Geografia WYKŁADY

Geografia WYKŁADY

Geografia – grecka nazwa od słów  geos – „ziemia” i  grapho – „piszę”, nauka przyrodnicza i społeczna twórca – Eratostenes z Cyreny (276 – 194 p.n.e.). Bada ona powłokę ziemską i przestrzeń geograficzną. Skupia się na analizie jej zróżnicowania przestrzennego w ujęciu przyrodniczym i społeczno – gospodarczym, bada powiązania między środowiskiem przyrodniczym, a działalności ą człowieka.

Kiedyś geografia zajmowała się opisem siedlisk roślin i zwierząt i pokarm. W czasach starożytnych geografia była nauką opisową, a jej zakres ściśle odpowiadał przytoczonemu powyżej źródłosłowowi. Geografowie zajmowali się gromadzeniem informacji o ziemi oraz opisywaniem krajów, regionów i zamieszkujących je ludów.

Definicja wg Stanisława Leszczyckiego

Geografia – nauka o przestrzennym zróżnicowaniu struktur fizyczno – geograficznych i społeczno – ekonomiczno – geograficznych i ich wzajemnym powiązaniu.

↓

Sieciowe powiązania pomiędzy jednostkami społeczno – gospodarczymi, np. między miastami lub metropoliami.

Podmiotem badań jest środowisko geograficzne (przyroda i gospodarka). Wobec czego geografia ma dwa podmioty badań: środowisko naturalne oraz człowiek i jego działalność. Jest zatem nauką dualistyczną.

Ze względu na dualizm ( podwójny przedmiot badań) geografia należy zarówno do nauk przyrodniczych (geografia fizyczna) jaki i do nauk społeczno – ekonomicznych (geografia społeczo – ekonomiczna). Równocześnie poszczególne działy geografii fizycznej i społeczno – ekonomicznej wykazują ścisłe związki z innymi pokrewnymi gałęziami wiedzy. Działy geografii fizycznej wiążą się z naukami przyrodniczymi : geomorfologia z geologią i fizyką, klimatologia z fizyką, hydrogeografia z hydrologią i chemią, glacjologia (bada lodowce i właściwości lodu) z fizyką,, geografia gleb z gleboznawstwem itd. Podobne działy geografii społeczno – ekonomicznej wykazują powiązania z naukami społecznymi.

?

Grecy jako pierwsi zajmowali się geografią jako nauką i filozofią. Tales z Miletu, Herodot, Eratostenes, Arystoteles, Strabon, Ptolemeusz.

Rzymianie w czasie swoich podbojów rozwinęli sztukę rysowania map.

W średniowieczu do rozwoju tej dziedziny przyczynili się Arabowie, którzy przejęli dziedzictwo naukowe Greków i Rzymian, aktywnie je rozwinęli, w tym samym czasie horyzont geograficzny rozszerzył Marco Polo. XV i XVI w to epoka wielkich odkryć geograficznych.

W XVIII i XIX w geografia stała się oddzielną dziedziną nauk i zostałą wprowadzone do programów uniwersyteckich.

Organizacje skupiające miłośników i badaczy geografii:

  1. Królewskie Towarzystwo Geograficzne – Wielka Brytania

  2. Narodowe Towarzystwo Geograficzne – Ameryka

  3. Polskie Towarzystwo Geograficzne.

Rysunek

Procesy gospodarki światowej:

Proces – trwa sukcesywnie dłuższy czas.

Zróżnicowanie zasobów

Przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno – gospodarczym świata:

  1. Przyrodnicze

  1. Historyczne

  1. Kulturowe

  1. Polityczne

  1. Ekonomiczne

( kolejność przyczyn wg chronologii – czym determinował się człowiek)

W celu rozwoju państw świata stosuje się różnorodne wskaźniki i mierniki z grupy ekonomicznych, społecznych lub demograficznych.

Wskaźniki ekonomiczne:

Wskaźniki społeczne:

Wskaźniki demograficzne:

Pr = liczna noworodków – liczba zgonów

Wykład II

Dysproporcje w poziomie rozwoju poszczególnych krajów można też oceniać na podstawie analizy struktury PKB w podziale na sektory gospodarki.

Sektor I

Sektor II

Sektor III

Kraje wysoko rozwinięte podział nieformalny:

I + II < III

I + II < 30%

III ≥ 70%

Sektor IV (nieoficjalny)

B + R (badania i rozwój)

‘know how’- ‘wiedzieć jak’, umiejętności, nawiązane kontakty, doświadczenia, talenty.

Z I sektora gospodarka może się utrzymać np. kraje roponośne.

Kraje wysoko rozwinięte:

Polska – kraj średnio rozwinięty.

Polityka ma znaczący wpływ na gospodarkę, np. przez wojny spada poziom rozwoju. Na wojnach zarabiają kraje, które dostarczają zasoby.

