Prawo Europejskie - wykład P.Policastro 21.10.2005r. Gorzów Wlkp.
Proces integracji europejskiej wynika z odbudowy systemu prawnego po II wojnie światowej, mianowicie, zostały stworzone różne organizacje prawne o charakterze mniej więcej powszechnym. Mogły do nich partycypować kraje które wyraziły chęć szanowania ich fundamentalnych zasad. Były to na przykład:
ONZ- jest otwarta dla wszystkich krajów prowadzących politykę opartą na pokojowych fundamentach.
MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) - była to pierwsza powstała organizacja, założona jeszcze podczas wojny w 1944r.
WTO (Międzynarodowa Organizacja Handlu) - założona w latach 90, stara się wprowadzić w życie zasady wymiany międzynarodowej. Wcześniej jej zadania zawarte były w porozumieniach międzynarodowych GATT (ogólne porozumienia o taryfach i handlu) które umożliwiły powstanie WTO.
Są to organizacje otwarte na wszystkie kraje świata. Unia Europejska natomiast, ma charakter regionalny. Współpraca regionalna jest bardziej skuteczna niż współpraca wielo stosunkowa na szczeblu powszechnym, ponieważ wartości ideowe, kulturowe i historia krajów w danym regionie są podobne, więc łatwiej jest się im porozumieć by wprowadzać fundamentalne zasady prawne.
System prawa europejskiego i międzynarodowego opiera się na dwóch głównych zasadach: zasadzie wspierania pokoju oraz zasadzie personalistycznej (człowiek powinien być w centrum uwagi) co jest trudne w układzie wielostronnym, na przykład: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ogłoszona w 1948r. miała charakter zalecenia, ponieważ trudno było uzyskać pełną zgodę w sprawie konkretnej treści zawartych w niej praw.
Natomiast w europie, w ramach regionalnej współpracy, pod koniec lat 40, zaczęto tworzyć wiele organizacji. Dwie podstawowe to: Wspólnoty Europejskie (EWWiG, EWG i EuroAtom) i Rada Europy, która doprowadziła do podpisania w 1950 roku Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, która to konwencja uzyskała zupełnie inny charakter niż prawny niż Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Stała się naprawdę obowiązująca poprzez Europejski Trybunał Praw Człowieka który uzyskał że państwa członkowskie go przestrzegały i mógł odtąd rozpatrywać zarówno skargi międzynarodowe jak i indywidualne. Dotąd podmiotem prawa międzynarodowego były państwa, czyli tworzy obowiązki wzajemne dla państw, a człowiek nie miał prawa pozwania państwa.
To samo dało się zauważyć w ramach prawa wspólnotowego, mianowicie od 1964 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł że prawo europejskie ma przewagę nad prawem krajowym. Państwa członkowskie nie mogły nie przestrzegać prawa europejskiego (orzeczenie Vann Gende Coss), od 1966 prawo wspólnotowe jest źródłem obowiązków obywateli państw (orzeczenie Costa V. Enel)
EWWiG stworzono by węgiel i stal były dostępne dla każdego producenta na tych samych warunkach bez podnoszenia ceny. Integracja gałęzi przemysłu węgla i stali była instrumentalnym narzędziem dla uzyskania pokoju, była to tzw. Integracja funkcjonalna.
EWG ma na cel ustanawiać wspólny rynek, w celu wprowadzenia państw do zharmonizo- waniego rozwoju i przez to prowadziło by to do przybliżenia społeczeństw.
Element instytucjonalny - wszystkie działania gospodarcze są prowadzone wspólnie, urzeczywistnia to zasadę pokojową, co prowadzi do harmonijnego wzrostu gospodarek państw członkowskich. Wspólny cel gospodarczy staje się celem polityki społecznej, gdyż harmonijny wzrost prowadzi do przybliżenia społeczeństw. Jest to urzeczywistnienie zasady pokojowej współpracy.
Pierwsze 30 lat procesów integracji europejskiej miało charakter wstępny, nastąpiły reakcje w obrotach pewnych produktów np. produkty rolnicze, pojawiły się problemy przyzwyczajenia państw do nowych praw. Państwa bały się przegłosowania i pojawił się problem jak popchnąć naprzód wspólną politykę.
