Budowa serca i jego unaczynienie

 

SERCE - (cor) jest narządem zbudowanym ze swoistego mięśnia poprzecznie prążkowanego. Ma ono kształt spłaszczonego stożka, podstawą zwróconego ku górze.

Dziecko w wieku 2 - 4 lat ma stosunkowo duże serce i wykazuje dużą ruchowość bez zmęczenia.

W okresie pokwitania (14 - 16lat) serce jest zbyt małe w stosunku do całego organizmu i przez to słabe

W wieku 18- 20 lat osiąga normę

 

 

KSZTAŁT SERCA

W  sercu wyróżniamy:

Podstawę - zwrócona ku górze, ku tyłowi i ku stronie prawej

Koniuszek - skierowany ku dołowi ,przodowi i ku stronie lewej.

 

Na przeponie spoczywa powierzchnia przeponowa serca. Wypukła powierzchnia mostkowo-żebrowa zwrócona jest ku przodowi. Obydwie powierzchnie oddzielone są od siebie brzegiem prawym i leżą po stronie lewej powierzchnią płucną serca.

Na zew. powierzchni serca znajduje się szereg bruzd, w których leżą naczynia wieńcowe i ich gałęzie odżywiające miesień sercowy

 

Bruzda wieńcowa oddziela przedsionki od komór.

Bruzdy międzykomorowe przednia i tylna leżą na granicy między prawą a lewą komorą. Powyżej bruzdy wieńcowej znajdują się przedsionki serca. Od każdego z nich odchodzi po stronie bocznej uchyłek o kształcie bardzo spłaszczonego stożka, zwany uszkiem przedsionka. W górnej części przedniej powierzchni serca widzimy głównie pnie tętnicze. Skośnie od strony prawej ku lewej i ku górze przebiega pień płucny. Od strony lewej przylega do niego uszko przedsionka lewe, od tyłu graniczy on z aortą. Początkowy odcinek aorty krzyżuje się z pniem płucnym biegnąc skośnie od strony lewej i dołu ku stronie prawej i ku górze Nieco od tyłu, góry i strony prawej widoczna jest wpadająca do przedsionka prawego żyła główna górna. Żyła główna dolna wpada do przedsionka prawego bezpośrednio po przejściu przez przeponę. Od tyłu przedsionka lewego uchodzą trzy lub częściej cztery żyły płucne.

 

PRZEDSIONEK PRAWY

 

Przez ścianę tylna uchodzą do niego żyły główne -górna i dolna. W sąsiedztwie ujścia żyły głównej dolnej widzimy ujście zatoki wieńcowej serca zamykane, półksiężycowatego kształtu zastawką zatoki wieńcowej Na przedniej ścianie przedsionka leży wejście do uszka prawego.

Na powierzchni wew. uszka widzimy przebiegające zazwyczaj równolegle mięśnie grzebieniaste. Na przegrodzie miedzy przedsionkowej znajduje się zagłębienie zwane  dołem owalnym.

 

KOMORA PRAWA

Na przekroju poprzecznym ma kształt półksiężyca.

Światło komory zwęża się stopniowo w kierunku koniuszka serca

Ku przodowi od ujścia przedsionkowo-komorowego prawego widzimy początek pnia płucnego.

W ujściu pnia płucnego widoczna jest zastawka tego pnia, złożoną z trzech płatków półksiężycowatych. Każdy z płatków jedną swoja krawędzią przymocowuje się do ściany tętnicy, a brzegiem wolnym styka się z płatkami sąsiednimi,  zamykając światło tętnicy.

Zastawka pnia płucnego pozwala na swobodne przejście krwi do tętnicy podczas skurczu komory zamyka natomiast powrót do komory w czasie jej rozkurczu.

W ujściu przedsionkowo – komorowym prawym znajduje się zastawka przedsionkowo - komorowa prawa albo trójdzielna.

Każdy z jej płatków ma kształt zbliżony do trójkąta.

Jeden bok płatka jest przytwierdzony do pierścienia włóknistego otaczającego ujście ,dwa pozostałe są wolne.

Do wolnych brzegów i dolnej powierzchni każdego płata przymocowane są struny ścięgniste, które drugim końcem łączą się z wierzchołkami mięsni brodawkowatych.

