ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY

Autor: RENATA BATOR

Atopowe zapalenie skóry (ang. Atopic dermatitis), wyprysk atopowy kiedyś zwane – egzemą, pokrzywką, świerzbiączką, to choroba skóry, zaliczana do chorób atopowych oraz psychosomatycznych (tzw. neurodermatoz).

Atopia: genetycznie uwarunkowana skłonność organizmu do nadmiernego reagowania na czynniki zewnętrzne.

PRZYCZYNY

Przyczyny wywołujące chorobę i sposób jej powstawania są złożone i niejasne

Ważną rolę odgrywają czynniki;

• genetyczne,

• odpornościowe

• oraz środowiskowe.

Przebieg choroby

Może wystąpić w pierwszych tygodniach życia, albo w wieku późniejszym.

Przebieg choroby i występowanie zmian na skórze mają różne nasilenie

Najczęściej zmiany chorobowe występują na:

• Twarzy, szyi,

• W zgięciach kończyn,

• Mogą obejmować też całe ciało (Erytrodermia).

AZS mogą towarzyszyć inne choroby atopowe, najczęściej astma oskrzelowa.

Im wcześniejsze pojawienie się zmian chorobowych tym gorsze rokowania, co do przebiegu choroby wieku późniejszym

Charakterystyczne objawy:

• Suchość

• Zaczerwienienie

• Swędzenie

• Pękanie skóry

• Łuszczenie się skóry.

Skóra objęta zapaleniem staje się:

• Sucha,

• Zaczerwieniona,

• Podrażniona,

• Często powstają łuszczące się płatki lub pęcherzyki.

• Pęcherzyki mogą się sączyć, tworząc strupy, lub pękać pozostawiając drobne ranki.

Zapaleniu skóry zazwyczaj towarzyszy swędzenie, które jest jednym z najbardziej dokuczliwych doznań. Gdy trwa bez przerwy chore dziecko staje się pobudliwe i rozdrażnione. Sytuacja pogarsza się ze względu na zmęczenie i bezsenność (bardzo często świąd nasila się w nocy). Trwałe zmiany skórne w miejscach szczególnie widocznych (twarz, dłonie) sprawiają, że starsze dziecko czuje się oszpecone i onieśmielone, może unikać kontaktu z rówieśnikami.

Mechanizm powstawania zmian

AZS jest chorobą, której geneza jest bardzo skomplikowana, a przyczyny nie są do końca poznane.

Wiadomo, że w przebiegu choroby znaczenie mają:

• czynniki genetyczne

• wpływ środowiska zewnętrznego

• alergeny pokarmowe

• alergeny wziewne (powietrzno pochodne)

• substancje drażniące (np.: wełna)

• stres i emocje

• hormony

• mikroorganizmy ( roztocza )

• czynniki klimatyczne

Ostatnio podkreśla się rolę gronkowca złocistego bytującego na skórze w wywoływaniu zaostrzeń. Dodatkowo objawy pogarszają się u osób ze zwiększoną potliwością skóry.

Czynniki wywołujące lub nasilające objawy AZS:

Duże znaczenie w powstawaniu i utrzymywaniu sie zmian skórnych w AZS ma tzw.: DEFEKT EKTODERMALNY; spowodowany jest on prawdopodobnie zaburzeniami produkcji ceramidów i lipidów w skórze, co objawia się nadmierną suchością i łatwemu powstawaniu podrażnień skóry.

Istnieje również pogląd, że w patogenezie AZS rola atopii jest znikoma, a w niektórych przypadkach wręcz żadna i że AZS nie jest objawem atopii, jako takiej (w niektórych przypadkach).

Wedle tej opinii zmiany skórne w AZS są wyłącznie wynikiem drapania i pocierania, które same w sobie prowadzą do nasilenia stanu zapalnego – głównym czynnikiem wywołującym AZS jest wówczas nadmierna skłonność skóry do świądu, (jako defekt genetyczny).

Zasady postępowania w AZS

1. Odpowiednia pielęgnacja skóry, codzienne i regularne jej nawilżanie i natłuszczanie.

W pielęgnacji skóry atopowej stosowane są emolienty - natłuszczające substancje, przywracające skórze funkcję naturalnej bariery.

Emolienty mogą mieć różną postać:

• emulsji,

• płynu do kąpieli,

• żelu pod prysznic,

• kremu lub mydła.

Emolienty:

• odtwarzają płaszcz lipidowy skóry,

• zapobiegają utracie wody,

• powodują wzrost jej elastyczności

• i zmniejszają uczucie swędzenia.