Po 1973 roku nastąpił w krajach zachodnich kryzys gospodarczy, stagnacja wyników gospodarczych, wzrost cen przez ceny ropy, pracy i inflacji. W tym czasie wspólnoty rozszerzają się, dołączają Wielka Brytania, Dania, Hiszpania, Grecja, Portugalia - państwa te zmieniają swój ustrój na bardziej demokratyczny i zostają przyjęte do EWG i Rady Europy.
W 1984 roku Parlament Europejski głosuje nad drugim projektem Konstytucji Europy. Pierwszy projekt został tworzony na początku lat 50 w ramach Europejskiej Wspólnoty Obrony, ale nie został ratyfikowany ponieważ Francja bała się że Niemcy dostaną z powrotem broń. Drugi projekt ma charakter federalny, rządy krajów państw członkowskich pozostają z boku tego projektu. W 1986 roku zostaje uchwalony jednolity akt europejski, który łączy politykę wspólnot i ma charakter przygotowawczy do wspólnej waluty, co przyśpiesza rozwój wspólnoty.
W 1992 w Mastricht zostaje podpisany traktat który określa etapy wejścia do wspólnej waluty. Zostają utworzone Wspólnota Europejska (WE) i Unia Europejska (UE), która ma kompetencje w dziedzinie spraw wewnętrznych i zagranicznych.
Do Rady Europy zostają przyjęte kraje post socjalistyczne i post komunistyczne co przyśpiesza możliwość przyłączenia niektórych z nich do wspólnoty europejskiej.
W 1997 roku podpisano traktat w Amsterdamie o rozszerzeniu wspólnot po którym powstaje problem jak kraje europy środkowo-wschodniej mają przygotować się do wejścia do Unii Europejskiej.
W 2002 roku podpisany zostaje traktat w Nicei. Zostaje ogłoszona Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, która jest pierwszą częścią przyszłej konstytucji europy. Łączy ona dorobek Rady Europy w dziedzinie ochrony praw podstawowych z dorobkiem wspólnotowym, tworzy pomost między dorobkiem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka a dorobkiem wspólnoty europejskiej w dziedzinie praw człowieka.
W 2004 roku podpisany zostaje w Rzymie traktat ustanawiający konstytucję dla europy. Jest on w trakcie ratyfikacji będzie miał określone skutki prawne nawet jeżeli nie będzie ratyfikowany przez wszystkie kraje.
Prawo europejskie skład się z następujących elementów:
1. Prawa międzynarodowego i prawa organizacji międzynarodowych - odnosi się to do prawa międzynarodowego publicznego
2. Prawo Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz innych konwencji Rady Europy.
3. Prawo traktatów - traktat Unii Europejskiej, traktat o Wspólnocie Europejskiej, projekt Konstytucji Europy.
4 Konwencje prawa międzynarodowego prywatnego - to dziedziny typu umowy, spółki, status osobisty, sprawy małżeństwa i wychowania potomstwa, prawo spadkowe itp. wszystkie sprawy które mogą mieć charakter trans narodowy. Mamy prawo międzynarodowe prywatne klasyczne i prawo prywatne w ramach integracji europejskiej które uległo pewnym zmianom. W prawie wspólnotowym niektóre akty służące tworzeniu międzynarodowego prawa prywatnego, a razem z tymi aktami mamy konwencje międzynarodowe tradycyjne które stosują w tej dziedzinie.
5. Konstytucja i prawa państw członkowskich.
6. Działalności - nadzory (nad bankami, giełdami, działalnością policyjną) w ramach współpracy instytucji w oparciu o prawo europejskie. Mamy różne formy prawne które koordynują się między sobą np. prawo administracyjne, cywilne itp. Nadzór prowadzony jest w systemie sieciowym, gdyż każdy kraj musi uwzględnić wszystkie operacje nadzoru dla każdego z państw z osobna.
