SYSTEM POLITYCZNY PAŃSTWA

Wykład II z 08.03.2009r.

cd. do koncepcji Webera

Władza - zdolność narzucenia swojej woli, także wbrew oporowi

• to realny stosunek, ale nie równorzędny

tzn. że można dokonać praktycznej weryfikacji, bo można się odnieść do rzeczywistości, możemy porównać, wskazać, wyciągnąć wnioski na podstawie doświadczenia i zmieniać

Źródła władzy

Marksiści - twierdzili, że władza jest polityczna, powiązana z władzą ekonomiczną. Związana jest genetycznie. Nie można uzyskać władzy politycznej jeżeli wcześniej nie zdobyło się władzy ekonomicznej =>reforma, racjonalizacja przemysłu, uwłaszczenie chłopów.

Weber - twierdzi, że władza ekonomiczna jest jednym ze źródeł władzy, ale ani nie najważniejszym ani nie można ustalić genetycznego związku między władzą polityczną, a władzą ekonomiczną.

Podmiotem władzy są jednostka i małe grupy.

Wg Webera - jednostka i małe grupy są podmiotami

W Marksizmie - mamy dwie grupy społeczne (2 klasy społeczne) *to ma swoje uzasadnienie w budowie struktury społecznej:

1. ci co mają,

2. ci co nie mają.

Globalne społeczeństwo - możemy dla swoich interesów szukać porozumienia z ludźmi dla nas bardzo odległymi, ponad granicami. To zmienia relację w stosunku dla ojczyzny; zmienia się punkt widzenia, punkt oddziaływania. To jest istotne dla budowania interesów.

Jednostka lub mała grupa wykonuje władze, ale wsparcie wyborców jest niezbędne.

Podmiot władzy jest zależne od okoliczności władza ekonomiczna może ….

Jego osiągnięcia, umiejętności; można wskazać jeszcze różne źródła, ale te są najważniejsze.

Psychologiczny aspekt wykonywania władzy.

- podmiot sprawujący władzę może władze sprawować dla samej przyjemności rządzenia czyli pojawić się zjawisko „władzy dla władzy”. Władza jest postrzegana w kategoriach osobistej satysfakcji. Ona służy dla zaspokojenia potrzeb ambicjonalnych i wtedy nie jest postrzegana jako służba.

Psycholog…..

Napisał, że człowiek który ma już wszystko a w szczególności pieniądze, majątek, karierę chce zamknąć i osiągnąć władzę.

Jak to się dzieje, że jesteśmy władzy posłuszni?

Posłuszeństwo to legitymizacja. Publicznie nie pytamy o legitymizację władzy.

Weber poddał to zagadnienie analizie rozróżniając wstępnie władzę i panowanie.

Władza - potencjalna możliwość narzucenia drugiemu podmiotowi swej woli,

Panowanie - jest już stanem realizacji.

Legitymizowanie jest tylko panowanie (wg Wezera),bo władza jest to stan potencjalny, a nie osiągnięty.

• trzeba mieć ….

Weber wymyślił pojęcie 3 typów prawomocnego panowania.

Weber zaznaczył, że ta jego konstrukcja ma charakter idealny, nie jest zweryfikowana praktycznie, jest teoretycznie.

I typ tradycyjny odpowiadają na pytanie „czym uzasadniamy

II typ charyzmatyczny nasze podporządkowanie władzy”

III typ legalny = racjonalny

I typ tradycyjny oparty jest o założenie, że człowiek podporządkowany jest dla władzy, to tak zawsze było, że jest to władza przechodząca z pokolenia na pokolenie; pozostało w określonym rodzie królewskim.

II typ charyzmatyczny posłuszeństwo wobec władzy jest oparte o uznanie szczególnych cech dla przywódcy. To może być przywódca wojskowy z czasów wojny; przywódcy polityczni (Piłsudski, gen. Degola, Jan Paweł II, Napoleon, Jan XXIII)

III typ legalny posłuszeństwo nasze jest oparte o wyniki wyborów, o procedury wyłonienia władzy

Wielka Brytania, Hiszpania (coś o monarchii) ………………………….

Przykład dynamiczności procesu politycznego i legitymizacji władzy

V Republika Francuska w 1958r. powstała po upadku IV Republiki, która się rozpadła w wyniku chaosu politycznego, destabilizacji, chaos partyjny, trudności polityczne, zwłaszcza wojna w Algierii. IV Republika decyduje się powierzyć Degolowi przebudowę systemu i przeprowadzenie całej reformy, a także rządzenie krajem. Reprezentował pewne wartości bliskie Francuzom: patriotyzm, wierność ojczyźnie, wolność.

……………..

wyrazem tego jest Konstytucja V Republiki. Rządzi za pomocą referendum.

Wałęsa - wychodzenie poza działania ……. - wszystkie te przykłady pokazywały wzmocnienie typu legalnego.

Te wszystkie przykłady świadczą o tym, że koncepcja wg Webera doznaje bardzo wyraźnej weryfikacji i w związku z tym zakres jej wykorzystania jest bardzo ograniczony.

