UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI

Kierunek: Bezpieczeństwo Narodowe

Karolina Sobiechowska

Wspólna polityka zagraniczna podstawą budowania bezpieczeństwa europejskiego

(Referat)

Prowadzący: dr Krzysztof Graczyk

Zielona Góra 2012

SPIS TREŚCI

1. Wstęp. 3

2. Pojęcie bezpieczeństwa – względność, dynamiczność i wielowymiarowość bezpieczeństwa. 4

3. Europejski kompleks bezpieczeństwa….. 6

4. NATO jako organizacja stojąca na straży bezpieczeństwa w Europie 7

4.1. Instrumenty i zadania NATO . 8

5. Obwe- Organizacja bezpieczeństwa i współpracy w europie . 9

6. wspólna polityka zagraniaczna i bezpieczeństwa. 10

6.1. Cele i instrumenty WPZiB . 11

7. modele bezpieczeństwa międzynarodowego . 13

8. zakończenie. 15

10. bibliografia. 16

WSTĘP

Temat wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa we współczesnych czasach jest bardzo popularny i często poruszany. Nie ma chyba osoby, która chodź w niewielkim stopniu nie spotkała się z tymi zagadnieniami, nawet przypadkowo. W mojej pracy chciałabym przybliżyć ten problem omawiając dokładniej pojęcie bezpieczeństwa, jego wymiary i dynamiczny rozwój. Następnie skupię się na zagadnieniu budowania wspólnej polityki zagranicznej jako podstawy bezpieczeństwa europejskiego opisując kwestie europejskiego kompleksu bezpieczeństwa oraz europejskiego prawa i pokoju i bezpieczeństwa. Na końcu podjęłam wyjaśnienie zagadnienia instytucji i modeli, które wg mnie odgrywają współcześnie najważniejszą rolę w integracji europejskiej.

2. Pojęcie bezpieczeństwa – względność, dynamiczność i wielowymiarowość bezpieczeństwa

,,Bezpieczeństwo, jako jedna z elementarnych potrzeb ludzkich, już od czasów starożytnych stanowiło przedmiot analizy myślicieli i badaczy. Najczęściej definiowano to pojęcie przez odwołanie do samej etymologii łacińskiego słowa securitas – sine cura, co oznacza brak pieczy, trosk, stan wolny od zmartwień i niepokojów . Ta negatywna definicja ujmująca bezpieczeństwo jako brak zagrożeń, we współczesnych nam czasach jest zastępowana przez definicję pozytywną kładącą nacisk na aktywne kształtowanie bezpieczeństwa jako pewności przetrwania i rozwoju.”¹

„Problematyką bezpieczeństwa międzynarodowego jako pierwsza w Polsce zainteresowała się nauka prawa międzynarodowego . Dostrzeżono wówczas istotną cechę bezpieczeństwa jaką jest jego względność . Prof. B. Winiarski stwierdził ,,zapewne można mówić o bezpieczeństwie względem, opartym na równowadze sił, na mocy wewnętrznej i dobrej polityce zagranicznej, prawdziwie jest to jedyny po ludzku dostępny rodzaj bezpieczeństwa. Ale stosunek sił zmienia się nieustannie, nieraz niepostrzeżenie, przeciwko potęgom wyrastają nowe potęgi, aż wreszcie przychodzi chwila, gdy o zachowaniu i tego bezpieczeństwa rozstrzygnąć musi wojna”.”²

„Z względnością bezpieczeństwa ściśle wiąże się jego dynamiczność . Będąc pojęciem dynamicznym, treść bezpieczeństwa oraz skala wartości podlegających ochronie w jego ramach ulega ciągłej ewolucji. Jest to ,,dynamiczny proces społeczny, który każda epoka historyczna wypełnia właściwą sobie treścią”. Obecnie jesteśmy świadkami takiego przewartościowania znaczenia pojęcia bezpieczeństwa. Odchodzi w przeszłość ”tradycyjna „ koncepcja bezpieczeństwa, identyfikująca je z brakiem zagrożeń militarnych, wyłania się zaś nowa ,,współczesna” , rozszerzająca zakres przedmiotowy bezpieczeństwa na nowe dziedziny. Powstałe w związku z tym zjawisko określa się mianem ,,wielowymiarowości” bezpieczeństwa . W nauce wyróżnia się pięć wymiarów bezpieczeństwa:

