Gałąź prawa-ukształtowana w toku historycznego rozwoju zbiór norm prawnych, które regulują daną dziedzinę stosunków społecznych.
Prawo konstytucyjne-przepisy dotyczące politycznej i społeczno-gospodarczej organizacji państwa (zasada suwerenności narodu, podział władzy, ustrój gospodarczy, przepisy ustaw zwykłych i innych aktów prawnych).
Prawo administracyjne-normy regulujące działalność administracji państwowej
Prawo cywilne-przepisy regulujące stosunki osobowe i majątkowe jednostki (ochrona własności, zobowiązania majątkowe, spadki, ochrona danych osobowych).
Prawo rodzinne i opiekuńcze- przepisy normujące stosunki majątkowe i niemajątkowe rodziny (zasady zawarcia związku małżeńskiego, pojęcie władzy rodzicielskiej, prawa obowiązki).
Prawo karne-przepisy zawierające zakazy lub nakazy, których naruszenie lub niespełnienie zagrożone jest karą (prawo karne materialne-rodzaje przestępstw oraz grożące za nie kary, prawo karne procesowe-reguluje uprawnienia i obowiązki stron procesowych, prawo karne wykonawcze-zasady wykonywania kar orzeczonych w postępowaniu karnym)..
Prawo finansowe-normy regulujące tworzenie i wydawanie publicznych finansów (prawo budżetowe, bankowe, finansowania przedsiębiorstw, ubezpieczeniowe).
Prawo pracy-przepisy dotyczące umowy o pracę, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy.
Prawo międzynarodowe prywatne-normy wskazujące, który system prawny (własny lub obcy) ma być stosowany w danej sprawie (np. dochodzenie roszczeń alimentacyjnych za granicą, ekstradycji przestępców).
Prawo międzynarodowe publiczne-normy regulujące stosunki międzynarodowe, regulacja stosunków między państwami i innymi podmiotami, międzynarodowa ochrona praw człowieka.
Prawo europejskie-porządek prawny obowiązujący w państwach członkowskich UE.
Prawo kościelne-przepisy obowiązujące członków Kościoła lub grupy wyznaniowej (kościół katolicki - prawo kanoniczne-ustrój Kościoła, zadania, udzielanie sakramentów).
Prawo zwyczajowe-niepisane normy prawne uznawane za obowiązujące.
Reakcja utleniania-proces, w którym stopień utleniania pierwiastka wzrasta.
Reakcja redukcji - proces, w którym stopień utlenienia pierwiastka maleje.
Równania połówkowe- przedstawiające proces utleniania i redukcji z uwzględnieniem udziału elektronów.
Reduktor - pierwiastek, który w procesie utleniania oddaje elektrony.
Utleniacz - pierwiastek, który w procesie utleniania redukcji pobiera elektrony.
Reakcja dysproporcjacji (dysmutacji) - reakcja redoks, w której jony lub atomy tego samego pierwiastka pełnią równocześnie rolę utleniacza i reduktora.
Cechy praw człowieka: przyrodzone, powszechne, niezbywalne, nienaruszalne, niepodzielne.
Generacje: I (najważniejsze prawa człowieka - wolności osobiste i prawa polityczne np. prawo do życia, wolność od tortur, wolność od niewoli poddaństwa i pracy przymusowej, prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo do sprawiedliwego procesu, prawo do prywatności, wolność myśli sumienia religii przekonań, wolność zrzeszania się, prawo do własności), II od 1966 - prawa zabezpieczające fizyczny i duchowy rozwój jednostki (prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne np. prawo do pracy, prawo rodziny, prawo do godnego poziomu życia, prawo do zdrowia, prawo do nauki, prawo kulturalne) III od 1986 (charakter zespołowy np. prawo do rozwoju, pokoju, bezpiecznego środowiska, do pomocy humanitarnej).
Daty: Wielka karta swobód 1215 Jan bez Ziemi, przywileje jedleńsko-krakowskie 1430-33, Karta Praw Wirginii 1776, Deklaracja niepodległości USA 1776, Deklaracja praw człowieka i obywatela 1789.
Dokumenty międz. ochrony praw człowieka: 1945 Karta Narodów Zjednoczonych, Powszechna deklaracja praw człowieka 1948.