Rozwiązanie formalne => przykład Portugalii, która w połowie lat '70 przeszła rewolucję goździków i w pewnym okresie już wtedy silny był wpływ wojska, armii, a więc w Konstytucji z 1976r. nastąpiła instytucjonalizacja armii; powołano radę rewolucji, która uzyskała szerokie kompetencje np. udział w kontroli konstytucyjnego prawa, miała bowiem czuwać nad zgodnością prawa z celami rewolucji. Mamy tu wyraźne ograniczenie legalnie istniejącej władzy. Skład rady był wojskowy. Występuje tu ograniczenie instytucji powołany przez organ wyborczy. Nie powoduje pozytywnego skutku w postaci legitymizacji, ograniczając kompetencje, zmniejsza znaczenie, to negatywne oddziaływanie tej instytucji.

Wnioski:

Koncepcja Webera nie daje realnie istniejącego zjawiska legitymizacji władzy w wystarczającym stopniu. Musimy zatem szukać innych rozwiązań, ażeby widzieć władzę w całej złożoności. Punktem wyjścia jest teza, że władza jest zjawiskiem wielowymiarowym. A więc trzeba ją postrzegać ze względu na tę cechę i w związku z tym trzeba się odwołać do koncepcji amerykańskiego politologa Dawida Beetham.

Założył on, że należy wyodrębnić 3elementy żeby tę wielowymiarowość dostrzec:

1. stwierdzić zgodność z ustalonymi regułami,

2. ocenić czy te reguły uznaje się za usprawiedliwione zarówno przez sprawujący władzę, jak i tych którzy są jej podporządkowani,

3. istnienie przejawów akceptacji określonych stosunków władzy.

Wychodzimy z założenia, że władza jest wielowymiarowa:

- reguły,

- usprawiedliwienie tych reguł,

- czy są przejawy akceptacji.

Jeżeli takie są płaszczyzny rozwiązań to temu powinny odpowiadać 3 poziomy legitymizacji:

1. poziom reguł,

2. poziom przekonań,

3. poziom czynnego przyzwolenia.

Poziom reguł najbardziej podstawowy - to punkt wyjścia. Reguły pisane (prawne), ale nie tylko, bo także reguły niepisane np. eliminacja przestępców.

Jeśli reguł na tym poziomie nie znajdziemy lub jeżeli nastąpiło złamanie reguł to możemy mówić o nielegalności władzy.

Poziom przekonań znacznie obszerniejszy zakresem, bo zawiera dwie kwestie o kwalifikacje podmiotów sprawujących władze. Struktura władzy ma służyć interesom powszechnym. Władza ma pochodzić z autorytatywnego źródła.

Wyodrębniamy tu dwie sytuacje: kiedy przyjęcie reguły odpowiadają społecznym przekonaniom i gdy sytuacja jest odwrotna np. stosowanie immunitetu w Polsce formalnego. Partie nie były zainteresowane stratą, oddaniem immunitetu, teraz jest to automatycznie robione; zarobki polityków - jawność, składane przez nich oświadczenia majątkowe.

Tam gdzie brak jest tradycji i kultury tam dochodzenie racji jest dłuższe, bardziej uciążliwe.

Źródłem autorytatywnym są wybory.

Władza ma pochodzić od legalnego źródła - ma być legalna.

Zakres społecznej akceptacji - składa się na to: ocena działania władzy reguł, jest to zbiorcze ujęcie, które powoduje, że władzę akceptujemy, gotowi jesteśmy ponownie ją legitymizować.

Będzie to dotyczyć efektywności władzy, skuteczności i w tym przede wszystkim zgodności władzy do zapewnienia odpowiedniego statusu życia.

spostrzeganie w wymiarze możliwości życia materialnego, dostępności kształcenia, dostępność instytucji kultury, ochrony zdrowia, a to wszystko składa się na status życia, a nie jest postrzegane w kategoriach materialnych

Od połowy XIX wieku od władzy oczekuje się aktywności w dziedzinie zaspokojenia potrzeb obywateli. Jeżeli takie prawa konstytucja przyznaje to włada ma je realizować.

Poziom czynnego przyzwolenia podstawowym przejawem akceptacji władzy to udział w wyborach. Im mniejsza jest frekwencja w wyborach, tym większa jest liczba osób które odrzucają system; to dowodzi brakiem zainteresowania , odrzucenia systemu jako całości. Te przejawy to poziom, który w szczególny sposób interesuje polityków i profesjonalistów, którzy interesują się badaniem opinii publicznej. To nie jedyna forma - wybory, bo mamy jeszcze mniej jednoznaczne i nieformalne -> badanie opinii publicznej, zaangażowanie społeczności w projekty publiczne, zainteresowanie różnego rodzaju organizacjach. One dowodzą rzeczywistych relacji między władzą a społeczeństwem. Zaangażowanie w tworzenie instytucji publicznych -> jest to demokracja uczestnictwa (instrumenty z zakresu demokracji uczestnictwa)

- wysłuchanie publiczne - to zmiana regulaminowa, która służy aby każdy podmiot zainteresowany projektem swoje stanowisko przedłożył.

---