Opis budowy płuc oraz opłucnej
Boczne przestrzenie jamy klatki piersiowej wypełnione są przez płuca i opłucną.
Płuco(pulmo)- ma kształt porównywany do połowy stożka. Szeroka podstawa płuca spoczywa na przeponie, a wąski szczyt płuca wysuwa się powyżej obojczyka w obręb szyi. Płuco jest zawieszone na korzeniu płuca, w skład którego wchodzą jego naczynia i nerwy. Wewnątrz płuc oprócz naczyń i nerwów znajdują się dolne drogi oddechowe. Prawe płuco w wymiarze pionowym jest nieco krótsze od lewego ze względu na wyższe położenie przepony po tej stronie. Natomiast lewe płuco jest węższe z powodu bardziej lewostronnego położenia serca.
**Budowa zewnętrzna płuc.
*Szczyt płuca wypukla się do szyi przez otwór górny klatki piersiowej powyżej I żebra. Sąsiaduje tu poprzez osklepek opłucnej ze splotem ramiennym, pniem współczulnym i tętnicą podobojczykową wraz z jej gałęziami.
*Powierzchnie płuca.
Płuco ma trzy powierzchnie zewnętrzne: przeponową, żebrową i śródpiersiowa.
-Powierzchnie przeponowa- jest wklęsła, odpowiednio do kształtu przepony.
-Powierzchnia żebrowa- silnie wypukła, jest skierowana do żeber i przestrzeni międzyżebrowych.
-Powierzchnia śródpiersiowa- skierowana w stronę przyśrodkową, ma w części przedniej zaznaczający się wycisk sercowy. Jest on odpowiednio do położenia serca głęboki i duży po stronie lewej, a znacznie mniejszy po stronie prawej. Powierzchnia ta przylega do dużych naczyń krwionośnych. Do płuca lewego przylegają tętnice: aorta i tętnica podobojczykowa lewa, a do płuca prawego duże żyły: główna górna, nieparzysta, ramienno-głowowa prawa i podobojczykowa prawa.
**Brzegi i granice płuc
W płucu są dwa wyraźnie zaznaczone brzegi: brzeg przedni i brzeg dolny oraz zaokrąglony brzeg tylny.
Brzeg dolny oddziela powierzchnię przeponową od żebrowej i śródpiersiowej, a brzeg przedni odgranicza z przodu powierzchnię żebrową od śródpiersiowej. W brzegu przednim zaznacza się głębokie wcięcie sercowe.
Brzeg tylny nie jest wyraźnie zaznaczony. Zamiast niego znajduje się tu zaokrąglona powierzchnia płuc skierowana do kręgosłupa.
Brzeg przedni i dolny w rzucie na ściany klatki piersiowej wyznaczają przednią i dolną granicę płuc.
-Granica przednia płuc:
W odcinku górnym granice obu płuc biegną zbieżnie od stawu mostkowo-obojczykowego do przyczepu chrząstki II żebra do mostka. W odcinku środkowym kierują się ku dołowi wzdłuż bocznego brzegu mostka do przyczepu chrząstki IV żebra.
W odcinku dolnym granice płuc oddalają się. Granica prawa dochodzi do VI żebra w linii przymostkowej. Granica lewa od przyczepu chrząstki IV żebra kieruje się najpierw w stronę boczną, przebiegając odpowiednio do wcięcia sercowego płuca na wysokości IV żebra, a następnie, zginając się ku dołowi, dochodzi do VI żebra.
-Granica dolna płuc biegnie z obu stron podobnie, nieco niżej po stronie lewej i znajduje się:
+w linii mostkowej po stronie prawej – VI żebro, po stronie lewej – IV żebro
+w linii środkowoobojczykowej – VI żebro
+w linii pachowej środkowej po stronie prawej – VIII (VII) żebro, po stronie lewej – VIII (IX) żebro
+w linii łopatkowej – X żebro
+w linii przykręgosłupowej – wyrostek kolczysty dziesiątego kręgu piersiowego
**Szczeliny i płaty płuc
Płuco lewe ma dwa płaty, górny i dolny, a płuco prawe jest trzypłatowe – oprócz płata dolnego i górnego ma również płat środkowy. Między płatami znajdują się szczeliny, skośna i pozioma.