Stabilizacja kraju zapewnia przychylność inwestorów.

Niestabilna sytuacja polityczna, ale stabilizacja gospodarcza – Włochy.

Polska również podobnie jak Włochy – polityka nie wpływa znacząco na gospodarkę.

Cechy państw o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego:

Cechy ekonomiczne

- gęstą siecią transportową – liczne drogi szybkiego ruchu

- nowoczesne lotniska

Cechy demograficzne:

Cechy społeczne:

Suburbia – tereny wokół miast, które mogą podlegać rozwojowi miast.

Cechy państw o średnim poziomie rozwoju:

Cechy ekonomiczne:

- mała lub średnia, zwykle stale wzrastająca, liczba wysoko kwalifikowanych pracowników

- zwykle stosunkowo tania siła robocza (często łamane przepisy prawa pracy)

- średnio rozwinięta infrastruktura techniczna przejawiająca się m.in. średnią lub małą siecią transportową i rozwojem dróg szybkiego ruchu

Cechy demograficzne:

- Dodatni i malejący współczynnik przyrostu naturalnego

- Mdły lub średni udział osób starszych w społeczeństwie (5 – 15% osób powyżej 65 lat)

Cechy społeczne:

Cechy państw o niskim poziomie rozwoju:

Cechy ekonomiczne:

Cechy demograficzne:

Cechy społeczne:

Wykład III

Geografia polityczna

Geografia polityczna to stosunkowo młoda dziedzina badań. Pierwsze rozważania w jej ramach można znaleźć w dziełach Herodota, Platona, Arystotelesa, Strabona. Termin geografia polityczna pojawił się w XVIII w.

Geografia polityczna to dyscyplina zajmująca się wzajemnym oddziaływaniem przestrzeni geograficznej i procesów politycznych. Bada zjawiska i systemy polityczne. Geografia polityczna zajmuje się interpretowaniem mapy politycznej zarówno w teraźniejszości jaki i w przeszłości oraz ujawnieniem przestrzennych różnic i podobieństw o charakterze politycznym. Dyscyplina ta dąży do poznania specyfiki terytorialnego formowania się i rozwoju politycznego krajów oraz innych regionów. W opisie i analizie geografia polityczna uwzględnia zarówno warunki fizyczno – geograficzne jaki i ekonomiczno – społeczne i polityczne.

Współcześnie wskazuje się następujące zakresy problemowe geografii politycznej:

Badania geografii politycznej dotyczą systemów politycznych w skali ponadnarodowej, państwa narodowego, lokalnej jednostki terytorialnej, nowych pojęć i wymiarów przestrzeni politycznej.

Ponadto duże znaczenie mają:

Granica państwowa – powierzchnia pionowa przechodząca przez linię graniczną wyznaczoną na powierzchni ziemi, oddzielającą terytorium jednego państwa od innych państwa lub obszarów niczyich (np. morza pełnego).

Granica państwowa określa tożsamość terytorialną państwa i niedopuszczalność działania na terytorium kraju władzy i prawa drugiego państwa.

Granice mają pełnić 3 zasadnicze funkcje:

  1. Militarną – bariera dla obcej agresji wojskowej

  2. Ekonomiczną – bariera dla swobodnego przepływu towarów

  3. Społeczną – bariera dla swobodnego przepływu informacji

Bariery fito – sanitarne – zakaz wwożenia towaru jednego kraju do drugiego, gdyż (oficjalnie) stanowi zagrożenie.

Np. Rosja w stosunku do Polski

Główne kierunki geografii politycznej:

  1. Kierunek krajobrazowy

  2. Kierunek ekologiczny

  3. Kierunek organiczny

  1. Kierunek krajobrazowy - bada przejawy działalności i organizacji politycznych, które znajdowały swój wyraz w krajobrazie –położenie, obszary, kształt państwa, podział administracyjny, granice państwowe.

  2. Kierunek ekologiczny – przedstawił sposób przystosowania się postaw ludzi i stosunku politycznego do charakteru danego obszaru – adaptacja grup społecznych do warunków naturalnych.

  3. Kierunek ekologiczny – państwo jako organizm (oparty na teorii Ratzla)

Geopolityka – pojęcie to sformułował szwedzki naukowiec Kiele. Dowodził, że terytorium to ciało, a jego granice są narządami. Regiony produkcyjne to kończyny tego organizmu, drogi komunikacyjne to układ krążenie, stolica – system nerwowy.

