P: Umiejętność krytykowania, to również umiejętność komunikacji interpersonalnej. To, w jaki sposób przekazujemy informacje zwrotne i jak je odbieramy, określa nasze relacje z pracownikami. Komunikat jest procesem i jak każdy proces ma wejście > czyli co chcecie przekazać, jak to zrobicie, oraz wyjście > czyli jaki uzyskacie efekt przekazu. Efektem będzie tzw. sprzężenie zwrotne.
Informacja zwrotna pozwala pracownikom orientować się, czy praca, którą wykonują jest dobra, czy trzeba coś zmodyfikować lub całkowicie zmienić. Bez informacji zwrotnej, członkowie organizacji poruszaliby się po omacku, nie wiedząc jak ocenia ich szef, a także jak oceniają ich koledzy, czego się od nich oczekuje.
Krytykowanie jest jednym z najbardziej nielubianych i niechętnie stosowanych procesów komunikowania się z podwładnymi. Jest także w pewnym sensie jednym z ważniejszych zadań menedżera. Źle sformułowana i przekazana krytyka pociąga za sobą określone koszta: spada efektywność, wydajność, zadowolenie z pracy, a co za tym idzie spada motywacja pracownika. Każdy członek organizacji realizuje potrzeby organizacji oraz swoje własne potrzeby psychiczne. Każdy człowiek ma prawo do poczucia bezpieczeństwa, stabilizacji, przynależności, uznania i prestiżu. Wymienione potrzeby zapewnia mu uczestnictwo w organizacji, poczucie utożsamiania się z celami organizacji i przynależności do grupy. Krytykując pracownika musimy uważać, aby nie podważać tych potrzeb, nie krytykować pracownika w obecności innych osób, nie poniżać pracownika.
Unikajmy krytyki ad personam, odwołujmy się do zachowań i działań pracownika. Nie traktujmy uwag dotyczących źle wykonanej pracy, zachowania pracownika, jako ataku personalnego, a unikniemy naruszenia sfery psychicznej pracownika. Połączenie negatywnych emocji, sytuacji stresujących z krytykowaniem, najczęściej kończy się niepowodzeniem, a krytyka zabarwiona uczuciem niechęci, agresji, sarkazmu i poniżenia jest destrukcyjna. Prowadzi w efekcie do przyjmowania przez pracownika postawy defensywnej oraz poczucia niesprawiedliwości.
P: Jak wpływa destrukcyjna krytyka na fizjologię osoby krytykowanej?
Jeżeli ze złością atakujemy pracownika , to możemy być pewni, że pracownik nie będzie przyjmował naszej krytyki bez zniekształceń, nie będzie trzeźwo na nią reagował. Trudno mu będzie zapanować nad myślami, a reakcje jego będą nieprzemyślane.
Pracownik będzie chciał uciec od dyskomfortowej dla niego sytuacji, a często zareaguje agresywnie. Ludzie mają bardzo różny próg powstrzymujący emocje - u jednych jest on wysoki, natomiast u innych, nawet łagodny atak, wywołuje najsilniejsze emocje. Pracownik, który jest często destruktywnie krytykowany, czuje się stłamszony, zaczyna mieć się na baczności, jest w stanie gotowości do odparcia następnej agresywnej krytyki.
M: Krytyka niewerbalna
W trakcie wypowiadania słów krytycznych, zwróćmy uwagę na język ciała. Kiedy do słów dołączymy ironiczny uśmiech, pogardliwe machnięcie ręką, wzruszenie ramion, kiwanie z politowaniem głową, wtedy nawet delikatne uwagi nabiorą innego, negatywnego znaczenia. Mowa ciała spełnia priorytetową rolę w komunikacji. Ważne jest to co mówimy, ale najważniejsze jest to, jak to mówimy. Łącząc słowa i język ciała, możemy uczynić krytykę jeszcze bardziej destrukcyjną.
M: Jak przekazać informację zwrotną, jak krytykować, aby motywować?
