I ROZMOWA Z RODZINĄ
przywitanie się, oswojenie się członków rodziny z terapeutą, miejscem, zajęcie miejsc (uwaga na miejsca zbyt blisko któregoś z członków rodziny).
faza poznawania się - stworzenie w miarę swobodnej, przyjaznej atmosfery, obserwacja sygnałów pozawerbalnych.
ustalenie formy i przebiegu spotkania, zawarcie kontraktu (reakcje emocjonalne uczestników, równoprawne zabieranie głosu, nie przerywanie sobie nawzajem).
identyfikacja problemu - uzyskanie od każdego członka rodziny jego poglądu na problem, metody, jakie rodzina dotychczas stosowała, by go rozwiązać, co ostatnio się wydarzyło, a mogło mieć wpływ na obecny kształt i zmiany w rodzinie, ustalenie kontekstu społecznego, perspektywa historyczna rozwoju rodziny.
Należy przeanalizować stopień zaangażowania w problem ludzi spoza najbliższej rodziny,
różnice zachodzące w rodzinie od czasu pojawienia się problemu, możliwe zmiany w rodzinie, wzorce funkcjonowania (style wychowawcze, podział władzy, komunikacja, zaufanie, intymność, kto w rodzinie postrzegany jest jako silny, kto jako najsłabszy, jakie dotychczas szczególnie trudne problemy pojawiały się w rodzinie?).
co można zrobić, by problem rozwiązać, jak go widzisz w przyszłości?
Ważne jest, by zachęcać do podawania konkretnych przykładów.
Ważne jest, by nie przekazywać krytycznego stosunku do słyszanych treści, należy podkreślać ważność każdej wypowiedzi, nawet gdy nie przystaje do naszych hipotez. Obserwujemy różnice, ale nie „łapiemy za słówka”, nie udzielamy rad, nie dokonujemy interpretacji.
Oczekiwania członków rodziny co do terapii i jej skutków.
obserwacja wzorców zachowania rodziny - jasnego obrazu zachowań rodziny wobec problemu - na przykład dwie osoby z rodziny rozmawiają o problemie, jak to było rozwiązywane, co robiły, jakie stosowały metody, dialog o problemie („jak myślisz, jak zapytam mamę, to co ona odpowie?”).
przegląd stopni realizacji celów pierwszej rozmowy - co się udało, a co trzeba poprawić, o co dopytać. Pożegnanie rodziny i ustalenie kolejnego spotkania, ewentualne zadanie domowe.
sprawdzanie hipotez i ustalenie planu dalszej pracy.
Pytania cyrkularne - pytania w poszukiwaniu różnic - kto jest Tobie najbliższy rodzinie, kto potem? Ja wygląda ta sprawa z punktu widzenia męża, żony, dzieci? czy on /ona widziałby to tak samo, czy inaczej? Kto najbardziej cierpi z powodu Twojego smutku, odmiennego nastawienia do jedzenia, trudności? Kto uważa, że terapia pomoże? Kto umówiłby się na to spotkanie, gdyby Pan tego nie zrobił? Kto nie chciałby tu przychodzić? Jak zmieniło się Wasze wzajemne zrozumienie po urodzeniu dziecka w skali od 1 - 10? Warto stosować skale.
- pytania o wyjaśnienia (o wewnętrzne widzenie sprawy) - jak Pan to sobie wyjaśnia, a jak żona? Czy on uważa, że Pani jest chora, czy leniwa? Skąd bierze się przekonanie Pani męża, że może się Pani zachowywać inaczej, inaczej to zrobić? Czy zna Pani pogląd lekarza na tą sprawę? Jak wyjaśni Pan tę sprzeczność? Czy syn skłania się bardziej do Pani wyjaśnień, wyjaśnień męża, czy tez ma swoje widzenie tej sprawy?
- pytania z poziomu uczuć na poziom zachowań - co Pani robi, gdy znajduje się Pani w depresji? Po czym poznaje Pan, ze jest rozdarty wątpliwościami? Po czym mąż poznaje, że narasta w Pani złość? Po czym poznają Twoi rodzice, ze znów poczułaś się gorzej? Że znów zaprosiłaś swoją chorobę?
- z poziomu zachowań na poziom relacji - jak zachowuje się mąż, co robi, gdy widzi Panią rano, gdy nie może Pani wstać z łóżka? Czy może Pani wskazać różnicę w zachowaniu męża w momencie gdy skarży się Pani na ból głowy i wtedy, gdy nie boli Panią głowa? Kto pierwszy zauważa, że się źle Pani czuje? Co robią domownicy wtedy inaczej niż zwykle? Jak reagujecie na jego zmienione zachowanie?
- znamiona udanej terapii - po czym Pani najprędzej pozna, że terapia przynosi skutek? Kto pierwszy dostrzeże pozytywne zmiany w rodzinie? Jakie zmiany w Waszym zachowaniu będą najbardziej zauważalne? Co będzie pierwszymi oznakami dokonującej się zmiany? Po czym pani partner pozna, że nie potrzebujecie już więcej terapii? Kogo najbardziej dotknie pani terapia, a kto najbardziej ucieszy się z poprawy Pani stanu? Jak długo, wg męża/żony będzie trwała ta terapia?
Z innych pytań - dobrze jest zadawać pytania dotyczące przyszłości - przeszłość jest zawsze obciążona jakąś nazwą. Przyszłość jest nieoznaczona. Daje szansę wznieść się ponad przeszłością, ponad teraźniejszość. Pytania o przyszłość pozwalają wytyczać nowe drogi. Mniej ważna jest sama odpowiedź, bardziej zmiana, jaka spowoduje pytanie. Pytania o przyszłość mogą „rozwodnić” problem, rozłożyć na większą płaszczyznę. Wskazać, ze jest jeszcze perspektywa, dużo czasu, by coś z problemem zrobić.
Z pytań o przyszłość dobre pytania o cud - pozwalają często określić cel terapii.
Pozytywne oznaczanie zachowań - dotyczy przede wszystkim zachowania symptomatycznego oraz takich zachowań, które podtrzymują symptom. Chodzi o zmianę znaczenia przypisywanego konkretnym wydarzeniom, przedstawienie rodzinie nowego ich ujęcia. Pełni również funkcje obniżenia oporu rodziny przed zajmowaniem, ingerowaniem w problem.
Paradoksalne dyrektywy - stosuje się je w przypadku rodzin najbardziej sztywnych, przejawiających duży opór przed zmianą. Nie ma potrzeby ich używania w przypadku rodzin, które zmieniają się pod wpływem wykonywanych zadań i własnej pracy. Paradoksalne instrukcje mają zwykle charakter zalecenia zachowań symptomatycznych i wspierających symptom. Stosowane są trzy rodzaje terapeutycznych paradoksów - 1. strategia zalecania symptomu polega na tym, że terapeuta nakazuje pacjentowi kontynuowanie zadania, które ma być zmienione, lub nawet nasilenie go. 2. strategia powstrzymywania charakteryzuje się tym, że terapeuta zaprzecza możliwości zmiany, zniechęca do niej, zaleca, by klienci „zwolnili” tempo zmian, lub ostrzega przed niebezpieczeństwem nawrotu objawów. 3. w strategii pozycyjnej terapeuta akceptuje lub nawet wyolbrzymia trudności rodziny.
1