System międzyrządowy: ONZ (główny organ: Rada Gospodarczo-Społeczna - opracowywanie traktatów międzynarodowych i badanie przestrzegania Powszechnej deklaracji praw człowieka. Organizacja ta przyjmuje skargi i przekazuje je do Komisji Praw Człowieka, kontroluje wykonywanie paktu praw obywatelskich), Komitet Praw Człowieka (1977 kontrola nad realizacją paktu praw obywatelskich przez państwa, pośredniczenie w polubownym załatwianiu sporów, działa na wzór organów sądowych)
Systemy regionalne - afrykański (Afrykańska karta praw człowieka i ludów 1981, włączenie praw III generacji, ważne znaczenie ma Organizacja Jedności Afrykańskiej - poprawa bytu), amerykański (1948 Amerykańska deklaracja praw i obowiązków człowieka, Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka, 1979 Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka, Protokół z San Salvador 1988) europejski (Rada Europy zrzesza kraje Unii Europejskiej, umożliwienie składania skarg do Trybunału w Strasburgu osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym, instytucje: Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Polska jest członkiem od 1991).
System pozarządowy (uzupełnia i wspiera działalność organizacji międzypaństwowych): Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (siedziba Genewa, w 1863 powstał Międzynarodowy Komitet Opieki nad Rannymi, 1949 konwencje genewskie, funkcje: udzielanie pomocy humanitarnej w czasie pokoju i konfliktów zbrojnych) Amnesty International (siedziba Londyn, cele: uwolnienie więźniów politycznych, rzetelność procesów karnych, zniesienie kary śmierci, zaprzestanie tortur i innego nieludzkiego traktowania, największa aktywność: Afryka i Ameryka Poł., forma działalności: redagowanie listów, wysyłanie ich do władz państw, w których łamane są prawa człowieka, publikowanie raportów, działalnośc edukacyjna), Międzynarodowa Komisja Prawników (siedziba Genewa, inicjowanie prac nad nowymi konwencjami, walka o niezawisłość sądów i zawodów prawniczych), Specjalny Sprawozdawca do spraw Niezawisłości Sądownictwa (działanie na rzecz niezawisłości, udziela pomocy prawnikom prześladowanym za swe przywiązania do praworządności i sprawiedliwości) Komitet Helsiński USA (1979, wspieranie inicjatyw helsińskich w krajach Europy i śledzenie wydarzeń w Europie wschodniej).
Gwarancje ochrony praw człowieka w Polsce: 1)instytucje państwowe: sądy powszechne (sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego i prawa pracy), Naczelny Sąd Administracyjny (rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne), Trybunał Konstytucyjny (sprawdzanie zgodności ustaw z konstytucją), Rzecznik Praw Obywatelskich (bada działalność organów administracji państwowej i samorządowej).
Organizacje pozarządowe: Komitet Obrony Robotników (występowanie w obronie prawa do pracy, strajku, swobodnego wyrażania myśli i poglądów), Komitet Samoobrony Społecznej (postulowanie zniesienia represji politycznych, wyznaniowych, rasowych), Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (żądanie zakończenia walki z Kościołem i umożliwienia dostępu mass mediów) Komitet Helsiński (1982/83 sporządzanie raportów o prawach człowieka w Polsce, prawie pracy i sądownictwie, działa przy nim Helsińska Fundacja Praw Człowieka - podejmowanie działań edukacyjnych i wydawniczych), Polska Sekcja Międzynarodowej Komisji Prawników (występowanie w obronie polskiej praworządności, niezawisłości sądów i praw jednostki), Polskie Stowarzyszenie „Amnesty international” , PCK (udzielanie pomocy potrzebującym i ofiarom klęsk żywiołowych, poszukiwanie ofiar wojen, szerzenie oświaty zdrowotnej).
Warunki złożenia petycji do Komitetu Praw Człowieka w Genewie: wyczerpanie wszystkich krajowych środków, opatrzenie skargi swoim imieniem i nazwiskiem, przynależność do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych państwa, złożenie petycji do jednego organu międzynarodowego, naruszenie praw zawartych w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych, wykazanie, że zawarte w paktach prawa faktycznie zostały naruszone, założenie petycji na piśmie.
Kryteria dopuszczalności złożenia skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: wyczerpanie wszystkich środków krajowych, imienne złożenie skargi, skarga nie jest rozpatrywana przez inną instytucję międzynarodową, skarga musi dotyczyć praw zawartych w Konwencji lub jej protokołów.