SZCZĘKOŚCISK
Szczękościsk jest stanem przemijającym, do którego dochodzi na skutek odruchowego skurczu mięśni żucia zlokalizowanych po obu stronach głowy: żwaczy, skroniowych i skrzydłowych bocznych. Objawia się całkowitą lub częściową niemożnością otwarcia jamy ustnej. Mięśnie żucia, wspomagane przez leżące w ich bezpośrednim sąsiedztwie stawy skroniowo-żuchwowe, umożliwiają ruch szczęki dolnej: jej unoszenie i opadanie oraz ruchy boczne. Ruch żuchwy związany jest zaś z takimi czynnościami jak rozdrabnianie i żucie pokarmu, mowa, ziewanie, śmiech. Kiedy pojawia się szczękościsk, wykonanie którejkolwiek z tych czynności jest niemożliwe albo też w znacznym stopniu utrudnione.
Bezpośrednim bodźcem, który prowokuje skurcz mięśni, jest ból. Mogą go wywoływać zmiany chorobowe w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego, ale także w innych częściach organizmu. Prowadzą one do wysyłania wielu impulsów nerwowych do mięśni twarzoczaszki, to zaś powoduje, że znajdują się one w permanentnym skurczu.
Szczękościsk może być spowodowany przez różne przyczyny:
Zakażenia i infekcje: miejscowe i ogólnoustrojowe – czynniki zakaźne mogą zaatakować którykolwiek z elementów jamy ustnej i przemieszczać się pomiędzy tkankami, doprowadzając do zakażeń pochodnych w wielu rejonach twarzoczaszki. Do sytuacji takich dochodzi w ropowicy dna jamy ustnej. Szczękościsk może być jednym z pierwszych objawów tężca, lub wynikać z bakteryjnego zapalenia ślinianek.
Stany zapalne – będące konsekwencją zakażeń lub urazów, np. zapalenia stawu skroniowo-żuchwowego czy problemów z wyrzynaniem się zębów.
Nieprawidłowości w wyrzynaniu się zębów lub w ich ulokowaniu w łuku zębowym – mogą skutkować powstaniem stanów zapalnych w dziąśle nawisającym nad wyrzynającym się zębem i ropni okołokoronowych, które rozwinęły się w konsekwencji zapalenia. Najczęstszą przyczyną są tu zęby zatrzymane i zęby mądrości (czyli ósemki).
Dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych – wynikające z przeciążeń (np. tych, które powstają podczas bruksizmu) lub zwyrodnień rozwijających się na skutek chorób stawów (szczególnie częste u osób starszych).
Silne obciążenie psychiczne, które nie ma charakteru nawykowego jak w przypadku bruksizmu, ale może wynikać z nagłej, incydentalnej i szokującej sytuacji, z którą ktoś się zetknął.
Choroby obwodowego układu nerwowego.
Choroby niezakaźne, jak np. padaczka czy nowotwory – epilepsja jest częstą przyczyną szczękościsku. Wywołać go też mogą rozwijające się nowotwory jamy ustnej, które prowadzą do ucisku na nerwy.
Powikłania po zabiegach ekstrakcji – szczególnie zębów trzonowych, głównie mądrości.
Narkotyki – szczękościsk jest dość często obserwowanym objawem po zażyciu amfetaminy.
Jednak w wielu przypadków problemy z ruchomością żuchwy są związane ze stanem zapalnym w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego lub w obrębie jamy ustnej. Są to: urazy, nowotwory, utrudnione wyrzynanie się zębów, powikłanie po usunięciu zębów trzonowych (przede wszystkim ósemek), dysfunkcja skroniowo-żuchwowa, wrodzone zesztywnienie stawu skroniowo-żuchwowego, bruksizm. Ponadto do szczękościsku może dojść przy ropowicy dna jamy ustnej, zębopochodnym zapaleniu okostnej i zakażeniu skrzydłowo-żuchwowej przestrzeni po podaniu przez lekarza znieczulenia.
Leczenie szczękościsku
Najczęściej wraz z wystąpieniem szczękościsku pojawiają się inne charakterystyczne objawy, sugerujące podstawową przyczynę schorzenia. Najczęściej chorzy uskarżają się na ból ucha i podwyższoną temperaturę, ból gardła, problemy z przełykaniem i chrypkę. W takim przypadku lekarz podejrzewa stan zapalny, któremu towarzyszy ropień okołomigdałkowy. Szczękościsk występuje wtedy wskutek nagromadzonej w okolicach migdałków i gardła ropy, która ogranicza ruchomość w stawie.
Inna grupa chorych ze szczękościskiem zwykle dodatkowo cierpi na bóle głowy i karku. Pacjenci ci skarżą się również na trzeszczenia i trzaski żuchwy oraz jej przeskakiwanie na boki podczas jedzenia czy mówienia. Takie objawy sugerują bruksizm, problemy z okluzją i dysfunkcję stawów skroniowo-żuchwowych.
Leczenie szczękościsku wymaga wpierw określenia podstawowej choroby, która jest odpowiedzialna za ograniczenie ruchomości żuchwy. W zależności od podejrzewanej przyczyny pacjent ze szczękościskiem jest więc kierowany na badanie stomatologiczne, badanie laryngologiczne, badanie neurologiczne, badanie EEG, diagnostykę obrazową (RTG, KT, NMR) oraz badania laboratoryjne.