Czynność strun ścięgnistych i mięsni brodawkowatych polega na tym, że nie pozwalają one na wywinięcie się zastawek w kierunku przedsionków podczas skurczu komór.

Na ścianie wew. komory przebiegają w rozmaitych kierunkach beleczki mięśniowe, z których wychodzą mięśnie brodawkowate. Ich liczba przeważnie odpowiada liczbie płatów zastawek.

 

 

KOMORA LEWA

Komora lewa (ventriculus sinister) jest dłuższa od prawej. Na przekroju poprzecznym ma ona kształt koła. Między przegrodą komorową a ujściem przedsionkowo-komorowym lewym bierze początek tętnica główna. W ujściu aorty znajduje się zastawka aorty, zbudowana z trzech półksiężycowatych płatków.

Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka zastawka dwudzielna (valva mitralis). Jej struny ścięgniste przymocowane są do dwóch silnie rozwiniętych mięśni brodawkowatych. Na powierzchni wewnętrznej komory lewej znajdują się beleczki mięśniowe.

 

ZASTAWKI

W sercu znajdują się cztery zastawki:

•   dwie pomiędzy przedsionkami serca a komorami serca (zastawka dwudzielna-D po stronie lewej i trójdzielna- T po stronie prawej) oraz

•   dwie pozostałe (zastawka aortalna - Ao i zastawka pnia płucnego- P) leżące w miejscu wyjścia dużych naczyń krwionośnych (aorta, tętnica płucna) z lewej i prawej komory serca.Zastawki otwierają się i zmykają bez przerwy w trakcie całego życia człowieka. Ich rola polega na zapobieganiu cofania się krwi z komór do przedsionków oraz z dużych naczyń (aorty, tętnicy płucnej) do komór serca; warunkują one prawidłowy przepływ krwi przez serce.

 

BUDOWA SERCA

Ściana serca składa się z trzech warstw; są to:

1)nasierdzie {epicardium)

2)mięsień sercowy (myocardium)

3)wsierdzie (endocardium).

Nasierdzie jest cienką błoną surowiczą pokrywającą zewnętrzną powierzchnię mięśnia sercowego wraz z leżącymi na jego powierzchni naczyniami wieńcowymi. Na początkowych odcinkach wielkich naczyń nasierdzie przechodzi w zewnętrzną blaszkę osierdzia.

Wsierdzie

jest cienką, przezroczystą błoną. Składa się ono z cienkiej warstwy tkanki łącznej, pokrytej warstwą płaskich komórek. Wsierdzie pokrywa ściany przedsionków i komór, przechodząc bezpośrednio w błonę wyściełającą wnętrze naczyń. Zastawki zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej, pokrytej po obu stronach przez wsierdzie.

 

WOREK OSIERDZIOWY

Serce umieszczone jest w worku osierdziowym. Osierdzie {pericardium) składa się z dwóch blaszek: zewnętrznej, czyli ściennej, i z wewnętrznej, czyli trzewnej, lub nasierdzia. Między nimi znajduje się szczelinowata przestrzeń, zawierająca niewielką ilość płynu. Blaszka ścienna tworząca worek wsierdziowy przylega do opłucnej śród-piersiowej, do tylnej powierzchni mostka, do przepony i od tyłu do przełyku.

Blaszka trzewna osierdzia (nasierdzie) pokrywa mięsień sercowy wraz z naczyniami wieńcowymi otoczonymi niewielką warstwą tłuszczu, który grupuje się w sąsiedztwie naczyń. Blaszka trzewna przechodzi w blaszkę ścienną na początkowych odcinkach wielkich naczyń serca. W worku osierdziowym znajduje się niewielka ilość płynu, który zapobiega tarciu serca podczas jego pracy.

 

 

UNACZYNIENIE I UNERWIENIE SERCA

 

Serce unaczyniają tętnice wieńcowe prawa i lewa (aa. coronariae dextra et sinistra). Tętnice wieńcowe odchodzą bd wstępującej części aorty tuż powyżej płatków półksiężycowatych. Leżą one pod nasierdziem, otoczone tkanką tłuszczową. Tętnica wieńcowa prawa biegnie w bruździe wieńcowej między uszkiem a przedsionkiem prawym, dostaje się na tylną powierzchnię serca i w bruździe między komorowej tylnej podąża w kierunku koniuszka serca. Tętnica wieńcowa lewa dzieli się na dwie gałęzie: gałąź między komorowa przednia kieruje się ku dołowi, biegnąc w bruździe między komorowej przed­niej; gałąź okalająca biegnie w lewo w bruździe wieńcowej między przedsion­kiem lewym a uszkiem.