Kryteria badania państwa Kielego:

  1. Kietopolityka – nauka o organizacji władzy

  2. Socjopolityka – badanie stosunków i potrzeb społecznych

  3. Etnopolityka- badanie psychologii narodu

  4. Ekopolityka – nauka o gospodarce

  5. Geopolityka – badanie środowiska geograficznego państw

Geostrategia – pewna dziedzina geopolityki (stworzyli ją uczeni angielscy i amerykańscy) – strategia własnych rządów. Uważali oni, że wiodącą rolę w rozwoju politycznym mogą stanowić wojskowe siły lądowe, morskie, powietrzne. Stworzono pogląd, że Europa, Azja i Ameryka stanowią trzon, wyspę świata i wysnuto sformułowanie, że ten, kto rządzi Europą Wschodnią rządzi wyspą, a jeśli tym rządzi, to rządzi całym światem.

Kryteria klasyfikacji państw:

  1. Polityczno – ustrojowe

  2. Demograficzno – społeczne

  3. Ekonomiczno – gospodarcze

  4. Przyrodnicze

  5. Kształt i wielkość terytorium

1.Polityczno - ustrojowe

Pierwsze kryterium w pierwszej grupie

Drugie kryterium w pierwszej grupie

  1. Administracyjny (hierarchia idzie w górę: gminy, powiaty zależne od siebie)

  2. Samorządowy (gminy, powiaty nie podległe sobie – ewentualnie w niewielkim stopniu)

Wiążę się z tym modelem inna forma – federacyjna. Władze ustawodawcze i wykonawcze na szczeblu kraju i rejony (USA). W Europie Niemcy i Austria (landy), Szwajcaria (kantony). W Azji to Indie, Pakistan, i Zjednoczone Emiraty Arabskie. W Afryce to Nigeria. W Ameryce Południowej : Argentyna, Brazylia, Kanada, Meksyk. Na Oceanii to Federacyjne Stany Makronezji.

Trzecie kryterium w pierwszej grupie

Ustrój polityczny państwa to sposób w jaki jest realizowane państwowe kierownie społeczeństwem.

Arystoteles pierwszy dokonał podziałów

Podział ten oparty został na kryterium części społeczeństwa, w której imieniu sprawuje się władzę. Podział na podgrupy zależał od ilości osób sprawujących władzę. Grupa A rządy wyprawowane w interesie ogółu, grupa B rządy w interesie jednostki. Arystoteles był zwolennikiem mieszanej formy rządów.

Jednym z najstarszych podziałów jest podział na republikę i monarchię. Machiavelli uważał, że nie ma idealnej formy ustrojowej. Twierdził, iż forma zależy od zadań jakie państwo ma do spełnienia. Odmiana parlamentarna jest w republice i monarchii, prezydencka tylko w formie republikańskiej. Może być odmiana faszystowska (i tu i tu) oraz dyktatorska ( i tu i tu), a także konwent. Konwent istnieje w Szwajcarii – tam rząd i parlament to jedno. Republiki wyznaniowe (przywódca duchowy) – Iran, Libia, Afganistan, Pakistan.

  1. Demograficzno – społeczne

Pierwsze kryterium w drugiej grupie

Najbardziej sfeminizowanym obszarem jest Europa Zachodnia. Jeżeli chodzi o przewagę mężczyzn to Azja i Afryka.

Najstarsze państwo to Japonia i kraje Europy Zachodniej.

Naród – grupa ludzi ukształtowana pod kątem wspólnych losów dziejowych i powiązana kulturowo językiem, terytorium, życiem ekonomicznym oraz mająca świadomość narodową.

Narodowość – używana zamiennie z narodem więź narodowa. Ukształtowany w ciągu dziejów stan zależności między ludźmi.

Różne koncepcje narodu:

  1. Naród – wspólnota duchowej, kulturalnej, uznanej świadomości danej grupy.

  2. Naród – wspólnota polityczna, która dąży do niezależnego bytu we własnej organizacji państwowej.

Etapy formowania państw:

Pierwszy etap – koniec XVIII w.(do połowy XIX w.) Postanie państw narodowych, Zjednoczenie Niemiec i Włoch.

Drugi etap – problemy narodowościowe ( Europa Środkowa)

Trzeci etap – likwidacja komunalizmu ( po II wojnie światowej), odzyskanie niepodległości przez kolonie.

Regiony i ich wydzielanie we współczesnych układach gospodarki światowej

Ogólnie rejon to twór organizacyjny postawiony poniżej państwa.

Tu z książki Rynio tabelka 29-41

Klasyfikacja regionów ze względu na jednorodność cechy i jednorodność pełnionych funkcji i źródeł utrzymania.

