Era promieniowania - pojęcie stosowane w kosmologii dla określenie początkowej fazy rozwoju wszechświata. Na podstawie kosmologicznego modelu rozszerzającego się wszechświata przyjmuje się, że era ta rozpoczęła się po 10 sekundach od Wielkiego Wybuchu. Gęstość energii promieniowania elektromagnetycznego była dominującym składnikiem całkowitej gęstości energii.Najważniejszym wydarzeniem ery promieniowania jest powstanie przy jej początku jąder helu.Głównymi składnikami ówczesnego Wszechświata są: pole neutrinowe, pole elektromagnetyczne, atomy wodoru i atomy helu.

Model Standardowy - teoria fizyki cząstek podstawowych, zwanych też cząstkami elementarnymi, które są podstawowymi składnikami każdej materii. Opisuje trzy z czterech (z wyjątkiem grawitacji) oddziaływań podstawowych: oddziaływanie elektromagnetyczne, oddziaływanie słabe i oddziaływanie silne. Model Standardowy zawarł w sobie, rozbudował, bądź wyjaśnił wcześniejsze teorie, takie jak teoria cząstek elementarnych (kształtująca się od początku XX wieku), mechanika kwantowa, chromodynamika kwantowa czy teoria elektrosłaba.

Diagram H-R - Hertzpung i Rassell utworzyli układ odniesienia, który na poziomej osi ma temperature, a na pionowej jasność absolutnej. W tym układdzie współrzędnych umieścili punkty reprezentujące znane gwiazdy. Zauważyli, że tworzą one charakterystyczne grupy: ciąg główny, białe karły, czerwone karły, olbrzymy, nadolbrzymy, pas niestabilności. Diagram H-R pozwala przewidzieć losy danej gwiazdy.

Biały karzeł - gwiazda o masie 0,8-3 mas Słońca po spaleniu wodoru spala hel i kończy jako biały karzeł.

Prawo Hubble'a jest matematyczną interpretacją astronomicznego zjawiska, potocznie określanego jako „ucieczka galaktyk”, a objawiającego się tym, że światło niemal wszystkich galaktyk jest przesunięte ku czerwieni. Im większa odległość do danej galaktyki, tym przesunięcie jej widma ku dłuższym falom jest większe. Przez analogię z prawem Dopplera można stwierdzić oddalanie się dowolnej galaktyki względem pozostałych. Wnioskuje się na tej podstawie, że musiały dawniej znajdować się „w jednym miejscu” (bardzo blisko siebie), a ruch wszystkich został zapoczątkowany przez Wielki Wybuch.

Czarna dziura - czarna dziura powstaje z gwiazd o masie wiekszej niż 8 mas Słońca. Spala ona początkowo wodór, potem hel, następnie coraz cięższe pierwiastki powoduje to zapadnięcie grawitacyjne gwiazdy i powstaje czarna dziura. Gęstość i masa jest bardzo duża, a przez grawitacje nawet światło się nie może wydostać z niej.

Era hadronowa - pojęcie stosowane w kosmologii dla określenia początkowej fazy rozwoju wszechświata. Na podstawie kosmologicznego modelu rozszerzającego się wszechświata przyjmuje się, że era ta rozpoczęła się w chwili t=10^-23 s, gdy rozmiary horyzontu stały się większe od średnicy hadronu. Głównymi składnikami materii były znajdujące się w stanie równowagi termodynamicznej, hadrony i antyhadrony, czyli cząstki oddziałujące silnie. Era hadronowa kończy się w chwili t=10^-4 s.

AU ( jednostka astronomiczna) - średnia odległość między Ziemią a Słońcem, wynosząca około 150 milionów km. Można ją obliczyć przez iloczyn śr. v światła i śr. t jaki przebywa światło od Słońca do Ziemi.

Absolutna wielkość gwiazdowa - to jasność jaką miałyby gwiazdy gdyby umieścić je w odległości 10 pc. M = n - 5 * log r + 5 M - jasność absolutna, m - jasność obserwowana, r - odległość od gwiazdy mierzoną w pc.

Jasność energetyczna - jest to jasność mierzona w J/s.

Hubble w 1929 roku po przeanalizowaniu widm odległych gwiazd i galaktyk zauważył powtarzające się przesunięcia prążków absorbcyjnych względem takich samych prążków w widmie Słońca.

