Przygotowywanie projektów dla UE
Wykład I - 19.10.08
Polityka wspólna - zestaw celowych działań prowadzonych przez określony podmiot zmierzający do jakiegoś określonego celu.
Każde państwo prowadzi zestaw swoich polityk.
Jeśli państwa postanowią prowadzić współpracę ze sobą , uzgadniają czy dążą do wspólnego celu ale działają osobno lub prowadzą wspólną politykę zmierzając do określonego celu.
( przelewanie części suwerenności - suwerenność podzielona)
- przeciwnicy - utrata suwerenności
- zwolennicy - podzielona suwerenność.
Jest to kwestia przekazania części suwerenności do wspólnych działań. Jest różnica czy robimy coś razem czy wspólnie (tzn. wspólne instrumenty np. pieniądze).
Zasada subsydiarności
Zasada konstytutywna UE. Swoje początki czerpie ze społecznej nauki kościoła, jest to sposób organizacji zarządzania sprawami publicznym i w UE. Zasada budowania życia społecznego od dołu.
Jeżeli jednostka ma do zrealizowania jakieś zadanie i nie może sama tego zrealizować (nie dlatego że nie potrafi) bo wykracza to poza pewien zakres to wg nauki kościoła wkracza do pomocy rodzina.
Jest to zasada pomagania społeczeństwu na innym poziomie - jest to porządek naturalny.
Jednostka -> rodzina -> społeczność lokalna -> społeczność regionalna -> społeczność narodowa -> struktury przednarodowe np. UE
(od rodziny w górę wszystko jest umowne, bo nie ma żadnych przepisów, które to regulują).
Ta zasada ma 2 sposoby zwerbalizowania:
- Pozytywny - każde zadanie powinno być realizowane relatywnie najbliżej jednostki. Oznacza to, że zadanie powinno być realizowane niżej.
- negatywna - żadnego poziomu realizacji zadań publicznych nie można zastępować w jego zadaniach. (jeżeli coś jest na poziomie samorządowym to nikomu nie wolno zastępować samorządu - jest to budowanie społeczeństwa od dołu) Jeśli cos przynależy do rodziny , to nikomu nie można zastępować rodziny w jej zadaniach.
Zasada subsydiarności w sensie zapasów legislacyjnych pojawia się w protokole dodatkowym do Traktatu (między UE a państwami). W Traktacie Lizbońskim jest poszerzona ta zasada.
Zasada ta porządkuje zasady zarządzania sprawami publicznymi.
Zasada decentralizacji
Polega na przesunięciu pewnych zadań ze szczebla wyższego na niższy w sensie delegowania odpowiedzialności,.
Recentralizacja powinna być realizacją zasady subsydiarności, powinny być zgodne ze sobą.
Między poziomem UE a państwami członkowskimi też mamy do czynienia z zasadą decentralizacji. Wspólnie realizowane są te gdzie najniższym możliwym poziomem jest poziom Uni (wspólna polityka rolna, transportowa, ochrona środowiska, wspólnego rynku, ochrony granic).
Dekoncentracja - zabieg o charakterze administracyjnym - zadania funkcjonujące na szczeblu centralnym powstają na szczeblu centralnym, a realizowane są przez określone agendy. (wojewoda Polski to przykład dekoncentracji - zaczerpnięte z francuskiego prefekta).
Polityka energetyczna jest polityką każdego państwa, polityka handlu jest polityką wspólną.
Jeżeli w unii przeważają środowiska antyseptyczne to uznają, że większość spraw powinna być realizowana na poziomie państw. Zwolennicy unii chcą by wszystko było realizowane wspólnie.
Strategia lizbońska - jeżeli unia ma przyspieszyć w różnych dziedzinach to potrzebna jest strategia: metoda otwartej koordynacji, państwa uzgadniają pewne cele wspólne, następnie rozpisują to na scenariusze narodowe i realizują te scenariusze.