  1. Region strefowy – jednolity w swej budowie (np. region rolniczy – region uprawy tytoniu, region uprawy tytoniu, ziemniaka; pojezierza)

  2. Region węzłowy – zwięzła, zorganizowana struktura mimo podziałów, zróżnicowany funkcjonalnie (wewnątrz dzieli się na funkcje)

- centrum

- peryferia

Rysunek

Podstawy wydzielania regionów:

  1. Geograficzno – przyrodnicze

  1. Ekonomiczne

  1. Społeczne

  1. Historyczne

  1. Religijne

  1. Językowe

  1. Kultura i tradycja (w tym tradycyjna kuchnia)

  2. Polityczno – administracyjne

Nigdy nie wybiera się tylko jednego rodzaju przesłanek do tworzenia regionów.

Wydzielanie regionów UE

  1. Teoria – łączymy obszary o podobnym PKB per capita.

  2. Teoria – łączymy obszary o różnych PKB per capita

Argument przeciw 1. Tereny słabo rozwinięte nie poradzą sobie wówczas bez ingerencji państwa.

Argument przeciw 2. Ciągnie w dół tereny wysoko rozwinięte, tereny słabo rozwinięte często nie uzyskują takiej pomocy jakby chcieli.

Zrównoważony rozwój miast a wyzwania XXI w.

Sieciowe powiazania miast

Koncepcje miast :

  1. Organicystyczna koncepcja miasta

  2. Funkcjonalistyczna koncepcja miasta

  3. Interakcjonistyczna koncepcja miasta

  4. Systemowa koncepcja miasta

  5. Humanistyczna koncepcja miasta

Organicystyczna koncepcja miasta

Miasto jest organem, którego składowe pełnią określone funkcje, zapewniając jego funkcjonowanie z różną skutecznością. Miasto jako organizm podlega cyklowi życia.

Cykl życia miasta:

Faza:

  1. Powstawania

  2. Rozbudowy

  3. Poszukiwania funkcji

  4. Starzenia się

(Detroit i Wałbrzych – były związane z jednym przemysłem, przez co były bliskie upadku), ( Co sto lat trzeba poszukiwać nowych funkcji miasta).

Funkcjonalistyczna koncepcja miasta

Koncepcja powiązana jest z teorią bazy ekonomicznej i teorią osiedli centralnych. Miasto stanowi funkcjonalną całość, w ramach której zachodzą określone relacje między elementami składowymi. Człowiek odgrywa tu minimalna rolę, mówi się o dehumanizacji jednostki osadniczej, badaniu jej jako struktury funkcjonalnej.

Interakcjonistyczna koncepcja miasta

Bada zależności i relacje między jednostką a społeczeństwem, ponieważ każda jednostka funkcjonująca w mieście i tam działająca staje się przedmiotem i podmiotem działania.

Miasto jako układ jest efektem działania i interakcji społecznej. Interakcja i mobilność stanowią o rozwoju układu miejskiego.

Systemowa koncepcja miasta

Miasto w tej koncepcji (wg. Bourne) to terytorialne wyodrębniony, otwarty system społeczno – techniczny funkcjonujący w ramach podsystemu globalnego miast wewnątrz takiego systemu zachodzą intensywne relacje i powiązania, wypracowuje on również wiązkę związków ponad pojedynczym systemem.

Humanistyczna koncepcja miasta

Koncentruje się na pozamaterialnych aspektach działania miasta. Miasto jest przestrzenią działania ludzi i relacji w tej koncepcji stanowią czynny podmiot odpowiedzialny za rozwój w szerokim znaczeniu danej przestrzeni, wynikając z uwarunkowań kulturowych, geograficznych, historycznych, ekonomicznych itp.

Przegląd definicji miast

Ratzel (koniec XIXw.)

Miasto -trwałe zagęszczenie ludzi i siedzib ludzkich obejmujące znaczny obszar i położone w centralnym punkcie większości dróg komunikacyjnych.

E. von Richtroffen

Miasto jest skupiskiem ludzi, dla których źródłem normalnych środków utrzymania jest koncentracja rodzajów działalności niezwiązanych z rolnictwem – przede wszystkim handlem i przemysłem.

Christaller (lata 20 XXw.)

Miasto to miejsce, w którym dominuje handel, administracja, rzemiosło (usługi), a uzupełnione jest przemysłem.

M. Sorre

Miasto jest to skupienie zwarte, stałe, znaczne i gęsto zaludnione, którego egzystencja przeważnie jest niezależna od terenu, na którym się rozwija, a którego istota polega na powiązaniach z szerokimi obszarami i na wyższym stopniu organizacji życia społecznego.

Schwarz?????

Miasto to osada o określonej wielkości, zwartej zabudowie, która ma zróżnicowaną strukturę przestrzenną?????????/

Wysoki poziom życia miejskiego i znaczny stopień

S. Gorzuchowski

Zespół zabudowań zajmujących w swym rozplanowaniu pewien obszar terenu pozbawiony cech użytkowania rolniczego, który charakteryzuje przy tym znaczne skupienie ludności czerpiącej swe środki egzystencji z różnych gałęzi zatrudnienia.

