SPOŁECZNY DOWÓD SŁUSZNOŚCI
Zasada dowodu społecznego - głosi ona, że decydując o tym, czy coś jest poprawne, czy nie, odwołujemy się do tego, co myślą na dany temat inni ludzie. Jeśli w danej sytuacji widzimy ludzi, którzy zachowują się w określony sposób, to uznajemy to za zachowanie poprawne i je naśladujemy.
Zaleta zasady: Kiedy wielu ludzi coś robi, to zazwyczaj jest to postępowanie właściwe. Trzymając się tego, popełnimy mniej błędów, więc jest to wyjście rozsądne.
Wady zasady: Reguła dostarcza wygodnej „drogi na skróty” przy podejmowaniu decyzji, ale stosowanie jej może być obarczone ryzykiem. Przypadkowy błąd może spowodować narastająca liczbę dowodów społecznych popychających nas w kierunku złej decyzji (np. gdy mężczyzna zasłabnie na ulicy przechodnie błędnie interpretują, że jest to osoba nietrzeźwa my widząc obojętność innych, również nie udzielamy pomocy).
Ponadto niektórzy wykorzystują tę regułę, aby czynić innych podatnymi na manipulację (np. kelnerzy przyozdabiający swoje talerzyki na napiwki banknotami, aby przekonać klientów, że dawanie napiwków jest właściwym zachowaniem w barze; reklamy informujące o tym, jak wiele innych osób kupiło już dany produkt).
Przykład: Badanie sposobu funkcjonowania sekty przez L. Festingera, H. Rieckena i S. Schachtera za pomocą metody obserwacji uczestniczącej (przyłączenie się incognito do wyznawców)
Mała grupa wyznawców (do 30 osób), dwoje liderów - para w średnim wieku, którzy rzekomo otrzymują informacje od duchowych istot zwanych Strażnikami. Pojawienie się w tych informacjach zapowiedzi kataklizmu - potopu, w którym zostaną ocleni tylko wyznawcy sekty.
Zachowanie członków sekty w okresie poprzedzającym „kataklizm”:
Porzucenie dotychczasowego życia, palnie mostów (rezygnacja z pracy, nauki), urywanie kontaktów z rodziną, rozdawanie swoich rzeczy w przekonaniu, że nie będą już potrzebne świadczy to o bardzo wysokim poziomie zaangażowania wyznawców w owe wierzenia.
Bierność grupy - brak nawracania innych ludzi, dyskrecja, chronienie tajemnic kultu, unikanie sławy i kontaktów z dziennikarzami.
Zachowanie członków sekty w „dniu kataklizmu”:
Pełne napięcia oczekiwanie, cisza, brak reakcji. Kiedy zbawienie nie nadeszło - stopniowa atmosfera niepewności, rozpaczy, łez i wątpliwości.
Po otrzymaniu przez lidera wiadomości, że dzięki wytrwałości ich małej grupy, Bóg postanowił ocalić świat - tylko jedna osoba wyszła i na zawsze opuściła grupę. Liderzy skontaktowali się z mediami, aby wyjawić wszystko, co dotąd było wielką tajemnicą. To samo zrobili członkowie grupy - w duchu apostolstwa zajęli się nawracaniem innych
i przekonywaniem ich do swojej wiary.
Powód takiej zmiany: kiedy dowody fizyczne zawiodły, obawa przed wstydem, ośmieszeniem była tak wielka, że grupa zaczęła poszukiwać dowodów społecznych. Pozyskanie nowych wyznawców stało się jedyną nadzieją na uzyskanie nowych dowodów słuszności własnych wierzeń.
! Zasada społecznego dowodu słuszności: IM WIĘCEJ OSÓB WIERZY W DANĄ IDEĘ, TYM BARDZIEJ PRAWDZIWA WYDAJE SIĘ TA IDEA JEDNOSTCE.
Warunki, w których reguła dowodu społecznego działa silniej:
NIEPEWNOŚĆ - kiedy ludzie nie mają pewności, co w danym momencie uczynić
i poszukują wskazówek w postępowaniu innych.
Przykład: Człowiek siedzący na chodniku - potrzeba udzielenia pomocy jest niejasna (bezdomny, żebrak, osoba nietrzeźwa, zasłabnięcie [?]). Bierność innych sprawia, że sami pozostajemy bierni. Inaczej, gdy sytuacja wyraźnie jawi się jako wymagająca udzielenia pomocy: człowiek mówi do nas: „Proszę wezwać karetkę, bo bardzo źle się czuję”. Wówczas pomocy tej udzielamy.
PODOBIEŃSTWO - dowody społeczne działają szczególnie silnie wtedy, gdy pochodzą od ludzi nam podobnych.
Badania Davida Philipsa - Po samobójstwie jakiejś sławnej osoby, omawianym szeroko w prasie, decyzję o samobójstwie podejmują również inne znajdujące się
w kłopotach osoby podobne do sławnego samobójcy. Jeśli była to osoba starsza - wzrost samobójstw wśród osób będących w tej grupie wiekowej.
Masowe samobójstwo w Jonestown w Gujanie - przywódca sekty posłużył się dwoma czynnikami: niepewnością (obce otoczenie Gujany) i podobieństwem (jedynymi podobnymi ludźmi stali się ci, którzy też byli członkami sekty).
Obrona przed wpływem innych (posługujących się dowodami społecznymi dla wymuszenia naszej uległości):
WRAŻLIWOSĆ NA SFAŁSZOWANE DOWODY - np. „śmiech z puszki” - sztuczny śmiech pojawiający się w serialach komediowych, który ma na celu rozśmieszenie odbiorców
i zwiększenie oglądalności; reklamy - w których występują „zwyczajni” ludzie zachwalający produkt, a są to osoby podstawione.
UŚWIADOMIENIE - postępowanie podobnych do nas ludzi nie może stanowić jedynej podstawy naszych własnych decyzji, tym bardziej, że często cały tłum jest w błędzie. Np. nieuzasadniona panika, „owczy pęd”.