Krytyka powinna być konstruktywna, wnosić pozytywne elementy do komunikacji z drugim człowiekiem, dawać możliwości. Umiejętnie sformułowana uwaga krytyczna jest jednym z najcenniejszych komunikatów, jakie przekazujemy pracownikom. Zamiast miażdżącej krytyki, wywołującej u podwładnego uczucie bezradności i złości, dajmy mu nadzieję na to, że uda mu się zrealizować cel. Koncentrujmy się na tym, co dana osoba miała zrobić i co może zrobić, nie doszukujmy się przyczyn potknięć w wadach tej osoby.
M: Bądźmy konkretni
Skoncentrujmy się na szczegółach. Mówmy, co pracownik robi dobrze. a co źle. Doradźmy jak ma to zmienić. Powiedzmy jasno na czym polegają nasze wątpliwości, co jest nie tak, ale powiedzmy także, jak to być powinno. Nie ukrywajmy uczuć, jakie ta sprawa u nas wywołuje, nie ukrywajmy jak można temu zaradzić.
M: Zaproponujmy jakieś rozwiązanie, jakąś alternatywę.
Krytykowanie, tak samo jak wszystkie reakcje zwrotne, powinno zawierać lub wskazywać sposób rozwiązania problemu. Informacja zwrotna, może wskazać nowe możliwości, okoliczności których pracownik nie dostrzegał, nie zwrócił na nie uwagi. Osiągniemy ten cel poprzez krytykę zawierającą sugestie, jak ta osoba może sobie z tym poradzić.
M: Jeżeli krytyka to bezpośrednia.
Krytyka, tak samo jak pochwała, jest najskuteczniejsza, kiedy przekażemy ją podczas rozmowy bezpośredniej z pracownikiem. Możemy zrobić to w formie pisemnych uwag i upomnień, ale kontakt wzrokowy i relacja bezpośrednia daje obydwu osobom wielkie możliwości. Daje możliwości wzajemnych relacji, empatii, poznania drugiego człowieka.
Przyjazne powitanie (uśmiech), kontakt wzrokowy, pozytywne nastawienie, pozwolenie rozmówcy na kończenie wypowiadanych przez niego myśli, aktywne słuchanie, to podstawa w procesie informacji zwrotnej.
Psychotest:
Jak reagujesz na krytykę?
Z którymi stwierdzeniami zgadzasz się? Jeśli mają numery: 1, 3, 4, 6, 7, 10, przemyśl swoje reakcje, bo masz tendencje do postrzegania krytyki jako ataku na ciebie, za bardzo się nią przejmujesz i nie wyciągasz wniosków na przyszłość. Jeżeli wybrałeś pozostałe odpowiedzi - gratulacje! - masz asertywny stosunek do krytyki
P: 1. Ten, kto mnie krytykuje wysyła mi jednoznaczny komunikat: "nie lubię cię".
M: 2. Potrafię spokojnie wysłuchać opinii innej osoby na swój temat, nawet jeśli się z nią nie zgadzam.
P: 3. Gdy ktoś mnie krytykuje nie potrafię więcej znieść jego obecności, jestem po prostu smutny i zły.
M: 4. Każdą krytykę długo pamiętam, stale sobie ją przypominam i rozpamiętuję.
P: 5. Gdy ktoś mnie skrytykuje z góry nie oceniam, że nie ma racji. Najpierw analizuję wszystkie oko-liczności, potem ustosunkowuję się do słów krytyki.
M: 6. Z góry zakładam, że ten, kto mnie krytykuje ma na sto procent rację. Postrzegam osobę mnie krytykującą jak wyrocznię.
P: 7. Każda krytyka służy pognębieniu mnie i nigdy z niej nic nie wynika. Krytyka to samo zło.
M: 8. Nie wykluczam zmiany swojego zachowania pod wpływem krytyki. Z krytyki mogą wyniknąć dobre rzeczy.
P: 9. Nigdy nie chowam głowy w piasek, gdy usłyszę krytykę ani nie zachowuję się agresywnie wobec krytykującej mnie osoby.
M: 10. Krytyka zawsze wyprowadza mnie z równowagi i powoduje rozchwianie emocjonalne.