Szczątki organiczne mogą występować w osadzie

• autochtonicznie in situ

• allochtonicznie

Zespoły szczątków:

Nekrocenoza - zespół szczątków organizmów obumarłych w różnym czasie i miejscu a nagromadzonych razem

Tanatocenoza - zespół obumarłych jednocześnie, gwałtownie

Tafocenoza - zespół szczątków pokrytych osadem

Oriktocenoza - ta część szczątków, która uległa fosylizacji

Merocenoza - zespół szczątków okresowo zrzucanych przez organizmy

Ichnocenoza - zespół skamieniałości śladowych

PORIFERA + gąbki (kambr + rec)

pori - otwory, fera - nosić

Najprostsze organizmy wielokomórkowe!!!

Środowisko morskie (wyjątkowo jeziorne, np. J. Łebsko)

Demospongia - gabki zmiennoszkieletowe

Calcarea - gabki wapiennoszkieletowe

Hexactinellda

Choanoglagellata -

Stromatoporoids - stromatoporoidy, wymarłe, powszechne w paleozoiku od ordowiku do dewonu, które tworzyły budowle organiczne na dnie mórz, w płytkich środowiskach. Przypominają współczesne rafy. Były organizmami skałotwórczymi.

Archeocyata - współcześnie osobny typ, pojawił się w kambrze i wymarł w kambrze, na samym początku rozwoju organizmów szkieletowych (fanerozoik - jawny zoik), bardzo dobre skamieniałości przewodnie, pierwsze budowały rafy.

Jonathanbird.net

jak żyje gąbka?

Każda gąbka najczęściej jest workiem. Żyje dzięki filtrowaniu wody, z której wyłapuje to, co w niej pływa. To typowy filtrator. Często gąbki używa się do tego, żeby czyścic wodę. Filtrowanie wody odbywa się w ścianach gąbki i wyrzucane jest dalej przez otwór zwany osculum. To zazwyczaj bentos osiadły.

Rozmnażanie najczęściej wegetatywne - wystarczy oderwać kawałek gąbki i wsadzić gdzie indziej, to z niej się zrobi następna gąbka. Również przez pączkowanie.

Gąbką idzie zetrzeć naskórek, bo w gąbce (sponginie) występują drobne igiełki opalu SiO₂ (igiełki szkieletowe).

Phylum Porifera (typ gąbki)

ClassDemospongea (kambr - recent)

gąbki zmiennoszkieletowe (spongina + SiO2, różnego rodzaju igły, ale nie występują tam triaxony)

Class Hexactinellida (kambr - recent)

gąbki szklistoszkieletowe (SiO2 (krzemionka - opal) - triaxony)

Class Calcarea (kambr - recent)

gąbki wapienne (CaCO3 - kalcyt - tetraksony, triaktiny)

„Class Stromatoporoida” (ordowik - D, J, ?recent (jeśli potraktujemy je jako gąbki koralowe)) (czasem nazywany rzędem a nie gromadą)

gąbki koralowe? - szkielet bazalny CaCO3 i igły SiO2 - monaksony; mają dwa rodzaje szkieletu - bazalny (zewnętrzny) z CaCO3, na którym siedzą, oraz szkielet występujący w ciele miękkim w postaci igieł, które są zbudowane z krzemionki. Niegdyś traktowane jako stułbiopławy kopalne, potem ktoś znalazł w nich igły i zakwalifikował je do gąbek

Phylum Archaeocyatha (kambr)

regularne i nieregularne

Morfologia gąbek

• osculum - otwór wylotowy

• pory inhalacyjne (ostia)

• igły

• pinakocyty - komórki zewnętrzne

• porocyty - komórki wyścielające pory

• mezenchyma - pomiędzy zewnętrzna a wewnętrzna częścią ściany, składa się z niezorganizowanych luźno występujących w różnych układach różnego rodzaju komórek:

• amebocyty (mogą przekształcić się w inna komórkę), skleroblasty (wytwarzają igły), kollencyty

• spongocel (paragaster) - wnętrze worka

• komórki kołnierzykowate (choanocytowe) - komórki wiciowe, które wyłapują pokarm z wody (w środku) (komórka choanocytowa składa się z jądra, kołnierzyka i wici)

• ektoderma i endoderma

microvillus, undulpodium, collar, nucleus

Gąbki nie mogą życ w wodzie, która stoi. Zawsze zatem występują w miejscach, gdzie są jakieś prądy morskie. Występują raczej płytko.