Traktat Unii Europejskiej:
art1. Unię stanowią wspólnoty europejskie uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianymi w niniejszym traktacie.
art2. Cele Unii Europejskiej:
1. Popieranie postępu gospodarczego i społecznego, doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, A także ustanowienie unii gospodarczej i walutowej.- jest to cel gospodarczy chodzi tu o utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, co znaczy ze po 50 latach tworzenia wspólnego rynku tworzy się rynek wewnętrzny, bez barier, to stanowi stopień integracji w której ważniejsze będą interesy obywateli niż państw.
2. Potwierdzenie swej tożsamości na arenie międzynarodowej zwłaszcza poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa - cel ma charakter polityczny ponieważ tak daleko idąca integracja gospodarcza prowadzi do zamiaru rozwijania tożsamości europejskiej
nie tylko o charakterze gospodarczym ale także w dziedzinie relacji międzynarodowej, dzięki czemu Europa mogła by służyć jako mocarstwo stabilizujące demokracje na całym świecie.
3. Umacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez ustanowienie obywatelstwa unii - wiąże się to z ogólna uwaga dla praw człowieka. Obywatelstwo unii wiąże się z niemożnością negowania niektórych praw także osobom nie będącym obywatelami wspólnoty, wszystkie sprawy musza być prowadzone razem tak by szanować prawa wszystkich osób mających do czynienia z systemem prawa europejskiego.
4.Utrzymanie i rozwijanie Unii jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób
5. Zachowanie dorobku wspólnotowego (jest zespół wszystkich aktów unii wraz z ich interpretacją) - tradycja która się tworzyła nie została sprawowana na szkodzie dla człowieka, w tym celu tworzone jest obywatelstwo Unii Europejskiej.
art.3 Unia Europejska prowadzi trzy rodzaje polityki nazywane filarami unii europejskiej, dotyczą jednolitej ramy instytucjonalnej:
1.Filar wspólnotowy - dotyczy rynku wewnętrznego.
2. Filar wspólnej polityki zagranicznej - dotyczy polityki zagranicznej.
3.Obszar przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
Unia tworzy w tym zakresie jednolite ramy instytucjonalne, wspólnota rozwija się i stopniowo łączy strukturę organizacyjną, która składa się z następujących organów:
1. Parlament europejski - prawdziwy organ narodów europejskich, chociażby dlatego że wybory maja charakter bezpośredni.
2. Para - ma charakter międzynarodowy, w zależności od debatowanej sprawy zbierają się różne składy odpowiednich ministrów.
3. Komisja - czuwa nad przestrzeganiem prawa wspólnotowego, komisja działa w interesie wspólnoty europejskiej i jest organem niezależnym od rządów.
Ten system organów utworzył się w ramach wspólnoty europejskiej, a kiedy w 1992 r. została utworzona Unia Europejska, organy te przyjęły w jej ramach nowe kompetencję.
Traktat o Unii Europejskiej określił n owy organ zwany Radą Europejską, na której zbierają się premierzy lub głowy państw. Organ ten posiada wszelkie pełnomocnictwa służące określeniu impulsów niezbędnych dla rozwoju unii, określając ogólne kierunki polityczne.
Innym bardzo ważnym organem, istniejącym już z mocy prawa międzynarodowego jest Konferencja Międzynarodowa. Konferencja ta określa wszystkie zmiany do traktatów. Prowadzi wszystkie traktaty do skutku.
Patrząc na politykę europejska musimy szczególnie uwzględnić I filar, następnie III a na końcu II.
I filar - ze względu na moc prawna aktów europejskich ma charakter ponad narodowy. Istnieje w nim prawo o charakterze wyższym od krajowego i ma moc bezpośrednio obowiązująca, z równym udziałem przedstawicieli rządów i narodów. Parlament Europejski ma decydujący glos w procesie tworzenia prawa wspólnotowego i jest w stanie zablokować proces prawotwórczy w wielu dziedzinach. Skutki prawa w I filarze maja wyższy charakter niż prawo krajowe.
II filar - ma charakter międzynarodowy. Państwa członkowskie nie przekazują zadań polityki zagranicznej bez udzielenia zgody na każdym kroku, wiec nikt nie może tworzyć prawa bez ich zgody
III filar - ma charakter medzyrządowy. Akty w nim podjęte prowadza rządy państw członkowskich które regulują wewnętrzną organizacje i ponoszą odpowiedzialność za swoje decyzje.