M. Castells (1972r.)

Miasto jest obszarem geograficznym , w którym mieści się nadbudowa polityczno – administracyjna

?

?

Bariery rozwoju miast

  1. Bariery fizyczne – ich źródłem jest zróżnicowanie cech fizjograficznych terenu (np. rzeźba terenu, niewłaściwa nośność gruntu, występowanie barier wodnych)

  2. Bariery środowiskowe – wynikają z niewłaściwych warunków środowiskowych (zanieczyszczenia, klimat itp.)

  3. Bariery infrastrukturalne – powodowane są pojemnością istniejącego układu infrastrukturalnego i koniecznością ponoszenia dodatkowych nakładów w celu ich przezwyciężenia.

  4. Bariery niewydolności systemu instytucjonalnego

  5. Bariery ekonomiczno – demograficzne

Urbanizacja- oznacza koncentrację ludności w punktach przestrzeni geograficznej, przede wszystkim są to obszary miejskie, gdzie następuje wzrost liczby ludności miejskiej i jej udział w liczbie ludności danego obszaru. Proces ten jest związany często z przestrzennym rozwojem miast, kulturą miejską (Castells) i miejskim stylem życia. Koncentracja dotyczy także zróżnicowanych zasobów i potencjałów społeczno – ekonomicznych, kulturowych, naukowych itp.

Wsie styczne do miast też mogą się urbanizować, np. Wysota koło Wrocławia.

Cele miasta na tle nierównowagi XXI w.

Celem miasta jest dążenie do uzyskania efektywności działania, rozwoju i zaspokojenia potrzeb użytkowników miasta.

Dewastacja środowiska naturalnego, pogorszenie zdrowia ludności i jakości życia mieszkańców miast doprowadziły do tego, że urbaniści, ekonomiści, specjaliści ds. ochrony środowiska, mieszkańcy miast, rząd i inwestorzy poszukują efektywnych ekonomicznie , ograniczających negatywny wpływ na środowisko i wspierających lokalną społeczność rozwiązań siedzib ludzkich.

W dążeniu do zrównoważonego rozwoju, miasta stają przed licznymi wyzwaniami związanymi z gospodarowaniem odpadami, transportem, wykorzystywaniem zasobów, niekontrolowaną suburbanizacją, zielenią w mieście, polaryzacją społeczną czy efektywnym zarządzaniem miastem.

Wybrane wyzwania stojące przed miastami na świecie:

  1. Środowiskowe (m.in. emisja CO2, bioróżnorodności, odpady, czysta woda, konsekwencje zamian klimatu : susze, powodzie i inne kataklizmy)

  2. Społeczne (m.in. polaryzacja społeczna, bezrobocie, migracje, bezdomność, ubóstwo, zaspokajanie potrzeb mieszkańców i partycypacja społeczna)

  3. Ekonomiczne (m.in. monokultury przemysłowe, brak pracy dla przyjeżdżających do miast)

  4. Planistyczne (m.in. rozlewanie się miast, gospodarowanie przestrzenią publiczną, transport)

Zielone płuca miasta – np. New York

W nowym ujęciu dążeniem miasta jest uzyskanie równowagi.

Miasto zróżnicowane funkcjonuje z szacunkiem dla lokalnej społeczności, dziedzictwa kulturowego, ale także przy uwzględnieniu rachunku ekonomicznego . Równowaga dotyczy także aspektów środowiska naturalnego, ekologii i zagospodarowania przestrzennego.

W mieście zróżnicowanym na pierwszym planie powinien być mieszkaniec i jego dobro, co oznacza, uwzględnienie możliwie wszystkich potrzeb człowieka.

Koncepcje miast

Miasto ogród >>>> przyroda, zieleń w mieście

Miasto zwarte >>>> zagospodarowanie centrów miast

Miasto kreatywne >>>> kultura i sztuka, architektura, partycypacja społeczna

Miasto inteligentne >>>> wykorzystanie nowych technologii

Połączone miasto >>>> nacisk na współpracę między miastami

Miasto „odpowiadające” >>>> miasto uczące się, odpowiadające na potrzeby mieszkańców

Miasto powolne >>>> małe i średnie miasta, naciska na spowolnienie tempa życia w zgodzie z naturą

Na tle konkurencyjnych współczesnych rozwoju miasta dwa nurty praktycznego gospodarowania przestrzeni stają się najbardziej istotne

  1. Zwiększenie przestrzeni miasta pod wpływem procesów rozwojowych

  2. Ścisłe założenie stałych granic terytorialnych miasta i efektywne gospodarowanie dostępną przestrzenią

W XXI w. miasta dążąc do zrównoważonego rozwoju miast kierują się efektywnością wykorzystania ograniczonej przestrzeni.