Najczęściej dla skóry atopowej polecane są emolienty zbudowane na bazie olejów mineralnych.

Ważne jest aby kosmetyki :

• nie wywoływały podrażnień i alergii.

• nie powodowały zatykania porów skóry.

Emolienty pomagają zatrzymać naturalną wodę we wnętrzu skóry poprzez wiązanie jej z lipidami skóry oraz poprzez odbudowę tych lipidów.

1. Ograniczenie populacji gronkowca złocistego (przerwanie tzw. będnego koła AZS).

W wyniku uporczywego swędzenia skóry i ciągłego jej rozdrapywania dochodzi do powstania ognisk sączących zasiedlanych przez gronkowca złocistego. Gronkowiec pobudza organizm do wytworzenia substancji tzw. mediatorów zapalenia. Najważniejszy z nich - histamina - zwiększa uczucie świądu i błędne koło się zamyka. Aby je przerwać trzeba zlikwidować jego dwie przyczyny - świąd i gronkowca złocistego. Polecane są emolienty z dodatkiem antyseptyków, które ograniczają liczbę znajdujących się na skórze bakterii.

1. Infekcje bakteryjne i grzybicze

Uszkodzona skóra jest podatna na infekcje. Ryzyko zakażeń zwiększa się wskutek drapania, przez które można przenieść na skórę drobnoustroje wywołujące infekcję.

Wtórne zakażenia bakteryjne leczy się: antybiotykami w kremie (czasem w połączeniu ze steroidami) - w cięższych przypadkach - w tabletkach. W razie wystąpienia infekcji grzybiczej podaje się leki (maści) przeciwgrzybicze.

1. Szybkie wyleczenie najbardziej dokuczliwych objawów.

4. 1. Sterydy stosowane miejscowo:

• redukują ogniska zapalne,

• zmniejszają zaczerwienienie i obrzęk,

• łagodzą swędzenie

• i ułatwiają gojenie skóry.

Uwaga!!! Choć są one niezwykle skuteczne stosując leki sterydowe należy zachować ostrożność. Preparaty te niszczą kolagen, składnik białkowy skóry właściwej, wskutek ich nadużywania skóra przedwcześnie się starzeje, staje się cieńsza, tworzą się zmarszczki i rozstępy.

Nie wolno przedłużać zaleconego czasu leczenia . Sterydy stosowane niewłaściwie mogą także wywołać trądzik posterydowy, trudny do wyleczenia. Intensywne i długotrwałe stosowanie (zwłaszcza na dużych powierzchniach ciała) może doprowadzić do zaburzeń równowagi hormonalnej (steroidy absorbowane są przez skórę).

1. Leki przeciwhistaminowe:

Podaje się według wskazań lekarza - najczęściej na noc. Działają uspokajająco i zapewniają spokojny sen. Zmniejszają uczucie świądu.

1. Zapobieganie nawrotom choroby.

Musimy brać pod uwagę wpływ czynników środowiskowych. Trzeba unikać wszelkich czynników, które mogą pogarszać stan skóry.

Zalecenia pielęgnacyjne

• Ubieramy dziecko w przewiewne, bawełniane ubrania;

• Kąpiemy dziecko raz na 3-4 dni (nie chodzi o zaprzestania mycia w ogóle) w letniej wodzie;

• Kąpiel nie powinna być dłuższa niż 15 minut - chodzi o to, aby nie przesuszać dodatkowo skóry;

• Do mycia dziecka używamy łagodnego mydła, a najlepiej środków myjących przeznaczonych dla alergików ( np.Oilatum, Balneum Hermal Plus, Der-med.,Linola);

• Do kąpieli można dodać krochmal, (jeśli dziecko nie jest uczulone na ziemniaka), siemię lniane, płatki owsiane, (jeśli dziecko nie jest uczulone na gluten);

• Po kąpieli suszymy dokładnie skórę dziecka, ale nie pocieramy ręcznikiem tylko delikatnie przykładamy do ciała,

• Nawilżamy i natłuszczamy skórę dziecka po kąpieli (i nie tylko),

• Najlepszy efekt nawilżający uzyskuje się - smarując skórę zaraz po kąpieli (do 2-3 minut po osuszeniu).

