Wspólna Polityka Zagraniczna i

Bezpieczeństwa Unii Europejskiej

Autor prezentacji: I.

Gawłowicz

Pozycja warta grzechu 

• Prawo Unii Europejskiej z

uwzględnieniem Traktatu z Lizbony,
red. A. Kuś, Lublin 2010

↓

Klarowne, aktualne i

wyczerpujące kompendium wiedzy
o Unii Europejskiej, obejmujące
prawo instytucjonalne oraz
sygnalizujące zagadnienie prawa
materialnego UE.

Termin: „prawo Unii

Europejskiej”

To najbardziej precyzyjny

obecnie (od wejścia w życie

Traktatu Lizbońskiego)

termin

obejmujący całość aktualnego

systemu prawnego Unii

Europejskiej

Terminy często (nawet nadal)

używane na określenie prawa UE:

• Prawo europejskie,
• Prawo Wspólnot Europejskich,
• Prawo wspólnotowe,

• Prawo Unii Europejskiej,

• Prawo unijne,
• Prawo integracji europejskiej,
• Europejskie prawo wspólnotowe.

Termin: „prawo europejskie”

Tworzone w związku z

funkcjonowaniem wszelkich

europejskich organizacji

rządowych (np. Rady Europy –

najstarszej organizacji

paneuropejskiej, Organizacji

bezpieczeństwa i Współpracy w

Europie, oczywiście Unii

Europejskiej, ale nawet i np. Rady

Państw Morza Bałtyckiego i innych).

Jest to zatem prawo wszystkich (różnych) europejskich

organizacji o charakterze rządowym

Uwzględniające ewentualny

wspólny dorobek prawny państw
europejskich (czy w tym przypadku
możemy zaliczyć do państw
europejskich Rosję? Turcję?? Ich
dorobek prawny? Jakie są wspólne
dla nich i Europy wartości, mające
odzwierciedlenie w prawie? Czy
można mówić o wspólnych
wartościach demokratycznych?)

Pojęcie i znaczenie terminu:

„prawo wspólnotowe”

Prawo Wspólnot Europejskich czy prawo

wspólnotowe (europejskie) co do zasady

oznacza wyodrębnione

(autonomiczne), transgraniczne prawo

I filaru UE (natury gospodarczej) o

skutku bezpośrednim w krajowych

porządkach prawnych i mające

pierwszeństwo przed prawem

krajowym.

Prawo europejskie a prawo Unii Europejskiej

• Nie są to terminy tożsame, choć

często używa się ich zamiennie!

• Ze względu na przyjęcie w Traktacie

z Lizbony, iż UE jest spójną
organizacją międzynarodową,
najbardziej precyzyjny jest termin:
„prawo Unii Europejskiej”.

Definicje
UE

• Partnerstwo

demokratycznych państw,

• wspólnota gospodarczo –

polityczna,

• Świątynia,
• Kombinacja struktur

ponadnarodowych i
międzyrządowych,

• Klamra spinająca

dotychczasowe formy
współpracy,

• Organizacja rządowa sui

generis.

Mniej i
bardziej
udane próby
„elastyczneg
o”
definiowania
Unii
Europejskiej→

Filarowa struktura Unii

Europejskiej

• I filar tzw. wspólnotowy (sfera

gospodarcza: Wspólny Rynek, unia
celna, polityka ochrony
konsumentów i konkurencji) – od
1957 r. i nadal,

• II filar (Wspólna Polityka

Zagraniczna i Bezpieczeństwa) –
od 1992 r. i nadal

• III Filar (Współpraca Policyjna i

Sądowa w Sprawach Karnych) –
od 1992 i nadal.

Tzw. II filar UE: Wspólna

Polityka Zagraniczna i

Bezpieczeństwa UE (WPZiB

UE)

Podstawy prawne WPZiB

UE

• Prawo pierwotne →

międzynarodowe, traktatowe
(traktaty założycielskie UE, ich
modyfikacje i uzupełnienia),

• Prawo wtórne → prawo

instytucjonalne (tworzone przez
instytucje, organy UE),

• Prawo krajowe (częściowo).

Prawo pierwotne Unii

Europejskiej

To traktaty założycielskie

Wspólnot Europejskich

i Unii Europejskiej

oraz ich modyfikacje i

uzupełnienia.

Prawo pierwotne Unii

Europejskiej

To klasyczne umowy

międzynarodowe

w rozumieniu

prawa międzynarodowego

publicznego.

