Dokument (wg Paula Otleta) – każde źródło informacji zapisane na nośniku materialnym nadające się do wykorzystania w celach informacyjnych, badawczych lub jako dowód np. rękopis, druk, grafika, obiekt muzealny, dzieło sztuki, strona Web etc.

Cechy dokumentu:
- materialne utrwalenie myśli ludzkiej (utrwalona informacja)
- każde materialnie utrwalone stwierdzenie jakiegoś faktu bądź stanu zawiera informację przeznaczoną do przekazania w czasie i przestrzeni.

Mundaneum – instytucja utworzona w 1910 roku jako efekt inicjatywy rozpoczętej w 1895 roku przez belgijskich adwokatów Paula Otleta i Henriego La Fontaine, w ramach swej pracy z zakresu nauki dokumentacji. Jej celem było zebranie razem całej światowej wiedzy i sklasyfikowanie jej według systemu opracowanego przez nich – Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna.

„Internet” Otleta łączył człowieka z „civitas mundaneum”
Memex Vannevara Busha (aparatura w biurku)

TYPOLOGIA DOKUMENTÓW
I. Według pochodzenia, oryginalności

Dokumenty

pierwotne pochodne wtórne

a) Dokumenty pierwotne (oryginalne)
Dokumenty, które docierają do bibliotek z zewnątrz (od wydawnictw, autorów)

- Publikowane

• wydawnictwo zwarte (książka, broszura)

• wydawnictwo ciągłe (czasopismo wydawane seryjnie, wydawnictwo zbiorowe)

• specjalne rodzaje wydawnictw (opisy patentowe, normy, literatura filmowa, reprinty, dokumenty życia społecznego)

- Niepublikowane

• sprawozdania (np. ze zjazdów naukowych, konferencji naukowych)

• dysertacje naukowe

• materiały archiwalne

• rękopisy (maszynopisy)

b) Dokumenty pochodne
Są tworzone na podstawie dokumentów pierwotnych i wtórnych. Ich zadaniem jest ułatwienie dostępu do dokumentów pierwotnych. Są efektem pracy bibliotekarza! Opracowuje się je na podstawie oryginału.

• Opis bibliograficzny (katalogowy)

• Analiza dokumentalna (abstrakt)

• Opracowania analityczno-syntetyczne

• Tłumaczenia

• Opracowania faktograficzne

c) Dokumenty wtórne
Są to dokumenty sporządzone z dokumentów pierwotnych, w tej samej formie i treści.

• Reprodukcje (faksymile)

• Kopia (kserokopia, fotokopia)

II. Według utrwalonego sygnału

• Dokumenty audialne: taśma magnetofonowa, płyta gramofonowa

• Dokumenty wizualne: fotografia, film, przeźrocze

- dokumenty graficzne
- dokumenty piśmiennicze

• Dokumenty dotykowe: dokumenty drukowane pismem Braille’a

III. Według nośnika informacji, sposobu utrwalenia

• Dokumenty drukowane

• Dokumenty niedrukowane – utrwalone mechanicznie (na płytach, taśmach, w trój wymiarze)

• Dokumenty elektroniczne: audialne, wizualne

IV. Ze względu na punkt widzenia sposobu przekazu

Dokumenty

Piśmiennicze (tekstowe) treść wyrażona przy Niepiśmiennicze (pozatekstowe)
pomocy tekstu lub znaków graficznych treść wyrażona przy pomocy obrazu i
dźwięku

Piśmienniczo Wydawniczo
(samoistnie, niesamoistnie) Oglądowosłuchowe Słuchowe Oglądowe
(audiowizualne) (audialne) (wizualne)

X	Piśmienniczo samoistne (całości treści)	Piśmienniczo niesamoistne (części całości treściowych)
Wydawniczo niesamoistne (części całości wydawniczych)	Artykuł w czasopiśmie, rozprawa w pracy zbiorowej	Np. rozdział w książce
Wydawniczo samoistne (całości wydawnicze)	Książka jednotomowa	Pojedynczy tom książki wielotomowej, nieposiadający indywidualnego wyróżniającego tytułu

Dokumenty piśmiennicze publikowane

Książki Wydawnictwa ciągłe

Wydawnictwa ciągłe

Periodyczne Nieperiodyczne
(serie wydawnicze)

Książki

Jednotomowe Wielotomowe

Niepiśmiennicze źródła informacji:
- mapy, plany, nuty, fotografie, ilustracje, rysunki techniczne
- dokumenty audialne
- instytucjonalne źródła informacji
- personalne źródła informacji

Katalog – zbiór informacyjny zawierający spis obiektów (i ewentualnie ich metainformacji) należących do określonego zbioru obiektów, uporządkowany według z góry określonych zasad zwanych układami.

Katalog biblioteczny - spis obiektów bibliograficznych czyli dokumentów.

Katalogowanie – sporządzanie (zgodnie z przepisami) opisów katalogowych dokumentów przy ustalonej dla każdego typu dokumentu jednostce opisu, w celu utworzenia katalogu lub katalogów bibliotecznych.

Funkcje katalogu

I. Funkcje katalogu – Anthony Panizzi (dyrektor British Library. Autor „Ninety-one Cataloguing Rules” (1841))

Cele katalogu biblioteki:

• powiązanie różnych dzieł danego autora w taki sposób, aby użytkownik mógł znaleźć informację o wszystkich dziełach tego autora;

• identyfikacja i rozróżnienie poszczególnych wydań, tłumaczeń itp. danego dzieła w taki sposób, aby były one rozróżnialne;

• gromadzenie wszystkich wydań dzieła tak, aby użytkownik poszukujący danej publikacji nie tylko ją znalazł, ale także otrzymał informację o wszystkich wydaniach danego dzieła przez nią reprezentowanego, a także dzieł z nią związanych.

II. Funkcje katalogu – Charles Cutter (1837-1903)

• Umożliwienie odnalezienia dokumentu, dla którego znany jest:
  - Autor, lub
  - Tytuł, lub
  - Przedmiot

• Prezentacja zasobów biblioteki:
  - Według nazwy autora
  - Według przedmiotu dokumentu
  - Według rodzaju piśmiennictwa

• Wspomaganie wyboru dokumentu:
  - Według cech wydawniczych (bibliograficznych)
  - Według zawartości (rodzaju literackiego lub tematu).

Proroctwa Cuttera
„Każde biurko posiadać będzie małą klawiaturę, połączoną kablem. Czytelnik musi znaleźć tylko sygnaturę potrzebnej książki w katalogu, nacisnąć kilka klawiszy z literami lub cyframi i książka pojawi się po zadziwiająco krótkim czasie”

III. Funkcje katalogu – Karol Estreicher (1827-1908)

Katalog powinien pozwalać na:

• łatwe odnalezienie żądanej rzeczy

• określenie i kontrolę stanu zbiorów biblioteki (przydatne np. w przypadku przekazywania biblioteki)

• określanie braków i luk w księgozbiorze

• grupowanie dzieł jednego rodzaju zgodnie z przyjętymi, różnorodnymi kryteriami

• ochronę i zabezpieczenie mienia bibliotecznego

IV. Funkcje katalogu – Zasady Paryskie (1961)

Dotyczyły wyboru hasła formalnego;

Katalog pozwala sprawdzić:

• czy biblioteka posiada dane wydawnictwo, określone przez jego autora lub tytuł

• jakie dzieła danego autora znajdują się w bibliotece

• jakie wydania danego dzieła można w niej znaleźć (tytuły ujednolicone).

V. Zadania użytkownika wg FRBR (1983)

• Wyszukiwanie wg określonych kryteriów

• Identyfikacja: określanie podobieństwa i różnic jednostek opisanej i otrzymanej

• Wybór jednostki odpowiedniej do wyrażonych potrzeb użytkownika

• Otrzymywanie dostępu poprzez wypożyczenie, zakup, online itp.

VI. Cele i funkcje katalogu wg ICP IFLA (2009)

Katalog powinien być skutecznym i sprawnym narzędziem, które umożliwi użytkownikowi:

• Znalezienie zasobów bibliograficznych w zbiorze przez wyszukiwanie za pomocą atrybutów lub relacji przypisanych do tych zasobów:

1. znalezienie pojedynczego zasobu

2. znalezienie zbiorów zasobów reprezentujących:

• wszystkie zasoby odnoszące się do tego samego dzieła,

• wszystkie zasoby wyrażone przez tę samą realizację

• wszystkie zasoby stanowiące przykład tej samej materializacji,

• wszystkie zasoby związane z daną osobą, rodziną lub ciałem zbiorowym

• wszystkie zasoby na dany temat

• wszystkie zasoby określone przez inne kryteria (język, miejsce wydania, datę wydania, typ zawartości, typ nośnika), stosowane zazwyczaj jako dodatkowe ograniczenie wyników wyszukiwania

• Identyfikację zasobu bibliograficznego lub agenta (tzn. potwierdzenie, że opisana jednostka odpowiada jednostce poszukiwanej lub rozróżnienie od siebie dwóch lub więcej jednostek o podobnych cechach);

• Wybór zasobu bibliograficznego, który odpowiada potrzebom użytkownika (tzn. wybór dokumentu, który zaspokaja wymagania użytkownika pod względem formy przekazu, zawartości, nośnika itd. lub odrzucenie dokumentu nie spełniającego oczekiwań użytkownika);

• Nabycie lub otrzymanie dostępu do opisanego egzemplarza (tzn. dostarczenie informacji, które umożliwią użytkownikowi uzyskanie egzemplarza przez zakup, wypożyczenie itd. lub zdalny dostęp do egzemplarza przez połączenie online do zdalnego źródła); albo nabycie, otrzymanie lub uzyskanie dostępu do danych wzorcowych lub bibliograficznych

• Poruszanie się po katalogu i poza nim (tzn. po logicznie uporządkowanych danych bibliograficznych i wzorcowych oraz wskazanie przejrzystych sposobów poruszania się, łącznie z prezentacją relacji pomiędzy dziełami, realizacjami, materializacjami, egzemplarzami, osobami, rodzinami, ciałami zbiorowymi, pojęciami, rzeczami, wydarzeniami i miejscami).