• wymiar polityczny – dotyczący politycznych aspektów stosunków międzynarodowych np. mechanizmy pokojowe rozstrzygania sporów,

• wymiar gospodarczy – obejmujący m.in. zagadnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa,

• wymiar społeczny – definiowany jako zdolność społeczeństwa do zachowania jego podstawowych cech w warunkach zmienności środowiska międzynarodowego oraz obecnych i przyszłych zagrożeń,

• wymiar militarny – jeszcze kilkanaście lat temu, w warunkach zimnej wojny, najistotniejszy, obecnie traci znaczenie,

• wymiar ekologiczny – wyłonił się w związku z zagrożeniami wynikającymi z postępującego zanieczyszczenia stanu środowiska naturalnego, współcześnie przedstawiany jest w trzech płaszczyznach : bezpieczeństwa chemicznego, biologicznego i obywatelskiego.

Ujmowane łącznie wymienione wymiary składają się na zakres przedmiotowy pojęcie bezpieczeństwa. Jest on tak szeroki, że w przypadku Unii Europejskiej, obejmuje także wspólnotowy filar UE, co w szczególności dotyczy wymiaru gospodarczego i ekologicznego bezpieczeństwa. Obok zakresu przedmiotowego wyodrębnia się zakres podmiotowy i przestrzenny bezpieczeństwa. Wraz z ekspansją zakresu przedmiotowego ciągłemu rozszerzaniu ulega także spektrum wartości podlegających ochronie. Tradycyjnie zaliczano do nich fizyczne przetrwanie państwa i narodu, integralność terytorialną, niezależność polityczną. Obecnie wymienia się także szereg innych wartości, takich jak: prestiż państwa i narodu, dobrobyt, postęp gospodarczy, istniejący standard życia, ochronę interesów własnych obywateli za granicą. Tak szeroka gama wartości obrazuje, jak pojemnym pojęciem jest bezpieczeństwo.

Zakres podmiotowy bezpieczeństwa określa podmioty, które ,,podlegają ochronie w ramach polityki bezpieczeństwa” . O ile dawniej podstawowym podmiotem bezpieczeństwa było państwo, o tyle obecnie coraz mocniej akcentuje się rolę jednostek oraz podmiotów pozarządowych. Wyraża się to w koncepcji bezpieczeństwa jednostki kładącej nacisk na ochronę praw człowieka. Wydaje się, że koncepcja ta wywiera pewien wpływ na rozwój trzeciego filara UE.

Ewolucji ulega również zakres przestrzenny bezpieczeństwa. Proces ten uwidacznia się przewartościowaniem pojęć: wzrastającemu znaczeniu bezpieczeństwa międzynarodowego towarzyszy ograniczenie dominującej uprzednio roli bezpieczeństwa narodowego.”³

3. Europejski kompleks bezpieczeństwa

„Ponieważ znaczna część zagrożeń dla bezpieczeństwa międzynarodowego ma charakter regionalny, występuje tendencja do jego regionalizacji. W związku z tym w nauce o stosunkach międzynarodowych pojawia się teoria ,,europejskiego kompleksu bezpieczeństwa”. Regionalny kompleks bezpieczeństwa definiowany jest jako ,,grupa państw, których bezpieczeństwo jest ze sobą do tego stopnia powiązane, że nie może być rozpatrywane w oderwaniu”. „Europejki kompleks bezpieczeństwa” stanowią trzy, wchodzące w jego skład, systemy bezpieczeństwa funkcjonujące w Europie (system NATO, UE, a dawniej UZE, oraz system OBWE), tworzące tak zwany europejski trójkąt bezpieczeństwa.

Współpraca państw w ramach wspólnego regionalnego kompleksu bezpieczeństwa może z czasem prowadzić do powstania nowego uczestnika stosunków międzynarodowych i tym samym likwidacji dotychczasowego kompleksu .

Determinują to takie czynniki jak:

• stopniowe przekazywanie przez państwa członkowskie swoich suwerennych kompetencji w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego na rzecz Unii,

• demonopolizacja środków użycia przemocy w stosunkach międzynarodowych ,

• procesy globalizacyjne – wywierają one wpływ na tradycyjne rozumienie bezpieczeństwa, wymuszając jego zmiany podążające w trzech kierunkach:

  • internacjonalizacji bezpieczeństwa,

  • odterytorialnianie pojęcia bezpieczeństwa,

  • uwewnętrznienia bezpieczeństwa.

