Slajd 3

Szlak Tatarski na Podlasiu obejmuje przede wszystkim ziemie powiatu sokólskiego. Rozciąga się wokół malowniczego krajobrazu Wzgórz Sokólskich, Puszczy Knyszyńskiej oraz Pagórków Nadświsłockich. Centralnymi miejscowościami szlaku są Kruszyniany i Bohoniki, ale już sama podróż w te miejsca dostarcza przyjemności obserwowania przepięknej przyrody i interesujących miasteczek. Szlak dzieli się na:

Slajd 5 sokółka muzeum

znajduje się w centrum miasta Sokółki w budynku historycznym wybudowanym przez podskarbiego litewskiego Antoniego Tyzenhauza w 1770 r. Początkowo w budynku mieściły się urzędy handlowe (PZGS) lecz dzięki aktywności Towarzystwa Miłośników Ziemi Sokólskiej obiekt został zaadoptowany na potrzeby kulturalne[1].

W ciągu 20 lat istnienia udało się zebrać blisko 2000 eksponatów i dokumentów obrazujących dzieje Sokólszczyzny[2].

Piętro budynku przeznaczone jest na dział etnograficzny. Znaleźć tu można wyroby rzemiosła ludowego codziennego użytku (m.in. narzędzia rolnicze) oraz sztuki ludowej (m.in. tkaniny dwuosnowowe, hafty). Dział tatarski przypomina dzieje osadnictwa tatarskiego na terenie Rzeczypospolitej i Litwiy, przybliża zwyczaje Tatarów polskich, ich tradycję oraz wzajemne przenikanie się kultury polskiej i tatarskiej. Na parterze znajduje się dział historyczny, utworzony w 1984 r., który dzięki zgromadzonym eksponatom obrazuje dzieje Sokółki i okolic począwszy od 1524 r., kiedy to król Zygmunt I Stary przekazał te tereny swojej żonie królowej Bonie. W pomieszczeniach znajdują się eksponaty obrazujące Syberyjską Golgotę, walki oddziałów leśnych Armii Krajowej w obwodzie sokólskim i walki mieszkańców Sokólszczyzny na Frontach Europy w II wojnie światowej.

Slajd 6

Jest to neoklasycystyczna świątynia wybudowana w 1848 r. Kościół charakteryzuje trójnawowa struktura, oraz jednokondygnacyjna fasada zwieńczona dwiema symetrycznie rozmieszczonymi wieżami na rzucie kwadratów. W świątyni znajdują się trzy ołtarze: główny z obrazem św. Antoniego i przysłoniętym obrazem Wniebowzięcia NMP, boczny po prawej stronie św. Michała oraz boczny po lewej stronie św. Anny.

W październiku 2008 r. w Kościele św. Antoniego miało miejsce domniemanego cudu eucharystycznego. Zgodnie z ustalonymi przepisami liturgicznymi, upuszczoną przez księdza na posadzkę kościelną Hostię umieszczono w wypełnionym wodą specjalnym naczyniu, w którym miała się rozpuścić. Naczynie zamknięto w sejfie w zakrystii. Po tygodniu w naczyniu na zanurzonym Komunikancie znaleziono plamę sprawiającą wrażenie krwi.

Rasa konia sokólskiego powstała z długotrwałego krzyżowania miejscowego konia prymitywnego z rasami zimnokrwistymi, a przede wszystkim z mniejszą odmianą ardenów, belgów i bretonów. Nazwa rasy pochodzi od miasta Sokółka, wokół którego znajduje się główny ośrodek hodowli tych koni. Konia sokólskiego nazywa się też niekiedy białostockim.

W mieście i okolicach kręcono sceny do komedii: „U Pana Boga za piecem”, „U Pana Boga w ogródku”, „U Pana Boga za miedzą”.

SLAJD 7 Kraśniany 2 km od sokółki można pojeździć konno.

