Padaczka - nie jest odrębną jednostką chorobową. Określa się tak zespół objawów towarzyszących wielu schorzeniom ośrodkowego układu nerwowego.

Objawy te są spowodowane nadmiernymi wyładowaniami neuronów i nieprawidłowym rozprzestrzenianiem się pobudzenia w mózgu. Charakterystyczne są tu napady padaczkowe, którym towarzyszą objawy somatyczne, wegetatywne i psychiczne. Napady te powtarzają się z różną częstością i można je potwierdzić na podstawie zapisu elektroencefalograficznego (EEG).

JAKIE SĄ PRZYCZYNY PADACZKI ?

Przyczyny są różne i jest ich wiele:

• urazy mózgu okołoporodowe wczesne i późne oraz ich powikłania

• guzy nowotworowe

• ropnie

• zaburzenia naczyniowe (udar mózgu, miażdżyca, naczyniaki, tętniaki)

• czynniki zapalne (zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu)

• ostre niedotlenienie mózgu na różnym podłożu

• urazy głowy związane z przerwaniem ciągłości opon otaczających mózg - w tym wypadku padaczka występuje jako powikłanie w wyniku urazu głowy.

• Ponadto do przyczyn padaczki zalicza się

• zaburzenia metaboliczne i hormonalne

Pomimo wielu poznanych przyczyn padaczki około 70% przypadków tej choroby ma nieznaną etiologię.

Napady padaczkowe występują samoistnie, ale znane są czynniki mające wpływ na ich sprowokowanie. Zaliczamy do nich:

• alkohol

• niektóre leki

• zaburzenia cyklu snu i czuwania

• nieprzyjmowanie leków przeciwpadaczkowych

• stany gorączkowe (szczególnie u małych dzieci)

• nadmierny wysiłek fizyczny

• bodźce świetlne

• silne emocje

ROZPOZNANIE CHOROBY

Kiedy możemy mówić o padaczce ? Czy jednorazowy napad drgawek lub utrata świadomości jest powodem stwierdzenia tej choroby ?

Aby postawić prawidłową diagnozę niezbędny jest wywiad przeprowadzony przez lekarza zarówno z samym chorym jak i jego rodzinę. Lekarz zapyta więc o:

• przebieg ciąży i porodu

• rozwój psychoruchowy w kolejnych etapach rozwojowych chorego

• czy w rodzinie ktoś choruje na padaczkę

• ważne są informacje dotyczące samych napadów:

*pora i okoliczności ich wystąpienia, jak długo trwały

*jakie objawy, odczucia poprzedzały wystąpienie napadów

*czy podczas napadów chory jest przytomny

*jakiego rodzaju drgawki (zakres i lokalizacja) towarzyszą napadowi

*jakiego rodzaju objawy lub odczucia towarzyszą choremu po ustąpieniu napadów

• ponadto lekarz zleci wykonanie badania: neurologicznego, EEG, tomografię komputerową głowy, rezonans magnetyczny, podstawowe badanie laboratoryjne krwi.

Warto zaznaczyć iż nie wolno rozpoznawać ani tym bardziej leczyć padaczki po pierwszym napadzie padaczkowym. Ryzyko wystąpienia kolejnych napadów u osób, u których wystąpił jeden napad padaczkowy wynosi 40-50 %. Czyli połowa takich osób może taką sytuację traktować jako epizod nie pozostawiający po sobie śladu.

NAPADY PADACZKOWE

Objawy napadów padaczkowych:

• nagle występujące zaburzenia świadomości

• drgawki całego ciała, lub tylko jego części

• chwilowe zmiany stanu psychicznego, nietypowe, przejściowe doznania

Objawy te mogą wystąpić oddzielnie, z różnym nasileniem, bądź nakładać się na siebie. Napady mają charakter przejściowy i ustępują samoistnie.

Objawy padaczki zależą od miejsc w mózgu dotkniętego zmianami w funkcjonowaniu komórek nerwowych, od rozległości tych zmian.

Niezależnie od różnorodności przyczyn generalnie padaczkę u dzieci można podzielić na dwie grupy:

• napady pojawiające się w pierwszych 4 latach życia

• napady występujące po 3 - 4 roku życia.

