BUDOWA SERCA. FAZY PRACY MECHANICZNEJ SERCA.

Serce:

1. Prawy przedsionek

2. Lewy przedsionek

3. Żyła główna górna

4. Łuk aorty

5. Lewa tętnica płucna

6. Żyła płucna dolna

7. Zastawka mitralna

8. Zastawka aortalna

9. Komora lewa

10. Komora prawa

11. Żyła główna dolna

12. Zastawka trójdzielna

13. Zastawka pnia płucnego

Budowa serca

Serce składa się z dwóch przedsionków - lewego i prawego oraz dwóch komór - lewej i prawej. Przedsionki oddziela od siebie przegroda międzyprzedsionkowa, natomiast komory - przegroda międzykomorowa. Przedsionki są oddzielone od komór przegrodą przedsionkowo - komorową, w której znajdują się otwory umożliwiające kontrolowany jednokierunkowy przepływ krwi z przedsionków do komór. Otwory te to odpowiednio: ujście przedsionkowo - komorowe lewe i prawe. Przedsionek prawy ma kształt nieregularnego sześcianu. W ścianie górnej przedsionka prawego jest ujście żyły głównej górnej, a w ścianie tylnej ujście żyły głównej dolnej i ujście zatoki wieńcowej serca. W ścianie dolnej przedsionka znajduje się ujście przedsionkowo - komorowe prawe zamknięte zastawką trójdzielną, która zapobiega cofaniu się krwi do przedsionka prawego podczas skurczu prawej komory. Jest ona zbudowana z trzech płatków. Płatki mają przyczepy na pierścieniu włóknistym, który otacza to ujście przedsionkowo - komorowe. Do brzegów wolnych płatków zastawki przyczepione są struny ścięgniste rozpoczynające się na mięśniach brodawkowych komory. Zabezpiecza to płatki zastawki przed wynicowaniem do jamy przedsionka, pod naporem krwi w czasie skurczu komory. Prawa komora ma w przybliżeniu kształt piramidy podstawą zwróconej w kierunku przedsionka. U podstawy prawej komory znajdują się dwa otwory: ujście przedsionkowo - komorowe prawe oraz ujście pnia płucnego. Pień płucny zamyka trójpłatkowa zastawka pnia płucnego (półksiężycowata).

Przedsionek lewy kształtem zbliżony jest do przedsionka prawego. Tu ujście mają poziomo ułożone obie pary żył płucnych. Na dolnej ścianie przedsionka znajduje się ujście przedsionkowo - komorowo lewe. Jest ono zamknięte przez zastawkę przedsionkowo - komorowo lewą - dwudzielną (mitralną). Podobnie jak w prawej komorze serca, płatki tej zastawki mają przyczepy na pierścieniu włóknistym. Struny ścięgniste i mięśnie brodawkowe zabezpieczają ją przed wynicowaniem do przedsionka podczas skurczu lewej komory.

Komora lewa ma kształt stożka i ma grubsze ściany niż komora prawa. Na podstawie zwróconej ku przedsionkowi lewemu znajduje się ujście przedsionkowo - komorowe lewe i ujście tętnicy głównej - aorty. Ujście aorty zamknięte jest trójpłatkową zastawką półksiężycowatą aorty.

Czynność mechaniczna serca.

Zjawiska zachodzące podczas czynności mechanicznej serca tworzą tzw. okres lub cykl pracy serca. Fizjologicznie jeden cykl pracy serca (skurcz i rozkurcz przedsionków i komór) trwa około 0,8 sekundy. Skurczowi i rozkurczowi mięśnia sercowego towarzyszy napełnianie się i opróżnianie się z krwi jam serca. Jeden kierunek przepływu krwi - od zbiorników żylnych do zbiorników tętniczych - wiąże się z budową jam serca i istnieniem zastawek, które uniemożliwiają cofanie się krwi.

Krew szybko napływa z obu zbiorników żylnych do przedsionków i przez otwarte ujścia przedsionkowo - komorowe do komór w fazie rozkurczu w okresie szybkiego wypełniania się komór krwią. Pierwszy kurczy się mięsień przedsionków i krew wypełniająca jamy przedsionków zostaje wtłoczona do komór przez otwarte ujście przedsionkowo - komorowe prawe i lewe. Następnie skurczem izowolumetrycznym rozpoczyna się skurcz komór. Zastawki przedsionkowo - komorowe: prawa - trójdzielna i lewa - dwudzielna, zamykają się, napięcie mięśnia komór szybko zwiększa się czemu towarzyszy szybki wzrost ciśnienia w obu komorach.

W momencie, kiedy ciśnienie krwi w komorach przewyższy ciśnienie w zbiornikach tętniczych, zastawka pnia płucnego i zastawka aorty otwierają się i krew jest wtłaczana do zbiorników tętniczych. Ilość krwi wtłaczanej przez jedną z komór serca do odpowiedniego zbiornika tętniczego, to objętość wyrzutowa serca. Otwieranie się zastawek pnia płucnego i aorty rozpoczyna skurcz izotoniczny komór, w czasie którego krew jest wtłaczana do zbiorników tętniczych. Faza rozkurczu komór rozpoczyna się z chwilą wystąpienia krótkiego okresu, w którym ciśnienie w komorach zaczyna opadać. Następuje rozkurcz izowolumetryczny komór, w czasie którego zarówno zastawki pnia płucnego i aorty, jak i przedsionkowo - komorowe są zamknięte. Okres szybkiego wypełniania się komór rozpoczyna się od otworzenia się zastawek przedsionkowo - komorowych i przepływu do komór krwi nagromadzonej w przedsionkach. Następnie występuje okres przerwy, po którym kurczy się mięsień przedsionków i druga porcja krwi wypełniającej jamy przedsionków zostaje wtłoczona pod niewielkim ciśnieniem do komór. Kolejny cykl pracy serca rozpoczyna się od skurczu izowolumetrycznego. Objętość krwi tłoczonej przez prawą i lewą komorę do zbiorników tętniczych w czasie pojedynczego cyklu pracy serca są sobie prawie równe, natomiast ciśnienie skurczowe w lewej komorze jest pięciokrotnie wyższe od ciśnienia w prawej komorze.

Literatura: Zarys anatomii człowieka z elementami antropologii. Pod red. K. Czechowicza, Fizjologia człowieka w zarysie. W. Traczyk

---