WPZiB UE w prawie pierwotnym

UE

Traktat Rzymski o EWG (Traktat

ustanawiający Wspólnotę
Europejską z 1957 r. (TWE) –
obecnie Traktat o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej (TFUE) z 2009
– część trzecia: polityki i piąta:
działania zewnętrzne UE.

Traktaty Rzymskie 1957 r. –

wspólna Europa 2011 r.

Muzeum
Kapitolińs

kie

Rzym

TEWWiS (1951) tzw. Traktat

Paryski

• Początek zinstytucjonalizowanej współpracy

niektórych państw europejskich w obszarze
produkcji, dystrybucji i handlu węglem i stalą,

• Powołał do życia EWWiS - organizację integracyjną

(

integracja sektorowa – branżowa

),

• Umowa wielostronna na czas określony (50 lat).
• Cel: przyczynianie się do rozwoju

gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i
podniesienia stopy życiowej w państwach
stronach.

Kolejne traktaty założycielskie

Wspólnot Europejskich to:

• Traktat Rzymski o EWG z 1957 r. (Traktat

ustanawiający Wspólnotę Europejską - TWE)
– obecnie Traktat o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej (TFUE) wersja
skonsolidowana z 30.03.2010,

• Traktat Rzymski o EURATOMie

(TEURATOM) z 1957 r.

• Traktat o Unii Europejskiej z 1992 r. (tzw.

Traktat z Maastricht – TUE) wersja
skonsolidowana z 30.03.2010.

Traktat (Rzymski) o EWG (TEWG 1957)

• Początek zinstytucjonalizowanej współpracy

niektórych państw europejskich w obszarze
gospodarczym,

• Powołał do życia EWG - organizację integracyjną

(

integracja sektorowa – branżowa

),

• Umowa wielostronna na czas nieokreślony (ze

zmianami przetrwał do dziś),

• Cel: popieranie harmonijnego rozwoju

gospodarczego, stworzenie wspólnego rynku i
ujednolicanie polityki gospodarczej (m.in. przez
ustanowienie wspólnej taryfy celnej) i stopniowe
podnoszenie poziomu życia w państwach stronach.

Traktat (Rzymski) o EURATOMie

(TEURATOM 1957)

• Początek zinstytucjonalizowanej współpracy

niektórych państw europejskich w obszarze
produkcji i dystrybucji energii atomowej,

• Powołał do życia EURATOM jako organizację

integracyjną (

integracja sektorowa –

branżowa

),

• Umowa wielostronna na czas nieokreślony (ze

zmianami przetrwał do dziś),

• Cel: stopniowe podnoszenie poziomu życia w

państwach stronach i rozwijanie przemysłu
atomowego we współpracy międzynarodowej.

WPZiB UE w prawie pierwotnym

UE

To także Traktat o

utworzeniu Unii
Europejskiej z 1992 r. (tzw.
Traktat z Maastricht – TUE) -
tytuł III: instytucje oraz V:
działania zewnętrzne).

W całym prawie pierwotnym

UE największą rolę

Odgrywają dwa traktaty

regulujące materię ustrojową

(konstytucyjną ) Unii

Europejskiej

Wspólna Europa

1951 r. - 2011 r.

Traktat Rzymski

(1957)

TEWG (1956)

↓

TWE (1992)

↓

TFUE (2009)

Wspólna Europa

1951 r. - 2011 r.

Traktat z

Maastricht 1992

↓

TUE (2009)

Traktat o Unii Europejskiej – TUE

– tzw. Traktat z Maastricht (1992)

• Utworzył UE (jest jej statutem),
• Wprowadził nowe dziedziny współpracy w

ramach procesu integracyjnego: Wspólną
Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa
oraz Współpracę w dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
(odtąd mówi się o trójfilarowej strukturze),

• Nadał obywatelom państw członkowskich

UE obywatelstwo europejskie,

• Zmodyfikował TEWG.

Art. 3 TUE (dawny art. 2 „starego”

TUE) ust. 2

• Unia zapewnia swoim obywatelom

przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości bez granic wewnętrznych,

• w której zagwarantowana jest swoboda

przepływu osób,

• w powiązaniu z właściwymi środkami w

odniesieniu do kontroli granic
zewnętrznych, azylu, imigracji,

• jak również zapobiegania i zwalczania

przestępczości.

Art. 3 TUE (dawny art. 2 TUE) ust.

