Instrumenty polityki zatrudnienia:

1. Instrumenty pasywne:

• wcześniejsze emerytury - polityka ta realizowana jest w dwojaki sposób, przejście na emeryturę stwarza się dla wszystkich kategorii zatrudnienia lub rozwiązanie to stosuje się tylko do pracowników likwidowanych jednostek gospodarczych.

• skracanie czasu pracy przez obniżenie oficjalnego czasu pracy lub zachęcanie do skracania czasu pracy przez przedsiębiorstwa drogą udzielania im ulg finansowych

• selektywne opodatkowanie zatrudnienia, istotą tego systemu jest opodatkowanie zatrudnienia w gałęziach nierozwojowych

• ustawodawstwo zakazujące podejmowania pracy przez cudzoziemców

• popieranie emigracji

1. Instrumenty aktywne:

   • programy tworzenia przez państwo miejsc pracy - rządy większości krajów zachodnich uważają za swój obowiązek finansowanie ze środków budżetowych lub funduszowych tworzenie nowych miejsc pracy

   • subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym - udzielanie pomocy finansowej przedsiębiorstwom prywatnym w celu nakłonienia ich do tworzenia nowych miejsc pracy lub też zrezygnowanie z redukcji zatrudnienia. Subsydia te przybierają różne formy:

-bezpośrednie subsydia płacowe, polegające na częściowym pokrywaniu przez państwo kosztów płacowych nowo zatrudnionej siły roboczej

-kredyty podatkowe

• programy podnoszenia i zdobywania kwalifikacji zawodowych - instrument ten przybiera dwie postacie :

-zdobywanie nowych lub podnoszenie kwalifikacji pracowników

-przekwalifikowanie pracowników

• doskonalenie funkcjonowania rynku pracy - sposób ten ma najsilniejszy związek z polityką regionalna, polega na przyznawaniu określonych zachęt finansowych dla pracodawców zatrudniających nową siłę roboczą w niektórych regionach, a równocześnie stosowanie podwyższonego opodatkowania, wzrostu zatrudnienia na innych terenach.

Automatyczne stabilizatory - Mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność Produktu Narodowego Brutto na wstrząsy gospodarcze (np. spowodowane gwałtownym wzrostem cen ropy naftowej). Do tego rodzaju mechanizmów należą m.in. dochodowy podatek dochodowy, podatek od wartości dodanej oraz zasiłek dla bezrobotnych. W przypadku gwałtownego wzrostu cen ropy można się spodziewać wzrostu cen towarów i usług, a w dłuższym okresie także ograniczenia produkcji wielu przedsiębiorstw, zmniejszenia osiąganych dochodów oraz redukcji zatrudnienia. W takiej sytuacji zaczną działać automatyczne stabilizatory. Przykładowo, w związku ze wzrostem bezrobocia, rząd będzie musiał wypłacać więcej zasiłków, co powinno zwiększyć popyt i tym samym powstrzymać spadek zatrudnienia.

Popyt na pracę jest to zgłaszane przez przedsiębiorstwa zapotrzebowanie na pracowników. Wielkość popytu na pracę zależy od kosztów zatrudnienia pracowników: wysokości płac i klina podatkowego oraz od bieżącego i oczekiwanego w przyszłości stanu koniunktury gospodarczej.

Podaż pracy to ilość pracy, jaką są skłonne zaoferować na rynku pracy gospodarstwa domowe (pracownicy). Podaż pracy zależy od struktury demograficznej społeczeństwa, od funkcjonowania rynku pracy i od wysokości płac.

Zasada de minimis – pomoc publiczna temu samemu podmiotowi gospodarczemu przez trzy kolejne lata budżetowe nie powinna przekroczyć 200 000 EUR

Efekty zewnętrzne (rzeczowe, technologiczne) –powstają wtedy, gdy jednostka (osoba, firma, rząd) wpływa na funkcję produkcji lub użyteczności innej jednostki. Pierwsza z nich nie bierze pod uwagę wpływu swojego postępowania na dobrobyt drugiej jednostki. Podejmujący decyzje, których działalność wpływa na poziom użyteczności lub funkcję produkcji, nie otrzymują kompensaty równej wartości generowanych korzyści lub w przypadku kosztów–nie płacą odszkodowania

Efekty zewnętrzne – są to korzyści lub szkody powstałe u innych podmiotów (producentów lub konsumentów) na skutek działania danego podmiotu (producenta lub konsumenta) za które nie płaci lub nie otrzymuje zapłaty.

Teoria Keynsa – uważał, że bezrobocie ma charakter nie tyle dobrowolny, ile przymusowy, i że elastyczność płac jest elastyczna.

