WYKŁAD 3 22.04.2012 r
TEMAT: PRAWO SUBWENCYJNE
Prawo subwencyjne UE (prawo pomocy publicznej) jest częścią prawa konkurencji
Prawo konkurencji jest istotą gospodarki wolnorynkowej. Obejmuje całokształt przepisów regulujących zasady rywalizacji przedsiębiorstw na rynku.
Składa się z:
prawa antymonopolowego
prawa subwencyjnego
prawa nieuczciwej konkurencji
Prawo antymonopolowe kontroluje sposób, w jaki przedsiębiorstwa uzyskują lub korzystają z siły rynkowej. Prawo antymonopolowe UE składa się z trzech instytucji:
1) zakazu porozumień ograniczających konkurencję (art. 101 TFUE),
2) zakazu nadużywania pozycji dominującej (art. 102 TFUE),
3) zakazu nadmiernej koncentracji kapitału.
Porozumienia, których celem jest ograniczenie konkurencji
porozumienia cenowe,
porozumienia podziałowe,
porozumienia przetargowe,
zakazy eksportu,
porozumienia ustalające minimalną cenę odsprzedaży,
uzgodnione praktyki.
Porozumienia dozwolone
Porozumienie, które ogranicza konkurencję może zostać usprawiedliwione na podstawie art. 101 ust. 3 TFUE.
Za korzyść dla konsumentów uznano:
poprawę jakości produktu
poprawę bezpieczeństwa produktu
zapewnienie ciągłości i regularności dostaw
wprowadzenie nowego produktu
obniżenie cen
Porozumienia bagatelne Porozumienia, które zostały zawarte przez przedsiębiorstwa kontrolujące wspólnie niewielką część rynku, od 10 do 15% w zależności od rodzaju porozumień.
Nie są one zakazane, ponieważ nie są w stanie zagrozić konkurencji.
(Nota Komisji z 2001 r.)
Zakaz nadużywania pozycji dominującej Art. 102
Zakazane jest nadużywanie przez jedno lub więcej przedsiębiorstw pozycji dominującej na Wspólnym Rynku lub jego znacznej części, jeżeli może to wpłynąć na handel między państwami członkowskimi.
Przykłady nadużycia pozycji dominującej wymieniono w art. 102 akapit 2 TFUE.
Udział w rynku Udział w rynku powyżej 75% jednoznacznie wskazuje na posiadanie pozycji dominującej.
W przypadku niższych udziałów w rynku pod uwagę bierze się dodatkowe elementy (np. czas – jak długo przedsiębiorstwo cieszy się mocną pozycją rynkową).
Sprawa pakietów Microsoft
Jedną z najbardziej znanych spraw Komisji przeciwko nadużywaniu dominującej pozycji na rynku była sprawa amerykańskiego giganta komputerowego − Microsoft.
Został on ukarany grzywną za sprzedawanie różnych programów komputerowych w pakietach, a nie osobno. Komisja doszła do wniosku, że tą metodą Microsoft pozbawia konsumentów możliwości wyboru, utrzymuje ceny na zawyżonym poziomie i ogranicza innowacyjność w sektorze programów komputerowych.
Naprawy samochodów
Również dzięki Komisji konsumenci mają teraz większy wybór, jeżeli chodzi o zakup i utrzymanie samochodu.
Dilerzy samochodowi mogą obsługiwać różne marki, a ich działalność nie musi się już ograniczać do jednego kraju. Nie trzeba też być autoryzowanym dilerem, aby móc sprzedawać części zamienne i dokonywać napraw.
Zakaz nadmiernej koncentracji kapitału
Powstałe w wyniku fuzji przedsiębiorstwo może zachowywać się jak monopolista. Dlatego prawo UE kontroluje procesy koncentracji kapitału, aby zachować konkurencyjną strukturę rynku.
Podstawowy akt prawny –
rozporządzenie 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (RKKP)
Zgodnie z RKKP Operacje koncentracji, których strony kontrolują nie więcej niż 25% Wspólnego Rynku lub jego istotnej części nie stanowią zagrożenia dla skutecznej konkurencji.
Wysoki udział w rynku nie zawsze oznacza, iż przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą.
Wysoki udział w rynku jest dopuszczalny, jeżeli bariery wejścia są niewielkie, istnieją możliwości wejścia nowych konkurentów, nabywcy mają dużą siłę rynkową.
Sprawa Enso/Stora IV/M.1225 W sprawie tej w wyniku połączenia dwaj producenci papieru i tektury uzyskali udział w rynku wynoszący 60%. TSUE stwierdził, iż nie zagrażało to konkurencji, ponieważ prawie 80% sprzedaży trafiało do TetraPak.
Prawo subwencyjne (prawo pomocy publicznej) Reguluje zasady dopuszczalności, udzielania oraz monitorowania pomocy państwa i jego agend dla przedsiębiorstw. Chroni równość konkurencji i wolne od ingerencji państwa funkcjonowanie Wspólnego Rynku.
UE posiada wyłączną kompetencję w zakresie prawa subwencyjnego.
