Niepowodzenia szkolne a niedostosowanie społeczne
Niepowodzenia szkolne mają miejsce od początku istnienia szkoły. W każdej szkole są uczniowie, którzy przeżywają trudności w nauce, doświadczają porażek i odsuwają się od szkoły. Uczniowie ci nie tylko sprawiają innym problemy, ale często mają trudności z sobą i otoczeniem, do którego nie mogą się dostosować.
Niepowodzenia szkolne wg. Cz. Kupisiewicz to "sytuacje, w których występują wyraźne rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły, a zachowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania".
Niepowodzenia szkolne uczniów są wynikiem długofalowego procesu, którego początek jest trudno wykrywalny. Objawia się on spadkiem przystosowania szkolnego dziecka wskutek narastania jego niewydolności szkolnej. Według J. Konopnickiego jest to stan, w jakim znalazło się dziecko na skutek niemożności sprostania wymaganiom szkolnym.
Czesław Kupisiewicz podzielił niepowodzenia w nauce szkolnej na ukryte, lub jawne. Niepowodzenia ukryte występują, gdy nie zostają dostrzegane braki w wiadomościach, umiejętnościach lub nawykach uczniów, mimo że braki tego rodzaju rzeczywiście istnieją. Niepowodzenia jawne, występuje gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowywanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako „niedostateczne”.
Niepowodzenie to proces trwający dłużej lub krócej, proces zaczynający się w momencie dla nikogo nieznanym, ale na pewno przełomowym dla życia dziecka.
Możemy wyróżnić cztery fazy narastania trudności (wg J. Konopnickiego):
I faza ukrytego niepowodzenia- zaczyna się od niezadowolenia ucznia z pracy w szkole: nie rozumie problemu na lekcji, nie nadąża za rozwiązywaniem zadań, stwierdza, że inni są lepsi. W fazie tej zaczynają występować pierwsze symptomy natury fizjologicznej: niechęć do nauczyciela, przedmiotu. Faza ta jest niedostrzegalna przez nikogo, nie zauważają jej rodzice, nauczyciele, a i bardzo często sam uczeń nie zdaje sobie z tego sprawy. Najbardziej widocznym symptomem takiego stanu są pierwsze negatywne formy ustosunkowania się dziecka do szkoły.
II faza charakteryzuje się brakami, które nawet wbrew dobrym intencjom ucznia uniemożliwiają mu pełne uczestnictwo w pracy. Niezrozumienie jednego tematu powoduje trudności w przyswojeniu kolejnego materiału. Uczeń dobry, może uchodzić dalej za takiego ucznia, bo będzie podejmował się pewnych form oszustwa: odpisywał prace domowe, korzystał z podpowiedzi kolegów. Braki w wiadomościach są bardzo poważne i w dalszym ciągu ta faza jest niezauważalna.
W fazie trzeciej - jawnego niepowodzenia - pojawiają się pierwsze oceny niedostateczne. Nauczyciele i rodzice czynią próby przyjścia z pomocą, jeśli jednak nie są one właściwe, braki się pogłębiają. Wobec takiej sytuacji w zależności od predyspozycji intelektualnych uczeń może przyjąć jedną z postaw: agresja (bójki, wrzaski, bunt przeciwko autorytetowi nauczyciela, kłamstwa, kradzieże, wagary, ucieczki z domu), apatia (całkowite zobojętnienie i zniechęcenie do wszelkich poczynań). Z reguły na polecenia ze strony nauczyciela uczeń ma gotową odpowiedź: „Nie chcę”, „Nie potrafię”.
Faza czwarta wiąże się z brakiem promocji do następnej klasy. Niepowodzenie ucznia osiągnęło swój punkt szczytowy, zostało potwierdzone przez szkołę przyznającą się do własnego niepowodzenia
Przyczyny pedagogiczne niepowodzeń szkolnych:
tkwiące w szkole -praca dydaktyczno-wychowawcza nauczycieli, sztywny system nauczania, nieprawidłowa organizacja.
tkwiące w rodzinie – złe metody wychowania, brak zainteresowania nauką dziecka.
Niedostosowanie społeczne wg O. Lipkowski to „ zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki”.
Do typowych przejawów niedostosowania społecznego zalicza się: nadużywanie alkoholu przez młodzież , uzależnienia lekowe, toksykomanię, samobójstwa, zamachy samobójcze, ucieczki z domu, wagary, pasożytnictwo społeczne i uczestnictwo w gangach podkulturowych
W przypadku młodzieży używanie substancji psychoaktywnych jest zwykle powiązane z przeżywaniem różnego rodzaju stresów, a prowadzi do szeregu problemów. Uczeń taki nie widzi potrzeby uczenia się bądź też całkowicie zaprzestaję uczęszczanie do szkoły. W tym momencie jego priorytetem jest dobra zabawa oraz zdobywanie substancji od których się uzależnia.
Nadużywanie alkoholu, również ma związek z niepowodzeniami w szkole. Młodzież dla której ważniejsze staje się zdobywanie i spożywanie alkoholu nie przejmuję się co się dzieje w szkole, co ma zadane czy czego ma się nauczyć.
Niedostosowanie społeczne ma ogromny wpływ na naukę dzieci w szkole. Od tego czy dziecko skupi się na szkole czy też na używkach zależy jego przyszłość. Młodzież nie zdaję sobie sprawy czym grożą takie „małe przestępstwa”. A w życiu dorosłym mogą żałować tego że zaniedbali obowiązki szkolne na rzecz używek czy na rzecz zabaw. Rodzice w tej sytuacji powinni zwracać większą uwagę na swoje dzieci i dbać o to aby nie musieli oni przekreślać swojej przyszłości na rzecz tych młodzieńczych występków.