Zasady wynikające z funkcji i celów wg ICP (IFLA 2009)
1. Wygoda użytkownika. Decyzje dotyczące tworzenia opisów i kontrolowanych form nazw jako punktów dostępu powinny być podejmowane z myślą o użytkowniku.
2. Powszechne użycie. Słownictwo stosowane w opisach i w punktach dostępu powinno być zgodne ze słownictwem używanym przez większość użytkowników.
3. Reprezentatywność. Opisy i kontrolowane formy nazw powinny odpowiadać sposobowi, w który jednostka się samookreśla.
4. Trafność. Opisywana jednostka powinna być wiernie przedstawiona.
5. Wystarczalność i konieczność. W opisach i kontrolowanych formach nazw jako punktach dostępu, powinny się znaleźć tylko te elementy danych, które odpowiadają potrzebom użytkownika i są niezbędne do jednoznacznej identyfikacji jednostki.
6. Znaczenie. Elementy danych powinny być znaczące bibliograficznie.
7. Ekonomia. Gdy istnieją alternatywne drogi osiągnięcia celu, należy dać pierwszeństwo sposobowi najbardziej wydajnemu (tzn. najniższy koszt lub najprostszy sposób).
8. Spójność i standaryzacja. W miarę możliwości należy znormalizować opisy i budowę punktów dostępu. To umożliwi większą spójność, która z kolei zwiększy możliwość wymiany danych bibliograficznych i wzorcowych.
9. Integracja. Opisy wszystkich typów dokumentów i kontrolowane formy nazw wszystkich typów jednostek powinny być zgodne, w miarę możliwości, ze wspólnymi zasadami.

Zasady stosowane w przepisach katalogowania powinny być uzasadnione, a nie narzucone arbitralnie. W pewnych sytuacjach te zasady mogą być wzajemnie sprzeczne, wówczas należy zastosować uzasadnione, sprawdzone rozwiązania.

Formy katalogów:
- książkowy
- kartkowy
- na mikron ośnikach (mikrofilmach, mikrofiszkach)
- katalog na maszynowych nośnikach informacji

Katalog – podziały

• Wg rodzaju hasła: autorski, tytułowy

• Wg układu: alfabetyczny, działowy, klasowy, krzyżowy (autorski + przedmiotowy), przedmiotowy, rzeczowy, systematyczny, topograficzny (wg sygnatur)

• Wg zasięgu: centralny, główny, specjalny

• Wg zbioru, do którego należą opisywane elementy: biblioteczny, księgarski, antykwarski, składowy, wydawniczy, wystawy

• Wg sposobu wyszukiwania: manualny, zautomatyzowany

• Wg przeznaczenia: pomocniczy, wewnętrzny

• Wg formy: kartkowy, książkowy, OPAC.

Opis katalogowy

Opis katalogowy - Ustrukturyzowany zbiór metainformacji charakteryzujących egzemplarz dokumentu znajdujący się w określonym zbiorze dokumentów, zawierający hasło, opis bibliograficzny oraz sygnaturę lokalizującą opisywany dokument w zbiorze.

Opis bibliograficzny – opis na poziomie wydania
Hasło, autor i tytuł – opis na poziomie dzieła
Sygnatura – opis na poziomie egzemplarza

Wyszukiwanie:

• Funkcja wyszukiwawcza w tradycyjnych SIW realizowana za pomocą jednego elementu – hasła.

• Funkcja wyszukiwawcza w zautomatyzowanych SIW realizowana wg dowolnego elementu opisu.

SIW = System Informacyjno-Wyszukiwawczy

Tworząc katalog kartkowy zastanawiamy się według czego uporządkować dane, a potem według tej samej cechy będzie je można wyszukiwać (NIE według żadnej innej cechy). Katalogi kartkowe nie pozwalają na dowolność (pozwalają jedynie na poszukiwania według hasła).

Katalog komputerowy pozwala na wyszukiwanie według wszystkich cech, które zostały uwzględnione w opisie (zostały zawarte w opisie, czyli są przydatne przy wyszukiwaniu!).

Wyszukiwanie w OPAC (Online Public Access Catalog)

• Wyszukiwanie w całym rekordzie (np. wg słów kluczowych)

• Wyszukiwanie wg pól z kontrolą autorytarną (np. wg autora lub haseł przedmiotowych)

• Wyszukiwanie wg pól bez kontroli (np. wg tytułów lub roku wydania)

• Kombinacje powyższych, wg kilku pól jednocześnie, np. autor+tytuł lub tytuł+język.

Rodzaje opisów katalogowych:

Opis formalny: metainformacja dotycząca cech formalnych dokumentu, najczęściej opis formalny przyjmuje postać opisu bibliograficznego.

Opis rzeczowy: metainformacja dotycząca własności treści dokumentu, czyli cech zawartej w nim informacji, takich jak przedmiot dokumentu, aspekt przedstawienia tego przedmiotu, metody badawcze przedstawione w dokumencie.

Rodzaje opisu katalogowego katalogu kartkowego:

• Opis katalogowy główny, uwzględnia cechy bibliograficzne, niezbędne do identyfikacji dokumentu

• Opis katalogowy pomocniczy, tworzone na podstawie opisu głównego, ale pod innym hasłem

• Odsyłacze do innych, uzupełniających opisów głównych

Rodzaje kart w katalogu kartkowym:

a) Karta główna: zawiera pełny opis katalogowy z hasłem głównym
b) Karta pomocnicza: dla tomów dzieł zbiorowych wielotomowych, dzieł współwydanych itp. – opis główny z innym hasłem.
c) Odsyłacze: odsyłają od hasła odrzuconego do pełnego opisu (karty głównej).

• Odsyłacze ogólne: od formy odrzuconej nazwiska (autorskie) lub tytułu (tytułowe) do formy stosowanej jako hasło

• Odsyłacze szczegółowe: dodatkowe informacje np. o współtwórcach (autorski) lub różnych tytułach dzieła (tytułowy).

OPAC – rodzaje „kart”:

• Dane karty głównej zawiera cały rekord danych

• Dane kart pomocniczych znajdują się w polach haseł dodatkowych 7XX i 8XX (hasło: nazwa osobowa – tytuł lub sam tytuł) oraz polach uwag 5XX

• Odsyłacze ogólne zapisywane są w rekordach KHW

Modularna struktura opisu dokumentu

1. Hasło

Hasło - wyrażenie: wyraz, grupa wyrazów lub symbol, w sformalizowanej postaci, służące do szeregowania (porządkowania) opisów dokumentów w obrębie zbioru (katalogu, spisu bibliograficznego) oraz stanowiące czynnik (klucz) wyszukiwania opisu w zbiorze informacyjnym.

Hasło – normy

PN-N-01228:1994 Hasło opisu bibliograficznego – Forma nazw geograficznych.
PN-N-01229:2002 Hasło opisu bibliograficznego – Hasło osobowe.
PN-N-01230:2001 Hasło opisu bibliograficznego – Hasło korporatywne.
PN-N-01231:2001 Hasło opisu bibliograficznego – Hasło tytułowe.

Podstawowy podział haseł ze względu na rodzaj hasła:
- hasła geograficzne
- hasła osobowe
- hasła korporatywne
- hasła tytułowe

1. Hasło wzorcowe

Hasło wzorcowe - przyjęta dla danego systemu ujednolicona nazwa danej osoby, ciała zbiorowego, ujednolicony tytuł.

Szczególnym rodzajem hasła wzorcowego jest hasło autorytatywne określane jako ustalone przez narodową centralę bibliograficzną oryginalne nazwy krajowych autorów i współtwórców, nazwy działających w danym państwie ciał zbiorowych oraz tytuły oryginalnych dzieł.

Kartoteki haseł wzorcowych

Kartoteki haseł formalnych KHF Kartoteki haseł przedmiotowych KHP

Funkcje kartoteki haseł wzorcowych

•  Określenie zbioru terminów, podział terminów na przyjęte i odrzucone

• Określenie zakresu stosowania terminów przyjętych

• Określenie związków pomiędzy terminami

1. Hasło formalne

- Hasło opisu bibliograficznego:

• Hasło osobowe (nazwa osoby)

• Hasło korporatywne (nazwa ciała zbiorowego)

• Hasło tytułowe – tytuł ujednolicony lub formalny

- Hasło zawierające nazwę serii (tytuł ujednolicony serii: wyd. zwartego lub ciągłego)

Hasło formalne (katalog kartkowy):
- Hasło główne: zawsze tworzone, decyduje o umiejscowieniu opisu w katalogu (karta główna z opisem głównym)
- Hasło dodatkowe: dodatkowo wskazuje opisywany dokument w katalogu (np. nazwy współtwórców lub dane dzieł współwydanych) – karta pomocnicza, odsyłacze.

Funkcje hasła głównego w OPAC

• Szeregowanie wyników wyszukiwania

• Wyszukiwanie przez połączenie autor/tytuł (hasło główne/tytuł ujednolicony)

• Identyfikacja dzieł przy wymianie opisów, identyfikacji dubletów

• Jest częścią sygnatury w przypadku, gdy sygnatura=symbol klas.+pierwsze litery hasła głównego (np. w księgozbiorach podręcznych).

