gromadzenie się związków biologicznie aktywnych

Wyróżniki agrotechniczne roślin zielarskich

• Duża liczba, ciągłe wprowadzanie nowych gat

• Rośliny o skrajnych typach rozwoju osobniczego i zróżnicowanych wymaganiach środowiskowych

• Uprawia się populacje

• Różne wymagania agrotechniczne

• Konkretna wiedza na temat związku między rozwojem rośliny a gromadzeniem się w nich związków biologicznie czynnych

• Zanieczyszczenia

• Przygotowanie surowców do sprzedaży

• Standaryzacja surowców

Rodzaje upraw

• Na ryzyko plantatora- brak wpływu odbiorcy na ilośc i jakość surowca, cena uzależniona od cen rynkowych aktualnych- ryzyko ponosi wyłącznie plantator

• Uprawa na zasadzie umowy w formie niekontraktowanej- ilość, jakość, cenę określa kontrakt, odbiorca nie integruje w przebieg uprawy i przygotowanie surowca do uprawy

• Kontrolowana na zasadzie umowy- ilość, jakość, cenę określa kontrakt. Ceny kalkulowane wg nakładów na produkcję rolną, wytyczne uprawy ustalane sa z odbiorcą (nasiona, sadzonki, nawozy, środki ochrony, warunki zbioru i suszenia) odbiorca ma prawo kontrolować produkcję

Wymagania w gosp zajmującym się uprawą ziół

• Gleby o nie przekroczonych zawartościach azotanów i metali ciężkich, pestycydów

• Możliwość przeprowadzenia szybkiego zbioru

• Suszarnia

• Odległość 100-200m od drogi o średnim zagęszczeniu ruchu

• Wysoka czystość uprawy (1% zanieczyszczeń organicznych, zbyt wys pozostałości pestycydów i kadmu dyskwalifikują surowiec)

Środki ochrony dopuszczone

• Targa

• Basta

• Stomp

• Treflan

Wymagania jakościowe

• Tożsamość

• Czystość

• Zaw związków czynnych

• Aktywność farmakologiczna

Przyszłościowe rośliny uprawowe:

• Pluskwica groniasta- rak piersi, łagodzi objawy menopauzy

• Pokrzywa zwycz- choroby prostaty

• Bylica piołun-poprawia apetyt

• Różeniec górski

Chciałabym podsumować część zielarską- tematy były o kant D***y potłuc i miały mały związek z ogrodnictwem zrównoważonym- załamał mnie ten przedmiot!!