Teoria stanu stacjonarnego - model kosmologiczny stworzony w 1948 roku przez Freda Hoyle'a, Thomasa Golda oraz Hermanna Bondiego jako alternatywa dla teorii Wielkiego Wybuchu. Początek teorii stanu stacjonarnego dały obliczenia, z których wynikało, iż w ramach ogólnej teorii względności oraz w świetle dokonanych przez Edwina Hubble'a obserwacji ujawniających rozszerzanie się wszechświata, z zasady nie może on być statyczny. Wszechświat stacjonarny, ekspandując, pozostawałby zasadniczo niezmieniony w czasie i aby ten warunek został spełniony, musiałaby powstawać nowa materia, dzięki której gęstość wszechświata utrzymywałaby się na stałym poziomie, mimo procesu rozszerzania się.

Mikrofalowe promieniowanie tła, promieniowanie reliktowe - rodzaj promieniowania o rozkładzie termicznym energii, czyli widmie ciała doskonale czarnego o temperaturze 2,725 K. Maksimum gęstości energii przypada na długość fali 1,1 mm. Promieniowanie to jest pozostałością po wczesnych etapach ewolucji Wszechświata i okresie rekombinacji elektronów przez protony, czyli przez najbardziej obfity w Kosmosie wodór. Niemal nie oddziałuje z cząstkami materii, wypełnia Wszechświat.

Era gwiazdowa - trwa od 300 000 lat do dzisiaj. Ilość pierwiastka helu była znacznie większa, nie można wyjaśnić ewolucją gwiazd. Był to kolejny sukces wielkiego wybuchu, atomy łączyły się w coraz to większe skupiska materii i gwiazdy i galaktyki.

Parsek - to odległość z której połowa wielkiej osi orbity ziemskiej jest widoczna jako łuk o długości 1 sekundy.1pc=206265AU=3,2616 roku świetlnego

1 pc 1″=1′/60=1^◦/(60*60)

Era leptonowa - pojęcie stosowane w kosmologii dla określenia jednej z początkowych faz rozwoju Wszechświata, następująca po erze hadronowej, a przed erą promieniowania. Na podstawie kosmologicznego modelu rozszerzającego się wszechświata przyjmuje się, że era ta rozpoczęła się w chwili t=10^-4 s. Głównymi składnikami Wszechświata były (oprócz fotonów) elektrony, miony, taony i ich antycząstki oraz odpowiadające im neutrina. Era leptonowa kończy się procesem anihilacji elektronów i pozytonów.

Wielkość gwiazdowa - pozaukładowa jednostka miary stosowana do oznaczania blasku gwiazd (nie mylić z jasnością) i innych podobnych ciał niebieskich. Jednostką wielkości gwiazdowej jest magnitudo (oznaczenie ^m lub mag). Zazwyczaj w fizyce do wyrażenia wartości natężenia światła używa się luksów, jednakże ze względów praktycznych i historycznych w astronomii stosuje się nadal magnitudo.

Model wszechświata otwartego głosi, że wszechświat będzie się rozszerzał w nieskończoność, tracąc swój blask i pogrążając w ciemności. Jego dwuwymiarowym odpowiednikiem jest powierzchnia przypominająca kształtem siodło. Wszechświat ten musiałby być nieskończenie wielki, aby nie mieć brzegu ( który naruszyłby zasadę kosmologiczną, ponieważ obserwatorzy blisko brzegu widzieliby obraz znacznie różniący się od widzianego z dala brzegu).W tym wszechświecie istnieją geodezyjne, które leżąc w jednej płaszczyźnie nie przecinają się. Geodezyjne takie rozbiegają się
w nieskończoność.

Model wszechświata zamkniętego jest analogiczny do powierzchni kuli, ale
z dodanym jeszcze jednym wymiarem. Mówimy, że wszechświat ten ma geometrię trójwymiarowej powierzchni( strefy) czterowymiarowej hiperkuli. Taki wszechświat zamyka się w sobie. Zawiera on skończoną „ilość przestrzeni” (jest ograniczony), ale nie ma brzegu. Ponadto jego geometria wygląda tak samo ze wszystkich punktów. W takim wszechświecie wszystkie linie geodezyjne leżące w jednej płaszczyźnie przecinają się.

---