Slajd 8 Bohoniki – meczet

W Bohonikach największą atrakcją jest meczet z II poł. XIX w. Został on wybudowany na planie kwadratu z wystającym nieco gankiem. Budynek jest okryty czterospadowym dachem z wieżyczką wykończoną kopułą i półksiężycem. Wnętrze jest udostępnione dla zwiedzających.

Meczet dzieli się na część przeznaczona dla mężczyzn i część przeznaczoną dla kobiet. Podłogi są wyścielone kobiercami, zaś na ścianach wiszą muhiry – dekoracyjne tkaniny z wersetami z Koranu. Znajduje się tam również charakterystyczne dla meczetów wyposażenie: mihrab, czyli wnęka określająca kierunek świętego miasta muzułmanów Mekki oraz minbar – miejsce z którego duchowny przewodniczy modlitwie.

Slajd 10 Mizar

Bohoniki to miejscowość, w której mamy możliwość zobaczyć największy cmentarz muzułmański w Polsce. Wejście na Mizar stanowi okazała brama, na której widnieją napisy w trzech językach: arabskim, białoruskim i polskim. Starsze mogiły mają charakterystyczną konstrukcję, składającą się z dwóch kamieni nagrobkowych – u głowy i u stóp zmarłego.

Ciekawostka

Do tatarskiej tradycji świąt należy dzielenie się sadogą. Są to najczęściej słodycze, choć spotkać można również owoce: jabłka, pomarańcze lub mandarynki. Jednak nie są to zwykłe owoce i słodycze. Sadogę może dać każdy, kto ma na to ochotę lub go na to stać. Jest ona ofiarowana w intencji, ale w jakiej to zależy od osoby, która ją ofiarowuje. Najczęściej jest to pomyślność rodziny lub wszystkich współwyznawców. Po "przepieciu" sadogi, czyli po odmówieniu odpowiedniej modlitwy rozdawana jest zebranym przed meczetem muzułmanom.

Slajd 11 Malawicze Górne wiatraki

Na wschód od Sokółki można zobaczyć na wzniesieniach wiele wiatraków. Nie są w najlepszym stanie, ale jak na polskie warunki ich liczba i to, że w ogóle jeszcze stoją, stanowi ewenement. Spośród zacnej jedenastki najciekawiej wygląda wiatrak w Malawiczach Górnych. Zachował bardzo uszkodzone skrzydła (śmigi) i wewnętrzne mechanizmy.

Wiatraki sokólskie oprócz ciekawej konstrukcji posiadały nowoczesne rozwiązania techniczne, takie jak np. przesiewacze mąki, windy do transportu zboża oraz mechanizmy regulowania położenia górnego kamienia młyńskiego w zależności od prędkości obrotu skrzydeł. Większość mechanicznych elementów wyposażenia została wykonana z drewna

Slajd 17 kruszyniany

Tu także znajdziemy wiele śladów tradycji tatarskich, przede wszystkim meczet i mizar, Największą atrakcją Kruszynian jest zabytkowy, założony w XVIII wieku meczet. Jest to niewielki drewniany budynek zbudowany na planie prostokąta, od strony północnej ozdobiony dwiema wieżyczkami zwieńczonymi hełmami i półksiężycami.

Historia powstania meczetu sięga króla Jana III Sobieskiego. Wieś Kruszyniany została założona w XVI wieku, a XVII wieku z nadania króla Jana otrzymali ją Tatarzy, którzy walczyli z Turkami po stronie Rzeczypospolitej. Po II wojnie światowej w okolicy zamieszkali wyznający Islam repatrianci z obszaru Białorusi. Meczet można zwiedzać od wewnątrz, w tym celu należy odszukać we wsi państwa Popławskich, którzy dysponują kluczami. Przy meczecie znajduje się stary cmentarz tatarskiXVII w (mizar). Wszystkie nagrobki na nim są zwrócone na wschód, dla ścisłości nogi na wschód (mały kamień) a głowa na zachód (duży kamień).

Po meczecie oprowadza polski tatar, hadżi Adam - zawsze do dyspozycji, tel: [phone]. Można kupić pamiątki, kartki, robić zdjęcia w środku. Całość pokazu, meczet i mizar, trwa około 2 godzin. Opłata co łaska do puszek.