Źródła prawa subwencyjnego Art. 107-109 TFUE oraz 5 rozporządzeń Komisji i Rady w sprawie zastosowania art. 87 i 88 TWE
Art. 107 ust. 1 TFUE Zakazana jest wszelka pomoc udzielana przez państwo lub ze źródeł państwowych, która zakłóca konkurencję albo grozi jej zakłóceniem przez uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub gałęzi produkcji.
Przesłanki zastosowania art. 107 ust. 1 TFUE
zaistnienie faktu udzielenia pomocy,
pomoc jest udzielona przez państwo lub ze źródeł państwowych,
w wyniku działań państwa przedsiębiorstwo lub niektóre przedsiębiorstwa otrzymują pewną korzyść,
potencjalnym skutkiem udzielenia pomocy jest zniekształcenie konkurencji,
udzielenie pomocy wpływa na handel między państwami członkowskimi.
Pojęcie pomocy publicznej
Obejmuje różnego rodzaju zachowania organów państwa, polegające na wspieraniu działalności określonych przedsiębiorstw, sektorów gospodarki lub regionów, np.:
subsydia i dotacje,
działania interwencyjne, które skutkują zmniejszeniem opłat,
dostawy produktów lub usług po preferencyjnych cenach,
gwarancje i preferencje kredytowe,
zwolnienia podatkowe,
odroczenie terminów płatności podatków,
umorzenie zaległości podatkowych,
wniesienie środków na pokrycie kapitału lub strat spółki
Art. 107 nie znajduje zastosowania do działań, w wyniku których korzyści odnoszą wszystkie przedsiębiorstwa funkcjonujące na terytorium danego państwa (np. wszystkie SME).
Art. 107 ma zastosowanie gdy pomoc dotyczy tylko jednego sektora gospodarki, np.:
istotna obniżka składek ZUS dla przedsiębiorstw przemysłu tekstylnego (Włochy v. Komisja 173/73),
preferencyjna taryfa opłat za gaz dla przemysłu ogrodniczego, która została przyjęta przez Gasunie (Gebroeders v. Komisja 76/84).
Nieistotny jest powód udzielenia pomocy, jej cel i forma, lecz tylko skutek w postaci zniekształcenia konkurencji.
Pomoc państwa jest zakazana tylko w takim zakresie, w jakim może ona wpływać na handel pomiędzy państwami członkowskimi.
Nie ma znaczenia:
czy zwiększyła się przez to sprzedaż produktów krajowych kosztem produktów importowanych,
czy beneficjent pomocy eksportuje dotowane produkty lub usługi,
jaki jest udział w rynku beneficjenta pomocy.
Zasada de minimis Pomoc nieprzekraczająca 100 000 euro w ciągu trzech kolejnych lat nie wpływa na handel między państwami członkowskimi ani nie zniekształca konkurencji i jest dopuszczalna.
Pomoc dozwolona (art. 107 ust. 2)
pomoc socjalna, udzielana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, że nie prowadzi ona do dyskryminacji ze względu na pochodzenie towaru (np. pomoc udzielona liniom lotniczym zapewniającym połączenie z oddalonym i słabo rozwiniętym regionem danego państwa),
pomoc udzielana w celu naprawienia szkód przez klęski żywiołowe lub inne szczególne wydarzenia,
pomoc przeznaczona dla pewnych regionów RFN, dotkniętych przez podział państwa.
Pomoc dopuszczalna (art. 107 ust. 3)
Art. 107 ust. 3 umożliwia udzielenie pomocy pod warunkiem uzyskania zgody Komisji w formie decyzji lub rozporządzenia. Zezwolenie może dotyczyć pomocy przeznaczonej na np.:
rozwój gospodarczy regionów słabo rozwiniętych,
zapobieżenie poważnym zakłóceniom w gospodarce państwa,
wspieranie kultury i ochronę dziedzictwa narodowego,
inne rodzaje pomocy ustalone przez Radę na wniosek Komisji (restrukturyzacja przedsiębiorstw, badania i rozwój, ochrona środowiska, rozwój MSP).
Komisja ma daleko idącą swobodę uznania danej pomocy publicznej za dopuszczalną.
Rządy państw członkowskich mają obowiązek notyfikować Komisji pomoc publiczną. Notyfikacji podlegają także projekty aktów prawnych, które można zakwalifikować jako pomoc publiczną.
Jeżeli państwo nie notyfikuje pomocy lub udzieli jej przed wydaniem decyzji przez Komisję, może ona nakazać zwrot pomocy do budżetu państwa.
Komisja jest zobowiązana podjąć decyzję w ciągu 2 miesięcy od daty notyfikacji.
W przypadku niedochowania terminu pomoc uznaje się za zgodną ze Wspólnym Rynkiem.
Decyzje Komisji podlegają zaskarżeniu do TSUE lub SPI, w zależności od tego kto jest skarżącym.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie pomocy publicznej określone są w ustawie z 30.04.2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Należą do nich m.in.
● opiniowanie i notyfikacja pomocy publicznej Komisji Europejskiej oraz
● koordynowanie procesu współpracy organów udzielających pomocy oraz jej beneficjentów z Komisją Europejską, poprzez przekazywanie w imieniu władz polskich informacji oraz dokumentów, a także odpowiedzi na pytania przesyłane przez KE.