NURTY WE WSPÓŁCZESNYM ISLAMIE

Fundamentaliści

Opierają swoje rozumienie islamu na podstawowych źródłach, tj. Koranie i sunnie + u szyitów tradycja imamów;

Popierają literalne wprowadzanie prawa szariatu, choć jego rozumienie może się różnić zależnie od lokalnych tradycji;

Trzymają się koncepcji ummy ogólnoświatowej (w średniowieczu były takie koncepcje królestwa chrześcijańskiego, rozwiane przez reformację i powstanie państw narodowych)

Czasem fundamentalizm ma postać „skrypturalistów” wtedy skupiają się na religii, nie polityce; mają swoje nisze finansowane przez rządy i tam działają;

Polityczni i religijni: salafici i wahabici

Salafici od: salaf - „przodkowie”) - za pioniera salafizmu uważa się Ibn Tajmijję (1263-1328), który potępił współczesne mu filozoficzne i sufickie interpretacje islamu, postulując powrót do jego pierwotnej formy, oczyszczonej z późniejszych naleciałości.

Termin salafiyya odnosi się jednak przede wszystkim do nurtów reformatorskich wewnątrz islamu powstałych w wieku XIX, które nawiązywały do myśli Ibn Tajmijji.

Z salafizmu wywodzi się XX-wieczny fundamentalizm islamski

Wcześniej jednak jeszcze, bo w wieku XVIII, narodził się postulujący powrót do pierwotnego islamu wahhabizm

Muhammad Abd al.-Wahhab - idea tawhid, jedyności Boga + idee: hedżra - odrzucenie nie-wahhabijskiej tradycji; takir - ekskomunika innych jako niemuzułmanów; dżihad zbrojny jako nie tylko dopuszczalny, ale obowiązkowy przeciw niewiernym (także nie-wahhabitom, będącym muszrikin - bałwochwalcami)

Używa się określenia neo-fundamentalizm na opisanie ruchów powstałych w pierwszej połowie XX wieku (Bracia Muzułmańscy)

Tradycjonaliści

Są najliczniejszą grupą w islamie: indonezyjska organizacja Nahdlatul Ulama (Awakening of the Ulama) grupuje ponad 35 mln. muzułmanów

Konserwatywni muzułmanie, którzy podtrzymują wierzenia i tradycje odziedziczone przez wieki;

Często są to tradycje lokalne, nie mające potwierdzenia w ortodoksji, ale przez wieki stały się nieodłącznym elementem religii (np. modlitwy na grobach świętych, wiara w duchy i cuda, amulety)

Wielu włącza także elementy duchowości sufickiej

Są tu elementy islamskiego kwietyzmu (za Prorokiem powtarzają, że słuchać należy nawet niedobrej władzy); nie popierają ekstremizmu i terroru, nie są wrodzy wobec innych wyznań,

Angażują się także w politykę, ale główną areną są działania społeczne i kulturalne, edukacja, zachowanie tradycyjnych norm i zwyczajów.

Sufizm

Tradycja muzułmańskiego mistycyzmu (wewnętrzny wariant islamu), wyraża emocjonalne i osobiste doświadczenie boskości

Często nazywany „popularnym islamem”; jego zwolennicy (liczni) grupują się w zakonach i bractwach (tarika)i to jest ważny element struktury społecznej

Duże znaczenie w Azji Centralnej, Północnej i Zachodniej Afryce, Turcji, Południowej i Południowo-Wschodniej Azji

Charyzmatyczni przywódcy, szejkowie bractw często odgrywają ważną nie tylko religijnie, ale i politycznie rolę

Razem z tradycjonalistami zachowali znaczenie wśród mass, ale elity odeszły w wyniku sekularyzacji, modernizacji czy neo-fundamentalizmu

Sufizm jest zwalczany przez salafitów i wahabitów jako wynaturzony islam, krytykują ich, że „praca i rodzina to dla nich większy dżihad, niż walka o ustanowienie religii Boga na całejziemi”.

Po zdobyciu Kabulu 1996 talibowie aresztowali prominentnych sufi i zakazali praktyk dhikr

Zwalczani przez salafitów i fundamentalistów, stali się sufi naturalnymi sprzymierzeńcami Zachodu w walce z radykalnym islamem (ale czasami popierają radykałów - niektóre nurty czy działacze pochodzą z bractw Centralnej Azji lub Iraku).

Moderniści

Modernizm jest częścią ruchu zrodzonego w ubiegłym stuleciu na tle walki z „przesądami” tradycjonalistycznego islamu (groby świętych) + harmonia istoty islamu ze światem współczesnym;

W tym sensie modernizm ma salafickie korzenie, ale wyrwał się z jego wąskich ograniczeń

Utrzymują, że islam jeśli właściwie rozumiany może być całkiem zgodny z nowoczesnością i rozumem (racjonalnością);

Niektórzy są za wprowadzeniem prawa muzułmańskiego, ale uznają go za wytwór ludzki, który musi być dostosowany do nowoczesnej sytuacji.

Kładą nacisk na idżtihad (słowo o tym samym pochodzeniu, co dżihad; oznacza „wysiłek w imieniu prawdy”); na indywidualną świadomość, a nie posłuszeństwo ulamom

W XX w. nastąpił rozłam wśród modernistów na 2 skrzydła:

Liberalne: chcą połączyć islam z wartościami demokracji zachodniej; rządy prawa, racjonalizm, prawa człowieka, pluralizm (tolerancja);

Szura to prototyp demokracji;

Szariat w sprawach kultu jest precyzyjny, w sprawach społecznych nie.

Islamistyczne: są bliżej fundamentalistów i uznają rządy polityczne oparte na szariacie

Retoryka jest podobna, ale u islamistycznych modernistów mniej wojownicza i nietolerancyjna (takie nurty w partiach politycznych Malezji, Indonezji, Sudanu)

Sekularyści

Religijni w życiu prywatnym, popierają oddzielenie religii od państwa i prymat prawa świeckiego nad religijnym.

Sekularyzm ma długą tradycję na Zachodzie; w islamie przednowoczesnym objawiał się napięciami między dążeniami władców, a wymogami (opiniami) religii

W Imperium Osmańskim - sułtan od spraw politycznych, kalif od religijnych, ale krótko, bo już w 1517 nastąpiło połączenie tych funkcji w osobie Selima I;

Obecnie Turcja jest największym eksperymentem sekularyzacyjnym w islamskim świecie;

Tu też da się wyróżnić dwa skrzydła sekularyzmu:

Liberalny sekularyzm: podobnie, jak liberalni moderniści są za demokratycznymi zasadami i wartościami Zachodu;

Autorytarny sekularyzm: antydemokratyczne nurty marksistowskie, arabskiego socjalizmu czy po prostu partie popleczników despoty (Biaas w Iraku i Syrii;

Teoretyczni świeckie, wykorzystują czasem symbolikę religijną i mają koneksje z radykalnymi ugrupowaniami

4

---