"Kartoteka", utwór dramatyczny Tadeusza Różewicza, pisany w latach 1958/59, pierwodruk w "Dialogu" (1960 nr 2), wystawiony w Warszawie. Główną postacią
dramatu jest Bohater - były partyzant. Jego biografię ilustrują nie powiązane wzajemnie sceny, których przesuwanie się ma podwójne uzasadnienie: realistyczne
(nie zmieniająca się scenografia przedstawia pokój przechodni) oraz surrealistyczne, zgodne z poetyką snu (Bohater leży w łóżku, pokój staje się umownie ulicą, kawiarnią, miejscem egzaminu maturalnego, biurem). Konfrontacja z innymi postaciami (krewnymi, znajomymi, obcymi) służy określeniu Bohatera: jest jednym
z tłumu, kimś bez twarzy, imienia (nosi wiele imion), bez wieku (ma 7, 38, 40 lat), bez zawodu (dyrektor administracyjny przedsiębiorstwa, kierownik operetki) - jest nikim. Utracił niewinność dzieciństwa, wiarę w miłość, szacunek dla tradycji, nienawidzi urzędniczej egzystencji. Uznawane wartości zatraciły się
w stereotypach i frazesach. Doświadczenia i pamięć wojny niweczącej pojęcie człowieczeństwa zdeterminowały wewnętrzną pustkę Bohatera, niemożność porozumienia i poczucie bezsilności. W tej sytuacji broni on swej indywidualności autoironią i autoszyderstwem. Bohater uosabia dramatyczny los pokolenia samego autora, a zarazem jest spadkobiercą polskiej tradycji bohaterów romantycznych. Jedno ze znaczeń tytułu sztuki odnosi się do sposobu przedstawienia
jego biografii, składającej się z wyrywkowych faktów, zdarzeń, spotkań, fragmentów, ankiet, wywiadów, aneksów. Ciąg scen staje się obrazową formą strumienia świadomości. Utrwalona w nich rzeczywistość występuje jako groteska, maskarada, parodia, niekiedy jako symbol. Chór Starców, będący nawiązaniem do wzorów antycznych, komentuje sposób i trafność konstruowania scen, ale także uczestniczy w akcji, zostaje zamordowany przez Bohatera przy próbie ingerencji i zmiany jego postawy na czynną. Ironiczne wypowiedzi Starców ukazują nieprzydatność tradycyjnych form teatralnych i dramatycznych do wyrażenia ukrytej istoty rzeczywistości oraz bohatera pozbawionego skończonej osobowości. "Kartoteka" należy do tzw. dramaturgii otwartej, jej konstrukcja umożliwia wieloznaczną interpretację, nadaje też sztuce wartość poetycznej metamorfozy, wyobrażającej zarówno sytuację moralną człowieka we współczesnym świecie, jak i zmagania twórcze autora - współczesnego dramaturga. "Kartoteka", pierwszy dramat Różewicza, zawierający zasadnicze cechy znamienne dla utworów późniejszych,
była potraktowana jako obrachunek z typem teatru i dramatu lat pięćdziesiątych. Weszła na stałe do repertuaru polskiej sceny.