PRZYSŁOWIA SOCJOLOGICZNE
Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał.
Z punktu widzenia społeczeństwa jednostka w chwili narodzin jest tabula rasa- nie wie nic o normach, wartościach, o tym jak trzeba się zachowywać i do czego dążyć, co jest niedopuszczalne, nie wie do czego służy klamka i co to jest savoir vivre. Nie wie nic o kulturze swojego narodu, nie zna języka. Tego wszystkiego dopiero musi się nauczyć, poznać, zapamiętać. A w tej nauce najważniejszy jest pierwszy okres życia, gdy jest się małym dzieckiem- bo wtedy wszystko chłonie jak gąbka. Tego wszystkiego nabywa w procesie socjalizacji, kiedy internalizuje normy społeczne oraz w procesie kulturyzacji. W procesie uspołecznienia jednostka poznaje podstawowe zasady funkcjonowania społecznego świata. To mały Jaś poznaje podstawowe społeczne normy i wartości, reguły zachowań w różnych sytuacjach, uczy się języka i kultury kraju, w którym żyje. Jeśli w tej podstawowej wiedzy Jasia pojawią się jakieś braki czy przeinaczenia to dorosły Jan będzie miał duże kłopoty, by bezproblemowo funkcjonować w społeczeństwie.
Kruk krukowi oka nie wykole.
Podstawowym przedmiotem zainteresowania socjologii są grupy społeczne, połączone specyficzną więzią, mające poczucie własnej zbiorowej tożsamości, a kontakty między członkami tej grupy są częstsze niż ze światem zewnętrznym. Jednostka jest lojalna wobec własnej grupy i wierna, lubi ją i szanuje, a jej członkom skłonna jest pomagać zawsze i wszędzie. Członków grupy łączy solidarność. Zaś stosunek do grupy obcej to w najlepszym wypadku obojętność, ale znacznie częściej jest to nieprzychylność, niechęć, nienawiść, wrogość. Przysłowiowe kruki zapewne należą do jednej grupy, stąd ich sympatia i lojalność w stosunku do siebie, jeden za drugim się wstawi i nie pozwoli sobie zrobić krzywdy.
Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakać jak one
* Jednym z mechanizmów najsilniej rządzących naszym życiem jest konformizm- robimy to co inni, jak uciekają to my też. Konformizm ma swoje ciemne strony- zazwyczaj pozbawia nas własnego zdania i podporządkowuje otoczeniu. Sentencja wyraźnie wskazuje na konformistyczne zachowanie, nie bardzo tylko wiadomo, czy w jego pozytywnym, czy negatywnym aspekcie. W pierwszym przypadku dostosowanie się do krakania wron to zachowanie się zgodne z regułami dobrego wychowania, W przypadku drugim, kracząc ulegamy naciskowi grupy i działamy nie tak, jakbyśmy tego naprawdę chcieli.
* Akomodacja- jest terminem określającym pewien typ procesu przystosowania się jednostki do nowego środowiska społecznego, polega na przyjęciu obcych wzorów zachowań przy jednoczesnym zachowaniu pewnych własnych wartości. Człowiek postępuje tak, jak tego wymaga jego nowe środowisko, choć w duszy zachował swój dawny świat moralny.
4. Co kraj, to obyczaj
Przysłowie jest przejawem relatywizmu kulturowego, który występuje w 2 znaczeniach:
- jako proste stwierdzenie, że każda kultura jest czymś odmiennym
- jako pogląd, że każda kultura ma równą wartość jako forma ludzkiego życia
Relatywizm kulturowy przyczynia się do zrozumienia innych kultur i ich wkładu w kulturę ogólnoludzką. Skrajny relatywizm może prowadzić do nihilizmu- negacji wszelkich wartości i autorytetów społecznych.
5. Gdy się w gromadzie pracuje, bólu się w pępie nie czuje.
Sentencja świadczy o facylitacji społecznej-oznacza napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny przez nich naszego działania. Skutkiem tego napięcia jest lepsze wykonanie zadań dobrze opanowanych i łatwych, lecz gorsze wykonanie zadań trudnych lub tych, których dopiero się uczymy. Jest to proces, dzięki któremu jednostki wywierają wzajemnie intensyfikujący wpływ na swoje zachowanie . Facylitacja zachodzi wówczas, gdy człowiek wykonuje swoją pracę w obecności innych osób, które wykonują taką samą pracę, ale jeden niezależnie od drugiego. Przykład facylitacji: Zawodnicy (biegacze, pływacy) prawie zawsze uzyskują lepsze wyniki, gdy biegną, albo pływają na czas w grupie niż indywidualnie.