Główne założenia:

• rynek nie zawsze funkcjonuje w sposób sprawny, głównie dlatego że ceny nie zawsze są w stanie zrównoważyć popyt z podażą;
• w konsekwencji gospodarka zazwyczaj nie znajduje się w stanie pełnej równowagi. W szczególności, możliwym – a nawet typowym – stanem jest to, że na rynku dóbr popyt równoważy się z podażą, ale nie są w pełni wykorzystane czynniki produkcji;
• podmioty obecne na rynku nie dostosowują swoich działań wyłącznie do zmian cen. W szczególności, o wydatkach inwestycyjnych decydują raczej oceny kształtowania się obecnej i przyszłej koniunktury i warunków finansowania inwestycji, niż stopy procentowe, po których można aktualnie pożyczyć kapitał;
• w rezultacie, zagregowany popyt (czyli suma spożycia prywatnego, zbiorowego, inwestycji, zmian zapasów i nadwyżki eksportu nad importem), zazwyczaj różni się od zdolności gospodarki do wytwarzania PKB.

Polityka ekspansywna zwana inaczej „miękką” lub „taniego pieniądza” polega na zwiększaniu podaży pieniądza przez Bank Centralny co można osiągnąć przez:
- obniżenie stopy procentowej (dyskontowej) i wskaźnika rezerw obowiązkowych, oraz
- zakup na otwartym rynku kapitałowym papierów wartościowych emitowanych przez rząd.

Działania te prowadzą do zwiększenia popytu globalnego, a w konsekwencji do wzrostu inwestycji i zatrudnienia oraz do poprawy koniunktury gospodarki narodowej. Ten rodzaj polityki jest szczególnie zalecany w okresach recesji, charakteryzującej się spadkiem tempa wzrostu gospodarczego oraz wzrostem bezrobocia. Służy ona stabilizowaniu gospodarki tzn. łagodzeniu w niej wahań koniunkturalnych, a w szczególności przeciwdziałaniu recesji w całym systemie gospodarczym bądź w wybranych sektorach. Polityka ekspansywna może mieć charakter aktywny i jest oparta na doktrynalnych źródłach szkół interwencjonistycznych, wywodzących się z nurtu keynesowskiego. Jest ona realizowana za pomocą dyskrecjonalnych narzędzi oddziaływania na rynek pieniężny. W celu pobudzenia popytu stosuje się nie tylko interwencję obejmującą mechanizmy rynkowe (nnp poprzez manipulowanie stopą procentową czy kursem walutowym), ale także instrumenty selektywne, jak np. kredyty preferencyjne czy różnego rodzaju restrykcje kredytowe. Aktywna polityka pieniężna przejawia się także w dużej liczbie operacji na otwartym rynku, służących sfinansowaniu kosztów projektów rządowych. Należy jednak podkreślić, że głównym narzędziem takiej polityki jest stopa procentowa. Przy płynnym kursie walutowym wzrasta import a maleje export. Ekspansywna polityka fiskalna przy płynnym kursie walutowym jest skuteczna. Odpływ kapitału powoduje deprecjacje waluty i zwiększone zapotrzebowanie na eksport – rośnie produkcja. PKB wzrasta a kraj jest zintegrowany finansowo ze światem.

Rodzaje bezrobocia:

- bezrobocie frykcyjne (związane z chwilowym niedopasowaniem

niedopasowania struktury popytu i podaży pracy, np. zmiana

miejsca pracy itp.)

– bezrobocie strukturalne (wynikające z niedopasowania struktury

popytu i podaży pracy, najczęściej kojarzone z brakiem korelacji

między systemem kształcenia do potrzeb gospodarki)

–bezrobocie koniunkturalne (brak miejsc pracy spowodowany

recesją gospodarczą)

–bezrobocie klasyczne (brak miejsc pracy związany z wysokimi

kosztami pracy, np. koszty zabezpieczenia społecznego,

minimalna płaca itp., potencjalnie w przypadku obniżenia

kosztów pracy popyt na pracę ze strony przedsiębiorców może

wystąpid)

Teoria ekonomii klasycznej:

 Gospodarka w długim okresie, o ile nie będzie zakłócać się jej funkcjonowania doprowadzi do równowagi i neutralności pieniądza. Zgodnie z tą teorią wzrost bezrobocia doprowadzi do spadku stałych płac, ponieważ większa liczba pracowników będzie konkurować o mniejszą liczbę stanowisk pracy. Gdy cena siły roboczej padnie przedsiębiorcy będą zatrudniali więcej pracowników obniżając stopę bezrobocia i doprowadzając do obniżenia produkcji.