Tego rodzaju napady padaczkowe są charakterystyczne dla dzieci w każdym kolejnym roku życia jak i ludzi dorosłych.

Charakterystyka napadów padaczkowych grupy I - do 4 roku życia:

• napady skłonów lub napady zgięciowe typu Vesta :

  • występują seryjnie, jeden po drugim, często po przebudzeniu.

  • poprzedza je krzyk, zblednięcie lub zaczerwienienie skóry twarzy, wywrócenie gałek ocznych ku górze, zaburzenia świadomości

  • napady mogą być nagłe lub powolne

  • pojawiają się toniczne skurcze mięśni szyi, tułowia i kończyn. Skurcze te powodują pochylenie głowy i tułowia do przodu (leżące dziecko przyjmuje pozycję siedzącą). Kończy górne są odrzucone na boki lub przygięte do klatki piersiowej.

W tego typu napadów padaczkowych towarzyszy często zahamowanie rozwoju psychoruchowego, niekiedy opóźnienie rozwoju dziecka jest pierwszym objawem pojawiającym się zanim wystąpi padaczka, świadczy to o dużym uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego - uszkodzenie to jest wówczas podłożem wystąpienia zaburzeń pracy komórek mózgowych.

Leczenie tego typu padaczki polega na podawaniu leków przeciwpadaczkowych. Rokowanie jest jednak niekorzystne.

Między 2 a 4 rokiem życia u dzieci rozwijających się prawidłowo (do momentu wystąpienia pierwszych objawów padaczki) występują

• napady miokloniczno-astatyczne inaczej zespół Lennoxa-Gastaut.

Napady te mogą przybierać różne formy:

• napady o charakterze miokloni - drobne, nieregularne skurcze mięśni twarzy i rąk. Inna postać to gwałtowne szarpnięcia, pojedyncze wstrząsy całego ciała - typowy napad miokloni.

• Częściowa lub znaczna utrata napięcia mięśniowego powodująca nagły bądź powolny upadek dziecka to napad astatyczny. Dziecko upada do przodu bądź tyłu po czym zakończeniu napadu podnosi się i powraca do przerwanej czynności.

Napady miokloniczne i astatyczne występują razem.

Poza napadami mioklonicznymi i astatycznymi dołączają się napady uogólnione czyli napady

• toniczno-kloniczne (napady duże - grand mal ) napady te pojawiają się po 3 roku życia. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do zaostrzenia objawów chorobowych. Typowa infekcja dziecka, katar czy lekkie przeziębienie mogą potęgować napady padaczkowe. Dziecko jest wówczas bardzo niespokojne, ruchliwe, płaczliwe. Rokowanie w tego typu napadach jest niekorzystne.

Napady duże typu grand mal cechuje wystąpienie zwiastunów: niespokojne, rozdrażnione, zmienne w nastroju, pojawia się ból głowy, brzucha, wymioty, zaburzenia widzenia, drętwienie jednej kończyny - jest to tak zwana aura przed napadowa.

Charakterystyka napadów dużych

• faza skurczu tonicznego mięśni

zgięcie rąk, sztywność karku, bezdech, sinica, rozszerzenie źrenic. Po około 30 sekundach dochodzi do wystąpienia drgawek całego ciała - jest to wówczas

• faza kloniczna :

dochodzi do przegryzienia języka, bezwiednego oddania moczu, pojawia się piana na ustach. Faza ta trwa nawet do kilku minut. Gdy chory odzyskuje przytomność zwykle zapada w sen ponapadowy.

Napady duże mogą pojawić się tuż po zaśnięciu lub na krótko przed obudzeniem się dziecka - są to napady duże przysenne.

• Napady małe - petit mal lub napady nieświadomości - to krótkotrwała (2 do 30 s) utrata świadomości lub jej znaczne ograniczenie. Zwykle nie dochodzi do upadku a jedynie przerwania kontaktu z otoczeniem, lub wykonywanej czynności. Nie pojawiają się drgawki i dziecko nie zapada w sen ponapadowy. Pojawia się pomiędzy 4 a 8 rokiem życia. Temu chwilowemu przerwaniu kontaktu z otoczeniem towarzyszy:

• bladość lub zaczerwienie skóry twarzy, lekkie drżenie powiek, wywrócenie gałek ocznych ku górze.