• zacierania się różnic pomiędzy bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym państwa.

Powyższe czynniki sprzyjają przekształcaniu się Unii we wspólnotę bezpieczeństwa.”⁴

4. NATO jako organizacja stojąca na straży bezpieczeństwa w Europie

„North Atlantic Treaty Organization powstała w oparciu o Traktat Północnoatlantycki podpisany 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie przez Belgię, Francję, Holandię, Kanadę, Luksemburg, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. Dokument jest prawną i traktatową podstawą Paktu Północnoatlantyckiego, który zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych przyznaje niezbywalne prawo każdemu państwu- członkowi ONZ do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, czyli między innymi do tworzenia sojuszy obronnych.”⁵

„Głównym celem NATO jest zagwarantowanie środkami politycznymi i militarnymi wolności i bezpieczeństwa wszystkim jego członkom, zgodnie z zasadami KNZ. „Za podstawową zasadę funkcjonowania Paktu uznano wzajemną współpracę suwerennych państw, do której zobowiązuje członków artykuł 2. Natomiast zasada „solidarności sojuszniczej” sprawia, że żadne państwo członkowskie nie musi polegać wyłącznie na własnym wysiłku, aby sprostać podstawowym wymogom bezpieczeństwa. Sojusz umożliwia swoim członkom realizację podstawowych celów bezpieczeństwa narodowego drogą kolektywnego współdziałania. NATO stanowi forum, w ramach którego państwa należące do niego konsultują między sobą problemy i zagadnienia dotyczące ich bezpieczeństwa i podejmują decyzje w sprawach politycznych i wojskowych. Mechanizm współpracy umożliwia prowadzenie konsultacji nie tylko w sferze politycznej i militarnej, ale również gospodarczej i naukowej oraz w innych dziedzinach pozamilitarnych. ”Traktat Północnoatlantycki jest w istocie bardzo prostym dokumentem złożonym z 14 artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i Sojuszu jako całości. Szczególnie ważny z punktu widzenia aspektu obronności i budowania wspólnej polityki zagranicznej jako podstawy bezpieczeństwa europejskiego jest art. 5., który mówi o tym, że atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko całej organizacji. NATO jest organizacją stawiającą sobie za cel zbiorową ochronę swoich członków, jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego.”⁶

4.1. Instrumenty i zadania NATO

„Najważniejszymi instrumentami, za pomocą których Pakt realizuje swoje zadania i cele, jest:

• utrzymanie odpowiedniego potencjału militarnego, stanowiącego element odstraszenia, w celu niedopuszczenia do wybuchu wojny oraz zapewnienia skutecznej obrony w chwili pojawienia się zagrożenia,

• zdolność do rozwiązywania kryzysów, które mają wpływ na bezpieczeństwo członków organizacji,

• aktywne rozwijanie dialogu z innymi państwami oraz gotowość do nawiązania współpracy w zakresie bezpieczeństwa europejskiego, między innymi w sferze kontroli zbrojeń i rozbrojenia.”⁷

„Głównym celem Sojuszu staje się zagwarantowanie- środkami politycznymi i militarnymi- wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwa członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

• zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów,

• zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakakolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego,

• rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla Pokoju oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa,

• wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.”⁸

5.OBWE – Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w rozumieniu rozdziału VIII Karty Narodów Zjednoczonych jest ogólnoeuropejską organizacją o charakterze regionalnym zrzeszającą 56 państw- o równym statusie, a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu. Członkami są przede wszystkim państwa europejskie jak również USA, Kanada, byłe republiki radzieckie. Status współpracujących partnerów posiadają Japonia, Korea Południowa, Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja.

OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Wywodzi się z Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie założonej na początku lat 70-ych. KBWE była forum dialogu i negocjacji między Wschodem a Zachodem. Odegrała dużą rolę w procesie demokratyzacji kontynentu, powstrzymywaniu konfliktów głównie na terytorium byłego Związku Radzieckiego. Istotnym osiągnięciem KBWE jest, negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Siłach Konwencjonalnych w Europie.