1. Hasło osobowe

Zawartość i budowa hasła osobowego
Jedyną lub pierwszą częścią hasła osobowego jest nazwa osobowa (nazwa własna identyfikująca daną osobę): Imię, nazwisko, nazwisko i imię, pseudonim, kryptonim, nazwa związana z godnością osoby, nazwa zaczynająca się od imienia, inne określenie używane przez daną osobę, pod którym jest ona znana. Może zawierać dopowiedzenia (w nawiasach okrągłych): daty biograficzne, określenia pokrewieństwa, godności, tytuły szlacheckie.

Zasady stosowania hasła osobowego
1. Używane, gdy dokument posiada jednego, dwóch lub trzech autorów (autor — osoba będąca głównym twórcą intelektualnej i/lub artystycznej zawartości dokumentu). W przypadku, gdy dokument posiada więcej niż jednego autora, za autora głównego uznaje się osobę wymienioną na stronie tytułowej na pierwszym miejscu lub osobę, której nazwa została wyróżniona typograficznie lub poprzez określenie funkcji.
2. Za autorów uważa się też: osoby opracowujące słowniki, bibliografie, wypisy szkolne, nieurzędowe zbiory przepisów prawnych, kontynuacje, suplementy i indeksy.
3. Nazwę osobową podaje się w formie językowej i pisowni kraju działalności danej osoby.

1. Hasło korporatywne

Zawartość i budowa hasła korporatywnego
Jego jedyną lub pierwszą częścią jest nazwa ciała zbiorowego. Jako ciało zbiorowe traktuje się organizację lub grupę osób i/lub organizacji, która jest identyfikowana własną, indywidualną nazwą. Pojęcie to obejmuje również mające własną nazwę okolicznościowe grupy i imprezy np. spotkania, konferencje, kongresy ekspedycje, wystawy, festiwale, targi, sobory, synody obejmowane ogólną nazwą imprez. Może zawierać dopowiedzenie: nazwę siedziby, lata działalności, określenie typu ciała zbiorowego, inne

Zasady stosowania hasła korporatywnego
1. Nazwę podaje się w formie oficjalnej
2. Do katalogowania oficjalnych dokumentów o charakterze administracyjnym lub informacyjnym dotyczących działalności danego ciała (statut, sprawozdanie z działalności, spis członków, katalog wydawniczy itp.)
3. Do katalogowania dokumentów zawierających materiały dotyczące imprezy (program, sprawozdanie, wygłaszane referaty itp.), ale tylko wtedy, gdy nazwa imprezy stanowi lub wchodzi w skład tytułu dokumentu lub na głównej stronie tytułowej poprzedza tytuł zawierający temat imprezy.

1. Hasło tytuł ujednolicony

Zawartość i budowa hasła tytuł ujednolicony
Zawiera ujednolicone tytuły świętych ksiąg różnych wyznań (Biblia, Talmud, Koran) oraz ksiąg liturgicznych i anonimów klasycznych starożytnych i średniowiecznych. Międzynarodowe wykazy tytułów anonimów klasycznych: Anonymous classics: a list of uniform headings for European literature, Ed. by R.C. Hewett, London 1978 Liste internationale de vedettes uniformes pour les classiques anonymes, Ed. par R. Pierrot, Paris 1964. Zawiera też ujednolicone tytuły serii.

Zasady stosowania hasła tytuł ujednolicony
Do katalogowania kolejnych wydań Biblii, Talmudu, Koranu, ksiąg liturgicznych oraz klasycznych anonimów starożytnych i średniowiecznych, które mogą ukazywać się pod różnymi tytułami w różnych językach. Podstawą tworzenia tytułów ujednoliconych serii jest publikacja z najniższym numerem lub najwcześniejszą datą wydania.

1. Hasło geograficzne

Zawartość i budowa hasła geograficznego
Hasłami geograficznymi w są nazwy odnoszące się do jednostek geograficznych typu:
- kontynenty ich części
- państwa
- regiony
- miejscowości i obiekty znajdujące się w nich
- obiekty znajdujące się poza miejscowościami
- obiekty fizjograficzne
- rezerwaty i parki narodowe
- jednostki podziału administracyjnego

Zasady stosowania hasła geograficznego
Do katalogowania publikacji, których zasięg ograniczony jest do jednego obszaru (terytorium geograficznego): map, przewodników itp. W Polsce stosowany jedynie jako część opisu rzeczowego (np. przedmiotowego).

1. Opis bibliograficzny

Opis bibliograficzny - uporządkowany zespół danych o książce lub innym dokumencie służących do jego identyfikacji, z reguły przejmowanych z opisywanego dokumentu w niezmienionej postaci oraz informacji uzupełniających i interpretujących te dane.

Międzynarodowe przepisy katalogowania

• Pierwsze prace podjęte w IFLA (Międzyn. Federacja Stowarzyszeń Bibliotekarskich, powst. w 1928 r.) w l. 50. XX w.

• 1961 r. Zasady Paryskie (dot. hasła formalnego)

• W 1968 r. UNESCO porównało 8 bieżących bibliografii narodowych dla wypracowania zasad ujednolicenia opisu: propozycja w 1969 r.

• Prace kontynuowane w Kom. Katalogow. IFLA; w 1974 r. umowa o współpracę z UNESCO.

• Wspólne prace nad ISBD (International Standard Bibliographic Description) w ramach UBC.

Universal Bibliographic Control (UBC)

• Program rozwijany w l. 70. XX w.

• W 1974 r. IFLA powołała Międzyn. Biuro UBC, które zajęło się opracowaniem ISBD.

• W 1977 r.: kongres paryski, dot. bibliografii narodowych – ustalono minimum wymagań: co najmniej rejestracja książek, nowych czasopism i druków urzędowych.

• Unikanie dublowania prac (jednorazowy opis), potrzeba EO jako podstawy rejestracji.

• W 1987 r. połączono UBC i Intern. MARC Programme (dla UNIMARC) w jeden IFLA UBCIM Programme, przez co połączono zagadnienia ISBD z MARC. UBCIM zamknięty w 2003 r.

• Obecnie ISBD zarządzany przez ISBD Review Group, wspieraną przez ICADS.

ICADS (IFLA-CNDL Alliance for Digital Strategies)

• Współpraca IFLA z CDNL (Conference of Directors of National Libraries) od 2008 r.

• Następca ICABS (IFLA-CNDL Alliance for Bibliographic Standards), działającego od 2003 r.

• ICADS powstał jako odpowiedź na potrzebę tworzenia bibliotek cyfrowych.

ICADS – zakres prac

• Tworzenie kolekcji cyfrowych
  - Digitalizacja
  - Archwizacja Webu
  - Archiwizacja cyfrowa (modele współpracy i biznesowe)

• Zarządzanie kolekcjami cyfrowymi
  - Gromadzenie i przechowywanie
  - Archiwizacja

• Udostępnianie kolekcji cyfrowych
  - Wyszukiwanie zasobów cyfrowych (w tym metadane)
  - Zarządzanie prawami autorskimi

Pozycja bibliograficzna wg ISBD:

Opis bibliograficzny – główny element pozycji bibliograficznej lub katalogowej, która może też zawierać:
- Hasło
- Sygnaturę
- Numer pozycji w zbiorze
- Charakterystykę rzeczową itp.

ISBD do 2007 r.

Części ISBD:
- ISBD(M) – Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny Książek (1974, 1978, 1987, 2002)
- ISBD(G) – Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny (1977, 1992, 2004)
- ISBD(CR) – Wydawnictwa ciągłe (1977, 1988, 2002) – pierwotnie ISBD(S)
- ISBD(NBM) – Materiały nieksiążkowe (1977, 1987)
- ISBD(CM) – Materiały kartograficzne (1977, 1987)
- ISBD(PM) – Druki muzyczne (1980, 1991)
- ISBD(A) – Stare druki (1980, 1991)
- ISBD(ER) – Dokumenty elektroniczne (1997) - pierwotnie ISBD(CF)
- ISBD(CP) – części składowe (artykuły, rozdziały) – 2003

ISBD

• Od 2003 r. tworzona była skonsolidowana wersja ISBD, łącząca wszystkie części ISBD w jedną całość

• Ujednolicona wersja wydana w 2007 r.

• Obejmuje dokumenty: tekstowe drukowane, kartograficzne, elektroniczne, filmowe, multimedialne, nutowe, dźwiękowe, graficzne.

ISBD(M)

• Pierwsza część ISBD (1974)

• Cel: ujednolicenie zasad sporządzania opisów bibliograficznych, tak aby:
  - Były zrozumiałe we wszystkich krajach i językach
  - Sporządzane w jednym kraju mogły być używane w innym
  - Wykonane w postaci tradycyjnej mogły być przekształcone na formę maszynową

Strefy opisu ISBD
1. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności
2. Strefa wydania
3. Strefa specjalna
4. Strefa publikacji, dystrybucji i produkcji (adresu wydawniczego)
5. Strefa opisu fizycznego
6. Strefa serii
7. Strefa uwag
8. Strefa identyfikacji i sposobu uzyskania dokumentu.

Stopnie szczegółowości opisu bibliograficznego
Pierwszy stopień: tylko elementy obowiązkowe niezbędne dla identyfikacji dokumentu; katalogi nabytków, kartoteki zagadnieniowe.

Drugi stopień: obejmuje elementy obowiązkowe i zalecane, bliżej charakteryzujące opisywany dokument; katalogi biblioteczne.