Slajd 20 Supraśl

Klasztor Męski Zwiastowania NMP w Supraślu to jeden z pięciu prawosławnych monasterów męskich na terenie Polski. Klasztor Męski Zwiastowania NMP w Supraślu został ufundowany na początku XVI wieku przez Aleksandra Chodkiewicza, marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego, oraz Józefa Sołtana, biskupa prawosławnego. W 1501 roku była tu najpierw drewniana cerkiew, a kilkanaście lat później zakończono budowę obiektu murowanego. Klasztor był ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym, między innymi ze względu na działającą w nim bibliotekę z bogatymi zbiorami. W XVII wieku zaczął też prowadzić działalność wydawniczą. To właśnie w XVII i XVIII wieku klasztor przeżywał czasy swej świetności. Do obiektów klasztornych zalicza się Cerkiew Zwiastowania NMP, Cerkiew św. Jana Teologa, Pałac Archimandrytów, bramę-dzwonnicę i budynki klasztorne. Na pierwszy rzut oka wnętrze świątyni wydaje się niewielkie, ale to w zasadzie pozory. O jej wielkości stanowi kilka kondygnacji, co ważne, dostępnych zwiedzającym. Największy zachwyt w świątyni wywołuje ogromny, pozłacany żyrandol, również ozdobiony ikonami. Zawieszony pod ciekawym sklepieniem zwraca uwagę na to, co ponad głowami. Zarówno sklepienie jak i żyrandol można podziwiać wchodząc na piętro krętymi schodami jednej z wież Monasteru. Na samej górze wieży można podziwiać piękne widoki – panoramę całego Supraśla i okolic.

Klasztor Męski Zwiastowania NMP w Supraślu to jeden z sześciu prawosławnych monasterów męskich na terenie Polski.

Pałac B…

Zbudowany w latach 1892- 1903 przez przybyłego z Łodzi fabrykanta - Adolfa Buchholtza - pałac jest oryginalnym, jednopiętrowym budynkiem wykonanym na planie litery "L" w stylu eklektycznym. W harmonijny sposób łączy on w sobie cechy renesansu francuskiego (dach, owalne lukarny), niderlandzkiego (szczyty facjatek) i włoskiego (elewacje) z klasycystycznymi (portyk balkonowy) i secesyjnymi (ornamentyka, dekoracje sztukatorskie). We wnętrzu zachowały się w dość dobrym stanie secesyjne sztukaterie, gabinet A. Buchholtza, sala bankietowa z dębowym stropem, a także klatka schodowa. W pałacu ma siedzibę Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych znany ośrodek i ceniony ośrodek artystyczny - kuźnia przyszłych wielkich artystów. Odbywają się tu liczne wystawy prac artystycznych w tym biennale tkaniny artystycznej. Szkołę w Supraślu kończyli m. in. Leon Tarasewicz, Agnieszka Maciąg.

Slajd 27 pałac Lubomirskich

Pałac Krusensternów, później Rüdigerów i Lubomirskich, zbudowany przez barona Aleksandra Krusensterna w połowie XIX w. w stylu neoklasycystycznym. W czasie II wojny światowej białostocka siedziba gauleitera Prus Ericha Kocha. Spalony w 1944 r., odbudowany w latach 1956-1957. Pałac znajduje się w dzielnicy Dojlidy, otoczony jest XIX-wiecznym parkiem. Obecnie mieści się tu Wyższa Szkoła Administracji Publicznej.

28 Zespół pałacowo-parkowy Branickich

Pałac Branickich, to jeden z najciekawszych zabytków Białegostoku, jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i cenny zabytek architektury późnobarokowej.

Zamek z prawdziwego zdarzenia, murowany, gotycko-renesansowy wzniósł w Białymstoku na polecenie Piotra Wiesiołowskiego budowniczy królewski Hiob Bretfs. Zamek posiadał dwie kondygnacje, dostępu broniła fosa i umocnienia ziemne. Syn Piotra – Krzysztof Wiesiołowski został marszałkiem wielkim litewskim. Zmarł bezpotomnie w 1637 roku. W testamencie zapisał swoje dobra skarbowi Rzeczypospolitej.