 

Żyły serca uchodzą do zatoki wieńcowej, która biegnie na tylnej powierzchni serca. Żyła wielka serca biegnie początkowo w bruździe między komorowej przedniej, zawraca na lewo wzdłuż bruzdy wieńcowej, a końcowy jej odcinek rozszerza się w zatokę wieńcową. Żyła średnia serca biegnie w bruździe między komorowej tylnej. Żyła mała serca przebiega w prawej części bruzdy wieńcowej. Nerwy serca pochodzą od nerwu błędnego i pnia współczulnego. Gałęzie tych nerwów tworzą splot sercowy.

mały obieg krwi – zwany także krążeniem płucnym, służy wzbogaceniu krwi w tlen w płucach i wydaleniu dwutlenku węgla. Rozpoczyna się pniem płucnym wychodzącym z prawej komory serca. Następnie pień płucny dzieli się na tętnicę lewa i prawą. Tętnicami płucnymi krew płynie do naczyń włosowatych płuc, gdzie oddaje dwutlenek węgla, a pobiera tlen. Następnie żyłami płucnymi (po dwie z każdego płuca) powraca do lewego przedsionka. Tutaj kończy się krążenie płucne.

duży obieg krwi - rozpoczyna się w lewej komorze, skąd krew wpływa do aorty rozgałęziającej się następnie na coraz mniejsze tętnice. W tkankach tworzy się sieć naczyń włosowatych, gdzie zachodzi wymiana gazowa między krwią a komórkami. Krew po oddaniu tlenu i pobraniu dwutlenku węgla wraca żyłami do serca. Do przedsionka prawego wpływa z żyły głównej.

Budowa i funkcje układu oddechowego.

Układ oddechowy służy do pobierania tlenu z powietrza i wydalania dwutlenku węgla z organizmu oraz utrzymuje prawidłowy poziom odczynowości krwi (pH=7,4 dla krwi).

Budowa:
            a) górne drogi oddechowe (jama nosowa i gardłowa)
            b) dole drogi oddechowe (krtań, tchawica, oskrzela)
            c) narząd oddechowy, czyli płuca.

NOS ma kształt trójściennej piramidy. Posiada nasadę nosa, grzbiet nosa, skrzydła nosa które mogą się częściowo zwierać i rozwierać. „Rusztowanie nosa”: kości nosowe, chrząstka przegrody nosa, chrząstki boczne, chrząstki skrzydłowe. A ogólnie to z podstawy nosa i nozdrzy przednich. Nos pokryty jest skórą, w której znajdują się liczne gruczoły łojowe (zapobiegają utracie ciepła i wody). Nos może mieć kształt: prosty – grecki, wypukły – rzymski, haczykowaty – semicki.

JAMA NOSOWA podzielona jest na dwie połowy. Przegroda nosa ustawiona w płaszczyźnie strzałkowej, która zbudowana jest kości (lemiesz, blaszka pionowa kości sitowej), chrząstki (chrząstka przegrody nosa) oraz skóry (część błoniasta).
Od tyłu jama nosowa łączy się z gardłem przez nozdrza tylne, natomiast nozdrza przednie otwierają część zwaną przedsionkiem nosa.
Jama nosowa łączy się z wypełnionymi powietrzem zatokami (mają wpływ na barwę głosu) przynosowymi.
Przewód nosowy dolny łączy się z oczodołem przez przewód nosowo – łzowy przez który ciecz łzowa odpływa z worka łzowego do jamy nosowej. 
Jama nosowa jest wysłana błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, a przedsionek nosa skórą z krótkimi, grubymi włosami. Błona śluzowa jest silnie unaczyniona i zawiera liczne komórki wydzielające śluz.