Trzeci stopień: obejmuje wszystkie elementy przewidziane w strukturze opisu bibliograficznego; bibliografia narodowa.

Przepisy katalogowania w Polsce

• XIX/XX w. - zastosowanie w Polsce tzw. instrukcji pruskiej.

• 1917 - prace nad ustaleniami dotyczącymi zasad katalogowania podjął Związek Bibliotekarzy Polskich.

• 1923 – wydanie drukiem projektu dotyczącego katalogowania alfabetycznego w bibliotekach polskich będącego rezultatem prac ZBP.

• 1924 – projekt Rudolfa Kotuli (wg instrukcji pruskiej).

• Józef Grycz:
  Porównanie polskich przepisów katalogowania (1926)
  Porównanie zagranicznych przepisów katalogowania (1929)

• Pierwsza ogólnopolska instrukcja Józefa Grycza w 1934 r.: Przepisy katalogowania w bibliotekach polskich.

• W 1946 r. Skrócone przepisy katalogowania alfabetycznego Józefa Grycza i Władysławy Borkowskiej: zasady wyboru hasła, sporządzania opisu i budowy katalogu alfabetycznego (gł. książki) – do 1975 r. sześć wydań.

• W 1973 r. PN-73/N-01152 Opis bibliograficzny, przeznaczona dla bibliografii.

ISBD w Polskich Normach

Arkusz 0 – Opis bibliograficzny. Postanowienia ogólne. PN-N-01152.00:1982
Arkusz 1 – Opis bibliograficzny. Książki. PN-N-01152-1:1982 (+zmiana A1 z 1997 r.)
Arkusz 2 – Opis bibliograficzny. Wydawnictwa ciągłe. PN-N-01152-2:1997
Arkusz 3 – Opis bibliograficzny. Dokumenty normalizacyjne. PN-87/N-0152-3 (wycofana)
Arkusz 4 – Opis bibliograficzny. Dokumenty ikonograficzne. PN-N-01152-4:2009
Arkusz 5 – Opis bibliograficzny. Dokumenty kartograficzne. PN-01152-5:2001
Arkusz 6 – Opis bibliograficzny. Druki muzyczne. PN-N-01152-06:1983
Arkusz 7 – Opis bibliograficzny. Dokumenty dźwiękowe. PN-N-01152-07:1985
Arkusz 8 – Opis bibliograficzny. Stare druki. PN-N-01152-8:1994
Arkusz 9 – Opis bibliograficzny. Dokumenty niepublikowane.
Arkusz 10 – Opis bibliograficzny. Dokumenty techniczno-handlowe. PN-N-01152-10 (wycofana)
Arkusz 11 – Opis bibliograficzny. Dokumenty patentowe.
Arkusz 12 – Opis bibliograficzny. Filmy. PN-N-01152-12:1994
Arkusz 13 – Opis bibliograficzny. Dokumenty elektroniczne. PN-N-01152-13:2000
Arkusz 14 – Opis bibliograficzny. Mikroformy.

Zastosowanie PN-82/N-01152

• Katalogi biblioteczne

• Bibliografie

• Opracowania dokumentacyjne

• Korzyści: dostosowanie do zaleceń międzynarodowych, ujednolicenie opisu bibliograficznego bez względu na zastosowanie (katalog, bibliografia) i typ dokumentu.

Przepisy katalogowania książek M. Lenartowicz (1983)

• Powstała jedna część z trzech planowanych (Opis bibliograficzny, hasło, budowa katalogu)

• Trzy rozdziały: Zasady ogólne, Opis książki jednotomowej, Opis książki wielotomowej.

• Dołączony słownik terminologiczny.

• Strefy i elementy opisu przejęte z ISBD(M).

• Przepisy przeznaczone głównie do stosowania w katalogach bibliotecznych.

Różnice między Przepisami katalogowania a ISBD(M):

• Różnice w nazewnictwie: Strefa publikacji, dystrybucji nazwana strefą adresu wydawniczego

• Ustalenie trzech stopni szczegółowości opisu

• Znaki umowne obowiązują tylko na 3 stopniu szczegółowości

• Okładka jako dodatkowe źródło danych

• Dodano przepisy dot. uzupełniania i fingowania tytułu właściwego

• Rozróżnienie wielokropka z tytułu i dodanego przez katalogującego dla skrócenia tytułu w [...]

• Możliwość pomijania pierwszego ozn. odpowiedzialności jeśli pokrywa się z hasłem głównym

• Miejsce wydania i nazwa wydawcy podawana w pierwszym przypadku, a nie tak jak jest w książce.

Ogólne zasady sporządzania opisu bibliograficznego

• Jednostka opisu:
  - książka jednotomowa
  - książka wielotomowa (całość skompletowana lub w toku kompletowania; określona liczba tomów; jeden z tomów)
  - niesamoistne wydawniczo i/lub piśmienniczo części książek jedno- lub wielotomowych
  - wydawnictwo ciągłe
  - samoistne wydawniczo i piśmienniczo części wydawnictwa ciągłego
  - niesamoistne wydawniczo części wydawnictw ciągłych

• Stosowanie znaków umownych w celu oddzielenia kolejnych stref opisu bibliograficznego oraz wyróżnienia poszczególnych elementów w obrębie stref:
  . — znak umowny oddzielający od siebie strefy pisane w ciągłości wiersza
  / = , . ; + ( ) znaki wyróżniające poszczególne elementy w obrębie stref
  [ ] oznaczanie danych pochodzących spoza podstawowego dla danej strefy źródła danych

Strefa opisu	Podstawowe źródło danych
I. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności II. Strefa wydania	Główna strona tytułowa lub jej substytut
IV. Strefa adresu wydawniczego	Główna strona tytułowa lub jej substytut, inne preliminaria, okładka oraz metryka książki
V. Strefa opisu fizycznego	Cała książka
VI. Strefa serii	Cała książka
VII. Strefa uwag VIII. Strefa ISBN i sposobu uzyskania książki	Jakiekolwiek źródło

• Język i alfabet opisu
  a) Do następujących stref opisu należy przejmować dane z opisywanej książki w języku w jakim w niej występują:

— do strefy 1. tytułu i oznaczenia odpowiedzialności,

— do strefy 2. wydania,

— do strefy 3. specjalnej,

— do strefy 4. adresu wydawniczego,

— do strefy 6. serii,

b) W pozostałych strefach (5 - opisu fiz., 7 - uwag i 8 – identyfik.) dane należy podawać w języku polskim,

c) Elementy występujące w alfabetach innych niż łaciński należy transliterować zgodnie z odpowiednimi polskimi normami,

d) Dopuszczalne podawanie zapisu w alfabetach niełacińskich w formie oryginalnej (rzadko stosowane).

Transliteracja i transkrypcja

Transliteracja to odwzorowanie danego alfabetu za pomocą innego. Na przykład transliteracja słowa ещё ‘jeszcze’, składającego się w alfabecie rosyjskim z liter je, szcza i jo na alfabet łaciński pozwoli zapisać je jako eŝë (wg ISO 9). Aby prawidłowo wymówić tak zapisane słowo niezbędna jest jednak znajomość zasad wymowy rosyjskiej. Nie jest za to konieczna znajomość żadnego innego języka.

Transkrypcja natomiast odwzorowuje wymowę za pomocą głosek innego języka. Przykładowe słowo ещё ‘jeszcze’ będzie miało w polskiej transkrypcji postać jeszczio, do jego przeczytania jest więc konieczna jedynie znajomość języka polskiego.

Transliteracja odbywa się pomiędzy alfabetami, transkrypcja - pomiędzy językami.
Transliteracja zachowuje pisownię, transkrypcja - wymowę.
Transliteracja zakłada znajomość języka źródłowego, transkrypcja – docelowego.

Transliteracja – normy
PN-ISO 9:2000 Informacja i dokumentacja. Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie
PN-ISO 843:1999 Transliteracja alfabetu greckiego
PN-N-01211:1974 Transliteracja alfabetu hebrajskiego
PN-N-01212: 1974 Transliteracja pisma jidysz

W przypadku braku polskich norm:
ISO 233:1984 Transliteracja znaków arabskich
ISO 3602:1989 Romanizacja języka japońskiego
ISO 7098:1991 Romanizacja języka chińskiego
ISO 11940 Transliteracja języka tajskiego.

• Forma gramatyczna i ortografia elementów opisu
  a) poszczególne elementy opisu należy podawać w przypadku gramatycznym, w jakim występują w Polsce
  b) należy przejmować pisownię elementów stosowaną w książce (dopuszcza się uwspółcześnienie pisowni w opisach I i II stopnia szczegółowości)
  c) wielkie litery należy stosować zgodnie z zasadami języka, w jakim występuje dany element

• Stosowanie skrótów
  a) należy skracać występujące w opisie wyrazy typowe (np. redaktor, przełożył, opracował, odpowiednio: red., przeł., oprac.). Skróty stosujemy wg norm, np.: PN-N-01158:1985 Skróty wyrazów i wyrażeń w opisie bibliograficznym
  b) w opisie stosuje się też skróty umowne zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych elementów opisu
  c) występujące w książce skróty należy przejmować w formie, w jakiej są podane (w miarę możliwości podając rozwiązanie skrótu w […]).

• Prostowanie i wyjaśnianie danych

Występujące w książce dane mylne, fikcyjne itp. należy przejmować do opisu podając:

• bezpośrednio po tych danych prawidłowe dane w nawiasach kwadratowych poprzedzone skrótem „i.e.” lub „właśc.”

• w strefie uwag odpowiednie sprostowanie

• wyrazy błędnie napisane w książce należy w tej formie przejmować do opisu dodając bezpośrednio po nich w nawiasach kwadratowych wykrzyknik „[!]” lub sprostowanie poprzedzone skrótem „i.e.” lub „właśc.”

