wyników uzyskiwanych przez naukę administracji - te bowiem przesądzają o sensie jej uprawiania;

- warto zatem określić, choćby ogólnie, wzgląd badawczy (aspekt), pod jakim nauka administracji ujmuje swój przedmiot w sposób dla siebie swoisty, a następnie płaszczyznę, na jakiej mogą być formułowane wyniki. Punktem wyjścia jest określenie nauki administracji utrwalone w polskiej literaturze, podzielane co do istotnych elementów, choć z różnymi modyfikacjami, przez większość autorów prac podstawowych (więc już klasyczne): nauka admi­nistracji jest nauką społeczną, złożoną, empiryczną, badającą administrację rzeczywistą (praktycznie istniejącą) w danym miejscu i czasie w jej wszech­stronnych uwarunkowaniach, z dążeniem do ukazania (konstatacji) stanu istniejącego, formułowania wynikających z niego dyrektyw praktycznych i konstruowania uogólnień teoretycznych;

- podstawę odrębności nauki administracji dostrzec można w tym, że wskazuje ona i bada uwarunkowania administracji publicznej, ich znaczenie i wpływ na strukturę i działanie administracji we wszelkich ich przejawach. Uwarunkowania administracji publicznej, z uwagi na otwarty zakres tej kate­gorii, ustalać można według różnych kryteriów. Opierając się na praktyce badawczej, w Polsce i w innych krajach, wskazać można, jako założenie wstępne, dominujące typy uwarunkowań podstawowych: prawne, polityczne, ekonomiczne oraz społeczne i kulturowe. Katalog ten można zatem uzupeł­niać, włączając składniki nowe lub tylko bardziej szczegółowe. Istotą uwa­runkowań jest to, że są czynnikami zewnętrznymi wobec administracji, stanowiącej jej środowisko i pośrednio lub bezpośrednio determinują sens, sposoby, wyniki i wartość jej działania, mogą też pod jego wpływem same ulegać zmianom

- uwarunkowania poszczególnych typów są przedmiotem badania odpowiednich nauk odrębnych (administracyjnych i pokrewnych); ich wyniki (i tyl­ko wyniki) są składnikiem badań nauki administracji w postaci oryginalnej lub jako podstawa ewentualnych uzupełnień i uściśleń (które na ogół mieszczą się także w ramach metodologicznych danej dyscypliny - a więc specjalista nauki administracji musi być na taką okoliczność przygotowany - co, jak widać z licznych prac, nie jest w nauce administracji kwestionowane);

- odrębność nauki administracji polega na tym, że bada ona administrację uwzględniając równocześnie różne uwarunkowania, zależnie od zadania -mniej lub bardziej liczne, wiążąc zatem odpowiednie wyniki badań, jakimi rozporządza, w procedurze opisu i wyjaśnienia badanego zjawiska, faktu, problemu będącego immanentnym składnikiem praktycznie istniejącej admi­nistracji publicznej. Płaszczyznę metodologiczną nauki administracji wyzna­cza owo powiązanie różnych uwarunkowań, powiązanie konstruowane przez badającego w konkretnym fragmencie rzeczywistości administracyjnej. W tym

364

ujęciu nie jest nauką administracji ukazywanie, w danym zjawisku, uwarunkowań wyłącznie prawnych (to nauka prawa), wyłącznie społecznych (to socjologia), wyłącznie organizacyjnych (np. zalet i wymagań systemu infor­matycznego - to nauka organizacji). Te nauki mają i muszą mieć swój udział w badaniu administracji - ale nie są nauką administracji; ich wkład (każdej z osobna) w poznanie administracji, sam w sobie oczywisty, dla nauki admini­stracji może mieć znaczenie jako element w zintegrowanym badaniu admini­stracji w jej różnych uwarunkowaniach. Tak tworzony obraz administracji jest wynikiem nauki administracji, względnie wyodrębnionym i względnie samo­dzielnym (oryginalnym);

- dobór i zakres uwarunkowań uwzględnianych w badaniu, a także ich układ w znacznej mierze wynikają z zadania badawczego. Jest tak, że często, lub najczęściej zadanie badawcze określają uwarunkowania prawne - jako punkt wyjścia, a następnie w badaniu ukazuje się inne uwarunkowania. Z metodologicznego punktu widzenia nie jest to (a nawet nie powinno być) regułą, problemy badawcze mogą powstawać w wyniku różnych innych uwa­runkowań, przy czym trudno byłoby wyobrazić sobie przejawy działania admi­nistracji nie podlegające w ogóle uwarunkowaniom prawnym (kategorię dzia­łań administracji nie regulowanych prawem można określić, i określa się, wyłącznie w odniesieniu do prawa). Uwagi te prowadzą do wniosku, że zapewne istnieje kategoria problemów badawczych, w której przedstawione tu integracyjne podejście nauki administracji ma podstawowy, rozstrzygający walor poznawczy (np. wyjaśnianie mechanizmów działania samorządu teryto­rialnego, w ich rozlicznych uwarunkowaniach, a także wiele innych proble­mów). Określenie tej kategorii oznaczałoby mocne osadzenie nauki admini­stracji w sferze rzeczywistości społecznej i zamknięcie dyskusji o wtórnym charakterze uzyskiwanych przez nią wyników.

8. Zakończenie - sprawa do dyskusji

Przedstawiona propozycja, w tej wstępnej postaci bardzo ogólna i nie­pełna, jest pomyślana jako głos w dyskusji o sposobach uprawiania nauki administracji. Wynika nie tylko z dążenia, aby w badaniach i wykładach uniwersyteckich uzyskać względnie wyraźny (aczkolwiek na pewno sporny) punkt wyjścia; wynika także z przekonania, że nauka administracji od wielu dziesiątków lat otwiera szeroką perspektywę poznawczą, bez której nieporów­nanie trudniej byłoby identyfikować rosnące skomplikowanie życia publiczne­go, w którym słowo rozwój niestety nie oznacza uwolnienia od zagrożeń.

365

---