Podział czynnościowy jamy nosowej:
            a) okolica węchowa: górna część jamy nosowej, tu znajduje się narząd węchu
            b) okolica oddechowa: obejmuje dolną część jamy nosowej, przez nią przechodzi powietrze do dalszych odcinków dróg oddechowych, tu powietrze wdychane jest oczyszczane z kurzu, ogrzane i nasycone parą wodną.

JAMA GARDŁOWA jest wspólnym odcinkiem układu pokarmowego i oddechowego.

KRTAŃ ma kształt trójściennej piramidy szerszej u góry a węższej u dołu. Jest zawieszona za pomocą więzadeł i mięśni kości gnykowej, leży na wysokości C₄ i C₅. 
Od dołu krtań łączy się z tchawicą, do jej powierzchni bocznych przylega tarczyca i częściowo mięśnie szyi, a tylna powierzchnia krtani sąsiaduje z gardłem.
Budowa:
            a) 9 chrząstek (1 tarczowa, 1 pierścieniowata, 1 nagłośniowa, 2 nalewkowate, 2    różkowate, 2 klinowate)
            b) więzadła krtani łączące krtań z otoczeniem (3) i więzadła właściwe krtani
            c) mięśnie krtani: mięśnie łączące krtań z otoczeniem i mięśnie właściwe krtani, które wpływają na ruchy poszczególnych chrząstek zmieniając ich wzajemne położenie oraz rozszerzają lub zwężają szparę głośni

Jama krtani, czyli część wewnętrzna jest wysłana błoną śluzową, a pokryta nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, natomiast fałdy nosowe nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Dzieli się na trzy części:
   a) przedsionek krtani,
   b) głośnia (najwęższa część krtani) tu znajdują się fałdy głosowe i tu powstaje głos
            -> powietrze przechodząc przez zwężoną głośnię wprawia w drgania fałdy nosowe
            -> wysokość głosu zależy od napięcia fałdów nosowych i od wielkości krtani (mała –
                                                                                                               wysoki głos, duża - niski)
            -> barwa głosu zależy od budowy i funkcji przestrzeni rezonansowych
   c) jama podgłośniowa.

Rola krtani:
   a) narząd głosu
  b) stanowi część dolnych dróg oddechowych
!!! c) chroni drogi oddechowe przed aspiracją (przedostaniem sie) pokarmu do nich z gardła.

TCHAWICA leży na wysokości C₆ – Th₅, ma kształt sprężystej spłaszczonej od tyłu rurki, ma długość 10 – 15cm, a szerokość 13 – 22mm.
Od góry łączy się z krtanią, a w dolnym odcinku dzieli się na dwa oskrzela główne: prawe i lewe. Spłaszczona powierzchnia tylna tchawicy przylega do przełyku. W części szyjnej jest otoczona przez gruczoł tarczowy i jest dostępna w badaniu dotykiem w części szyjnej. „Rusztowanie tchawicy” stanowią chrząstki tchawicze w liczbie 15 – 20 w kształcie podkowy połączone więzadłami obrączkowymi. Tylna część tchawicy przylegająca do przełyku nie zawiera chrząstek i nosi nazwęściany błoniastej (ułatwia przesuwanie się kęsów pokarmu przez przełyk).

OSKRZELA: tchawica dzieli się na dwa główne oskrzela:
a) prawe, które jest grusze i krótsze, ma długość 3-5cm, leży bardziej pionowo jakby w przedłużeniu tchawicy
b) lewe, które jest cieńsze i dłuższe, ma długość 5-8cm, biegnie bardziej poziomo.
Oskrzela zbudowane są z chrząstek, więzadeł i tk. mięśniowej gładkiej.

Dalej oskrzela główne dzielą się na oskrzela płatowe.
Oskrzele główne prawe dzieli się na 3 oskrzela płatowe: górne, środkowe i dolne.
Oskrzele główne lewe na 2 płaty: górne i dolne.

Dalej oskrzela płatowe dzielą się na segmentowe (9 lewych i 10 prawych).

Dalej oskrzela segmentowe dzielą się na oskrzela zrazikowe, a te na oskrzeliki końcowe, a te na oddechowe zakończone pęcherzykami płucnymi.