• Oddzielenie hasła od opisu.

• Opis ISBD ma identyfikować dokument (materializację – wydanie), a nie dzieło w nim zawarte

• Elementy opisu należy więc brać bezpośrednio z opisywanego dokumentu

• Hasło ma umożliwiać dostęp do opisu; jego forma i zasady stosowania zależą od potrzeb danego zasobu informacji, a nie od zasad sporządzania opisu bibliograficznego

RDA

RDA - Resource Description & Access:
- Nowy, anglo-amerykaski standard katalogowania, który ma zastąpić dotychczas obowiązujące drugie wydanie Anglo-American Cataloguing Rules (AACR2)
- Przetłumaczone dotychczas na 25 języków
- Opracowany przez członków Joint Steering Committee (JSC) w którego skład wchodzą przedstawiciele USA, Kanady i Wielkiej Brytanii:
American Library Association
Australian Committee on Cataloguing
British LIbrary
Canadian Committe on Cataloguing
Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP) (Irlandia, Szkocja, Wallia)
Library of Congress

Czym jest RDA?
RDA wykracza poza wcześniejsze zasady katalogowania - zawiera wytyczne dotyczące katalogowania zasobów elektronicznych, położono w nim również większy nacisk na pomoc użytkownikom w znalezieniu, zidentyfikowaniu, wybraniu i pozyskaniu informacji, których poszukują.

RDA umożliwia także grupowanie rekordów bibliograficznych w celu prezentacji relacji pomiędzy dziełami i ich twórcami (podobnie jak w FRBR). Ta nowa, ważna cecha pozwalająca skuteczniej przekazać użytkownikom informacje o różnych wydaniach, tłumaczeniach lub fizycznych postaciach danego dzieła jest wyrazem postępu w rozwoju zasad katalogowania.

RDA jest:

• Zbiorem jednolitych zasad katalogowania obejmującym wszystkie typy dokumentów

• Standardem katalogowania uwzględniającym potrzeby instytucji spoza sektora bibliotecznego

• Standardem katalogowania przystosowanym do funkcjonowania w środowisku sieciowym

Potrzeba zmian - dlaczego RDA?

• Dezaktualizacja zasad AACR2 (Anglo-American Cataloguing Rules) , brak spójności i przesadna rozbudowa

• Brak zgodności z modelami FRBR o FRAD; nowe formy dokumentów

• Rozwój technologii informacyjnych i ich rynków

• Zmiana oczekiwań użytkowników wobec formy i funkcji katalogów bibliotecznych

• Wiele standardów metadanych - RDA jako standard niezależny od formy prezentacji metadanych

• Potrzeba oparcia zasad katalogowania na stabilnych podstawach teoretycznych i modelach konceptualnych (FRBR, FRAD)

• Potrzeba standardu, który będzie "reprezentował podejście oparte na stałych zasadach i regułach katalogowania, a nie jak ma to miejsce w AACR2, bazował na opisie przypadków, problemów i sposobów ich rozwiązywania."

Podstawa dla RDA

Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania (International Cataloguing Principles - ICP); aktualizująca tzw. zasady paryskie stanowiące podstawę AACR;
Funkcjonalne wymagania dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliograhic Records -- FRBR ) i Funkcjonalne wymagania dla danych wzorcowych (Functional Requirement for Authority Data - FRAD), z którym do RDA przejęto modele konceptualne (jednostki, relacje, atrybuty) oraz typy zadań użytkowników.
Międzynarodowy Standard Opisu Bibliograficznego (International Standard for Bibliographic Description - ISBD), który wyznacza jeden ze sposobów prezentacji danych opracowanych zgodnie z RDA.

RDA i FRBR:

• Struktura RDA zgodna z założeniami konceptualnych modeli FRBR i FRAD

• Przejęcie słownictwa stosowanego w FRBR i FRAD

• Konstruowanie zasad katalogowania wokół funkcji użytkownika

• Core elements - zbiór elementów odpowiadających cechom i relacjom, którym w FRBR i FRAD przyznano wysoki priorytet.

Budowa RDA
37 rozdziałów w 10 sekcjach:
1. Rejestracja atrybutów materializacji i egzemplarza
2. Rejestracja atrybutów dzieła i jego realizacji
3. Rejestracja atrybutów dla osób, rodzin i ciał zbiorowych
4. Rejestracja atrybutów dla opisanych pojęć, rzeczy, wydarzeń* i miejsc
5. Rejestracja podstawowych relacji
6. Rejestracja relacji dla osób, rodzin i ciał zbiorowych związanych z zasobem
7. Rejestracja opisu rzeczowego dzieła
8. Rejestracja relacji pomiędzy dziełami, realizacjami, materializacjami i egzemplarzami
9. Rejestracja relacji pomiędzy osobami, rodzinami i ciałami zbiorowymi
10. Rejestracja relacji pomiędzy opisanymi pojęciami, rzeczami, wydarzeniami i miejscami

Istotne zmiany:

• Zniesienie "zasady trzech" (wiele oznaczeń odpowiedzialności)

• "Bierz to, co widzisz" (Przyjmowanie błędnych form)

• Rezygnacja ze skrótów

• Źródła przejmowania danych

• Zastąpienie podpola $h w polu 245 (określenie typu dokumentu) polami 336- Content Type, 337 - Media Type, 338 - Carrier Type

Źródła przejmowania danych:

• AACR wyznacza źródła przejmowania danych dla każdego typu dokumentów

• RDA dzieli zasoby na trzy kategorie i wyznacza preferowana i alternatywne źródła przejmowania danych dla całych grup dokumentów:
  - jedna lub więcej stron, arkuszy, kart
  - obrazy ruchome
  - inne zasoby

Krytyka RDA:

• Zasady RDA zostały sformułowane w sposób skomplikowany i niejednoznaczny

• Zasady RDA nie są łatwe w użyciu, zarówno w pracy jak i jako materiał szkoleniowy

• RDA nie został przystosowany do użytku jako narzędzie online

• RDA nie jest w pełni kompatybilny z międzynarodowymi standardami

Opis książki wielotomowej

Dwie formy:
- Opis na jednym poziomie
- Opis na dwóch (lub więcej) poziomach

Opis na jednym poziomie

• Najpierw należy włączyć do stref opisu elementy wspólne dla wszystkich tomów

• Następnie włączamy cechy indywidualne poszczególnych tomów, zeszytów, części

• Gdy brak indywidualnych tytułów: Nad Niemnem / Eliza Orzeszkowa. T. 1-2

• Z indywidualnymi tytułami: Biblioteka. Cz. 1. Organizacja biblioteki, gromadzenie i opracowanie zbiorów bibliotecznych / Wanda Kochmańska, Krystyna Puzio, Jerzy Ratajewski. Cz. 2. Udostępnianie zbiorów i działalność informacyjna / Jerzy Ratajewski. – 2 t. (302 ; 198 s.)

Opis na dwóch poziomach

• Pierwszy poziom: elementy wspólne dla wszystkich tomów, pobierane z pierwszego tomu (lub najwcześniej opublikowanego)

• Drugi poziom: dane charakterystyczne dla kolejnych jednostek. Mogą to być:
  - Oznaczenia odpowiedzialności
  - Daty wydania
  - Elementy opisu fizycznego (głównie paginacja).

Opis książki wielotomowej
Opis na jednym poziomie gdy od razu katalogowana jest całość wydawnicza, wydawca nie przewiduje kontynuacji, a tomy nie posiadają zbyt wielu cech indywidualnych
Opis na dwóch poziomach gdy trzeba dopisywać kolejne tomy, w miarę ich napływania
Opis na więcej niż dwóch poziomach gdy numeracja tomów jest dwu- lub wielostopniowa.

Wydawnictwa ciągłe

Wydawnictwo ciągłe - dokument ukazujący się na bieżąco w całości lub częściach, zazwyczaj opatrzony kolejną numeracją zeszytów, bez przewidywanego zakończenia.

Termin „wydawnictwo ciągłe” obejmuje:

• Gazety – wydawnictwa periodyczne; ukazują się zazwyczaj codziennie, nawet dwa razy w ciągu dnia, a co najmniej dwa razy w tygodniu

• Czasopisma – wydawnictwa periodyczne; ze względu na częstotliwość dzielą się na: tygodniki, dwutygodniki, miesięczniki, kwartalniki, półroczniki i roczniki. Zeszyty (numery), których liczba jest zazwyczaj stała tworzą jednostkę danego tytułu zwaną rocznikiem, tomem lub woluminem

• Magazyny – ilustrowane czasopisma zawierające różnorodne artykuły beletrystyczne lub specjalistyczne, naukowe

• Czasopisma elektroniczne – czasopisma, których czytanie wymaga użycia komputera

• Okresowe informatory, sprawozdania roczne, kalendarze

• Serie wydawnicze

Termin „aktualizowane dokumenty ciągłe” obejmuje:

• Dokument elektroniczny aktualizowany o dostępie zdalnym (np. strona Web)

• Aktualizowana co jakiś czas elektroniczna baza danych np. na CD-ROM

• Aktualizowany dokument skoroszytowy

Opis wydawnictwa ciągłego

• Opis bibliograficzny wydawnictwa ciągłego tworzy się zgodnie postanowieniami normy: PN-N-O11522:1997 Opis bibliograficzny - Wydawnictwa ciągłe

• Podstawą opisu jest pierwszy zeszyt wydawnictwa ciągłego wliczony w ciąg numeracji lub pierwszy zeszyt spośród określonego ciągu zeszytów.