6. Jak jedna sroka ogon zadrze, to wszystkie za nią.
Przysłowie jest przykładem naśladownictwa społecznego- procesy naśladownictwa odgrywają ogromną rolę np. w tłumie jednostka niezwykle szybko przejmuje sposób zachowania się innych osób.
7. Jeden do Sasa, drugi do Lasa
Przykład anomii społecznej- termin wprowadzony przez E. Durkheima, oznacza taki stan społeczeństwa, w którym pewne ważne wartości i role społeczne zaczynają ze sobą konkurować w sposób konfliktowy, a jednostka postawiona w sytuacji wymagającej dramatycznego i niejednoznacznego wyboru odczuwa społeczne wyobcowanie. Kryteria ocen moralnych i wzorów zachowań stają się wówczas chwiejne, słabnie sprawność mechanizmu społecznej kontroli. W tym stanie społecznego chaosu nasilają się gwałtownie takie zjawiska, jak alkoholizm, przestępczość, samobójstwa, choroby psychiczne.
8. Kto nigdzie nie bywał, swoją chałupkę za najpiękniejszą uważa.
Przykład etnocentryzmu- sprzyja mu izolacja przestrzenna i kulturowa. Kto chce rozwijać się dynamicznie musi mieć oczy szeroko otwarte i korzystać z dorobku innych.
9. Kto się sam z sobą nie zgodzi, ten nikomu nie dogodzi.
Przykład dezintegracji osobowości- rozpad, rozchwianie osobowości, zachodzi wówczas, gdy poszczególnej jej elementy nie mogą się ze sobą zgodzić, np. w sytuacji, gdy wymogi roli społecznej są sprzeczne z cechami bio- i psychogennymi; człowiek agresywny z trudem zmieści się w roli usłużnego kelnera. Takie same konsekwencje może mieć również przynależność do 2 grup społecznych, które kierują się całkowicie odmiennymi wartościami. Rozdzierany przez dwojakie poczucie lojalności człowiek przeżywa kryzys wewnętrzny i sam z sobą się nie zgodzi.
Kto z kim przystaje, taki się staje.
Przykład asymilacji- termin określający typ procesu przystosowania się jednostki do środowiska społecznego. Oznacza całkowite odrzucenie dawnych wartości i wzorów oraz całkowitą identyfikacją z nowym środowiskiem.
11. Nie suknia zdobi człowieka.
Przykład prestiżu osobistego- suknia będzie wszelką rolą czy pozycją społeczną, lecz wartość wewnętrzna zdobi człowieka. Należy cenić za to kim się jest, a nie za to kim się nie jest- oto zasada prestiżu osobistego.
12. Urząd, nie ciebie, szanują, gdy ci lepsi ustępują.
Przykład prestiżu zapożyczonego- sytuacja, kiedy ludzie, okazywane im oznaki szacunku przyjmują jako należne sobie, a nie stanowisku
13. Niedaleko pada jabłko od jabłoni.
W procesie socjalizacji upodabniamy się do swoich rodziców, internalizujemy normy, wartości, sposoby zachowania swoich rodziców.
14. Gdy maż żony nie bije, to jej wątroba gnije.
Przysłowie jest charakterystyczne dla społeczeństw, w których dominującą formą małżeństwa jest patriarchat.
Zakłada całkowite podporządkowanie żony woli męża.
15. Złej baletnicy i rąbek u spódnicy na zawadzie.
Przykład teorii dysonansu poznawczego Festingera- odrzucamy wydarzenia mogące zepsuć pozytywny obraz naszego ego i urabiamy obraz rzeczywistości do naszych potrzeb.
16. Modlić się pod figura, a diabła mieć za skórą- przykład dyskrepancji między ja idealnym a ja realnym, trochę konformizmu
17. Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci- teoria socjalizacji i internalizacji
18. Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść- walka o władzę w małych grupach
19. Zgoda buduje, niezgoda rujnuje- rola konsensusu społecznego
20. Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje; Oszczędnością i pracą ludzie się bogacą; Bez pracy nie ma kołaczy- rola pracowitości, najpierw ciężka praca a później przyjemności, ważne imperatywy moralne.