Budowa i funkcja mięśnia
sercowego

Opracowała

płyny ustrojowe - limfa i
krew.

Układ krążenia nazywany jest układem wewnętrznego transportu.

Składają się na niego dwa układy:

limfatyczny oraz krwionośny

oraz

•

Mięsień sercowy

•

Naczynia krwionośne – tętnice i
żyły

Funkcja układu krążenia

•

tlenu z narządów oddechowych do tkanek,

•

dwutlenku węgla z tkanek do narządów

oddechowych,

•

substancji odżywczych wchłoniętych z jelita

cienkiego do tkanek (przez wątrobę),

•

hormonów z miejsca ich syntezy do komórek,

•

zbędnych metabolitów z tkanek do wątroby, a

stąd do nerek,

•

przeciwciał i innych substancji;

transportowa:

Funkcja układu krążenia

•

utrzymuje odpowiednie pH
organizmu;

•

odpornościowa;

•

obronna w procesie krzepnięcia krwi;

•

termoregulacyjna

Szkielet serca - to ścięgniste struktury zlokalizowane
dookoła naturalnych otworów serca, tak zwanych ujść
serca (ujście aorty, pnia płucnego i dwa ujścia
przedsionkowo-komorowe), na które składają się:

• 4 pierścienie włókniste - zlokalizowane dookoła ujść serca

• 2 trójkąty włókniste - łączące pierścień włóknisty aorty z
pierścieniem włóknistym ujść przedsionkowo-
komorowych prawego i lewego

• część błoniasta przegrody międzykomorowej

Zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej i przyczepiają się
do nich płatki zastawek serca oraz włókna mięśnia
sercowego.

Topografia serca

Serce leży w śródpiersiu, za

mostkiem.

2/3 serca leży na lewo od płaszczyzny

pośrodkowej ciała, a tylko 1/3 na

prawo od tej płaszczyzny.

W stosunku do kręgosłupa leży na

wysokości Th4 - Th8

Serce jest narządem zbudowanym

ze swoistego mięśnia poprzecznie

prążkowanego. Ma kształt

spłaszczonego stożka, podstawą

zwróconego ku górze. Wielkość

serca równa się w przybliżeniu

wielkości pięści osobnika.

Serce człowieka jest narządem

czterojamowym, składa się z 2

przedsionków i 2 komór.

Rodzaje tkanki mięśniowej

1. Prawy
przedsionek
2. Lewy przedsionek
3. Żyła główna
górna
4. Łuk aorty
5. Lewa tętnica
płucna
6. Żyła płucna dolna
7. Zastawka
mitralna
8. Zastawka
aortalna
9. Komora lewa
10. Komora prawa
11. Żyła główna
dolna
12. Zastawka
trójdzielna
13. Zastawka pnia
płucnego

Przedsionek prawy (łac. atrium
dexter) - zbiera krew z całego organizmu
oprócz płuc. Uchodzą do niego:

•

żyła główna górna - zbiera krew
z nadprzeponowej części ciała

•

żyła główna dolna - zbiera krew
z podprzeponowej części ciała

•

zatoka wieńcowa - uchodzą do niej żyły duże
i średnie serca.

Ściany przedsionka prawego

•

przednia - uwypuklająca się w uszko prawe

•

górna - tu znajduje się ujście żyły głównej górnej

•

tylna - znajdujemy tu dwa otwory: ujście żyły głównej

dolnej, otoczone przez szczątkową zastawkę żyły

głównej dolnej. W tej ścianie znajduje się

również ujście zatoki wieńcowej), zamkniętej również

szczątkową zastawką.

•

przyśrodkowa - stanowi ją przegroda

międzyprzedsionkowa, w której znajduje się

zagłębienie - dół owalny którego dno stanowi zarośnięta

zastawka dołu owalnego) - pozostałość pierwotnej

przegrody międzyprzedsionkowej

•

boczna - zwykle znajdują się tu drobne ujścia niewielkich

żył przednich serca oraz żył najmniejszych). Poza tym

przebiega tu grzebień graniczny.

•

dolna - stanowi ją ujście przedsionkowo-komorowe

prawe (ujście żylne prawe)

Komora prawa (łac. ventriculus dexter) - z
przedsionka prawego przez zastawkę
trójdzielną krew przepływa do komory
prawej, a stąd przez pień płucny (łac.
truncus pulmonalis) do obu płuc tworzą
krążenie czynnościowe płuc.

Komora prawa ma kształt trójściennego
ostrosłupa skierowanego podstawą ku górze.
Komora ta pompuje krew pod znacznie
niższym ciśnieniem niż komora lewa. Z
tego powodu ściana komory prawej jest
znacznie cieńsza (ok. 5 mm), co wywołuje
sierpowaty kształt komory na przekroju
poprzecznym. Wierzchołek komory leży
ok. 10 mm od wierzchołka serca. Odpowiada
to najniższym odcinkom bruzd
międzykomorowych przedniej i tylnej.