• Elementy opisu podaje się zasadniczo w języku, w jakim występują w opisywanym wydawnictwie.

• Dopowiedzenia własne i skróty powinno się podawać również w języku, w jakim występuje element opisu, którego dotyczą, z wyjątkiem przypadków, gdy należy podać skrót umowny w języku łacińskim.

Jednostki opisu wydawnictwa ciągłego:

• całość wydawnictwa ciągłego lub określony ciąg zeszytów (opis wydawnictwa ukazującego się na bieżąco – ciąg otwarty; opis wydawnictwa, które przestało się ukazywać – ciąg zamknięty; opis wybranego ciągu zeszytów)

• pojedynczy zeszyt wydawnictwa ciągłego: zeszyt – najmniejsza niepodzielna część wydawnictwa ciągłego

• dokument niesamoistny wydawniczo (artykuł, ciągły dokument niesamoistny): artykuł – dokument niesamoistny wydawniczo, opublikowany jako z góry zaplanowana całość w jednym lub kilku zeszytach wydawnictwa ciągłego (np. rozprawa, recenzja, reportaż); ciągły dokument niesamoistny – dokument niesamoistny wydawniczo o nie przewidzianym z góry zakończeniu, publikowany w zeszytach wydawnictwa ciągłego w określonych lub nie określonych odstępach czasu, np. cykl, rubryka, sukcesywnie publikowane odcinki bibliografii, sprawozdań.

Zmiany tytułu
Wydawnictwo ciągłe kataloguje się pod jego każdorazowym tytułem, tzn. w przypadku istotnych zmian tytułu konieczne jest utworzenie nowego rekordu bibliograficznego.

Do istotnych zmian tytułu zalicza się:

• zmianę języka wydawnictwa

• zmianę nazwy instytucji sprawczej.

Do zmian nieistotnych zalicza się:

• zmiany rodzajników, przyimków, spójników

• zmiany pisowni lub interpunkcji, nie powodujące zmiany znaczenia tytułu

• zmiany końcówek fleksyjnych

• przejściowe zmiany w kolejności tytułów wyrażonych w różnych wersjach językowych

• zmiany w relacji tytułu właściwego typu nazwa rodzajowa z oznaczeniem odpowiedzialności, przez dodanie lub pominięcie przysłówka.

Tytuły właściwe

Tytuły właściwe polskich czasopism należy sprawdzać
1) W bazach Biblioteki Narodowej:

• Centralnym Katalogu Czasopism Polskich (MAK)

• Czasopisma polskie (nowe tytuły) 1985-2000 i 2001-

• Bibliografii Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i Zmieniających Tytuł (wkładka do Przew. Bibliografcznego do 2008, od 2009 baza danych + pdf).

2) Centralnym Katalogu Wydawnictw Ciągłych (CKTCz), tworzonym przez biblioteki VTLS w Gdańsku (od 2002 włączony do NUKAT)

Opis wydawnictwa ciągłego (Grycz, Borkowska)
a) Karta tytulaturowa - obowiązkowe elementy opisu:

• Hasło – pierwszy znaczący wyraz tytułu

• Tytuł i dodatek do tytułu

• Określenie częstotliwości (zaplanowanej przez wydawcę)

• Strefa specjalna opisu:
  - Nazwisko redaktora
  - Wydawca
  - Data pierwszego posiadanego rocznika

b) Karta wyszczególniająca:

• Nr tomu lub rocznika

• Rok

• Wykaz części wchodzących w skład rocznika

• Uwagi charakterystyczne dla rocznika lub zeszytu (np. dodatki, braki)

Specimen – zeszyt próbny wydawnictwa, mającego ukazywać się częściami. Także zeszyt periodyku, poświęcony w całości jednemu zagadnieniu lub jednej osobistości, mogący stanowić samodzielną jednostkę bibliograficzną. Opisuje się go jak wydawnictwo zwarte.

Opis rzeczowy (treści)
W katalogach bibliotecznych:

• JIW prekoordynowane: klasyfikacje

• JIW postkoordynowane: jhp

Zajęcia z opisu rzeczowego na 2 roku st.

Opis rzeczowy opracowywany jest na poziomie dzieła!

III. Sygnatura biblioteczna (opis egzemplarza)

• Sygnatura jest to znak cyfrowy lub literowo-cyfrowy umieszczony na książce, określający jej miejsce w zbiorach bibliotecznych

• Sygnatura jest unikalnym identyfikatorem konkretnego dokumentu w zasobach biblioteki

• Sygnatury wg numerus currens (+format) lub symbolu klasyfikacji

Formaty i rekordy w bibliotecznych systemach komputerowych

1. Format MARC 21

Format - sposób przedstawienia danych w postaci czytelnej dla maszyny cyfrowej; określa zasady uporządkowania danych, ujednolicenia ich formy i odpowiedniego oznaczenia.

Rekord - elementarna forma organizacji danych w zautomatyzowanym systemie bibliotecznym lub informacyjnym, zawierająca dane o jednym obiekcie (bibliograficznym). Rekordy składają się z pól i podpól, zawierających poszczególne rodzaje danych.

Rodzaje rekordów w zautomatyzowanych systemach bibliotecznych

• Rekordy opisu bibliograficznego (rekordy bibliograficzne)
  - Opis bibliograficzny
  - Hasła ujednolicone i inne punkty dostępu
  - Informacje do przetwarzania danych (numery, kody itp.)

• Rekordy kartoteki haseł wzorcowych

• Rekordy opisu egzemplarza lub zasobu

Rekord opisu bibliograficznego
Zawiera opis bibliograficzny dokumentu, dla którego rekord został utworzony, główne hasło dostępu do rekordu, hasła dodatkowe oraz inne punkty dostępu do rekordu nie kontrolowane kartoteką haseł wzorcowych (np. tytuł właściwy, odmiany tytułu), informacje niezbędne do prawidłowego przetwarzania danych (etykiety, kody podpól, wskaźniki pól itp.)

Umożliwia jednoznaczną identyfikację dokumentu, dla którego sporządzono rekord, określa powiązania dokumentu opisanego w rekordzie z innymi dokumentami opisanymi w bazie (np. tego samego autora lub należącymi do tej samej serii), określa klucze dostępu pozwalające na zlokalizowanie rekordu w bazie.

Rekord kartoteki haseł wzorcowych (KHW)
Zawiera:

• hasło, dla którego rekord został utworzony

• tropy zob., zawierające warianty hasła rekordu (terminy odrzucone); odsyłacz całkowity

• tropy zob. też, zawierające hasła związane z hasłem rekordu; są to terminy przyjęte, które mogą występować w roli hasła

• odsyłacze orientacyjne uzupełniające, kierujące do kategorii haseł

• uwagi o zakresie stosowania hasła oraz inne informacje wykorzystywane przy tworzeniu rekordu pozycji podstawowej

• informacje niezbędne do prawidłowego przetwarzania danych (etykiety, kody itp.)

Typy pozycji KHW (wg IFLA GARE)

• Pozycje podstawowe dla terminów przyjętych

• Pozycje odsyłaczowe do określania związków między terminami: warianty haseł (odsyłacze ogólne) i terminy przyjęte (odsyłacze uzupełniające)

• Pozycje wyjaśniające jako odsyłacze orientacyjne dla terminów przyjętych (uzupełniające) i odrzuconych, nie będących wariantami haseł (ogólne)

Kartoteka haseł wzorcowych (KHW)
Określa:

• Zbiór terminów i ich funkcje w KHW (terminy przyjęte i odrzucone)

• Relacje między terminami (chronologiczne, poziome i hierarchiczne)

• Zakres stosowanych terminów

Rodzaje KHW:

• KHW osobowych i korporatywnych

• KHW tytułów ujednoliconych (dokumentów i serii)

• KHW haseł przedmiotowych

Rekord opisu zasobu

• Zasób trzech typów dokumentów:
  - Wydawnictwa zwartego jednoczęściowego
  - Wydawnictwa zwartego wieloczęściowego
  - Wydawnictwa ciągłego

• Może zawierać dane:
  - Charakteryzujące egzemplarz
  - O miejscu przechowywania zasobu
  - Potrzebne do opracowania, przechowywania i udostępniania zasobu
  - Informacje o wersji

Formaty MARC

Standardy używane do zapisywania i wymiany informacji bibliograficznych i im pokrewnych w formie czytelnej maszynowo.

Rozwój formatów MARC

Pod koniec lat pięćdziesiątych XX w. rozpoczynają się w USA prace nad usprawnieniem działalności Biblioteki Kongresu z wykorzystaniem komputeryzacji. Podjęte wówczas prace zmierzały do automatyzacji czynności związanych z katalogowaniem, przetwarzaniem i wyszukiwaniem informacji katalogowych

W 1965 zorganizowano konferencję dla omówienia wyników prac:

• Pomoc LC dla innych bibliotek w formie produkcji i dystrybucji rekordów bibliograficznych

• Rekord powinien zawierać wszystkie dane z karty katalogowej LC oraz informacje dodatkowe

• Należy uzyskać porozumienie dużej grupy bibliotek w sprawie elementów danych w rekordzie. Prowadzenie prac w LC umożliwi ujednolicenie rozwiązań (Henrietta Avram).