5

• W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i

propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi
wkład w ochronę swoich obywateli.

• Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa,

trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i
wzajemnego szacunku między narodami, do
swobodnego i uczciwego handlu, do
wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw
człowieka, w szczególności praw dziecka, a także
do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad
Karty Narodów Zjednoczonych.

Prawo wtórne UE

Uchwały prawotwórcze organów

UE

↓

Czyli akty

wydawane przez te organy UE,

którym w traktatach nadano

kompetencje prawotwórcze (KE,

PE, RUE)

Akty prawa wtórnego Unii

Europejskiej w zakresie WPZiB

Noszą

wspólną nazwę

instrumentów WPZiB

Instrumenty WPZiB przed

Traktatem Lizbońskim:

• Wytyczne,
• Decyzje,
• Wspólne działania (międzynarodowe działania

operacyjne np. monitoring procesów pokojowych czy
wyborów - Rada),

• Wspólne stanowiska (sformalizowane postawy

wobec problemów globalnych np. wspólne stanowisko
w sprawie embarga na dostawy broni do Sudanu),

• Wspólne strategie (Rada Europejska – ustalanie

kierunków polityki tam, gdzie państwa członkowskie
UE mają wspólne, ważne interesy – np. wspólna
strategia dot. stosunków z Rosją, niewiążące).

WPZiB UE w prawie wtórnym UE

obecnie:

•Ogólne

wytyczne

(określa je Rada),

•Decyzje

określające:

- działania, które powinny być

prowadzone przez UE,

- stanowiska, które powinny być

podjęte przez UE.

Są to tzw. instrumenty WPZiB

Decyzje w zakresie

WPZiB:

• Podejmuje Rada Europejska i Rada z

inicjatywy państw członkowskich
UE, Wysokiego przedstawiciela Unii
ds. WPZiB lub Wysokiego
przedstawiciela Unii ds. WPZiB przy
wsparciu Komisji Europejskiej.

Dodatkowo za instrument WPZiB

można uznać

Tzw. wspólne podejście (art. 32

TUE) czyli uzgodnione

stanowiska państw

członkowskich UE wobec

problemów globalnych,

stanowiących przedmiot

ogólnego zainteresowania.

Instrumenty WPZiB

• Stanowią wyjątek od ujednoliconego

traktatem Lizbońskim katalogu
źródeł prawa Unii Europejskiej.

• W zakresie WPZiB nie przyjmuje się

aktów prawodawczych
(rozporządzeń, dyrektyw),

• Przyjmują je Rada (organ decyzyjny

i legislacyjny UE)i Rada
Europejska (organ politycznego
kierownictwa UE).

Wykonawcy WPZiB UE:

• Państwa Członkowskie,
• Wysoki Przedstawiciel UE ds.

Zagranicznych i Polityki
Bezpieczeństwa,

• Rada Europejska i Rada,
----------------------------------------------------------

• Parlament Europejski i Komisja tylko w

zakresie określonym w traktatach.

Lizbona 2007 –
ważniejsze
zmiany:

• Nadanie UE osobowości
prawnej,
•UE następcą Wspólnoty,
•Likwidacja filarowej
struktury UE (ale z
zachowaniem pewnej
odrębności w zakresie procesu
decyzyjnego WPZiB),
•Podział kompetencji między
UE a państwa członkowskie
(kompetencje wyłączne UE:
polityka celna, prawo
konkurencji na rynku
wewnętrznym, polityka
pieniężna w strefie euro,
wspólna polityka handlowa i
zachowanie różnorodności
biologicznej we wspólnej
polityce rolnej oraz
kompetencje dzielone z
państwami członkowskimi i
kompetencje wspierające).

Lizbona 2007 –
ważniejsze
zmiany:

• Mimo zniesienia

struktury filarowej
Unii WPZiB
zachowuje pewną
odrębność i
charakter
międzyrządowy,

• Kompetencje TSUE w

obszarze WPZiB są
ograniczone.

Struktura

instytucjonalna UE:

•

Rada Europejska (organ politycznego
kierownictwa),

•

Rada (organ decyzyjny i legislacyjny),

•

Komisja Europejska (organ wykonawczy z
silnymi kompetencjami kontrolnymi i
prawodawczymi),

•

Parlament Europejski (organ doradczy z
silnymi kompetencjami kontrolnymi),

•

Trybunał Sprawiedliwości UE (organ sądowy
czuwający nad jednolitością systemu prawnego
UE).