Zrównoważone miasto – termin bezpośrednio nawiązujący do raportu „Nasza Wspólna Przyszłość” przygotowanego przez światową komisję ds. środowiska i rozwoju (tzw. report Brundtlanda)

Potrzeby mieszkańców miasta zrównoważonego muszą być zaspokajane przez umniejszanie szans przyszłych mieszkańców na ich zaspokojenie.

Jakość życia

Rozwój gospodarczy:

Przykłady miast dążących do równowagi

Londyn – plan 100 przestrzeni publicznych

Amsterdam – przestrzeń otwarta

Paryż – Sekwana (rozwiązanie dla tłoku komunikacyjnego)

Rozplanowanie zieleni – Pola Marsowe

Seul – zmiana jakości życia w dążeniu do równowagi, dolewanie kranówki do rzek

Układy ludnościowe – podstawowe cechy i kierunki rozwoju

Zbiór powiązanych ze sobą osób tworzy układ ludnościowy, w którym człowiek jest twórcą, organizatorem i animatorem działania modelu „człowiek – środowisko”.

Ludność oznacza ogół mieszkańców określonego terytorium np. państwa lub wszystkich krajów świata.

Wyróżnia się 3 podstawowe cechy ludności:

  1. Stan (liczba bezwzględna ludności zamieszkałej na danej przestrzeni)

  2. Struktura (jakościowa i ilościowa)

  3. Dynamika (zmiany, przyrost naturalny, rozrodczość, umieralność, migracje)

Strukturę według wieku ludności charakteryzuje na ogół zmniejszenie się liczby osób w każdej następnej, coraz starszej grupie kształtowana jest pod wpływem dwóch głównych czynników: urodzeń i zgonów. Względne różnice w liczbie ludności sąsiadujących ze sobą grup wiekowych w różnych społeczeństwach ze sobą grup wiekowych w różnych społeczeństwach nie są stałe, zależą bowiem od natężenia płodności i umieralności. Niekiedy prawidłowość ta jest poważnie zakłócona przez migracje ludności, które są silnie selektywne ze względu na wiek (Cieślak 1999r s. 20-23).

Struktura ludności

  1. Progresywna

  2. Zastojowa

  3. Regresywna

Struktura ludności typu zastojowego charakteryzuje się równoważeniem rocznej liczby urodzeń i zgonów. Każdy następny rocznik urodzeń

?

?

?

Na świecie następujące typy układów zaludnienia, które oparte są na:

  1. Rozmieszczeniem ludności utrzymującej się z pracy w rolnictwie, gdzie czynnikiem determinującym lokalizację i zasięg skupisk ludności są przede wszystkim warunki glebowe i hydrologiczne.

  2. Rozwoju na danym terenie przemysłu- układ ten cechuje się różnymi czynnikami warunkującymi lokalizację.

  1. W pierwszej fazie rozwoju przemysłu rozwinęły się skupiska ludności na terenach podgórskich, gdyż do produkcji niezbędne było drewno, obfitość wody, siła jej spadku, wełna jako surowiec dla włókiennictwa,

  2. Dobie rozwoju przemysłu ciężkiego opartego na eksploatacji złóż węgla kamiennego i rud żelaza

Fazy cyklu demograficznego

Podział migracji ze względu na:

  1. Czas

  2. Odległość

  3. Organizacja

  4. Przyczyna

  5. Specyficzność

Migracje ze względu na rodzaj przestrzeni: a) poziome – ruch ludności w przestrzeni geograficznej b) pionowe – ruch ludności w ramach struktur np. zawodowych, społecznych, edukacyjnych Migracje ze względu na zakres terytorialny: a) wewnętrzne – wewnątrz terytorium b) zewnętrzne – na zewnątrz badanej jednostki terytorialnej, np. zagraniczne Migracje ze względu na czas trwania migracji: a) stałe – na długi czas b) czasowe – na krótszy okres z różnych przyczyn: * okresowe – zmiana liczby ludzi funkcjonujących na danym obszarze ale nie zamieszkujących na stałe, np. wyjazd na studia * sezonowe – coroczna migracja o tej samej porze a potem powrót do domu, np. żniwa, zbiórka owoców * wahadłowe – podobne do sezonowych, ale krótsze i o większej systematyczności, np. dojazd do pracy, szkoły, sklepu Migracje ze względu na przyczyny: a) dobrowolne – z własnej woli b) przymusowe – niezależne przyczyny zmuszają do migracji: * klęski żywiołowe * powody polityczne Migracje ze względu na sposób organizacji: a) indywidualne – zaliczamy tu migracje siły roboczej za pracą b) grupowe, inaczej rodzinne lub demograficzne – rodziny, grupy rodzin Migracje ze względu na rodzaj i strukturę regionów: a) wieś-miasto – wpływa na rozwój miast

Zdarzenia cywilizacji

Koniec XX w. i XXI w. – paradygmat zdarzenia cywilizacji.