 

Główne założenia:

 • rynek funkcjonuje w sposób bardzo sprawny, a wszystkie podmioty gospodarcze zachowują się w sposób racjonalny. Ceny zawsze równoważą popyt z podażą, zarówno w odniesieniu do dóbr, jak i czynników produkcji;

• producenci dążą do maksymalizacji zysków, a konsumenci starają się zmaksymalizować użyteczność (czyli korzyść z konsumpcji dóbr);

• wszystkie podmioty mają też ograniczenie budżetowe – nie mogą wydać więcej środków, niż zarobiły;

• podmioty spotykają się na rynku, gdzie każdy stara się zrealizować swoje cele, działając niezależnie i wykorzystując wszelkie dostępne informacje.

 

-w gospodarce ceny są doskonale giętkie

 

-zdolności produkcyjne są w pełni wyczerpane

 

W takiej sytuacji wzrost popytu powoduje jedynie wzrost cen. Wielkość produkcji pozostaje stała na poziomie produkcji potencjalnej.

 

W odróżnieniu od keynesistów klasycy uważają, po pierwsze, że – nawet w krótkim okresie – ceny mogą się szybko zmieniać, co zapewnia trwanie równowagi na rynkach wszystkich dóbr. Skutkiem zwiększenia się popytu w gospodarce jest wzrost cen. Zmniejszenie się popytu wywołuje ich spadek. Odwrotnie, wzrost cen powoduje zmniejszenie się zagregowanego popytu na rynku dóbr. Natomiast spadek cen sprawia, że popyt w gospodarce wzrasta.

 

Po drugie, zdaniem klasyków, w gospodarce stanem normalnym jest stan pełnego, a nie jedynie częściowego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Nadwyżka nie zatrudnionych zasobów powoduje obniżenie ich cen, przywracające pełne zatrudnienie. Innymi słowy, gospodarka wytwarza tyle, ile odpowiada wielkości produkcji potencjalnej.

 

W gospodarce klasycznej nigdy nie zabraknie popytu na wyprodukowane dobra.

 

(Zdaniem klasyków przedsiębiorstwa w pełni wykorzystują swoje możliwości produkcyjne. W gospodarce zwykle nie istnieją maszyny, urządzenia, budynki i budowle, które natychmiast można by wykorzystać w celu zwiększenia produkcji.)

Koszty transakcyjne - koszty obsługi działania systemu ekonomicznego lub wymiany ekonomicznej wewnątrz danego systemu, w tym koszty konieczne do podpisywania zawierania i wypełniania kontraktów. Zawierają się tu koszty uzyskania informacji, negocjacji, pozyskiwania zaufania, itd. Istnieje ogólna tendencja do minimalizacji wspomnianych kosztów. Powstaje ogromna ilość instytucji, zarówno związanych z systemem prawnym jak i finansowych, pracujących nad tym, by ruchy kosztów transakcyjnych były jak najniższe. Wewnątrz instytucji, bez względu na to, czy będą to firmy czy gospodarstwa domowe, istniejące zrozumienie i związki osobiste eliminują potrzebę szerokich negocjacji kontraktów, gdy w grę wchodzi wymiana pracy czy towarów. Dlatego też instytucje te uznawane są za najlepiej redukujące koszty transakcyjne.

Cele strategiczne polityki zatrudnienia:

1. pełne zatrudnienie

2. poprawa jakości i produktywności pracy

3. wzmocnienie spójności społecznej i integracji.

Szczegółowe cele polityki zatrudnienia:

1. Aktywne i prewencyjne działanie na rzecz bezrobotnych i biernych zawodowo

2. Tworzenie miejsc pracy i przedsiębiorczość

3. Promocja adaptacyjności i mobilności na rynku pracy

4. Promocja rozwoju kapitału ludzkiego i kształcenia ustawicznego

5. Wzrost podaży pracy i promowanie "aktywnego starzenia się"

6. Polityka równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy

7. Wspieranie integracji i zwalczanie dyskryminacji osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy

8. Rozwijanie finansowych zachęt do podjęcia pracy

9. Ograniczenie szarej strefy zatrudnienia

10. Zmniejszenie regionalnych zróżnicowań w zatrudnieniu

Mechanizm rynkowy (mechanizm popytowo-podażowo-cenowy) - zespół zależności przyczynowo-skutkowych zachodzących między popytem, podażą i ceną.

O mechanizmie rynkowym mówimy wtedy, gdy mamy na myśli wzajemne oddziaływanie elementów składowych rynku, przede wszystkim popytu, podaży oraz ceny. W teorii ekonomii funkcjonowanie mechanizmu rynkowego prowadzi do równowagi rynkowej, tj. takiej sytuacji, w której wielkość popytu zgłaszanego przez nabywców równa jest wartości podaży oferowanej przez wytwórców (dostawców). Czynnikiem mechanizmu rynkowego prowadzącym do tej równowagi jest zazwyczaj cena, której poziom wpływa na decyzje nabywców i producentów.