W położeniu prawidłowym podstawa komory
skierowana jest ku górze, tyłowi i w prawo.
Znajdują się w niej dwa otwory zamknięte
zastawkami: ujście przedsionkowo-
komorowe prawe i ujście pnia płucnego.
Oddziela je mięśniowy wał - grzebień
nadkomorowy Oddziela on drogę dopływną
od odpływnej (stożek tętniczy prawy.
Powierzchnia stożka tętniczego jest
gładka, zaś właściwa komora wysłana jest
licznymi beleczkami mięśniowymi.

Ujście przedsionkowo-komorowe prawe zamyka
zastawka trójdzielna. Tworzą ją trzy płatki:
przedni, tylny i przyśrodkowy.
Przyczep wszystkich płatków znajduje się w
pierścieniu włóknistym. Pomiędzy płatkami
głównymi często znajdują się dodatkowe płatki
pośrednie. Do płatków zastawki przyczepiają się
struny ścięgniste biegnące od mięśni
brodawkowatych.
Ujście pnia płucnego zamyka zastawka złożona z
trzech płatków półksiężycowatych przedniego,
prawego i lewego.

Przedsionek lewy

•

żyła płucna górna lewa

•

żyła płucna górna prawa

•

żyła płucna dolna lewa

•

żyła płucna dolna prawa

z płuc krew zbierają cztery żyły
uchodzące do przedsionka lewego:

Podobnie jak w przedsionku prawym wywodzi
się z dwóch rozwojowo odrębnych części: o
gładkich ścianach, powstałej ze zlania się
końcowych odcinków żył płucnych oraz
pokrytego licznymi mięśniami grzebieniastymi
właściwego przedsionka, ograniczonego
właściwie do uszka lewego. W
porównaniu z uszkiem prawym jest ono dłuższe,
węższe i nieco załamane, gdyż zachodzi na
pień płucny.

Na ścianie przyśrodkowej widać niekiedy
pozostałość zastawki otworu owalnego.
Można zauważyć również na ścianie
przedsionka ujścia żył najmniejszych
serca. Na ścianie tylnej zaznacza się
wycisk przełyku, a na przedniej wyciski
aorty i pnia płucnego. Dolną ścianę
stanowi ujście przedsionkowo-komorowe
lewe.

Komora lewa - z przedsionka lewego przez
zastawkę dwudzielną (mitralną) krew
przepływa do komory lewej, a stąd do tętnicy
głównej. Krew z aorty zaopatruje odżywczo cały
organizm człowieka. Grubość ściany wynosi
średnio 15 mm. Ma kształt stożka i jest
bardziej wysmukła i dłuższa niż prawa. Jej
wierzchołek jest tożsamy z koniuszkiem serca.

Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka
zastawka dwudzielna (mitralna) utworzona przez
płatki przedni i tylny, które za pomocą strun
ścięgnistych łączą się z mięśniami
brodawkowatymi przednim i tylnym. Między
głównymi płatkami zastawki często występują
drobne płatki pośrednie. Płatki przyczepiają się
do obwodu pierścienia ścięgnistego. Ujście aorty
zamykają podobnie jak ujście pnia płucnego trzy
płatki półksiężycowate: prawy, tylny i lewy.

Na przekroju ściany serca możemy wyróżnić trzy warstwy:

wsierdzie

- jest to jednowarstwowy nabłonek płaski

spoczywający na łącznotkankowej blaszce właściwej wsierdzia.

śródsierdzie

- składa się z trzech głównych elementów:

-

szkielet serca - znajduje się w podstawie serca na granicy
między przedsionkami i komorami.

- układ przewodzący serca

- mięsień sercowy czyli właściwe myocardium. Składa

się na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór

nasierdzie

- jest to blaszka trzewna osierdzia

surowiczego.

Składają się na niego:

węzeł zatokowo-przedsionkowy

- generuje on wskutek

powolnej samoistnej depolaryzacji prawidłowy rytm zatokowy
skurczów serca.

węzeł przedsionkowo-komorowy
pęczek przedsionkowo-komorowy

(pęczek Hisa) na który

składa się pień (odnoga wspólna) jedyne połączenie między
mięśniówką przedsionków i komór oraz odnogi prawej i lewej.
Wszystkie odnogi biegną w przegrodzie międzykomorowej.

rozgałęzienia końcowe (włókna Purkiniego)

wstępują

ku górze w mięśniówce właściwej podstawy serca (zarówno
komory prawej jak i lewej)

Układ przewodzący serca

reguluje on rytmikę pracy serca oraz prawidłową kolejność
skurczów poszczególnych części serca. Jest on zbudowany z
zmodyfikowanych miocytów.