1965 - opracowanie projektu Pilot MARC (MAchine Readable Cataloging) nazwany później MARC I; projekt wdrażano w latach 1966-1968

1967 - opracowanie formatu MARC II, zaprojektowanie jednolitej struktury dla rekordów zawierających dane bibliograficzne dokumentów różnych typów (prace nad formatem MARC II rozpoczęto od opracowania formatu dla książek, następnie opracowano formaty dla innych typów dokumentów:
- wydawnictwa ciągłe (1970)
- dokumenty kartograficzne (1970)
- filmy i inne dokumenty audiowizualne (1971)
- rękopisy (1973)
- druki muzyczne i dokumenty dźwiękowe (1973)
- wydanie formatu zintegrowanego wspólnego dla różnych typów dokumentów (1980)
- opublikowanie kolejnej wersji formatu zintegrowanego i zmiana nazwy na USMARC. (1988)

1969 - Biblioteka Kongresu przy współpracy Brytyjskiej Bibliografii Narodowej (BNB) przygotowuje projekt normy dotyczącej struktury rekordu do wymiany danych bibliograficznych w skali międzynarodowej

1971 - opublikowanie normy amerykańskiej ANSI Z39.2:1971 American national standard format for bibliographic information interchange on magnetic tape

1973 - opublikowanie międzynarodowej normy ISO 2709:1973 Documentation. Format for bibliographic information interchange on magnetic tape

Aktualne wersje tych norm:
ANSI/NISO Z39.2:1994 Information interchange format; odpowiednik ISO:
ISO 2709:2008 Information and Documentation. Format for information exchange

Polskie tłumaczenie:
PN-ISO 2709:1998 Informacja i dokumentacja. Format do wymiany informacji

Od 1994 prowadzone są prace nad ujednoliceniem (harmonizacją) formatów USMARC, UKMARC i CAN/MARC; ujednoliconemu formatowi nadano nazwę MARC 21:

USMARC + CANMARC + UKMARC = MARC 21

1999 - opublikowanie pierwszego wydania MARC 21 format for bibliographic data oraz MARC 21 format for authority data
2000 - opublikowanie MARC 21 for holding data oraz MARC 21 format for classification

Harmonizacja ułatwia wymianę danych, w tym w skali międzynarodowej, ograniczy potrzebę konwersji danych, zmniejsza koszty katalogowania.

I.Universal MARC Format (UNIMARC)

• Powstał w 1977 r.

• Służy międzynarodowej wymianie rekordów bibliograficznych pomiędzy bibliotekami narodowymi

• Zarządzany przez IFLA (od 2003 r.: IFLA UNIMARC Core Activity - UCA i Permanent UNIMARC Committee – PUC)

• Zgodny z ISO 2709 i ISBD.

UNIMARC – struktura:

0 – blok identyfikacyjny (ISBN, ISSN)
1 – blok informacji zakodowanych – dane o stałej długości, dotyczące języka, typu publikacji
2 – blok opisowy (opis bibliograficzny, strefy wg ISBD)
3 – blok uwag (strefa uwag w ISBD)
4 – blok powiązań rekordu (informacja o związkach opisywanego dokumentu z innymi dokumentami)
5 – blok odpowiedników tytułu (różne warianty tytułu opisywanego dokumentu)
6 – blok analizy rzeczowej, hasła przedmiotowe, symbole UKD
7- blok odpowiedzialności intelektualnej (strefa oznaczenia odpowiedzialności)
8 – blok do użytku międzynarodowego (kod kraju, agencji, która sporządziła rekord)
9 – blok do użytku lokalnego (sygnatura, nakład, proweniencja)

Wykorzystanie formatu MARC w Polsce:

• Lata siedemdziesiąte XX w. - opracowanie w Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej formatu APIN/MARC wzorowanego na formacie MARC II i BNB MARC

• Lata osiemdziesiąte XX w. - opracowanie formatu MARC BN wzorowanego na formacie UNIMARC

• Format FOKA przygotowany w BUW, wzorowany na UNIMARC

• Format SAFO stosowany w Bibliotece Sejmowej

• 1992 – konsorcjum VTLS wybrało format USMARC

• 1993 - Biblioteka Narodowa podjęła decyzję o wyborze formatu USMARC.

Materiały metodyczne, instrukcje i podręczniki dotyczące wprowadzania danych w formacie MARC 21 przygotowywane są głównie przez Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych przy Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie (dotychczas ukazały się instrukcje do tworzenia rekordu bibliograficznego dla książek, wydawnictw ciągłych, druków muzycznych, dokum. kartograficznych, starych druków, dokumentów dźwiękowych, ikonograficznych, elektronicznych, filmów, rekordu kartoteki haseł wzorcowych i rekordu zasobu).

Grupa formatów MARC21:

• MARC21 format for bibliographic data - format rekordu opisu bibliograficznego dokumentów

• MARC21 format for authority data - format rekordu kartoteki haseł wzorcowych

• MARC21 format for holdings data - format rekordu zasobu

• MARC21 format for classification data - format rekordu symbolu klasyfikacyjnego

• MARC21 format for community information - format rekordu danych faktograficznych

Dokumentacja wszystkich pięciu formatów dostępna jest w sieci pod adresem: <http://www.loc.gov/marc/marc.html> MARC standards. Library of Congress Network Development and MARC Standards Office.

Rekord w formacie MARC21:

• Struktura: odnosi się do fizycznej postaci rekordu na nośniku elektronicznym, opisana w ISO 2709

• Oznaczniki zawartości: kody identyfikujące i charakteryzujące dane zawarte w rekordzie

• Zawartość rekordu: jest ustalana przez obowiązujące zasady katalogowania (w danym kraju) oraz zasady wyboru i formułowania haseł.

Oznaczniki zawartości rekordu w formacie MARC21:

• Etykiety pól: trzyznakowe, składają się z cyfr

• Wskaźniki pól: dwa jednoznakowe (mała litera, cyfra lub spacja)

• Kody podpól: dwuznakowe - składają się z separatora PODPOLA ($ LUB \) oraz małej litery lub cyfry.

Podstawowe elementy logicznej struktury rekordu (ISO 2709)

Etykieta rekordu	Tablica adresów	Pola danych

ogólne informacje długość i lokalizacja pola danych kontrolnych
poszczególnych pól danych pola zmiennej długości

Elementy rekordu w formacie MARC21:

• Etykieta rekordu: składa się z dwudziestu czterech znaków ponumerowanych od 00 do 23; dane są identyfikowane przez numer pozycji, którą zajmują. Tu informacje o długości rekordu, strukturze tablicy adresów itp.

• Tablica adresów: zaczyna się od znaku oznaczonego numerem 24; zawiera informacje pozwalające na identyfikację i lokalizacje danych zawartych w rekordzie; informacja o poszczególnych polach jest zapisana przy pomocy 12 znaków (pierwsze trzy znaki - etykieta pola, następne cztery znaki - długość pola; ostatnie pięć znaków - pozycja początkowego znaku pola)

• Pola danych: obejmują pola danych kontrolnych, stałej długości (etykiety od 001 do 009) oraz pola zmiennej długości (etykiety od 010 do 999). Pola kończą się separatorem pola, rekord separatorem rekordu.

Etykieta rekordu – elementy

00-04 długość rekordu

05 status rekordu (Rec stat)

06 typ rekordu (Type)

07 poziom bibliogr. (dla rek. bibliogr.) (Bib lvl)

08-09 zawartość nieokreślona

10 liczba wskaźników w polach zm. dł.

11 liczba znaków identyfikatora podpól

12-16 lokalizacja pierwszego znaku pól danych

17 poziom kompletności rekordu

18 stosowane przepisy katalogowania

19 powiązania w rekordzie

20-23 struktura tablicy adresów

Pola danych w formacie MARC21

1. Kontrolne, stałej długości (etykiety 001-009)

• Bez wskaźników, bez podpól

1. Zmiennej długości (etykiety 010-999), elementy:

• Etykieta 3-cyfrowa

• Dwa jednoznakowe wskaźniki

• Podpola identyfikowane przez 2-znakowe kody podpól (separator+identyfikator)

• Pola i podpola powtarzalne

• Część pól zawiera kody (język, kraj itp.).

Pola danych kontrolnych

001 – numer kontrolny

005 – data ostatniej modyfikacji

007 – Forma fizyczna dokumentu: zależy od typu dokumentu (ozn. przez pierwszy znak w polu); długość zależna od typu opisywanego dokumentu;

008 – Dane kontrolne: zawiera zawsze 40 znaków (00-39), znaczenie zależy od typu dokumentu, koduje się m.in. język i datę wydania dokumentu.

Formaty MARC 21

Zdefiniowany dla 5 typów danych:

• opis bibliograficzny (bibliographic description)

• zasób i lokalizacja (holdings data)

• hasła wzorcowe (authorities)

• symbol klasyfikacji (classification data)

• dane faktograficzne (community information)

Format rekordu bibliograficznego uwzględnia nast. typy dokumentów:

• Książki

• Wydawnictwa ciągłe

• Rękopisy

• Dokumenty kartograficzne

• Druki i nagrania muzyczne

• Dokumenty elektroniczne

Zawartość rekordu bibliograficznego MARC21

0XX – pola danych kontrolnych i kodów

1XX – hasło główne

2XX – tytuły, oznaczenie wydania, adres wydawniczy, strefa specjalna

3XX – opis fizyczny

4XX – dane o serii lub wyd. wieloczęściowym

5XX – uwagi

6XX – charakterystyka rzeczowa

7XX – hasła dodatkowe i związki bibliograficzne

8XX – hasła dodatkowe dla serii, opis zasobu

Rekord bibliograficzny

Najczęściej używane pola:

- 020 ISBN

- 100 Hasło główne: nazwa osobowa

- 245 Strefa tytułu i ozn. odpow.

- 250 Strefa wydania

- 260 Strefa adresu wydawniczego

- 300 Opis fizyczny

- 490 Strefa serii i książki wielotomowej

- 650 Hasło przedmiotowe - nazwa posp.