**Wnęka płuca
Na powierzchni śródpiersiowej każdego z płuc znajduje się wgłębienie – wnęka płuca. Wnęka płuca zawiera oskrzele główne, tętnicę i żyły płucne, tętnicę i żyły oskrzelowe, naczynia i węzły chłonne oraz sploty płucne, przedni i tylny, zawierające włókna układu autonomicznego. Struktury powyższe tworzą korzeń płuca.
**Oskrzela
W drogach oddechowych wewnątrz płuc rozróżnia się oskrzela, oskrzeliki i końcowe odcinki dróg oddechowych.
Oskrzela rozgałęziają się w płucu podobnie do rozgałęzień drzewa liściastego i biegną razem z gałęziami tętnicy płucnej. Gałęzie te, które z serca doprowadzają do płuca krew żylną, ściśle towarzyszą oskrzelom. Gałęzie żył płucnych, które krew tętniczą ( utlenioną w płucach) odprowadzają do serca, biegną bardziej promienisto ku wnęce.
***Opłucna i jama opłucnej
Opłucna jest błoną składającą się ze zrośniętej z płucami opłucnej płucnej i wyściełającej ścianę klatki piersiowej opłucnej ściennej. Między nimi znajduje się jama opłucnej. W opłucnej ściennej rozróżnia się opłucną żebrową i opłucną przeponową, które wyściełają ściany klatki piersiowej, oraz opłucną śródpiersiową oddzielającą jamę opłucnej od śródpiersia.
Jama opłucnej jest przestrzenią potencjalną, otoczoną ze wszystkich stron opłucną. Zawiera tylko niewielką ilość płynu surowiczego, który ułatwia ślizganie się płuc otoczonych opłucną płucną po opłucnej ściennej.
W jamie opłucnej panuje ciśnienie niższe od atmosferycznego. W razie uszkodzenia opłucnej do jamy opłucnej dostaje się powietrze, powodując zapadnięcie się płuca – odma opłucnowa.
**Zachyłki i granice opłucnej
W pobliżu miejsc, w których jedna część opłucnej ściennej przechodzi w drugą, powstają zachyłki niewypełnione przez płuca. Płuca wsuwają się do nich przy wdechu.
Rozróżnia się dwa większe zachyłki: zachyłek żebrowo-śródpiersiowy i zachyłek żebrowo-przeponowy, dostępne do badania fizykalnego i dwa mniejsze: zachyłek przeponowo-śródpiersiowy i kręgowo-śródpiersiowy.
+Zachyłek żebrowo-śródpiersiowy, określany również jako zachyłek żebrowo-śródpiersiowy przedni, znajduje się z przodu, między opłucną śródpiersiową a opłucną żebrową. Jego przyśrodkowa granica stanowi przednią granicę opłucnej ściennej i jamy opłucnej.
+Zachyłek żebrowo-przeponowy jest największym zachyłkiem jamy opłucnej. Ma kształt półksiężycowaty. Ogranicza go od dołu przejście opłucnej żebrowej w opłucną przeponową będące dolną granicą opłucnej ściennej. Dolna granica opłucnej zwykle położona jest o 1-2 międzyżebrza niżej od dolnej granicy płuc. Przeciętnie znajduje się ona w linii:
-środkowoobojczykowej – w siódmym międzyżebrzu
-pachowej środkowej – w dziewiątym międzyżebrzu
-łopatkowej – na wysokości XI żebra
-przykręgosłupowej – na wysokości wyrostka kolczystego dwunastego kręgu piersiowego
***Unerwienie płuc
Do płuc poprzez znajdujące się na ich korzeniach sploty płucne, przedni i tylny, dochodzą włókna przywspółczulne, współczulne i dośrodkowe. Włókna przywspółczulne (od nerwu błędnego) pobudzają mięśniówkę drzewa oskrzelowego, powodując skurcz oskrzeli i oskrzelików oraz wydzielanie ich gruczołów. Włókna współczulne (od górnych zwojów piersiowych oraz od zwoju szyjno-piersiowego pnia współczulnego) hamują powyższe czynności.
Literatura:
„Anatomia Człowieka” tom II A.Bochenek, M.Reicher
„Anatomia i Fizjologia Człowieka” W.Sylwanowicz, A.Michajlik i W.Ramotowski
„Anatomia Człowieka” tom III O.Narkiewicz, J.Moryś