Napotkało to na trudności, bo indywidualnie realizowane polityki są tylko koordynowane. Jeżeli jakaś polityka wchodzi w pakiet polityk wspólnych to musi być przez kogoś realizowana, takim podmiotem jest KE. Komisja musi mieć wspólne fundusze. Umawiamy się, że składamy wszyscy pieniądze na wspólną politykę - to budżet UE (składamy na podstawie składek członkowskich + część opłat VATu + część opłat celnych), jest budżetem rocznym od I do XII. W UE żeby prowadzić polityki wspólne dokonuje się wieloletniego planowania budżetowego. Oznacza to przygotowanie kilku budżetów naraz - jest to uchwalenie perspektywy finansowej (na dzisiaj 7 budżetów do 2013r.).
( źle to funkcjonuje bo w poszczególnych państwach są opóźnienia z powodu braku funduszy lub niezrealizowania programu )
Budżet składa się ze strony dochodowej i ze strony wydatków.
Budżet
strona dochodowa wydatki
Składki ( ok. 1% doch. narod brutto) określone polityki
VAT
Opłaty celne
Dla polityki wspólnotowej trzeba mieć wspólne instytucje i wspólne finanse.
Polityka regionalna UE jest polityką wspólną realizowaną przez wspólny podmiot (KE) i ze wspólnych funduszy.
Polityka regionalna- jedna ze wspólnych polityk, realizowana przez Komisję Europejską za pomocą funduszy wspólnych zawartych w budżecie UE.
Polityka regionalna uznawana była jako polityka wspólna w latach 70.
Trzy terminy równorzędne, ale akcentuje inny aspekt.
1) Polityka regionalna
2) Polityka spójności ten sam zakres pojęciowy
3) Polityka Strukturalna
Polityka regionalna może być również przez rząd, ale tylko wewnątrz państwa. Jeżeli jakiś region prowadzi politykę wewnątrz regionu to jest to polityka intraregionalna lub rozwoju regionalnego.
Polityka regionalna
akcentuje poziom na którym ta polityka jest realizowana , polityka realizowana przez Komisje Europejska na poziomie regionalnym.
Polityka Spójności
zwracamy tu uwagę na cel , celem tej polityki jest osiągnięcie większej spójności ( spójność to pewien stan , cecha , ten stan da się opisać i zmierzyć )
Większa spójność - gdy ilość dysproporcji jest mniejsza. Polityka ta ma na celu zwiększenie spójności na poziomie unii.
Polityka Strukturalna
wskazuje na sposób, metodę działań, ma doprowadzić do strukturalnych zmian, musi być prowadzona przy pomocy określonych działań dynamizujących rozwój, jest to polityka interwencji, aktywnego działania. Działania te mają doprowadzić do większej spójności unii i są prowadzona na poziomie regionalnym.
Region, regionalizm, regionalizacja.
Region - relatywnie duży obszar wyróżniony na podstawie określonej posiadanej cechy (mówiąc o globalizacji Europa, Azja to regiony)
np. cechy geograficzne: region górski, nizinny, nadmorski
np. cechy gospodarcze: reg. górniczy, hutniczy, rolniczy, uprzemysłowiony
np. cechy kulturowe: region charakteryzujący się posiadaniem wspólnej kultury i posiadaniem wspólnej tożsamości - r. śląski, małopolski, Bretania, Kraj Basków, Katalonia
region administracyjny - obszar wyróżniony przy pomocy wskazania granic administracyjnych ( w Polsce - województwo )
Regionalizm dotyczy zjawisk o charakterze kulturowym, proces który wiąże się z budowaniem własnej tożsamości ( dot. języka, tradycji, strój ludowy )
Regionalizacja proces o charakterze prawno- administracyjnym, polega na określeniu kompetencji władz funkcjonujących na poziomie regionalnym. Regionalizacja zapowiada podział na regiony i podział kompetencji.
Ustrój terytorialny przewiduje:
podział na jednostki administracji,
wskazanie władz tych jednostek administracyjnych.
Państwa o charakterze federalnym
Niemcy - landy
Austria - landy
Belgia - regiony
jednostki administracyjne to państwa członkowskie mające bardzo duży zasięg kompetencji.