01.01.1995 roku KBWE została przekształcona w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem, takimi jak: kontrola zbrojeń, prawa człowieka, monitorowanie wyborów, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo. W przeciwieństwie do takich organizacji jak na przykład Unia Europejska - organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich. Głównym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach, które jednakże, dla swej skuteczności wymagają ratyfikacji przez zainteresowane państwa.

OBWE zajmuje szczególne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacją o najszerszym zasięgu terytorialnym i jedyną skupiającą swą uwagę na sprawach bezpieczeństwa O ważnej pozycji OBWE świadczy ilość misji prowadzonych przez tą organizację w rejonach konfliktów.

6.Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

Zakres przedmiotowy WPZiB

„Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r przekształcił Europejską Wspólnotę Polityczną we Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa, która stała się II filarem Unii . Kwestie WPZiB zostały uregulowane w Tytule V Traktatu o UE. Traktat ten był dwukrotnie modyfikowany – w Traktacie Amsterdamskim z 2 października 1997 r. i w Traktacie Nicejskim z 26 lutego 2001 r.

Traktat Amsterdamski wskazuje na silną wolę państw tworzących UE, aby występowała na arenie międzynarodowej jako zwarty podmiot.

Zakres WPZiB jest określony w sposób bardzo ogólny jako wszelkie kwestie dotyczące polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

W Traktacie z Maastricht zostało dokonane wyraźne rozróżnienie między sprawami bezpieczeństwa i obronny

- obronę rozumiano jako dziedzinę obejmującą planowanie i użycie siły wojskowej,

- bezpieczeństwo odniesiono do spraw miękkich, takich jak:

zaopatrzenie w broń i rozbrojenie.

Istotnym rozwiązaniem w zakresie umacniania WPZiB był zapis Traktatu Amsterdamskiego o tym, że Unia Zachodnioeuropejska będzie zapieniać zdolność operacyjną w zakresie prowadzenia misji humanitarnych, ratowniczych, utrzymania pokoju i siłowego rozwiązania kryzysów.

6.1. Cele, instrumenty i organy WPZiB

Cele WPZiB są sformułowane dość ogólnie jako:

• ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych,

• umacnianie bezpieczeństwa Unii we wszelkich formach,

• zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego, zgodnie z zasadami Karty NZ, Aktu Końcowego KBWE (Konfrontacja bezpieczeństwa i współpracy w Europie) i celami Paryskiej Karty Nowej Europy, w tym dotyczącymi granic zewnętrznych,

• wspieranie współpracy międzynarodowej,

• rozwijanie i konsolidacja demokracji oraz rządów prawa,

• poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności (art.. 11.1 ) .

Realizacja celów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa odbywa się przy wykorzystaniu 5 instrumentów. Zgodnie z Traktatem Amsterdamskim są to:

• zasady i ogólne wytyczne,

• wspólne strategie,

• wspólne stanowiska,

• wspólne działania,

• systematyczna współpraca między państwami członkowskimi.

Organy zaangażowane w funkcjonowanie WPZiB

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa skonstruowana w Traktacie z Maastritcht, zgodnie z przyjętym wymogiem zapewnienia jednolitych ram instytucjonalnych, jest kreowana i prowadzona przez wspólne organy kompetentne w sprawach wszystkich trzech filarów Unii. Procedura podejmowania decyzji przez te organy w sprawach WPZiB jest jednak szczególna, odmienna od reguł obowiązujących w zewnętrznych stosunkach Wspólnoty Europejskiej. Charakteryzuje się dominacją norm mających zapewnić jej międzynarodowy charakter. Z tego względu główną rolę w jej kreowaniu odgrywają organy zapewniające wpływ państw członkowskich na podejmowane decyzje.

Organy Unii Europejskiej:

• Rada Unii Europejskiej: Jeżeli w sprawach WPZiB zachodzi potrzeba omawiania wspólnej polityki obronnej lub wspólnej obrony zwoływana jest Rada w składzie ministrów obrony lub łącznie z szefami dyplomacji lub oddzielnie.

