Glikokortykosterydy ( gliko - glukosterydy) dzielimy na związki naturalne syntetyzowane przez organizm ludzki - kora nadnerczy- oraz na związki syntetyczne.
Do związków naturalnych należą ;
kortyzol ( hydrokortyzon)
kortyzon
w lecznictwie wykorzystuje się związki naturalne i liczne zw. Syntetyczne o zmodyfikowanym działaniu. Glikokortykosterydy mogą wykazywać działanie metaboliczne , mineralotropowe natomiast zastosowane w odpowiednich dawkach wykazują działanie pzap.,palerg.,i immunosupresyjne. Te trzy działania G. wykorzystywane są terapii.
G wykazują następujące działania :
działanie metaboliczne - leki te powodują rozpad białka np. w mięśniach, oraz pobudzają rozpad tłuszczy. W zakresie gospodarki węglowodowej hamują wykorzystywanie gliukozy w tkankach czyli są cukrzycogenne a nasilają tworzenie się glukozy ze związków nie będących węglowodanami. Te działania prowadzą do zwiększenia stężenia glukozy we krwi. Jest to tzw. Efekt odwrotny do insuliny ( to zasługa kory- jest to dz.naturalne)
działanie mineralotropowe - pod wpływem Glikokortykosterydów dochodzi do zatrzymania sodu i wody a zwiększenia się wydalania potasu, co powoduje m.in. np.obrzęk który jest typowym przykładem dz.mineralotropowego.
działanie przeciwzapalne - występuje nie zależnie od przyczyny zapalenia ( mechaniczne czy uczuleniowe) i ma tylko działanie objawowe nie znosi przyczyny, czyli zmniejsza obrzęk,przekrwienie i hamuje tworzenie się blizn po ranach . działanie to czyli pzap i palerg. Zależy od związków które biorą udział w reakcji zapalnej czy w reakcji uczuleniowej.
Glikokortykosterydy znoszą np. wrażliwość oskrzeli na histaminę a także znoszą
reakcje naczyń na histamine.
działanie immunosupresyjne - nazwa ta pochodzi z połączenia 2 wyrazów immuno czyli przeciwciała, odporność i supresja czyli hamowanie jest to działanie hamujące odporność ustrojowa organizmu. Polega na tym że G. Zmniejsza liczbę limfocytów we krwi i hamuje produkcję przeciwciał np.. osoba z białaczką potrzebuje mniejsza ilość limfocytów niż jest a przez zahamowanie ich produkcji otrzymujemy efekt pożądany.
Zastosowanie :
substytucyjne czyli uzupełnienie niedoborów wtedy kiedy kora nadnerczy nie jest w stanie wyprodukować tyle ile potrzebuje organizm i jest to niedoczynność kory nadnerczy. Niedoczynność kory jest bezwzględnym wskazanie do podania G. i podaje niezależnie od stopnia niedoczynności jak i przeciwwskazań do podania.
Należy pamiętać że podając lek trzeba go podać tyle ile wynosi produkcja dobowa
przez korę nadnerczy w naturalnych warunkach np. Hydrokortyzon dobowa dawka
to 30 mg , należy ją podać 20 mg rano i 10 na wieczór tak funkcjonuje kora.
poza substytucyjne - tu sa liczne wskazania i wykorzystuje się w dz. pzap.,palerg. jako
wskazanie pilne - tu nie uwzględnia się żadnych wskazań są to czynności ratujące życie lub przedłużające je. Stosuje się je w przypadku:
wstrząs anafilaktyczny i septyczny
w stanie astmatycznym
w aspiracji treści żołądkowej do płuc ( zespół Mendelsona)
w obrzęku głośni i mózgu
w przeszczepach narządów aby org. go nie odrzucał
w neurologicznych powikłaniach chorób zakaźnych
leki to m.in.
hydrokortyzon , predmizon (solu-decortin),deksametazon( decortan), betametazon
wskazanie przewlekłe - stosuje się je w leczeniu astmy , kataru siennego , w corobie gośćcowej i reumatycznej w zapaleniu opon mózgowych , ziarnicy złośliwej, w pęcherzycy i łuszczycy. Przewlekle podaje się G. syntetyczne które w porównaniu z hydrokortyzonem w wielu przypadkach działają silniej i pzap. natomiast słabiej mineralotropowo , lek to np. deksometazon. Podaje się je różnymi drogami podania ( i.m. per os , wziewnie i miejscowo na skórę i spojówki).
Per os podaje się np. predmizon ( erkorton) i predmizon ( erkortolon)
Wziewnie pulmikord ( budezomid)-aerozol
Na skóre flucinar ( flucinolon) a na spojówki kortimed.
Przewlekła terapia G. powoduje liczne dz. nie pożądane i związana jest z działaniem metabolicznym a związane jest to z wpływem na układ immunologiczny.
Mogą wystąpić takie dz. nie pożądane :
cukrzyca
osteoporoza
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
bezsenność
zaburzenia psychiczne
hipokalemia
otyłość
zanik mięśni
zwiększona podatność na infekcje
Nagłe odstawienie G. grozi zatrzymaniem produkcji hormonu przez korę nadnerczy.
Długie stosowanie sterydów wziewnie powoduje chrypę a na skórę rozstępy.