• Paznokcie dziecka powinny być krótko obcięte,

• Zapobiegamy stresowi u dziecka

• Utrzymujemy w sypialni dziecka niską temperaturę, (gdy jest za ciepło dziecko może się pocić, co wzmaga swędzenie)

• W mieszkaniu temp. w okolicach 20 stopni C

• Unikamy gwałtownych zmian temperatur

• Staramy się, aby skóra dziecka była jak najczęściej nawilżana, ale robimy to w sposób delikatny i w miarę możliwości za zgodą dziecka:

- na dzień stosujemy kremy,

- na noc maści (te ostatnie zwykle są bardziej tłuste i używane w dzień mogą powodować dyskomfort u malucha),

• Jeżeli stosujemy dietę eliminacyjną, koniecznie informujemy dziecko, jakich potraw nie może spożywać - dzieci doskonale to zapamiętują;

• Tłumaczymy dziecku, dlaczego jego dieta różni się od diety innych ludzi (wbrew pozorom, dziecko nawet dwuletnie potrafi wiele rozumieć, co nie znaczy, że nie zdarzają się okresy załamania),

• Jeżeli dziecko jest uczulone na kurz, usuwamy z domu dywany, pluszaki i inne przedmioty mogące go gromadzić,

• Płuczemy ubrania dziecka, co najmniej dwukrotnie,

• Jeżeli wygląd skóry dziecka pogarsza się w kontakcie z wodą (a nie jest to objaw uczulenia na środek myjący) - czasem dobre efekty daje przegotowywanie wody do mycia/kąpieli lub zainstalowanie urządzenia filtrującego,

• W ziołolecznictwie polecane jest stosowanie do kąpieli wywarów z rumianku, nagietka, orzecha włoskiego, jako skuteczna terapia, ale przy problemach skórnych; zalecana jest jednak ostrożność w stosowaniu ziół - często się zdarza, że uczulają,

• Bardzo skuteczne w działaniu na skórę atopową bywa słońce, (choć też czasem uczula, trzeba przy tym pamiętać o jak najlepszej ochronie przeciwsłonecznej- filtry)

• Pomocne mogą być pobyty nad morzem o dużym zasoleniu, (jeśli na skórze są ranki - kontakt z taką wodą powoduje pieczenie - i terapia staje się niewykonalna)

• Kąpiele morskie wpływają na skórę z AZS bardzo korzystnie

• Natomiast chlor w basenie drażni skórę, żeby temu zapobiec, należy przed wejściem do basenu posmarować dziecko wazeliną.

• Dzieci z dużymi zmianami i w czasie zaostrzeń nie powinny korzystać z basenu.

• Po wyjściu z wody morskiej lub z basenu dziecko należy wykąpać z dodatkiem środka zmiękczającego, np. emulsja lub żel.

• W czasie pobytu na plaży najodpowiedniejsza dla dziecka jest luźna, bawełniana odzież.

• Przy bardzo dużych upałach można założyć dziecku wilgotną podkoszulkę, by schłodzić skórę i złagodzić swędzenie.

• Dzieci z AZS narażone są na późniejszy rozwój alergii wziewnej oraz astmy.

• Oprócz skóry należy, więc chronić drogi oddechowe i płuca:

- unikamy dymu tytoniowego,

- chronimy dziecko przed zarażeniem wirusem opryszczki

DOBRE RADY

Pokarmy, które powodują atopowe zapalenie skóry mogą być podawane dziecku z mlekiem matki. Muszą być wyeliminowane z diety na okres od 2 do 3 tygodni, a karmienie piersią powinno być prowadzone znacznie dłużej, a pokarmy dodatkowe wprowadzane bardzo ostrożnie. Kąpiel dziecka nie powinna być zbyt częsta. Nie powinno się stosować mydeł perfumowanych. Skóra powinna być nawilżana najlepiej kremem z dodatkiem wazeliny. Zawsze starajcie się zlikwidować świąd. Obcinajcie paznokcie u dziecka możliwie krótko. Chrońcie skórę dziecka przed podrażnieniem ubraniami z wełny lub z tworzyw sztucznych. Dziecko nie powinno być ubierane zbyt ciepło zapobiega to poceniu się i niekorzystnego działania potu na zmienioną chorobowo skórę. Ubranka dziecięce powinny być wykonane z bawełny a prane w delikatnym mydle. Usuwamy drażniące substancjami chemicznymi oraz dym tytoniowy z otoczenia dziecka. Niewłaściwa jest gwałtowna zmiana temperatury pomieszczenia, gdyż może wzmagać świąd Unikajcie zbyt gorących lub zbyt chłodnych pomieszczeń. Wszelkie infekcje bakteryjne powinny być leczone jak najwcześniej. Eliminacja wszystkich sytuacji stresowych i kłótni rodzinnych. Dbajcie, aby dziecko było wypoczęte, starajcie się odwrócić uwagę dziecka od choroby. Korzystnie na skórę dziecka może działać kontakt ze słońcem