ZASADY FUNKCJONALNEJ ORGANIZACJI MÓZGU wg koncepcji A. Łurii
Pojęcie “funkcji” i “układu funkcjonalnego”
wg A. Łurii
Dotychczas: “funkcja” = czynność określonej tkanki
Rodzaj tkanki |
Funkcja |
Wątroba |
Wydzielanie żółci |
Trzustka |
Wydzielanie insuliny |
Neurony pierwotnej kory wzrokowej |
Odbiór elementarnych bodźców wzrokowych (światło) |
Neurony pierwotnej kory ruchowej |
Generowanie impulsów ruchowych |
Rodzaj tkanki |
Funkcja |
Cały układ funkcjonalny (różne struktury układu wydzielniczego, ruchowego i nerwowego |
Trawienie: Pokarm do żołądka, sok żołądkowy + udział wątroby i trzustki, skurcze ścian żołądka i jelita, przesuwanie treści wzdłuż dolnej części ukł. pokarmowego, wchłanianie treści przez ścianki jelita cienkiego |
??? |
Świadomy akt ruchowy PRAKSJA |
TRZY FUNKCJONALNE BLOKI MÓZGOWE (wg A.Łurii)
blok regulujący napięcie kory i stan czuwania
blok odbierający, przetwarzający i przechowujący informacje
blok programujący, regulujący i kontrolujący złożone formy zachowań człowieka
PODZIAŁ KORY II BLOKU FUNKCJONALNEGO
1. Kora pierwotna (projekcyjna): wysoki stopień specyficzności
Kora drugorzędowa (asocjacyjna): łączenie dochodzącego pobudzenia w konfiguracje czynnościowe
Projekcja somatotopiczna ⇒ organizacja funkcjonalna
Kora trzeciorzędowa (okolice nakładania się poszczególnych analizatorów - ¼ powierzchni II bloku mózgowego)
integracja pobudzeń z dochodzących z różnych analizatorów
przejście od poziomu bezpośredniej naocznej syntezy do poziomu procesów symbolicznych (operowanie znaczeniem słów, złożonymi gramatycznymi i logicznymi konstrukcjami, systemami liczb i relacjami abstrakcyjnymi) ⇒ ⇒ myślenie abstrakcyjne
OGÓLNE ZASADY BUDOWY KORY MÓZGOWEJ II i III BLOKU MÓZGOWEGO:
zasada hierarchicznej organizacji okolic korowych (realizacja coraz bardziej złożonej syntezy docierających informacji)
rozwój ontogenetyczny: zasada “od dołu do góry”
zasada ustępującej specyficzności
zasada progresywnej lateralizacji funkcji
zasada progresywnej kortykalizacji funkcji
zasada ekstrakortykalnej organizacji złożonych funkcji psychicznych
ORGANIZACJA CZYNNOŚCIOWA KORY
MÓZGOWEJ wg E. GOLDBERGA (1990)
Goldberg: dwa dowolne obszary korowe pozostają ze sobą w bliskiej relacji czynnościowej (z punktu widzenia ich charakterystyki poznawczej) tylko wówczas, gdy znajdują się w bliskiej odległości fizycznej.
GRADIENT POZNAWCZY:
specyficzne uporządkowanie czynnościowe poszczególnych obszarów kory, przebiegające wzdłuż osi, na końcach której znajdują się dwa obszary kory pierwotnej (A i B). Dowolny gradient poznawczy obejmuje korę pierwszo-, drugo- i trzeciorzędową. Na jego końcach znajdują się dwa obszary kory projekcyjnej (A1 i B1). Do każdego z nich przylegają okolice kory drugorzędowej (A2 i B2), natomiast miejsce centralne zajmuje obszar kory asocjacyjnej, modalnie niespecyficznej (AB 3).