 

                                                                                                                                                  

                             

a) pauza

rozkurcz przedsionków i komór

zastawki dwudzielna i trójdzielna są otwarte

zastawki półksiężycowate są zamknięte

b) skurcz przedsionków

rozkurczone komory

zastawki dwudzielna i trójdzielna są otwarte

zastawki półksiężycowate są zamknięte

c) skurcz komór

rozkurczone przedsionki

zastawki dwudzielna i trójdzielna są zamknięte

zastawki półksiężycowate są otwarte

Cykl pracy

serca

w spoczynku ok.. 70

/min

Zabieg diagnostyczny wykorzystywany w
medycynie przede wszystkim w celu
rozpoznawania chorób serca.
Jest to metoda pośrednia polegająca na
rejestracji elektrycznej czynności mięśnia
sercowego z powierzchni klatki piersiowej w
postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy
dwoma elektrodami, co graficznie odczytujemy
w formie krzywej elektrokardiograficznej, na
specjalnym papierze milimetrowym bądź na
ekranie monitora.

Elektrokardiografia (EKG)

P –skurcz
przedsionków

QRS – skurcz
komór

T – rozkurcz
komór

Unaczynienie tętnicze serca pochodzi od
tętnic wieńcowych (arteriae coronariae) -
prawej (a. coronaria dextra) i lewej (łac. a.
coronaria sinistra).

Unaczynienie serca

Widok serca z przodu

Serce od strony tylno-
dolnej

Odchodzą od zatoki serca:
Tętnica wieńcowa prawa układa się w prawej

części bruzdy wieńcowej przykryta przez
prawe uszko serca, wchodzi w
zagłębienie bruzdy międzykomorowej tylnej i
biegnie w niej do koniuszka serca jako gałąź
miedzykomorowa tylna

Tętnica wieńcowa lewa jest większa od prawej.

Jej krótki pień dzieli się na dwie gałęzie:

g.międzykomorową przednią biegnie w

bruździe międzykomorowej przedniej

g. okalającą leżącą w bruździe wieńcowej

Tętnice
serca

Żyła wielka serca rozpoczyna się na koniuszku

serca,biegnie w bruzdzie międzykomorowej przedniej,
jej przedłużeniem jest zatoka wieńcowa.

Żyła tylna komory lewej przy lewym brzegu serca (po

powierzchni przeponowej)

Żyła średnia serca w bruzdzie międzukomorowej tylnej
Żyła mała serca na ścianie tylnej,w prawej części bruzdy

wieńcowej

Żyła skośna przedsionka lewego z tyłu przedsionka

wszystkie powyższe żyły uchodzą wspólnie przez zatokę
wieńcową!

Żyły przednie serca 3-4)- na ścianie przedniej po stronie

prawej, samodzielnie uchodzą do prawego przedsionka

Żyły najmniejsze serca–uchodzą bezpośrednio do jam

komór i przedsionków (szczególnie do prawego),
odgrywają znaczną rolę w odpływie krwi żylnej z serca

Żyły serca

Mięsień sercowy

czyli właściwe

myocardium. Składa się na nią osobna
mięśniówka przedsionków i komór:

w przedsionkach nie rozróżniamy ściśle
oddzielnych warstw, a jedynie pasma
mięśniowe głębokie - krótsze, biegnące
w obrębie jednego przedsionka, i
długie, leżące bardziej powierzchowne,
łączące oba przedsionki;

w komorach zazwyczaj wyróżnia się:

zewnętrzną warstwę skośną - wspólną dla obu
komór, na wierzchołku serca tworzącą wir serca
środkowa warstwa okrężna - jej powierzchowna
część jest wspólna, a głębsza osobna dla komór.
To ona wytwarza główną siłę skurczu serca
wewnętrzna warstwa podłużna - osobna dla
każdej komory

Osierdzie (worek osierdziowy)–
podwójna, workowatego kształtu
błona surowicza obejmująca w
postaci dwuściennego worka serce.

Między wewnętrzną blaszką trzewną
osierdzia, pokrywającą mięsień sercowy, a
zewnętrzną blaszką ścienną występuje wąska
szczelina – jama osierdzia, wypełniona
płynem surowiczym (zwilża on blaszki
osierdzia, ocierające się o siebie w czasie
pracy serca).

• Osierdzie surowicze

• Osierdzie włókniste

Osierdzie surowicze

utworzone z cienkiej błony, która złożona jest z
dwóch blaszek przechodzących jedna w drugą,
osierdzia trzewnego i osierdzia ściennego.

Osierdzie ścienne zwane blaszką ścienną
wyściela wewnętrzną powierzchnię osierdzia
włóknistego, w okolicy dużych naczyń
krwionośnych przechodzi na powierzchnię
serca, tworząc osierdzie trzewne zwane
blaszką trzewną lub inaczej nasierdziem.

Osierdzie włókniste

tworzy warstwę zewnętrzną i składa się z
tkanki łącznej włóknistej zbitej. Spełnia
następujące funkcje – zapewnia sercu
ochronę w razie urazu, łączy mostek i
przeponę za pomocą włóknistych połączeń,
poprzez połączenia ze ścianami tętnic,
które przechodząc przez osierdzie
włókniste pozwala "zakotwiczyć" serce w
otaczających tkankach, osierdzie włókniste
nie dopuszcza do rozszerzenia serca ponad
bezpieczne dla niego granice pod wpływem
napływającej krwi.