 OPŁUCNA

Otacza całe płuco z wyjątkiem wnęki płuca (łac. hilus pulmonis), na której wywija się przechodząc płynnie w opłucną ścienną. W szczelinach między płatami opłucna dochodzi do dna szczeliny i ściśle przylegając, przechodzi na stronę przeciwległą. Płaty są więc oddzielone podwójną blaszką surowiczą dzięki czemu ślizgają się między sobą ze zmniejszonym tarciem.

Opłucna płucna nie zrasta się z płucami, lecz ściśle przylega. Dowodem na to jest występowanie obrzęku podopłucnowego (odmy).

Aorta dzieli się na kilka odcinków: odróżnia się aortę wstępującą (aorta ascendens), łuk aorty (arcus aortae) i aortę zstępującą (aorta descendens), w której wyróżniamy dwie części: – aortę piersiową (aorta thoracica) – aortę brzuszną (aorta abdominalis)

Aorta wstępująca:

wychodzi z lewej komory serca (jej ujście rzutujemy za mostkiem na wysokości III przestrzeni międzyżebrowej. Stąd biegnie do góry na prawo i do tyłu do wysokości II stawu mostkowo-żebrowego, gdzie przechodzi w łuk aorty. Jest całkowicie pokryta workiem osierdziowym. Oddaje:

• tętnicę wieńcową prawą

• tętnicę wieńcową lewą

Od tyłu sąsiaduje z lewym przedsionkiem, oddzielona od niego zatoką poprzeczną osierdzia; z przodu pokrywa ją pień płucny i prawe uszko (wyżej: osierdzie, opłucna prawa, przedni brzeg prawego płuca, pozostałości grasicy i tkanka tłuszczowa). Z prawej strony sąsiaduje z żyła główną górną i prawym uszkiem, a z lewej z pniem płucnym.

Łuk aorty:

łączy aortę wstępującą ze zstępującą. Rozpoczyna się na poziomie II stawu mostkowo-żebrowego po stronie prawej i biegnie ku górze, ku tyłowi i w stronę lewą do przodu od tchawicy oraz lewego obwodu przełyku i wreszcie kieruje się ku dołowi, kończąc się na stronie lewej trzonu Th3 lub Th4, gdzie przedłuża się w aortę zstępującą. Najwyższy punkt górnego wypukłego brzegu łuku leży ok. 2 – 3 cm poniżej górnego brzegu mostka. Z przodu i po lewej łuk aorty sąsiaduje z: lewą żyłą ramienno-głowową, lewym nerwem błędnym; z tyłu i po prawej sąsiaduje z tchawicą, lewym brzegiem przełyku, przewodem piersiowym i splotem sercowym.

Część piersiowa aorty zstępującej:

przebiega w śródpiersiu tylnym. Rozpoczyna się na wysokości Th3/4 (lub nawet Th5 wg. podręcznika), a kończy przy przejściu przez rozwór aortowy na wysokości Th12, przechodząc w aortę brzuszną. Począwszy od wysokości Th8 leży przed kręgosłupem, do przodu od przełyku. Stosunek aorty piersiowej do przełyku jest zmienny: w górnej części aorta przylega do lewego obwodu przełyku, biegnie skośnie w dół i przyśrodkowo, wsuwając się między przełyk i kręgosłup; przy przejściu przez przeponę aorta leży do tyłu i nieco po prawej od przełyku.

Z przodu, idąc od góry aorta piersiowa sąsiaduje z: korzeniem lewego płuca, osierdziem, przełykiem oraz przeponą; z tyłu: do kręgosłupa, żyły nieparzystej krótkiej i ż. nieparzystej krótkiej dodatkowej; po prawej sąsiaduje z ż. nieparzystą i przewodem piersiowym; po lewej z lewym płucem i opłucną ścienną śródpiersiową lewą. Gałęzie:

Gałęzie trzewne:

• gg. (tętnice) oskrzelowe (lewe) (rami bronchiales) (Uwaga! wg. podręcznika gałęzie oskrzelowe od aorty piersiowej odchodzą do obu płuc)

• gg. przełykowe (rami esophageales)

• gg. środpiersiowe (rami mediastinales)

• gg. osierdziowe (rami pericardiaci)

Gałęzie ścienne:

• tętnice przeponowe górne (aa. phrenicae superiores)

• tętnice międzyżebrowe ty