Samuel P. Huntington sformułował w 1993 r. tezę, że w obecnym świecie głównymi źródłami konfliktów nie będą ideologie czy gospodarka, ale konflikty kulturowe, które staną się powodem głębokich podziałów ludności. Konflikty będą mieć miejsce pomiędzy narodami i grupami reprezentującymi różne cywilizacje. Oznacza to zderzenie cywilizacji. W różnych cywilizcjach występują objawy kryzysu tożsamości kulturowej., co może przejawiać się w stosunkach społeczno – politycznych pomiędzy cywilizacjami.

W dzisiejszym świecie mamy do czynienia ze szczególną sytuacją w dziejach ludzkości. Wyjątkowość wynika z wielobiegunowości i wielości cywilizacji we współczesnym świecie.

Dominacja paradygmatu cywilizacyjnego.

O tożsamości człowiek we współczesnym świecie decydują wartości tradycyjne, np. pochodzenie, religia, historia, język, obyczaje, instytucje społeczne. Czynniki te są specyficzne dla każdej cywilizacji.

Kręgi cywilizacyjne:

  1. Zachodni

  2. Latynoamerykański

  3. Prawosławny i islamski

  4. Afrykański

  5. Hinduistyczny i buddyjski

  6. Chiński i japoński

Cywilizacje wg Huntingtona:

  1. Zachodnia

  2. Latynoamerykańska

  3. Prawosławna

  4. Afrykańska

  5. Hinduistyczna

  6. Buddyjska

  7. Chińska i japońska

Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej i stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznej, stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostkami identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np. narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.

Zmienia się układ cywilizacyjny

  1. Pozycja cywilizacyjna Zachodu wciąż słabnie. Szczyt jej potęgi – lata 20- te XX w. Dziś regres tego kręgu.

  2. Największymi jej wrogami staje się kultura Chin i Islamu.

  3. Kurczenie się terytorium, nad którym panuje Zachód.

  4. Kurczenie się potencjału ludnościowego i ekonomicznego oraz militarnego w perspektywie Zachodu.

  5. Najważniejsze różnice między cywilizacjami nie mają charakteru ideologicznego, politycznego czy ekonomicznego, leczy kulturowy (plemię, naród itp.). Różnice między cywilizacjami są zasadnicze i niezmienne. Przy obecnej technologii odległość nie ma znaczenia.

  6. Powrót do własnych wartości kulturowych w miarę rozwoju (czy (??) cywilizacji uniwersalna. Niezachodnie elity polityczne odwracają się od nietrakcyjnego Zachodu i szukają własnych korzeni.

  7. Fala „nowej religijności” we wszystkich religiach, a szczególnie w islamie- radykalna forma.

  8. Ruchy odrodzenia religijnego są antylaickie, antyuniwerslne i z wyjątkiem chrześcijaństwa- antyzachodnie.

  9. Powstaje nowy ład światowy: sojusze zawarte na bazie ideologii i układów między supermocarstwami ustępują miejsca przymierzom określanym przez kulturę i cywilizacje. Uskoki między cywilizacjami stają się głównymi liniami konfliktów w gospodarce globalnej.

  10. Innym problemem jest wielka odmienność ideowa i kulturowa Islamu i Zachodu.

Na styku niektórych cywilizacji konfliktów tych może być więcej:

W skali mikro najbardziej konfliktowe linie graniczne między cywilizacjami to te, które oddzielaj świat Islamu od prawosławnych, hinduskich, afrykańskich i chrześcijańskich (zachodnich) sąsiadów.

W skali mikro główny podział przebiega między Zachodem i całą resztą, przy czym najgwałtowniejsze konflikty wybuchają między krajami muzułmańskimi i azjatyckimi z jednej a Zachodem z drugiej strony.

Jako najbardziej znamienną cechą współczesnego świata uważa Huntington relacje między siłą i kulturą Zachodu siłą i kulturą innych cywilizacji. Huntington uważa, że USA chce narzucać innym cywilizacjom swą uniwersalną kulturę, demokratyczny liberalizm, indywidualizm, wolny rynek, praworządność instytucji państwowej. Owe postulaty USA częściej budzą opór i sceptyzm w innych cywilizacjach.

Islam i Chiny posiadają bardzo odmienne od Zachodu bogate tradycje, kulturę. Są to również cywilizacje, których pewność siebie rośnie.

Wykład 3.12.2015r.

Wyzwania XXI w – środowisko ekonomiczne, społeczne, przestrzenne.