Rokowanie w tego typu napadach padaczkowych jest pomyślne. U większości dzieci napady ustępują a podczas ich występowania nie powodują opóźnienia rozwoju psychicznego dziecka. Bywa jednak i tak że napady małe przechodzą w napady duże (często w okresie dojrzewania)i utrzymują się wówczas przez dłuższy czas.

Inny rodzaj napadów padaczkowych to

• napady częściowe z objawami prostymi

• napady częściowe o objawach złożonych

• napady z zaburzeniami psychosensorycznymi złożonymi

• napady afektywne

• napady psychoruchowe

Napady częściowe z objawami prostymi

Charakter tego typu napadów jest ściśle skorelowany z obszarem mózgu, objętym zaburzeniem funkcji komórek nerwowych. Występują napady ruchowe nazwane inaczej napadami Jacksona charakteryzują się:

• barkiem utraty przytomności

• są ograniczone do pewnej grupy mięśni:

  • policzka

  • kącika ust

  • mięśni kciuka

  • kończyny górnej

• napady mają charakter drgawek klonicznych, czyli: krótkie, rytmiczne skurcze rozkurcze mięśni szkieletowych. Drętwienie lub mrowienie zawsze tej samej części ciała - napady częściowo-czuciowe.

Jeżeli pojawia się skręt głowy w bok i zwrot gałek ocznych z uniesieniem kończyny górnej, zgiętej w stawie łokciowym w tę samą stronę to jest to napad częściowo zwrotny (adwersyjny). Tego typu napadom towarzyszy częściowe zamroczenie.

Napady częściowo proste mogą dotyczyć jednej połowy ciała i obejmować inne niż wymienione grupy mięśni, jest to wówczas napad połowiczy wtórnie uogólniony.

Napady częściowe z objawami złożonymi

• padaczka skroniowa - zaburzenia w pracy mózgu obejmują okolice płata skroniowego. Charakter tych napadów zależy od wieku dziecka:

• 1-2 lata - drgawki klonicznego

• 3-6 lata - napady przypominające formy bólów brzucha lub napadów nieświadomości. W odróżnieniu od typowych napadów nieświadomości występuje:

  • mlaskanie

  • głośne przełykanie śliny

  • żucie

  • powtarzanie tych samych słów, zdań.

  • 7-9 lat - zaburzenia postrzegania (iluzje)

  • mikropsje - przedmioty o naturalnej wielkości dziecko postrzega jako małe, jakby widziane z dalekiej odległości.

  • makropsje - odwrotnie niż poprzednio, czyli małe przedmioty dziecko postrzega jako bardzo duże.

  • hipoauksje - dziecko słyszy słowa jako bardzo ciche, choć wymawiane normalnym głosem

  • hiperauksje - słowa wymawiane naturalnym głosem dziecko słyszy jako bardzo głośne wymawiane tuż przy uchu.

W okresie dojrzewania napady tego typu przyjmują postać zaburzeń psychosensorycznych złożonych lub napadów afektywnych.

• Napady psychosensoryczne złożone:

dziecko widzi baśniowe postaci, sylwetki nieznanych osób, słyszy ich rozmowy. Nie dochodzi do utraty świadomości, dziecko pamięta co "widziało i słyszało" wie, że sytuacje te nie istnieją w rzeczywistości.

Napady afektywne:

• wybuchy złości, gniewu, furii

• agresji, samo agresji

Po wystąpieniu napadu dziecko zdaje sobie sprawę ze swoje "złego, niegrzecznego" zachowania, odczuwa gniew, wstyd.

Napady psychoruchowe:

• kilkuminutowe zaburzenia świadomości (zamroczenia) w ciągu tych kilku minut dziecko bezwiednie wykonuje wiele zbędnych czynności:

• głaszcze się po głowie

• przekłada przedmioty na półkach

• zapina guziki

• gryzie, żuje, połyka jedzenie, pije

Wszystkie te czynności choć sprawnie wykonywane są objęte niepamięcią ponapadową - dziecko po ustąpieniu napadu nie jest w stanie przypomnieć sobie wykonywanych czynności.