Grupy pól – podziały:

• 0XX - dane kontr., kody

• 1XX - hasła główne:

- X00 - nazwy osobowe

- X10 - nazwy ciał zbior.
- X11 - nazwy imprez
- X30 - tytuły ujednolicone
- X40 - tytuły bibliogr.
- X51 - nazwy geograficzne

• 2XX - tyt/wyd/adr.wyd.

• 3XX - opis fizyczny

• 4XX – seria

• 5XX – uwagi

• 6XX - hasła przedmiot.

• 7XX - hasła dodatkowe

• 8XX - hasła dod. Serii

• 9XX - pola lokalne

Pola do użytku lokalnego

• Pola grupy 9XX

• Mogą być dowolnie wykorzystywane przez biblioteki i ich konsorcja

• Oprócz tego wiele pól X9X ma charakter lokalny, np. w formacie rekordu bibliograficznego:

- 09X – symbol klasyfikacji lokalnej,

- 59X – uwagi lokalne,

- 69X – hasła w lokalnym jhp

Punkty dostępu do rekordu bibliograficznego

- 1XX (hasła główne)

- 4XX (seria i książka wielotomowa)

- 6XX (hasła przedmiotowe)

- 7XX (hasła dodatkowe)

- 8XX (hasła dodatkowe serii)

Pola kontrolowane kartotekami haseł wzorcowych.

Zawartość rekordu KHW

- 0XX – dane kontrolne, numery, symbole klasyfik.

- 1XX – hasło rekordu

- 2XX – złożony odsyłacz zob. (orientacyjny ogólny)

- 3XX – złożony odsyłacz zob. też (orientacyjny uzup.)

- 4XX – tropy zob.

- 5XX – tropy zob. też

- 6XX – uwagi

- 7XX – hasła związane, z innych khw

- 8XX – różne

Rekordy KHW

W 008/09 rekordu KHW zakodowany rodzaj rekordu, np.:

a – rekord hasła ujednoliconego

b – rekord odsyłacza orientacyjnego ogólnego

d – rekord określnika

f – rekord hasła ujednoliconego, które może także wystąpić w roli określnika.

Zawartość hasła rekordu KHW (pola indeksowane)

Dla grup pól 1XX, 4XX, 5XX:

X00 Nazwa osobowa

X10 Nazwa instytucji (ciało zbiorowe)

X11 Nazwa imprezy

X30 Tytuł ujednolicony

X50 Hasło przedmiotowe (nazwa pospolita)

X8X Określnik

Zawartość hasła rekordu KHW (pola indeksowane)

- Hasło rekordu zapisane w polach 1XX jest podstawowym, obowiązkowym elementem rekordu. Każdy rekord musi zawierać jedno pole z grupy 1XX.

- Pola o etykietach 4XX zawierają warianty hasła rekordu. Na podstawie zawartości tych pól są automatycznie generowane odsyłacze ogólne „zob.”

- Pola o etykietach 5XX zawierają hasła związane z hasłem rekordu zapisanym w polu 1XX. Na podstawie zawartości tych pól są automatycznie generowane odsyłacze uzupełniające „zob. też.”

Powiązania między rekordem KHW a rekordem bibliograficznym

Pola rekordu KHW	Pola rekordu bibliograficznego
100	100, 600, 700, 800
110	110, 610, 710, 810
111	111, 611, 711, 811
130	130, 440, 630, 730, 830
150	650
151	651

Rekord zasobu

Obejmuje trzy typy dokumentów:

- Wydawnictwo zwarte jednoczęściowe

- Wydawnictwo zwarte wieloczęściowe

- Wydawnictwo ciągłe

Rekord zasobu – zawartość

• Dane charakteryzujące egzemplarz

• Dane właściwe dla miejsca przechowywania zasobu

• Dane niezbędna dla prawidłowego opracowania, przechowywania i udostępniania zasobu

• Informacje o wersji.

Rekord zasobu

001-008 – dane kontrolne,

010-035 – numery i kody,

583, 84X – uwagi,

852, 856 – lokalizacja, lokalizacja elektroniczna,

853-878 – zestawienie zasobu

Opis zasobu w polach 853-878 (zestawienie zasobu):

853/863/866/876 opis dokumentu podstawowego

854/864/867/877 opis dokumentu towarzyszącego

855/865/868/878 opis indeksu

1. 001-035 Dane kontrolne, numery i kody

• 007 forma fizyczna dokumentu (jak w rek. bibliogr.)

• 010 numer kontrolny

• 020 ISBN

• 022 ISSN

• 035 Numer systemowy (generowany automatycznie przez system)

1. 583, 84X – uwagi

• 583 – uwagi o podejmowanych działaniach (konserwacja zasobu, wystawa) i odpowiedzialnych za te prace

• 842 – postać fizyczna dok. (nośnik, forma, materiał)

• 843 – uwagi dot. reprodukcji (gdy część zasobu jest reprodukcją różniącą się od oryginału).

1. 852, 856 – lokalizacja

• 852: Informacja o lokalizacji:

- ogólna (nazwa, siglum biblioteki, adres)
- szczegółowa (lokalizacja w obrębie biblioteki): lokalizacja półki, sygnatura

• 856: Lokalizacja i sposób dostępu do dokumentu elektronicznego (jak w rek. bibliograficznym)
  - \u URI

Opis zasobu (pola)

	Określenia i wzorzec	Numeracja	Zestawienie zasobu	Dane o egzemplarzu
Dokument podstawowy	853	863	866	876
Dokument towarzyszący	854	864	867	877
Indeks	855	865	868	878

Zasób – opis dokum. Podstawowego

853 – określenia i wzorzec: w tym częstotliwość, podział na vol., nr, tom, rok itp.

863 – numeracja i daty nominalne

866 – niesformaliz. zestawienie zasobów: określenia, wzorzec, numeracja, daty nominalne

876 – dane o egzemplarzu: sygnatura egz., cena, data i źródło nabycia, lokalizacja itp.

Zasób – opis dokumentu towarzyszącego (suplement, mapa itp.)

854 – określenia i wzorzec

864 – numeracja

867 – niesformalizowane zestawienie zasobów

877 – dane o egzemplarzu

Zasób – opis indeksu

855 – określenia i wzorzec

865 – numeracja

868 – niesformalizowane zestawienie zasobów

878 – dane o egzemplarzu

Rekord symbolu klasyfikacyjnego

0XX - dane kontrolne, numery i kody

1XX - symbol klasyfikacji

2XX - złożony odsyłacz typu zob.

3XX - złożony odsyłacz typu zob. też

4XX - tropy typu zob.

5XX - tropy typu zob. też

6XX - uwagi

70X-75X - powiązania z hasłami KHW

76X - instrukcje dla osób klasyfikujących

Rekord danych faktograficznych

0XX - pola danych kontrolnych, numery i kody

1XX - nazwa – podstawowy punkt dostępu do danych

2XX – tytuły i adresy

3XX - dane fizyczne (współrzędne, czas, sprzęt itp.)

4XX - seria, do której należy wydarzenie opisywane w rekordzie

5XX - uwagi

6XX - pola charakterystyki rzeczowej

7XX - dodatkowe punkty dostępu do danych

8XX - lokalizacja elektroniczna

9XX - informacje lokalne

NUKAT

Kto tworzy Nukat?

- Polskie biblioteki naukowe, stosujące zintegrowane systemy biblioteczne (Aleph, Horizon, Prolib, Q-Series, Virtua).

-81 bibliotek, 1100 bibliotekarzy.

- NUKAT został uruchomiony w połowie 2002;

- obejmuje rekordy bibliograficzne dla wydawnictw zwartych (wprowadzane od lipca 2002 r.) oraz wydawnictw ciągłych (tworzone od 1994 r.) obsługiwane przez kartotekę haseł wzorcowych (tworzoną od 1993 r.).

Zadania NUKAT:

-dostarczenie informacji o dokumentach oraz o miejscu ich przechowywania

-udostępnienie katalogom lokalnym gotowych rekordów kartotek haseł wzorcowych oraz rekordów bibliograficznych

-usprawnienie i przyspieszenie katalogowania zbiorów w bibliotekach polskich; eliminowanie dublowania pracy

-w przyszłości katalog centralny będzie również podstawowym źródłem informacji dla wypożyczeń międzybibliotecznych

Podstawowe zasady wprowadzania danych do NUKAT:

• Wprowadzanie danych online

• Wprowadzanie w pierwszej kolejności rekordów KHW

• Wykorzystanie zasady pierwszeństwa we wprowadzaniu rekordów bibliograficznych (rekord wprowadza biblioteka, której potrzebny jest opis danego dokumentu po sprawdzeniu, że w katalogu nie ma rekordu opisu tego dokumentu)

• Unikanie dublowania rekordów w katalogu (stosowanie programów eliminujących dublujące się rekordy – narzędzia do przeglądania wg tytułów lub numerów ISBN)

• Rygorystyczna kontrola poprawności rekordów (rekordy wprowadzane są do bufora po sprawdzeniu w bibliotekach współkatalogujących, następnie po sprawdzeniu przez administratorów Centrum NUKAT zatwierdzane, nadawany jest im numer kontrolny i przekazywane są do bazy)

• Pozostawienie bibliotekom współpracującym możliwości wyboru trybu kopiowania rekordów z bazy do katalogów lokalnych (może się to odbywać ręcznie lub automatycznie)

• Korekta nieoprawnego rekordu jest zadaniem osoby, która sporządziła rekord; dokonywanie poprawek i modyfikacji odbywa się wyłącznie w buforze.