Trzy typy architektoniczne gąbek:

• ascon - ma komórki choanocytowe wyściełające spongocel w całości; najbardziej prymitywna gąbka

• sycon - komórki choanocytowe skupione wokół kanału, wówczas filtrowanie robi się bardziej efektywne

• leucon - filtrowanie doprowadzone do maksimum, ponieważ komórki choanoctyowe gromadzą się wewnątrz ciała gąbki w postaci komór choanocytowych, złożonych z komórek choanocytowych

Już w kambrze 99,9% gąbek to był leukon. Powierzchnia komór z ilością komórek choanocytowych jest znacznie większa, co umożliwia lepszą filtrację.

Igły gąbek:

• megascleres (macroskleres) mają około milimetra:

• monaksony - igły proste

• triaksony - trójosiowe, 3 osie, które są ułożone w stosunku do siebie pod kątem 90^o

• tetraksony - czteroosiowe, z czasem przechodziły w igły nieregularne (desmy), kąty między osiami wynoszą ok. 120^o

• poliaksony - wieloosiowe, stosunkowo rzadkie

• microscleres - malutkie igiełki, które najczęściej służą do łączenia tych dużych w szkielet, zazwyczaj haczykowate

Gąbki w postaci skamieniałości - tzw. mumie, w których nie ma szkieletu.

Na ogół lubią środowiska węglanowe, więc gąbki często przysypane są mułem węglanowym czy wapieniem i w związku z tym te wapienne osady po śmierci gąbki wyciągają krzemionkę i zostaje tylko kształt po gąbce, samego szkieletu nie ma. Krzemionka jest wynoszona i osadza się w porach pomiędzy osadem, czasem się gromadzi powtórnie jako krzemienie.

Gąbki lubią często tworzyć ko[ce, na których wegetowały - biocherma gąbkowa (struktura wyniesiona), osad twardy, przez to, ze ilość krzemionki wpływała na twardość skały. Jura (oxford) - wiele takich struktur (np. Jura Krakowsko - Częstochowska).^. Stosunkowo odporne na wietrzenie - trzon biochermy gąbkowej.

Stromatoporoida

Stromatoporoidy masywne (np. Stromatopora) - kopulasta budowa, na której widać półkuliste warstwy przyrostowe. Gdy się je przetnie, widać laminarne struktury wewnątrz. Laminy przyrostowe - kolejne etapy wzrostu tworzenia. Oprócz lamin występują także pionowe struktury - pilary. Górna powierzchnia składa się z wypukłości, zwane mamelonami. Na szczycie górki jest maleńki otworek, od którego odchodzą małe kanaliki - atrolizy. Jak wyglądało ciało miękkie - nie wiadomo. Ciało na pewno było na powierzchni, oblewało szkielet od góry, przypuszcza się, że było gąbczaste. Mamelony z kanałami musiały do czegoś służyć, ale nikt nie wie, do czego (zapewne do odżywiania). Część paleozoiku od ordowik do dewonu, w czasie kryzysu późnodewońskiego. Skałotwórcze - wapienie stromatoporoidowe, stromatoporo - koralowcowe.

5 kryzysów - pod koniec ordowiku, dewonu, permu (na przełomie er), triasu, kredy.

Stromatoporoidy gałązkowe (np. Amphipora) - wygląd mają zupełnie inny. Średnica kilku mm (max 3-4), wewnątrz na przecięciu widać nieregularny otworek, a naokoło mają strukturę gąbczastą. Istotne, ponieważ są to organizmy występujące w ogromnych ilościach w pewnych okresach, szczególnie w dewonie środkowym i górnym (sylur, ordowik w mniejszym stopniu). Są dosyć mocno przywiązane do określonego środowiska - wyjątkowo płytkiego (wody po kolana). Tworzyły płożące kolonie i się płożyły po dnie w postaci gałązek. Wapienie amfiporowe.