JAK POMÓC CHOREMU W CZASIE NAPADU PADACZKOWEGO ?

• gdy jesteś świadkiem napadu padaczkowego nie bój się zachowaj spokój, większość napadów ustępuje samoistnie po 3 minutach

• pozostań przy chorym, pilnuj aby nie doznał obrażeń - jak?

• jeżeli sytuacja ma miejsce na ulicy, w miejscu szczególnie niebezpiecznym zapewnij choremu bezpieczeństwo. Poproś innych o pomoc (to odstraszy zwykłych gapiów) aby zapewnili choremu spokój choćby przez niedopuszczenie najechania na chorego samochodu, zrobienia zbiorowiska ludzi

• delikatnie (nie na siłę) przytrzymaj głowę chorego, aby podczas drgawek nie doszło do jej mechanicznych urazów

• ułóż chorego na boku - zabezpieczysz go w ten sposób przed zakrztuszeniem, rozepnij ubranie pod szyją, występująca podczas napadu silna bądź piana na ust powinna mieć możliwość spływania na zewnątrz

• gdy ustąpi atak pozostań przy chorym - zapytaj jak możesz mu pomóc, może zadzwonisz do rodziny lub odprowadzisz go w spokojne miejsce

• jeżeli napad się powtórzy, trwa ponad 7-10 minut wezwij pogotowie może to być tak zwany stan padaczkowy - a to zawsze wymaga interwencji lekarskiej

WARTO TEŻ ZAZNACZYĆ CZEGO NIE WOLNO ROBIĆ Z CZŁOWIEKIEM, KTÓRY MA NAPAD PADACZKOWY:

• nie podnoś chorego, nie przenoś, nie szarp, nie cuć, nie bij po twarzy, nie polewaj wodą

• na początku napadu chory może nie oddychać nawet do 20-30 sekund, to normalne - nie stosuj wówczas sztucznego oddychania

• podczas napadu chory ma zmniejszoną lub nawet zniesioną świadomość - gdy będziesz używał wobec niego siły może zareagować agresją - bądź więc delikatny

• po ustąpieniu ataku nie odchodź

• nie rób zamieszania, nie krzycz

• jeżeli podczas drgawek doszło do uszkodzenia ciała, udziel pomocy lub wezwij lekarza

LECZENIE PADACZKI

• Leczeniem padaczki zajmują się neurolodzy a w przypadku dzieci powinien to być neurolog dziecięcy. Niezastąpiona jest również pomoc psychologów.

• Celem leczenia ludzi chorych na padaczkę jest uzyskanie całkowitego ustąpienia objawów padaczki a więc napadów. Jednocześnie prowadzi się leczenie objawów niepożądanych związanych z długotrwałym przyjmowaniem leków.

• Najczęstszą przyczyną niepowodzeń w leczeniu padaczki jest NIESYSTEMATYCZNE PRZYJMOWANIE LEKÓW !

• Może dojść do rozwoju padaczki przewlekłej tak zwanej lekoopornej.

• Poza stałym przyjmowaniem leków chorzy powinni regularnie zgłaszać się do poradni neurologicznej, na badania kontrolne (przeważnie co kilka miesięcy) - nawet wtedy, gdy objawy ustąpiły.

• W pewnych odstępach czasu, które wyznacza lekarz - należy wykonać kontrolne badanie EEG i badanie neurologiczne.

• Stosuje się również monitorowanie padaczki - badanie to polega na oznaczeniu stężenia we krwi leku przeciw padaczkowego, pozwala to na ustalenie optymalnej dawki leku. Krew pobiera się rano, przed podaniem rannej dawki leku.

Opieka nad dzieckiem z padaczką obejmuje 3 etapy:

• prawidłowe postępowanie w czasie napadu padaczki

• opieki w trakcie diagnozowania choroby i ustalania procesu leczenia

• długotrwała pomoc lekarska i psychologiczna - wsparcie dziecka i jego najbliższej rodziny.

Opracowała: Marita Pelczarska