Pozytywne zmiany środowiskowe:

  1. Człowiek zmienia podejście do środowiska

  2. Człowiek zauważa potrzebę zachowania naturalności środowiska

  3. Człowiek zaczyna oszczędzać zasoby naturalne

  4. Człowiek dostrzega wagę zmian klimatycznych

  5. Nastawienie krajów i organizacji na ochronę środowiska

  6. Dążenie UE do zmian w strukturze pozyskiwania energii (alternatywne źródła energii)

  7. Naciska na ochronę krajobrazową

Negatywne zmiany środowiskowe:

Skutki intensywnego rozwoju

  1. Zanieczyszczenie środowiska

  2. Nadmierne korzystanie z zasobów naturalnych

  3. Ekspansywna polityka wykorzystania energii

  4. Zmiany klimtyczne

  5. Pogorszenie się stanu wód

  6. Wysychanie rzek

Pozytywne zmiany ekonomiczne:

  1. Globalizacja

  2. Integracja

  3. Intensywny rozwój gospodarek

  4. Zmiana w sektorach gospodarczych. Przejście do III i IV sektora

  5. Naciska na naukę i kreatywność, innowacyjność, technikę i technologię

  6. Szybkość zmian

  7. Oderwanie gospodarek od zasobów

  8. Uniwersalizacja i mackdonaldyzacja

Negatywne zmiany ekonomiczne:

  1. Globalizacja

  2. Pogłębione dysproporcje ekonomiczne

  3. Część krajów nie nadąża za intensywnością rozwoju

  4. Zwiększa się odsetek krajów, które nie radzą sobie z szybkością rozwoju w globalnej gospodarce

  5. Uniwersalizacja i mackdonaldyzacja

Pozytywne zmiany społeczne:

  1. Rozwój intelektualny

  2. „Oderwanie od pieniądza” – człowiek mimo braku pieniędzy jest w stanie się rozwijać

  3. Dostęp do mediów

  4. Dostęp do infrastruktury

  5. Zwiększająca się tolerancja

  6. Wzrost poziomu jakości życia

  7. Dostęp do zdobyczy kultury i sztuki

  8. Tożsamość społeczna

Negatywne zmiany społeczne:

  1. Dysproporcje

  2. Zanikanie kultur

  3. Westernizacja i mackdonaldyzacja – unifikacja

  4. Utrata tożsamości

  5. Wykluczenie społeczne

  6. Wdrażanie wzorców życia i dążenie do ich realizacji (nawet, gdy są negatywne)

  7. Konsumpcjonizm

  8. Brak tolerancji

  9. Zderzenie cywilizacji

  10. Rozrastające się dzielnice biedy

Pozytywne zmiany przestrzenne:

  1. Urbanizacja

  2. Nowe style w architekturze

  3. Zwiększanie obszarów zagospodarowywanych jako tereny zielone

  4. Prób zachowania ładu przestrzennego

  5. Wykorzystanie ekologii w budownictwie

  6. Równoważenie rozwoju – nacisk na zrównoważony rozwój miast

  7. Usieciowienie infrastruktury transportowej w skali globalnej

  8. Likwidowanie barier transportowych

  9. Uporządkowanie przestrzeni

  10. Ponowne efektywne zagospodarowanie przestrzeni zdegradowanej

  11. Nowe podejście do budowy miast i ich rozwoju – przeciwdziałanie rozlewaniu się miast

  12. Strategiczny i koncepcyjny rozwój miast

  13. Rewitalizacja – odnowa

Negatywne zmiany przestrzenne:

  1. Urbanizacja

  2. Wymieranie części miast, najczęściej w wyniku monogałęziowości – Detroit, Wałbrzych.

  3. Krajobraz postindustrialny

  4. Opuszczanie miast lub brak ich zamieszkania

  5. Nadal brak ładu przestrzennego w części obszarów

  6. Rozrastające się dzielnice nędzy

0


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Geografia Wyklad 2
Geografia Wyklad 1
geografia wykłady(2)
geografia wyklad 8 14 56
Podstawy geografii - wykłady, studia geografia turystyka, wykłady
Geografia wykłady I zjazd, Finanse i Rachunkowość 2011-16, notatki, geografia
geografia wyklady 06 12 2011
geografia wyklady 12 2011
geografia wykład 28.03.08, notatki, zarządzanie
Geografia Wyklad 2
Socjologia - wykład 11, geografia UJ, socjologia, wykłady 2010
Ceny usług turystycznych wyk3, Geografia 2 rok, Ekonomiczne podstawy turystyki, Wykłady
GEOGRAFIA EKONOMICZNA WYKŁAD 22.01.2011, SZKOŁA, szkola 2011
Socjologia - wykład 10, geografia UJ, socjologia, wykłady 2010
Konspekt wykładu Geografia fizyczna Europy 08
Wyklady ekologia, TURYSTYKA, Geografia turystyczna

więcej podobnych podstron