Psychologiczne problemy okresu adolescencji,

Model zdrowej osobowości - okres adolescencji jako etap rozwoju człowieka

Adolescencja z języka łacińskiego adolescera, oznacza wzrastanie ku dorosłości.
Jest to okres przemian w życiu człowieka, które z dzieciństwa prowadzą do dorosłości.

Zjawisko adolescencji dokonuje się na trzech płaszczyznach tj. biologicznej, społecznej
i psychicznej

Płaszczyzna biologiczna inaczej fizjologiczna dotyczy zmian w budowie i czynnościach dorastającego ciała, co jest związane z odpowiednią gospodarką hormonalną.

Z kolei przemiana psychologiczna dotyczy przede wszystkim procesów emocjonalnych
i poznawczych jak również rozumienia norm moralnych. Jeżeli zaś chodzi o płaszczyznę społeczną to ma tutaj miejsce nowy charakter relacji z dorosłymi i rówieśnikami oraz podejmowanie nowych zadań i ról społecznych.

E.B. Hurlock w swoich badaniach które przeprowadzała dokonała podziału adolescencji na trzy fazy:, którymi są : preadolescencja, wczesna adolescencja oraz późna adolescencja.

Norma i patologia w zachowaniu ludzkim

Zachowanie ludzkie można podzielić na normalne i nienormalne. Pojęcia te jednak zaliczają się do kategorii tych względnych gdyż kwalifikacja zachowania jako normalnego bądź też nienormalnego uzależniona jest czynników takich jak m.in. społeczno-kulturalne. To co w jednym środowisku nosi miano zachowania normalnego w innym może być niedopuszczalnym i odwrotnie.

Jednak warto przynamniej podjąć próbę zdefiniowania normy i patologii. Przyjęło się, że norma jest synonimem prawidłowości, a więc tego co być powinno zgodnie z oczekiwaniami społecznymi i standardami społeczno-kulturalnymi.

Potocznie normalne zachowanie to takie, które jest najczęstszym u większości ludzi w zbliżonym wieku z danego środowiska.

Jeśli zaś chodzi o patologię, inaczej zwaną nieprzystosowaniem społecznym istnieją trzy rodzaje jej definiowania:

• Definicje objawowe - ujmują one nieprzystosowanie jako zespół zachowań, takich jak: alkoholizowanie się, uzależnienie, zamachy samobójcze, ucieczki
  z domów, wagary, kłamstwo, lenistwo, a więc symptomy świadczące
  o nieprzystosowaniu pewnych norm

• Definicje teoretyczne - te s kolei eksponują niektóre pojęcia teoretyczne typu postawa, motywacja, rola społeczna, które oprócz objawów wskazują na mechanizmy regulacji psychicznej lub społecznej w generowaniu zachowań niezgodnych z normami

• Definicje operacyjne - wskazujące przede wszystkim rodzaj narzędzia, za pomocą którego można zmierzyć częstotliwość i natężenie cech uznawanych za niekorzystne, zarówno w sensie indywidualnym, jak i społecznym

Samo nieprzystosowanie społeczne w literaturze zastępuje się takimi pojęciami jak: „niedostosowanie”, „demoralizacja”, „wykolejenie”

Takie bardziej opisowe definicje patologii definiują ją jako:

- odmianę rozwoju społecznego dziecka powodującą złe skutki dla samego dziecka i jego otoczenia społecznego

- brak podatności dzieci i młodzieży na normalne metody wychowawcze, czyli takie stosowane powszechnie, co składnia w rezultacie rodziców oraz instytucje do poszukiwania specjalnych metod wychowawczych, medyczno- psychologicznych i medycznych

- rodzaj zaburzeń w zachowaniu spowodowany „negatywnymi warunkami środowiskowymi” bądź zaburzeniami równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego

- zaburzenia emocjonalne, wyrażające się trudnościami lub niemożliwością współżycia jednostki z innymi ludźmi

- zaburzenia charakterologiczne spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, będące przyczyną wzmożonych trudności w dostosowaniu się do uznanych norm społecznych oraz realizacji zadać życiowych

- złożone zjawisko wyrażające się zachowaniem sprawiającym wiele kłopotów
i trudności jednostce i jej otoczeniu i jednoczesne powodującym subiektywne poczucie nieszczęścia

- swoista rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostkę i przez grupę, do której przynależy

- zespół zachowań świadczący o nieprzestrzeganiu przez jednostkę pewnych podstawowych zasad postępowania obowiązujących młodzież w danym wieku

Niedostosowani społecznie to wg MEN dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone zaburzenia w zachowaniu.

Modele zdrowej osobowości

Pierwszy model osobowości zwany osobowością w pełni funkcjonującą opracował przedstawiciel psychologii humanistycznej Carl Rogers.

Uważał on, że nawet najbardziej zaburzeni pacjenci mają pewien poziom zdolności i świadomości. Jego pogląd wynikał m.in. z przekonania , że ludzie są za siebie odpowiedzialni, zdolni do doskonalenia się, uważał też, że ludzie nie są do końca zdeterminowani przez wydarzenia z dzieciństwa. Wg niego o wiele większe znaczenie mają wydarzenia aktualne, które jego zdaniem miały znaczenie dla zdrowej osobowości.

Model osobowości w pełni funkcjonującej zakładał, że osobowość ludzka jest owładnięta zasadniczą potrzebą tj. dążeniem do podtrzymywania, aktualizowania
i wzmagania możliwości.

Jego zdaniem głównym celem życia jest przede wszystkim wzrost, rozwój, doskonalenie, a cele te z kolei niejako na dalszy plan odsuwają podtrzymywanie równowagi procesów psychobiologicznych czy wysoki poziom komfortu.

Rogers dużą rolę w budowaniu osobowości w pełni funkcjonującej przypisuje procesowi samo aktualizacji, która prowadzi do rozwoju charakteru psychicznego jednostki ludzkiej, jej potencjału i możliwości.

Rogers wymienia cechy jakimi charakteryzuje się osoba w pełni funkcjonująca
(Pytka „Pedagogika resocjalizacyjna”str.36)

Innym wybitnym psychologiem, który stworzył model osobowości tym razem realizującej się był Abraham Maslow- twórca słynnej piramidy hierarchii potrzeb.

Zdaniem Maslowa wszystkie istoty ludzkie charakteryzują się wrodzoną motywacją do samorealizacji, która daje podstawę do jego teorii hierarchii potrzeb.

Teoria ta mówi o tym że zaspokojenie potrzeby niższego rzędu wyzwala motywację do zaspokojenia potrzeby rzędu wyższego.

Aby dojść do zaspokojenia potrzeby samorealizacji wcześniej należy zaspokoić 4 kategorie niższego rzędu, tj. fizjologiczne, miłości i przynależności oraz dodatniej samooceny.

Jednak Maslow twierdzi, że potrzeby niższego rzędu nie muszą być całkowicie zaspokojone, aby mogły wystąpić potrzeby wyższego rzędu, włącznie
z potrzebą samorealizacji.

Dzieje się tak dlatego, gdyż nie jesteśmy motywowani wszystkimi rodzajami potrzeb jednocześnie. Tylko jedna potrzeba staje się w danym momencie najważniejsza, a każda z nich zależy od innej, uprzedniej , która powinna być zaspokojona.

Maslow podobnie jak Rogers przedstawił charakterystykę osób samorealizujących się, do podstawowych ich cech należą( Pytka „Pedagogika resocjalizacyjna” str. 40-43)

---