iAGNIESZKA GROCHALA
Ich kann's nicht fassen, nicht glauben Robert Schumann
Robert Schumann wsławił się głównie jako kompozytor utworów na fortepian oraz twórca pieśni na głos z towarzyszeniem fortepianu. Rok 1840 kompozytor niemalże wyłącznie poświęcił temu gatunkowi (muzyce wokalno-instrumentalnej). W tym okresie powstało około 150 z 250 pieśni Schumanna. W ogromnej spuściźnie wokalnej Schumana występują różne typy formalne pieśni (od zwrotkowej do przekomponowanej), różne relacje między partią wokalną a fortepianową (od całkowitej zgodności do pełnej autonomii). W warstwie muzycznej znaczącą rolę odgrywa ponadto swobodnie stosowana zasada repryzowości, często nie związana z powtórzeniami tekstu. Zwraca też uwagę duża rozpiętość rozmiarów poszczególnych ogniw cykli wokalnych, od kilkunastu do ponad stu taktów.
Do 1840 roku Schumann pisał niemal wyłącznie muzykę fortepianową. Nie można nie dostrzec w związku z tym zaawansowania partii fortepianu także w pieśniach tego kompozytora. Schumann z chwilą podjęcia twórczości pieśniarskiej przeniósł na jej grunt wiele zdobyczy faktury i techniki pianistycznej.
Wiele pieśni Schumanna ujętych jest w cykle. Obok omawianego tutaj Frauenliebe und -leben (Miłość i życie kobiety) do słów A. von Chemisso, należy wspomnieć jeszcze o Dichterliebe (Miłość poety) do słów H.Heinego, oraz Myrthen (Mitry) do słów m.in. J.W. Goethego, H.Heinego, G.Byrona.
Cykl Miłość i życie kobiety jest wyrazem dążenia do scalenia cyklu oraz integracji czynnika wokalnego i instrumentalnego. Materiał tematyczny pierwszej pieśni posłużył kompozytorowi do uformowania czysto instrumentalnego zakończenia cyklu. Pieśni są silnie zintegrowane dzięki zespoleniu treści tekstu (wątek miłości, tęsknoty, cierpienia i śmierci).
Robert Schumann skomponował pieśń Ich kann's nicht fassen, nicht glauben (Nie mogę tego zrozumieć) w 1840 roku. Prawdopodobnie jeszcze przed pobraniem się z Clarą Wieck. Jest to trzecia pieśń z cyklu Miłość i życie kobiety (op. 42).
Pieść posiada budowę repryzową. Człon A jest wyraźnie przedstawiony na początku utworu, ma 15 taktów. Rozpoczyna się i kończy w tonacji c-moll. Zarówno partia fortepianu, jak i głosu prowadzone są w nerwowym klimacie. Osiągnięte to zostało dzięki metrum 3/8, staccato fortepianu, kilkukrotnym repetycjom dźwięku na jednej wysokości w partii wokalnej oraz pochodom o sekundę małą. Człon B przede wszystkim jest spokojniejszy i wolniejszy. Fortepian nadal ma fakturę akordową, ale gra legato. Linia melodyczna partii wokalnej stopniowo buduje napięcie. Charakteryzuje się ona pochodami o sekundy małe i wielkie. W odcinku tym występuje modulacja, do tonacji Es-dur (paralelnej tonacji do c-moll z członu A).Moment kulminacyjny tego odcinka to takt nr 35, gdzie głos i fortepian zatrzymują się na fermacie i rozbrzmiewają w akrodzie B7 (dominanta w Es-dur). W członie A' ponownie wraca tonacja c-moll.
Ambitus w partii wokalnej nie jest szeroki: od c¹ do f². Głos obraca się raczej w niskim rejestrze. Mimo tego nie można odmówić partii wokalnej potęgowania napięcia i wrażenia podenerwowania. Przez to, że jest to niski rejestr, to partia wokalna odzwierciedla charakterystyczne stłumienie głosu, brak tchu, w czasie poddenerwowania.
Partia fortepianu obraca się cały czas wokół faktury akordowej. Jednakże ani razu nie jest powtórzony jeden po drugim ten sam układ dźwięków. Prowadzi to do bogactwa harmonicznego tej pieśni, przez co ma ona poetycki wyraz, charakterystyczny dla epoki romantyzmu. Bogactwo harmoniczne podkreśla także urozmaicona linia basu, wzmocniona w oktawie, co doskonale współgra z niskim rejestrem partii wokalnej.
Charakter poetycki tego dzieła wzmacniają także walory dynamiczne i agogiczne. Pieśń, mimo małych rozmiarów, jest przepełniona oznaczeniami tempa. Poco lento, ritardando, Adagio przeplata się z a tempo. W warstwie dynamicznej dzieje się podobnie. Człon A rozbrzmiewa forte. Człon B rozpoczyna się piano, ale przed kulminacją pojawia się crescendo poco a poco i odcinek ten kończy się forte. Następnie, dla odmiany człon A' jest wykonany piano.
Pieśń Ich kann's nicht fassen, nicht glauben choć, moim zdaniem, nie należy do łatwych wykonawczo, daje śpiewakowi ogromną satysfakcję wykonania. Wabi wielu studentów romantycznym charakterem i możliwością uwydatnienia swych umiejętności aktorskich.
Bibliografia:
Encyklopedia Muzyczna PWM, tom 10, hasło: Schumann Robert, autor: Agnieszka Chwiłek, Kraków 2010.
Kowalska Małgorzata, ABC Historii Muzyki, Kraków 2001
Swokień Henryk, Robert Schumann