Rada w procesie decyzyjnym drugiego filaru Unii, odgrywa szereg różnych ról:

• Podejmuje decyzje niezbędne do określenia i realizacji WPZiB na podstawie ogólnych zasad i wytycznych ustalonych przez Radę Europejską; inicjuje uchwalenie przez Radę Europejską wspólnych strategii, uchwala wspólne stanowiska i zarządza wspólne działania, powołuje specjalnych przedstawicieli Unii do zajmowania się określonymi sprawami;

• Stanowi forum informowania, konsultowania się i uzgadniania przez państwa członkowskie wszystkich kwestii WPZiB, stanowiących przedmiot ogólnego zainteresowania;

• Zapewnia jedność, spójność i skuteczność działań podjętych przez Unię, stojąc na straży aby państwa członkowskie wspierały i solidaryzowały się z jej polityką zagraniczną i bezpieczeństwa;

• Zawiera umowy międzynarodowe.

• Sekretariat Generalny i Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB: Ważne znaczenie w mechanizmie WPZiB ma włączony w sprawy II filaru Sekretariat Generalny Rady. Jednostka sekretariatu ds. WPZiB została bezpośrednio podporządkowana Urzędowi Przewodniczącego. Obecnie jest to Dyrekcja Generalna ds. Stosunków Zewnętrznych; wspiera ona Radę i jej ciała pomocnicze w ich pracy, jest odpowiedzialna za przygotowanie, udział i kontynuowanie dialogu politycznego, a także za utrzymanie roboczych kontaktów między UE a organizacjami międzynarodowymi, zwłaszcza z ONZ, OBWE, NATO i Radę Europy.

• Urząd Przewodniczącego i trójka: w sprawach WPZiB UE jest reprezentowana na zewnątrz przez Urząd Przewodniczącego. Na mocy Traktatu z Maastricht Urząd Przewodniczącego był wspierany przez państwa, byłego i przyszłego przewodniczącego, a Komisja uzyskała uprawnienia pełnego włączenia się do spraw, za które jest odpowiedzialny Urząd Przewodniczącego. W praktyce Komisja zawsze uczestniczyła w trójce kierowniczej. Tak więc owa czteroosobowa trójka funkcjonowała na szczeblach : Rady, Komitetu Politycznego, szefów misji i grup roboczych. Traktat Amsterdamski zmienił formułę trójki. Teraz tworzą ją: minister spraw zagranicznych pełniący funkcję przewodniczącego Rady, Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB i reprezentujący Komisję – komisarz do spraw stosunków zewnętrznych.”⁹

7.Modele bezpieczeństwa międzynarodowego

„Postępujący proces integracji europejskiej rozgrywa się w określonej sytuacji międzynarodowej, wymagającej coraz bardziej precyzyjnego określenia zasad bezpieczeństwa. Upadek imperium sowvietum i zmiany jakie dokonały się w układzie sił na arenie międzynarodowej wymagają przyjęcia nowych założeń, adekwatnych do nowej jakościowo sytuacji. Na tym tle powstaje pytanie o możliwość stworzenia odpowiedniego systemu prewencyjnego, będącego w stanie zapobiegać konfliktom i w skuteczny sposób je rozwiązywać. ”¹⁰

Aby znaleźć wyjście z tej sytuacji można posłużyć się jednym z licznych modeli bezpieczeństwa międzynarodowego, który odzwierciedla logikę dążenia do idealnego stanu stosunków międzynarodowych oraz odsuwa uczestników od ryzyka zagrożenia w postaci wojny. Jest efektem świadomej i celowej aktywności podmiotów międzynarodowych a charakter rzeczowy i nie powinien być rozpatrywany jako samoistny uczestnik stosunków międzynarodowych. Może zostać nadany zarówno w kategoriach statusu quo i continuum. Ma również charakter okresowy, a nawet doraźny- pozostaje funkcją bieżącej sytuacji międzynarodowej. Możemy wyróżnić następujące modele bezpieczeństwa międzynarodowego, które wpływają na wspólną politykę zagraniczną i są podstawą budowania bezpieczeństwa europejskiego:

„1.Model imperialny - oparty na wyróżnieniu najważniejszych atrybutów. Pierwszym z nich jest - jednorodne prawo stanowione obalające zwyczaj prawny, drugim znajomość języka – która pozwala utożsamiać się z etosem wielkiej ojczyzny- imperium oraz trzeci z atrybutów to filar armii – jednolita struktura i egalitarne procedury pozwalające na awans społeczny ludzi z nizin społecznych i peryferii. Czwartym i ostatnim filarem rozpatrywanym w tym modelu bezpieczeństwa jest równość wyznań i tolerancja religijna – przy jednoczesnym symbolicznym kulcie władzy.