Loża masońska

Loża wolnomularska - świątynia zakonna, podstawowa jednostka organizacyjna wolnomularstwa jak i miejsce spotkań wolnomularzy. Na jej czele stoi Czcigodny Mistrz oraz grupa oficerów lożowych. Dla powołania loży potrzeba przynajmniej siedmiu mistrzów wolnomularskich oraz zgody władz zakonnych.

Stary kościół farny Białystok

Kościół późnorenesansowy zbudowany w latach 1617-1626, murowany, wzniesiony z fundacji Piotra Wiesiołowskiego.

Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie fundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Pierwotnie świątynia miała charakter późnogotycki z elementami renesansu mazowiecko-litewskiego. Ściany Kościoła pokryte polichromią z 1751 wykonaną przez Antoniego Herliczkę.

Niewielki "Stary Kościół Farny" został zbudowany w latach 1617-1626. Do środka wchodzimy przez ozdobny portal. W barokowym ołtarzu znajduje się obraz "Wniebowzięcia NMP". Z prawej strony ołtarza widzimy: pomnik z czarnego marmuru poświęcony pamięci Stefana Mikołaja Branickiego i jego żony Katarzyny oraz nieco bliżej chóru gobelin poświęcony pamięci Izabeli z Poniatowskich Branickiej. Z lewej strony ołtarza ustawiono pomnik J.K. Branickiego oraz barokową ambonę. W połowie XIX w. mieszkańcy miasta rozpoczęli starania o wzniesienie nowego kościoła, jednak dopiero w 1899r. uzyskano od zaborczych władz cesarskich zezwolenie na wzniesienie jedynie "dobudówki" do małego barokowego kościółka. Wówczas rozebrano w nim prezbiterium i rozpoczęto budowę neogotyckiego kościoła.

Nowa część.

Konsekracji świątyni dokonano w 1905 r. Kościół zbudowany jest na planie krzyża łacińskiego, wnętrze jest trójnawowe z nawą poprzeczną. Od strony wejścia wznoszą się dwie wieże. Fasadę kościoła zdobią m.in. trzy portale. Na środkowym przedstawiono Ukrzyżowanego Chrystusa, nad bocznymi Chrystusa niosącego krzyż i scenę Zmartwychwstania. Drewniany neogotycki ołtarz główny został wzniesiony przez Wincentego Barańczaka w 1915r. Rzeźby ołtarza ukazują Wniebowzięcie Najświętszej Marii Manny, natomiast płaskorzeźby w jego bocznych częściach przedstawiają m.in. sceny Zwiastowania, Nawiedzenia, Narodzin i Ofiarowania. W nawie znajduje się obraz z rzeźbą Ukrzyżowanego, natomiast w lewej ołtarz z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej. W chórze nad kruchtą umieszczono organy o 42 głosach i 2500 piszczałkach. Nad nimi widzimy witraż przedstawiający św. Cecylię grającą na organach.

Kościół p.w. św. Rocha

Dzięki swej nowoczesnej, strzelistej sylwetce, na wielu przybyszach sprawia wrażenie powstałego zaledwie kilka lat wstecz, jednak został wzniesiony już ponad pół wieku temu. Niegdyś w tym miejscu znajdował się jeden z białostockich cmentarzy. Od 1996 r. kościół jest pięknie oświetlony w godzinach nocnych, otoczony jest murem przypominającym wały obronne. Na nim od strony ulicy Lipowej stoi rzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza projektu stanisława Horno-Popławskiego. Z muru odbok rzeźby roztacza się panorama na ulice: Lipową i Krakowską.

Muzeum Podlaskie w Białymstoku

Muzeum Historyczne zajmuje się głównie historią miasta i regionu. W jego zbiorach znajduje się ponad 35 tys. eksponatów, zgromadzonych w następujących działach: realia, ikonografia, archiwalia, numizmaty.