Rządy krajów członkowskich i ich parlamenty mogą tworzyć prawo, stąd różne prawo w różnych landach. Kraje członkowskie wchodzą w skład federacji.
Państwa zregionalizowane ( silnie ) - istnienie regionów o dużych uprawnieniach, ale nie legislacyjnych np. Hiszpania (regiony mają swoje władze regionalne, ale nie mogą tworzyć prawa, mają nierówny podział kompetencji.
Kraj Basków dostał za wspieranie Franko różne uprawnienia np. sam ściąga podatki i odprowadza do budżetu)
Wielka Brytania - w Anglii nie ma regionów,
Szkocja - brak uprawnień legislacyjnych, Walia, Płn. Irlandia -> to regiony.
Włochy- w zależności od partii politycznych, jedne wzmacniają wybrane regiony, inne nie.
Model słabych regionów o ograniczonych kompetencjach, czyli tradycyjnie scentralizowane - Francja, Polska.
Regiony o charakterze planistyczno - administracyjnym (są na mapie, ale nie mają swoich władz) : Węgry, Anglia (nie Wielka Brytania).
Geneza polityki regionalnej.
Od samego początku powstania wspólnoty europejskiej pojawiło się pytanie co zrobić gdy postanawiają współpracować państwa zróżnicowane wewnętrznie?
Anglia, Francja, Włochy - duże zróżnicowanie gospodarcze.
WE powstały głównie po to by uniknąć wojny. Wspólne interesy łączą
Traktat rzymski art. 2 -> nie powinno się stosować wspierania przedsiębiorstw majątkiem wspólnym, z wyjątkiem tych zapóźnionych.
1950-1975 - brak polityki regionalnej, są tylko pewne analogie.
W 1960r. stwierdzono że należy wzmacniać z poziomu UE mechanizmy bezrobocia powstaje Europejski Fundusz Społeczny, który nie ma nic wspólnego z polityką regionalną.
Od samego początku celem było wzmocnienie współpracy gospodarczej i wspólnego rynku.
Przygotowując regulacje do wspólnego rynku zdawano sobie sprawę, że trzeba stworzyć mechanizmy wyrównujące.
1960-1970r. - prowadzone są działania analityczne dot. dylematu czy wyrównywanie dysproporcji ma być działaniem rządu czy wspólnej polityki.
Pojawia się w KE specjalna dyrekcja wyrównująca dysproporcje zajmująca się polityką regionalną, której jeszcze nie ma.
Unia stale się poszerza, brane są przy tym pod uwagę motywy strategiczne. Uruchamia się politykę zabezpieczającą.
W 1975r. powstaje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - fundusz wspólny na zmniejszenie dysproporcji dla regionów zapóźnionych w sensie rozwojowym. Jest to początek polityki regionalnej.
Początek polityki regionalnej
Pojawia się pytanie: w jaki sposób dzielić pieniądze?
Trzeba przy pomocy wspólnych pieniędzy wzmocnić polityki regionalne państw członkowskich (polityka wyrównywania dysproporcji pomiędzy regionami). W systemie kwotowym nie uzyskuje się efektu spójności w całości. Oznacza to, że zmienia się sposób myślenia by odejść od systemu kwotowego na rzecz systemu polityki wspólnej.
1975-1988 - lata tworzenia polityki regionalnej i II etap próba zarezerwowania części środków dla KE.
KE by uzasadnić prowadzenie polityki zaczyna iść w kierunku programów europejskich. Na początku lat '80 pojawia się program śródziemnomorski - pieniądze idą na bardzo określone obszary, później będą się one nazywały inicjatywy wspólnotowe.
Równocześnie trwają prace w celu uruchomienia wspólnego rynku. Rynku w sensie prawnym. Staje się to z chwilą podpisania JAE w 1987r.
Jednolity Akt Europejski wprowadza w tekście traktatu art., który mówi w celu polityki, czyli osiąganiu spójności społecznej i gospodarczej WE.
