PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO

Nadrzędnym celem działań edukacyjnych szkoły jest wszechstronny rozwój ucznia. Edukacja szkolna polega na harmonijnej realizacji przez nauczycieli zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania. Zadania te tworzą wzajemnie uzupełniające się i równoważne wymiary pracy każdego nauczyciela.

Szkoła w zakresie nauczania, co stanowi jej zadanie specyficzne, zapewnia uczniom
w zczególności:

1) naukę poprawnego i swobodnego wypowiadania się, pisania i czytania ze zrozumieniem,

2) poznawanie wymaganych pojęć i zdobywanie rzetelnej wiedzy na poziomie umożliwiającym co najmniej kontynuację nauki na następnym etapie kształcenia,

3) dochodzenie do rozumienia, a nie tylko do pamięciowego opanowania przekazywanych treści,

4) rozwijanie zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależności
(przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, czasowych i przestrzennych itp.),

5) rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i syntetycznego,

6) przekazywanie wiadomości przedmiotowych w sposób integralny, prowadzący do lepszego rozumienia świata, ludzi i siebie,

7) poznawanie zasad rozwoju osobowego i życia społecznego,

8) poznawanie dziedzictwa kultury narodowej postrzeganej w perspektywie kultury europejskiej.

W szkole uczniowie kształcą swoje umiejętności wykorzystywania zdobywanej wiedzy,
aby w ten sposób lepiej przygotować się do pracy w warunkach współczesnego świata. Nauczyciele twarzą uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:

1) planowania, organizowania i oceniania własnej nauki, przyjmowania za nią coraz większej odpowiedzialności,

2) skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia i uwzględniania poglądów innych ludzi, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, przygotowania do publicznych wystąpień,

3) efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm,

4) rozwiązywania problemów w sposób twórczy,

5) poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną,

6) odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń
i nawyków,

7) rozwijania sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań,

8) przyswajania sobie metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów
i problemów społecznych.

1) zajęciach edukacyjnych - należy przez to rozumieć zajęcia o charakterze dydaktyczno-wychowawczym, wtoku których odbywa się nauczanie przedmiotów (bloków przedmiotowych), kształcenie zintegrowane lub realizacja ścieżek edukacyjnych,

2) ścieżce edukacyjnej - należy przez to rozumieć zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu poznawczym i wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania przedmiotów lub w postaci odrębnych zajęć,

3) etapie edukacyjnym - należy przez to rozumieć odpowiedni okres kształcenia
o wyróżnionych celach, stanowiący całość dydaktyczną,

4) kształceniu zintegrowanym - należy przez to rozumieć system nauczania w klasach I - III szkoły podstawowej.

Funkcje współczesnej szkoły

Przygotowanie do życia w społeczeństwie to pierwsza i najważniejsza funkcja szkoły. Wprawdzie dzieli ją z rodziną, organizacjami społecznymi oraz innymi czynnikami życia społecznego lecz rola szkoły jako instytucji specjalnie do tego przygotowanej pod której opieką młode pokolenie pozostaje przez kilkanaście lat, jest wyraźnie dominująca.
Obejmuje ta funkcja wiele szczegółowych zadań szkoły jak i te o charakterze podstawowym. Należy do nich wychowanie młodego człowieka na:

• świadomego obywatela

• członka społeczeństwa demokratycznego

• człowieka uspołecznionego.

Przygotowanie do życia indywidualnego to ważna funkcja szkoły, nierozdzielnie związana z przygotowaniem młodzieży do życia w społeczeństwie. Jednostka wnosi do życia społecznego tyle, ile sama jest warta, a wartość ta zależy od jej umiejętności komunikowania się z innymi, jej zdrowia, potrzeb kulturowych, wiedzy, doświadczeń, zdolności inicjatywy
i twórczości, zaangażowania i charakteru. Szkoła jest w stanie zapewnić swoim uczniom nabycie wiedzy i doświadczeń w obrębie różnych przedmiotów nauki szkolnej, opanowania komunikacji językowej, umocnienie zdrowia oraz rozwinięcie zainteresowań i zamiłowań twórczych.

Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze to trzecia ważna funkcja szkoły współczesnej
i szkoły przyszłości. Kultura obejmuje całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, wytworzonego i stale pomnażanego w jej historycznym rozwoju. Szkoła umożliwia wrastanie młodego człowieka w kulturę w toku całej edukacji, a więc poprzez nauczanie przedmiotów artystycznych, technicznych i wszelkich innych oraz przez różne formy wychowania zbiorowego i indywidualnego. Wśród różnych dziedzin kultury uprzywilejowane miejsce zajmuje sztuka. W szkole kontakt z różnymi dziedzinami sztuki umożliwi nie tylko nauczanie literatury oraz innych przedmiotów artystycznych, udostępniających rodzime i światowe osiągnięcia sztuki słowa, teatru, kina, muzyki, malarstwa, rzeźby czy architektury lecz także bogate formy pracy pozalekcyjnej, działalności kół zainteresowań i organizacji młodzieżowych, uczęszczanie młodzieży do teatru i kina, odwiedzanie wystaw, wycieczki, eksponowanie osiągnięć twórczych młodzieży we własnej szkole i w szerszym środowisku.