2.Model rządu światowego - hipotetyczny, opierający się na wierze w rozum jako źródle postępu. Egoizm i agresja zmusiły do stworzenia społeczeństw państwowych, to praktyka wyniszczających wojen zmusi kiedyś państwa do rokowań. Przedstawia następujące założenia:

• konieczność likwidacji suwerenności państwowej,
  ustanowienie prawa światowego jako nadbudowy istniejącego prawa międzynarodowego,

• utworzenie międzynarodowych sił zbrojnych,

• ustanowienie obligatoryjnej kompetencji trybunałowi międzynarodowemu.

3.Model bezpieczeństwa zbiorowego- oparty na prewencji pokoju przy wykorzystaniu środków nie-siłowego rozstrzygania sporów międzynarodowych. Bezpieczeństwo zbiorowe wg amerykańskiego badacza I L.Claude’a :

• koncentracja siły oparta na kumulacji potęgi państw,

• ma służyć wyłącznie celom obronnym- wymaga od członków niestosowania agresji,

• demokratyczny charakter pomaga wzmocnić pozycje małych państw zdominowanych przez mocarstwa,

• sprzyja tworzeniu instytucjonalnego aparatu kontroli dla polityk państw,

• zakłada za państwa agresywne spotykają się z miażdżącą przewagą siły państw modelu,

• istotnym mechanizmem pokojotwórczym jest kontrola wewnętrzna, monitoring zbrojeń, promocja rozbrojenia i obowiązek pokojowego rozstrzygania sporów,

• jest to model monocentryczny – utrzymanie porządku wewnątrz granic modelu,

• występuje obowiązek przyłączania się do walki z agresorem,

• usystematyzowanie i instytucjonalizacja,

• przewidywanie rezultatów działań na podstawie wcześniej przyjętych zasad zapisanych np. w statucie organizacji międzynarodowej (ONZ).

4.Model równowagi sił - uważany za najstarszy model bezpieczeństwa narodowego. Jego atrybuty równowagi określone wg Claude’a są następujące: model ma charakter elitarny gdzie podmiotami rozstrzygającymi są mocarstwa, a państwa średnie i małe zajmują pozycje przedmiotową i instrumentalną. Instrumentami utrzymania równowagi w tym modelu są cesje terytorialne. Polityka siły jest narzędziem prewencji określanym inaczej wojną legalną. Głównym celem mocarstw zajmujących najważniejszą pozycje w modelu jest przeciwdziałanie hegemonii. Występuje tu brak scenariusza (umowy międzynarodowej) opisującej zachowanie państw w przypadku zagrożenia pokoju. Jest to również model o wyodrębnionych granicach przestrzennych (subregionalny, globalny). Problem bezpieczeństwa państw rozwiązywany jest indywidualnie i partykularnie, a konflikty dzielone są na zagrażające i niezagrażające bezpieczeństwu. Model równowagi sił ma charakter policentryczny czyli układ sił znajduje się w stanie potencjalnej konfrontacji.

5.Model równowagi strachu- jest to model odstraszania. Wyróżnia następujące atrybuty (wg J.Stefanowicza):

• odstraszanie ma szerokie podstawy ideologiczne co usprawiedliwia bezkompromisową wolę użycia broni masowej zagłady wobec wrogiego mocarstwa, głównym adresatem usprawiedliwienia jest społeczeństwo mocarstwa, które ponosi koszty zbrojenia,

• model ma zasięg globalny przede wszystkim z racji globalnego zasięgu broni jądrowej i potencjalnej globalnej wojny,

• paradoksalnie równowaga oparta na strachu sprzyja to stabilizacji międzynarodowego układu sił.

6.Model neutralności - wyróżniamy dwa podejścia do tego modelu neutralność wieczystą (trwałą) oraz wojenną (czasową).