Archeocyatha incerte sedis (niewiadomego miejsca w systematyce)

Występowały wyłącznie w kambrze. Budowa - szkielet zbudowany z węglanu wapnia:

• ściana zewnętrzna porowata i wewnętrzna porowata

• loculum - puste miejsce między przegrodami a ścianami

• intervallum

• jama centralna

• septum - przegrody między ścianami, które je utrzymują

• holdfast - przyczep do podłoża

• koniec proksymalny, czyli początek (rosną w górę, żeby nie zostać przysypane i żeby wyłapać coraz więcej pokarmu)

Nie wiadomo jak wyglądało ciało miękkie. To pierwsze organizmy, które tworzyły rafy - zbiorowiska organizmów, które egzystowały blisko siebie, tworzyły pewien szkielet (porowata struktura). Nie ma wiele miejsc na świecie, gdzie one występują (w Polsce raczej nie ma szans, bo w kambrze Polska była na półkuli południowej, gdzie było zimno). Archeocjaty występują w wapieniach, więc szukamy ich tam, gdzie mamy w kambrze wapienie - np. Hiszpania, Syberia. Dzielą się na archeocjaty o regularnych i nieregularnych przegrodach.

Stromatolity - nie są to organizmy, to laminowane struktury biogeniczne sedymentacyjne. To struktury, które tworzyły się i tworzą współcześnie w wyniku nagromadzenia sinic (cyjanobakterii - odpowiedzialne za oddychanie tlenowe), Stroma - warstwa. Często tworzą kopulaste struktury w strefie bardzo płytkiej wody. Na skutek pokrycia wodą, rozwijają się maty sinicowe w ciągu dnia (bo potrzebują słońca), w nocy są przykrywane bardzo drobnym osadem. Naprzemianległe jasne (noc) i ciemne (dzień - bo to organizmy organiczne, a więc zawierają węgiel, wtedy się rozwijały) laminy Wspominamy o tym, ponieważ często są mylone ze stromatoporoidami.

Typ: Coelenterata (jamochłony) prekambr - rec

Podtyp: Cnidaria - parzydełkowce

Mają czułki z jadem, który paraliżuje drobne organizmy - krewetki, małe rybki, wciągają do jamy chłonąco - trawiącej, trawią i wyrzucają resztki z powrotem.

Dwie grupy organizacji ciała:

• forma polipa - przyczepia się do podłoża - wszystkie koralowce, częściowo stułbiopławy, ukwiały

• forma meduzy - bardzo jadowite, mogą zabić człowieka

Polip	Meduza
		Otwór gębowy otoczony parzącymi czułkami (skierowany w górę)	Otwór gębowy otoczony parzącymi czułkami (skierowany w dół)
		Ciało przyczepione do podłoża	Ciało w kształcie parasola wolno pływające
		Otwór gębowy, czułki, jama gastralna - coelenteron; gastrodermis (endoderma), mesoglea, epidermis (epiderma)	Otwór gębowy, czułki, jama gastralna - coelenteron; gastrodermis (endoderma), mesoglea, epidermis (epiderma)
		ukwiały	krążkopławy

Jest grupa, która wytwarza i jedno i drugie pokolenie - stułbiopławy (Hydrozoae). W przypadku koralowców tylko pokolenie polipa - rozmnażanie przez podział, albo wytwarza gamety, które ulegają zapłodnieniu w wodzie, powstaje larwa. W przypadku meduzy nie ma polipa, jest larwa, która zawsze pływa, z niej się tworzą gamety itd.

Larwa jamochłonów - planula

Typ Coelenterata - jamochłony

Podtyp Cnidaria - parzydełkowce

Gromada Anthozoa - koralowce (prekambr - rec)

Rząd Tabulata (ordowik - perm)

Rząd Rugosa - koralowce czteropromienne (ordowik - perm)

Rząd Scleractinia - koralowce budujące współczesne rafy koralowe (trias - rec; pod koniec jury - tworzenie raf)

Podgromada Octocorallia - szkielet organiczny bardzo rzadko występujący w stanie kopalnym (ordowik - rec)

Gromada Hydrozoa - stułbiopławy (prekambr - rec)

Gromada Scyphoza - krążkopławy (prekambr - rec)

Wszystkie te trzy rzędy budowały szkielet z CaCO₃. Różnią się przede wszystkim tym, ze Tabulata to grupa koralowców wyłącznie kolonijnych, nie ma pojedynczych polipów. Rząd Rugosa występuje zarówno w formach kolonijnych jak i osobniczych. Oba ta rzędy miały szkielet zbudowany z kalcytu, rząd Scleractinia zbliżony do Rugosa, ale różni się od nich sposobem wytwarzania przegród wewnętrznych oraz tym, że szkielet zbudowany jest z aragonitu.

---