Przygotowanie do życia w środowisku to nowa funkcja szkoły. Jej znaczenie wiąże się zarówno ze znaczeniem środowiska w życiu człowieka, jak i z zagrożeniami w jego rozwoju. Środowisko pojmuje się dziś szeroko jako całość procesów ekologicznych, ekonomicznych, politycznych, społecznych i kulturalno - oświatowych - w ich wzajemnych związkach
i uzależnieniach. Funkcja przygotowanie do życia w środowisku polega na przysposobieniu młodego pokolenia do niezbędnych przemian związanych z ograniczaniem i stopniowym likwidowaniem "niebezpieczeństwa ekologicznego" i jego skutków społecznych, a także ma włączyć młode pokolenie do czynnego udziału w pracach zapewniających już nie tylko ochronę środowiska, lecz bezpieczeństwo ekologiczno - społeczne. Wymaga to nowego podejścia do zadań szkoły na kolejnych szczeblach jej funkcjonowania, nowego opracowania programów edukacji środowiskowej, zapewniających gruntowne poznanie najbliższego środowiska oraz współudział w jego kształtowaniu poprzez różnorodne prace na rzecz środowiska. Niezbędny jest również rozwój ruchu ekologicznego wśród młodzieży, kształtujący poczucie odpowiedzialności za własne środowisko.

Przygotowanie do życia zawodowego to inna ważna funkcja szkoły. Właściwy program przygotowania do pracy, ukazuje jego założenia, treści, metody i formy organizacyjne na kolejnych szczeblach szkoły. Program tego przygotowania obejmuje: położenie w programie szkolnym nacisku na technikę i technologię, nauczanie o zawodach, poznawania charakteru pracy i nabywanie doświadczenia na stanowisku pracy, kształcenie zawodowe, w którym specjalizacja pojawi się w trakcie szerokiego wykształcenia podstawowego. Szczególna rola przypada tu matematyce, informatyce i przedmiotom przyrodniczym (fizyce, chemii, biologii) oraz technicznym.⁷ Wielką pomocą może się tu okazać współpraca szkoły z domem,
z organizacjami społecznymi i zakładami pracy. Funkcje szkoły nie są oczywiście równoznaczne z funkcjami systemu oświaty, który oprócz systemu szkolnictwa obejmuje także system wychowania rodzinnego, kształcenia ustawicznego i wychowania równoległego. W tym układzie system szkolnictwa ma do odegrania pionierską rolę. Sprowadza się ona do pełnienia przez całe szkolnictwo funkcji ukierunkowanych na obecne i przyszłe potrzeby
i aspiracje całego społeczeństwa, całego kraju i całego narodu, pozostających zarazem w harmonii z potrzebami i aspiracjami innych krajów i narodów.

W nowoczesnym modelu nauczania wyodrębnić można według W. Okonia następujące ogniwa lub momenty nauczania i uczenia się:
1. Uświadamianie uczniom celów i zadań dydaktycznych, stawianie problemów - czemu powinno odpowiadać powstawanie u uczniów odpowiednich motywów uczenia się, odpowiedniego < ładu wewnętrznego>
2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem poprzez użycie odpowiednich środków techniczno-poglądowych i słowa żywego lub drukowanego - czemu ze strony uczniów powinna odpowiadać określona działalność praktyczna, obserwacyjna, gromadzenie materiału do rozwijania problemów i przyswajanie gotowych wiadomości.
3. Kierowanie procesami uogólniania - ze strony zaś uczniów opanowywanie pojęć i sądów ogólnych poprzez odpowiednie operacje myślowe, rozwiązywanie problemów itd.
4. Utrwalanie wiadomości uczniów.
5. Kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń.
6. Wiązanie teorii z praktyką.
7. Kontrola i ocena wyników nauczania, w procesie zaś uczenia się - samokontrola.

Cechy nowoczesnego modelu nauczania - uczenia się:

1. jedność uczenia się i nauczania.
Nabywana przez uczniów wiedza ma nie tylko pełnić funkcje poznawcze i kształcące, lecz również wychowawcze, czyli kształtowanie u uczniów wartościowych przekonań i postaw społecznych, na zgodność postępowania z opanowanymi teoretycznie normami etycznymi.

2. jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych.
Nauczyciel powinien starać się, aby jego czynności dydaktyczne przyczyniały się do wykonania określonych, wcześniej zaplanowanych zadań wychowawczych.


Nowoczesny model procesu kształcenia musi być także przystosowany do realizacji różnorakich zadań dydaktyczno - wychowawczych tj.:
o samodzielne zdobywanie przez uczniów określonych wiadomości i umiejętności w drodze wysiłków zarówno indywidualnych, jak i zespołowych,
o nabywanie przez uczniów wiedzy w drodze poznania bezpośredniego np. w wyniku prowadzonych obserwacji, eksperymentów itd. przy równoczesnym zapewnieniu im warunków i środków umożliwiających wzbogacenie już posiadanych wiadomości
i umiejętności za pomocą poznania pośredniego,
o częste i zarazem systematyczne wykorzystywanie uczniowskiej kontroli i oceny własnych wyników uczenia się tzn. samokontroli i samooceny, przy równoczesnym włączeniu tych czynności do organizowania przez szkołę systemu kontroli i oceny końcowych efektów pracy dydaktycznej itp.

3. wszechstronność.
Wiązanie nauczania - uczenia się organizowanego w szkole z kształceniem przedszkolnym, łączenie nauki szkolnej z pracą produkcyjna i społeczną.

4. możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno-wychowawczą dzieci i młodzieży
o zbliżonym wieku życia, ale różnym zasobie wiedzy wyjściowej.

5. elastyczność metodyczna i organizacyjna.
Umożliwia stosowanie różnych metod i rozmaitych form organizacyjnych uczenia się
i nauczania, każdorazowo jednak dobieranych zadań, jakie za ich pomocą mają być wykonane, a także stosownie do wieku uczniów.

---