A1 A2 AB3 B2 B1
A _____________________________________________________________________B
poziom I poziom II poziom III poziom II poziom I
OBRAZ KLINICZNY ZABURZEŃ PROCESÓW POZNAWCZYCH ZALEŻY OD:
lokalizacji uszkodzenia mózgu
miejsca uszkodzenia w obrębie danego gradientu poznawczego
3) lateralizacji uszkodzenia
A. GRADIENT POTYLICZNO-SKRONIOWY
(WZROKOWO-SŁUCHOWY)
LOKALIZACJA USZKODZENIA |
OBJAWY KLINICZNE |
Drugi poziom: Kora potyliczna drugorzędowa (P2)
|
|
Drugi poziom: Kora skroniowa drugorzędowa (S2) |
Semantyczno-kojarzeniowa |
Trzeci poziom: Kora asocjacyjna potyliczno-skroniowa (PS3) |
|
B. GRADIENT POTYLICZNO-CIEMIENIOWY: P - C
(WZROKOWO-CZUCIOWY)
LOKALIZACJA USZKODZENIA |
OBJAWY KLINICZNE |
Drugi poziom: Kora drugorzędowa ciemieniowa (C2) |
|
Trzeci poziom: Kora asocjacyjna potyliczno-ciemieniowa (zakręt kątowy) (PC3) |
|
C. GRADIENT SKRONIOWO-CIEMIENIOWY
(SŁUCHOWO-CZUCIOWY)
LOKALIZACJA USZKODZENIA |
OBJAWY KLINICZNE |
Trzeci poziom: Kora asocjacyjna skroniowo-ciemieniowa (Zakręt nadbrzeżny - SC3) |
|
PROCESY POZNAWCZE O “WĄSKIEJ” LOKALIZACJI MÓZGOWEJ
KORA DRUGORZĘDOWA
Funkcja poznawcza |
Lokalizacja mózgowa |
Objawy kliniczne wynikające z uszkodzenia określonych struktur oun |
Zdolność rozumienia znaczenia bodźców wzrokowych i identyfikowania ich jako przedstawicieli kategorii ogólnych |
kora potyliczna |
Agnozja wzrokowa |
Zdolność kategorialnego rozpoznawania złożonych bodźców dotykowych i proprioceptywnych. |
Kora ciemieniowa |
Astereognozja |
1. zdolność różnicowania dźwięków mowy właściwych dla danego systemu fonematycznego;
2. zdolność rozumienia znaczenia dźwięków niewerbalnych ( np. odgłosu lejącej się wody, otwieranych drzwi). |
Kora skroniowa |
1. Agnozja akustyczna (afazja sensoryczna)
2. Agnozja akustyczna semantyczno-kojarzeniowa |
1. zdolność płynnego przełączania się z jednego elementu ruchowego na następny;
2. zdolność płynnego przełączania się z jednego aktu artykulacyjnego na następny. |
Kora czołowa (okolica przedruchowa) |
1. Zaburzenia kinetycznej organizacji sekwencji ruchowych
2. Afazja Broca |
KORA TRZECIORZEDOWA
Funkcja poznawcza |
Lokalizacja mózgowa |
Objawy kliniczne |
Zdolność tworzenia wyobrażeń wzrokowych przedmiotów po usłyszeniu ich nazwy. |
Kora potyliczno-skroniowa |
Wygasanie znaczenia słowa |
1. Zdolność wykonywania czynności ruchowych na polecenie słowne;
2. Zdolność demonstrowania sposobu posługiwania się konkretnymi przedmiotami (np. piórem lub grzebieniem);
3. zdolność przetwarzania niesymetrycznych informacji przestrzennych (np. odczytywanie mapy) |
Kora potyliczno-ciemieniowa (zakręt kątowy) |
1. Apraksja ideacyjna
2. Apraksja ideomotoryczna
3. Apraktognozja przestrzenna |
1. zdolność rozumienia i formułowania konstrukcji logiczno-gramatycznych;
2. Zdolność wykonywania operacji na liczbach. |
Kora skroniowo-ciemieniowa (zakręt nadbrzeżny) |
1. Afazja semantyczna
2. Akalkulia przestrzenna |
1. zdolność posługiwania się regułami gramatycznymi ze szczególnym uwzględnieniem funkcji predykatywnej (orzecznikowej) języka;
2. zdolność tworzenia liniowego schematu zdania (tj. programu rozbudowanej wypowiedzi słownej. |
Kora przedruchowo - przedczołowa |
|