7.Model izolacjonizmu - jest to unilateralna konstrukcja bezpieczeństwa. Stosunki z innymi państwami są sprowadzone do minimum. Kraj izolujący się przyjmuje jedną z dwóch postaw ofensywną lub obronną. Skrajaną postacią izolacjonizmu obronnego jest autarkia.”¹¹

ZAKOŃCZENIE

Podsumowując można zauważyć, że wspólna polityka zagraniczna jest podstawą budowania bezpieczeństwa europejskiego jak również i tego postrzeganego w szerszym międzynarodowym aspekcie. Aby zrozumieć problem należy wgłębić się w jego istotę.

Bezpieczeństwo jest jedną z elementarnych potrzeb człowieka bez której nie jest możliwy jego prawidłowy rozwój. Dlatego tak ważne jest zapewnienie go w skali regionalnej, krajowej, europejskiej czy międzynarodowej. Możliwe do osiągnięcia jest to tylko w ramach ścisłej współpracy państw dla wspólnego regionalnego kompleksu bezpieczeństwa oraz przy sprawnym i pokojowym działaniu instytucji i organizacji międzynarodowych.

Wszystkie omówione przez nas zagadnienia skalda ja się więc na działania wpływające na politykę zagraniczną państwa, która staje się podstawą budowania bezpieczeństwa.

10. Bibliografia

Literatura:

1.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, „Społeczeństwo i Polityka. Podstawy nauk politycznych”, Warszawa 2003r., s.728-740

2.K. Żurkowska, M .Grącik, A. Iwanowska-Kędzierska, ,,Sojusz Północnoatlantycki” s.285-335 (w) „Bezpieczeństwo międzynarodowe teoria i praktyka”, Wyd. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2010r.

3.W. Glizicki, „Polityczne Uwarunkowania Bezpieczeństwa Europejskiego”, Wyd. A. Marszałek, Warszawa 2008 r., s.17-29

4.W. Śmiałek, J. Tymanowski , „Bezpieczeństwo państw i narodów w procesie integracji europejskiej”, Toruń 2002r., s. 111

5.Wykład „Bezpieczeństwo państwa w wymiarze międzynarodowym i narodowym” –

dr Magdalena Dalecka

Strony internetowe:

1.http://www.msz.gov.pl/Organizacja,Bezpieczenstwa,i,Wspolpracy,w,Europie,%28OBWE%29,29556.html

2.http://pl.wikipedia.org/wiki/NATO

3.http://portalwiedzy.onet.pl/124516,,,,obwe,haslo.html

---

1. 1 W. Glizicki, „Polityczne Uwarunkowania Bezpieczeństwa Europejskiego”, Wyd. A. Marszałek, Warszawa 2008 r., s.17-27↩

2. W. Glizicki, „Polityczne Uwarunkowania Bezpieczeństwa Europejskiego”, Wyd. A. Marszałek, Warszawa 2008 r., s.17-27↩

3. W. Glizicki, „Polityczne Uwarunkowania Bezpieczeństwa Europejskiego”, Wyd. A. Marszałek, Warszawa 2008 r., s.17-27↩

4. W. Glizicki, „Polityczne Uwarunkowania Bezpieczeństwa Europejskiego”, Wyd. A. Marszałek, Warszawa 2008 r., s.25-27↩

5. K. Żurkowska, M .Grącik, A. Iwanowska-Kędzierska, ,,Sojusz Północnoatlantycki” s.285-335 (w) „Bezpieczeństwo międzynarodowe teoria i praktyka”, Wyd. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2010r.↩

6. K. Żurkowska, M .Grącik, A. Iwanowska-Kędzierska, ,,Sojusz Północnoatlantycki” s.285-335 (w) „Bezpieczeństwo międzynarodowe teoria i praktyka”, Wyd. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2010r.↩

7. K. Żurkowska, M .Grącik, A. Iwanowska-Kędzierska, ,,Sojusz Północnoatlantycki” s.285-335 (w) „Bezpieczeństwo międzynarodowe teoria i praktyka”, Wyd. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2010r.↩

8. ⁸ Strona internetowa: http://pl.wikipedia.org/wiki/NATO↩

9. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, „Społeczeństwo i Polityka. Podstawy nauk politycznych”, Warszawa 2003r., s.728-740↩

10. W. Śmiałek, J. Tymanowski , „Bezpieczeństwo państw i narodów w procesie integracji europejskiej”, Toruń 2002r., s. 111↩

11. Wykład „Bezpieczeństwo państwa w wymiarze międzynarodowym i narodowym” – dr Magdalena Dalecka↩