W warunkach wolnej konkurencji ani nabywcy, ani dostawcy nie mają bezpośredniego wpływu na cenę. Cena kształtuje się na rynku pod wpływem zetknięcia się ze sobą klientów i producentów. Zmiany ceny implikują zmiany popytu i podaży. Przykładowo: niska podaż książek, przy dużym zapotrzebowaniu na nie, powoduje że stają się one bardzo pożądane, w efekcie księgarnie mogą sobie pozwolić na sprzedawanie ich po wyższych cenach. Jednak na rynku wolnokonkurencyjnym część księgarni zamówi większy nakład książek obniżając przy tym cenę, tak aby przyciągnąć czytelników. Inne księgarnie nie chcąc stracić klientów dostosują się do nowego poziomu cen. W efekcie tych zabiegów podaż zrównoważy się ze zgłaszanym popytem przy cenie równowagi

Niedoskonałości mechanizmu rynkowego:

· sprawdza się tylko w krajach rozwiniętych gospodarczo, z rozbudowaną infrastrukturą systemu finansowego i handlowego,
· wysokie koszty społeczne; ze względu na powtarzające się cyklicznie kryzysy ekonomiczne, masowe bezrobocie i pogłębiającym się w tym czasie rozwarstwieniu między bogacącą się i ubożejącą ludnością, inflacja.
· gospodarka rynkowa nikomu nie gwarantuje stabilności działania; przedsiębiorstwom nie gwarantuje zbytu swoich produktów, pracownikom nie zapewnia pełnego zatrudnienia, konsumentom stabilnych cen,
· eliminowanie jednostek niesprawnych, niezdolnych do sprostania wymaganiom konkurencji.
· Niedoskonałość konkurencji i tendencja do monopolizacji (w większości krajów obowiązuje zakaz monopoli).
· Niedostateczna wiedza o rynku, niepewność, ryzyko, zmienność warunków.
· Niestabilność, cykliczny charakter rozwoju (spadek Ţ ożywienie Ţ spadek Ţ ...).
· Bezrobocie.
· Rozwarstwienie społeczeństwa powodujące wzrost przestępczości.

Rodzaje polityki budżetowej:

1. pasywna - opiera się na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej (tzw. automatyczne stabilizatory);

Po stronie dochodów dotyczy to podatków uzależnionych od poziomu aktywności gospodarczej (podatki progresywne od dochodu, podatki pośrednie od sprzedaży), a po stronie wydatków - transferów uzależnionych od sytuacji materialnej jednostek (zasiłki z tytułu bezrobocia, pomoc społeczna, subsydia dla rolnictwa); automatyczne stabilizatory powodują tendencje do powstawania nadwyżki budżetowej w okresach ożywienia gospodarczego i deficytu w okresie recesji; automatyczne stabilizatory nie są jednak w stanie oddziaływać na strukturę gospodarki i dostarczać bodźców do zmiany sytuacji w gospodarce;

b) aktywna (dyskrecjonalna) - wymaga od państwa dostosowywania wyznaczników polityki fiskalnej do zmian w cyklu gospodarczym poprzez:

• zmiany stawek i struktury podatków,

• zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne;

Aktywna polityka budżetowa jest często brutalną ingerencją państwa w system rynkowy i jej skutki mogą być opłakane

Funkcje polityki budżetowej:

1. alokacyjna – wpływanie na podział czynników wytwórczych między sektor prywatny i publiczny oraz ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów;

Alokacja realizowana jest:

• pośrednio: przez korygowanie cen, dotacji i podatków

• bezpośrednio: przez przekazanie funduszy na konkretne zadania

Zadania alokacyjne polityki fiskalnej polegają na:

1. kształtowaniu podziału czynników wytwórczych i dóbr materialnych między sektor publiczny i sektor prywatny,

2. kształtowaniu podziału czynników wytwórczych w ramach sektora publicznego,

3. oddziaływaniu na alokację zasobów w ramach sektora prywatnego.

1. redystrybucyjna - oddziaływanie państwa na ostateczny podział dochodów indywidualnych poprzez:

• bezpośrednią redystrybucję dochodów pieniężnych (podatki i transfery socjalne);

• bezpłatne (lub płatne częściowo) zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, służba zdrowia);

• oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (np. szkolenia zawodowe);

1. stabilizacyjna - wykorzystanie budżetu do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych (wysokiego zatrudnienia, niskiej inflacji, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego, stabilności bilansu płatniczego).

Polityka stabilizacyjna powinna przeciwdziałać powstawaniu gwałtownych wahań rozwoju gospodarki (zwłaszcza recesji) wynikających z cyklów koniunkturalnych.