PROBLEM WOLNEJ WOLI JEDNOSTKI DZIAŁAJĄCEJ
Problem ten formułowany jest jako pytanie o zakres wpływu wolnej woli człowieka na bieg dziejów oraz o rolę jednostki w historii.
Pierwsze pytanie jest podstawowe - jeżeli bowiem nie uznamy żadnego wpływu wolnej woli człowieka na dzieje, wtedy również bezprzedmiotowe stanie się mówienie o roli jednostki w historii
Problem wolnej woli: wolna wola człowieka a wszechogarniająca wola Boga determinująca czyny ludzkie - dyskusja wyznawców ideologii religijnej.
Ograniczenia wolnej woli:
Charakter przyrodniczy - człowiek jest cząstką przyrody, podlega więc jej najróżniejszym prawom (jeśli chce żyć musi jeść, zaspokajać pragnienie, itd.). Oczywiste, że w toku rozwoju historycznego człowiek coraz bardziej opanowuje siły przyrody, ale Olega to na ich poznawaniu i wykorzystywaniu do swoich celów. Ten sposób następuje uniezależnianie się człowieka od przyrody. Im lepiej się ją pozna tym człowiek chroni się od niespodzianek.
Charakter społeczny: poglądy i zachowania ludzi są zależne od ich sytuacji życiowej
Człowiek działa w warunkach, które zastaje
Człowiek jako członek społeczeństwa nie działa sam, lecz zawsze jest członkiem jakiejś grupy społecznej. Jego działania są uwarunkowane przynależnością klasowo - grupową
W większym stopniu człowieka wiążą uwarunkowania przyrodnicze aniżeli społeczne: jeżeli wystąpi przeciw prawom przyrody narazi się na cierpienie czy uszczerbek na zdrowiu. Przejawianie wolnej woli ma nader małe szanse w odniesieniu do zastanych warunków działania człowieka.
Wolna wola nie występuje w sposób absolutny lecz zakreślony wskazanymi ograniczeniami.
Uwarunkowania przyrodnicze i społeczne tworzą podłoże działań ludzkich, na które składają się różne serie praw przyrody i praw społecznych.
Mechanizm działania wolnej woli:
Człowiek działa celowo - chce realizować jakiś cel
Podejmuje decyzję co do wyboru celu
Realizując ten cel staje niezliczoną ilość razy przed możliwością wyboru różnych strategii
W tych samych sytuacjach różni ludzie wybrać mogą różne cele i różne strategie
Im lepiej zna człowiek prawa tym ma większe szanse wybrania korzystniejszej strategii
Wolność jest uświadomioną koniecznością!
Poprzez działanie ludzkie przejawia się wpływ przyczyn głównych i prawidłowości te działania ogniskujących. Niezależnie bowiem od zawiązania działań ludzkich z przyczynami głównymi i prawidłowościami każda konkretna decyzja jest wynikiem określonych motywów, a raczej zwykle wypadkowej większej liczby różnych motywów.
Decyzje:
Prawidłowe - wplecione w sieć uwarunkowań
Przypadkowe - u każdej jednostki mogą być różne
Realizując postawione sobie cele jednostki nie mogą na ogół przewidzieć rzeczywistych skutków społecznych swych działań.