Od 1987r. polityka regionalna ma charakter traktatowy. Od tego momentu zaczynamy mówić o określonych instrumentach tej polityki, mówimy o instrumentach o charakterze prawnym (akty prawa wspólnego -rozporządzenia)
również szczebla niższego jak dyrektywy
instrumenty finansowe - to fundusze strukturalne, używane do interwencji strukturalnej. Podstawowym funduszem jest EFRR z 1975r.; włączono EFS z 1960r.; włączono fundusz związany z polityką rolną.
Fundusze te mają charakter dotacyjny czyli bezzwrotny.
Fundusze Strukturalne są dzielone wg kryteriów przyjętych w danym okresie programowania. Kolejnym instrumentem finansowym są kredyty, pożyczki (EBI powstał w tym celu)
Obecnie pojawiły się nowe instrumenty związane z inżynierią.
Instrumenty o charakterze prawnym polityki regionalnej :
- odpowiedni zapis w traktacie
- akty prawa wtórnego ( rozporządzenie Rady i Rady + Parl. Europ.
- dyrektywy , opinie dotyczące polityki regionalnej
Instrumenty finansowe wspólnej polityki :
- fundusze strukturalne , używane do interwencji , służą do realizowania podstawowych celów wspólnej polit.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny
Fundusz Rolny
- pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego
Polityka ta musi funkcjonować wg określonych zasad.
1.z. subsydiarności, która dot. tego, że działania powinny być prowadzone na relatywnie niskim poziomie
2. z. koordynacji, działania powinny być skoordynowane z polityką wewnątrz kraju i innymi krajami, działania nieprzypadkowe.
3.z. programowania, działania muszą wynikać z celów stawianych przez całą unię, przez strategie danego kraju, działania wieloletnie przekładane na programy operacyjne.
4.z. dodawalności ( addytywności ), używać funduszy europejskich zgodnie z zasadami, by je tylko dodawać do pieniędzy krajowych.
KE może wstrzymać dofinansowanie do projektu, gdy rząd nie stosuje zasad, jest to tylko wzmocnienie projektów, które ktoś przedkłada.
5.z. koncentracji, środki nie powinny być rozpraszane, mają być koncentrowane na określonych celach, regionach i politykach.
6.z.partnerstwa, zasada która przewiduje konieczność uzgodnienia z wszystkimi partnerami (społecznymi, gospodarczymi) określonych działań. Traktuje się kogoś jak partnera. Uzgadnianie to nie opiniowanie.
Po 1987roku wprowadza się zasady kwalifikalności określonych regionów do realizacji tej polityki. Które regiony kwalifikują się do tego by tam poszły pieniądze - jest to wybór polityczny, tniemy w poprzek - stawiamy kreskę tj. 75% średniego PKB na mieszkańca unii.
Wszystkie regiony, które znajdą się pod kreską są uznawane za regiony słabo rozwinięte
liczymy PKB w regionie porównujemy z PKB unijnym i jeżeli jest pod kreską to się kwalifikuje.
Jednostka terytorialna dla celów statystycznych opracowane przez Eurostat
Popularnie NUTS to wskazanie na jakim poziomie następuje zbieranie danych, jednostka nomenklatury dla celów statystycznych musi to być obszar administracyjny lub kilka regionów razem.
NUTS 1 - 1,5-3 mln mieszkańców
NUTS 2 - 700 tyś.-1,5 mln mieszkańców
Polska zgłosiła jako pierwsza 5 regionów.
Dla celów polityki regionalnej PKB liczy się na poziomie NUTS 2
W Polsce jednostek typu NUTS 2 jest 16.
NUTS 3 - to jednostki mniejsze poniżej 700 tyś. mieszkańców, są one specjalnie wskazane do współpracy transgranicznej tzw. subregiony (w Polsce to powiat bielski, żywiecki)
Kwalifikowalność poszczególnych regionów opisywana jest w postaci celów, najbiedniejsze regiony są w celu pierwszym, to pokazuje które regiony mają możliwość korzystania z pieniędzy.